De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 81]

Colibri
door Melati van Java.
(Vervolg van blz. 75.)

Ach, ach, hoe armzalig en bleek schenen haar nu de wandelingen toe in het Amsterdamsche Vondelpark of in de plantsoenen, of vroeger op de singels van het Friesche stadje, in vergelijking met die heerlijke zoete geuren, die frissche nevels, die trillende zonnestralen over het malsche jonge groen.

Zij was een en al verrukking, één en al vreugde; hoe ver lag haar vroeger leven achter haar, zelfs haar vader - soms verweet zij zich dat zij zoo weinig aan haar vader dacht, die in den laatsten tijd nog al sukkelde, zoo onbeduidend aan haar schreef, maar zij had ook zooveel te denken.

Een enkele keer dan vloog het haar wel in het hoofd hoeveel aangenamer haar lot

jezus in den tempel. Door F. de Herrera.
(Onlangs aangekocht voor de National Gallery te Londen.

zou geweest zijn als vader en moeder niet gescheiden waren en hier samen leefden met haar, zij, hun aangebeden lieveling, inplaats van nu zulk een ondergeschikte betrekking te vervullen, maar slechts even hield zij zich bij deze gedachte op, zij was te blijde met haar lot, om zich te vermoeien met de gedachten wat had kunnen zijn en niet was; het verleden zou zonder haar vader in het geheel niet meer voor haar bestaan, het stond reeds zoo verre.

Moeke en de zusjes waren nog maar nevelbeelden, aan Max Wirthmuller dacht zij in het geheel niet meer dan alleen om zich te verheugen, dat zij toen zoo wijs en verstandig was geweest om niets te willen weten van iets ernstigs tusschen hen.

Verbeeld je dat hij haar hier schreef, dat hij haar aan haar belofte hield, dat hij haar vervolgde met zijn liefdesbetuigingen; zij lachte er nu om, zij vond hem en haar zulke kinderen. Moeke had eigenlijk gelijk gehad zoo hardhandig aan hun spel een einde te maken.

‘Vera!’

Zij schrikte terug, maar toen snelde zij lachend Ryno met vooruitgestrekte handen tegemoet.

Dit werd hem te machtig, den heelen nacht was hij met haar en haar spel bezig geweest; in de vroegte was hij uitgegaan om in een lange wandeling na den slapeloozen nacht opwekking en verfrissching te zoeken, en plotseling kwam zij naar hem toe als een jonge godin, de handen vol goede gaven.

Nog voor dat hij 't wist had hij haar in zijn armen gesloten en fluisterde tusschen zijn kussen vol hartstocht, snikend van aandoening:

‘Eindelijk, eindelijk, ô lieveling, als je wist hoe ik verangde naar dit oogenblik om je te zeggen hoe ik je dankbaar ben, hoe je mij een nieuw leven teruggeeft.’

Even gaf zij zich over aan de bekoring van zijn liefkoozing, van zijn door hevige ontroering gebroken stem, maar toen maakte zij zich los.

‘O mijnheer! Dat moet u niet doen - ik - ik...’

‘Ik moest het ook niet,’ ging hij voort, maar ik kon niet anders, je bent zoo lief, zoo mooi en, ik mag nooit vrij met je spreken, dan alleen in muziek en in oogentaal. Ga met mij mee, ik zal mij niet meer vergeten als daarstraks; kom in Joujou en laat ons daar vrij spreken als twee goede vrienden.’

Hij liep met zijn arm om haar heen geslagen en plotseling dacht zij aan die laatste wandeling met Max in het plantsoen en wat er toen gevolgd was.

‘Neen, neen,’ zeide zij, aan den anderen kant van den weg vluchtend en angstig rond ziende, ‘ik durf niet!’

‘Je hebt leergeld betaald, zei je laatst. Wat bedoelde je daarmede? Of is 't een geheim?’

‘Och neen,’ antwoordde zij in haar lieve ongekunstelde naïviteit, die op hem, den man der wereld, neerdaalde, als een verkoelende dauw, ‘ik wil het u wel zeggen. Ik heb een paar keer gewandeld met een buurjongen, van één-hoog, een leerling-beeldhouwer, en voor 't eerst liep hij met zijn arm in de mijne, en toen reed Moeke, in de tram, langs ons heen, en 's avonds had zij mij haast lam geslagen.’

‘Foei, schande! mijn nachtegaaltje, lam te slaan - en - en - hield je veel van den jongen?’

‘Toen misschien wel, onder dat slaan vooral, maar nu denk ik nooit meer aan hem. Hij wilde dat ik mij met hem zou engageeren. Verbeeld u eens, twee zulke kinderen als wij. Ik wilde het niet en nu ben ik zoo blij nu ik weet hoe

[p. 82]

weinig ik om hem scheen te geven. Hij noemde mij “Colibri”,’ voegde zij er lachend bij.

‘Colibri!’ herhaalde hij. ‘Hoe kwam hij er aan! Neen, je bent veel te eenvoudig, veel te muzikaal om te gelijken op dit ijdele, domme vogeltje. Hij kende je niet zooals ik je ken. En voor wie zou je nu vreezen. Voor de freule?’

Zij knikte van ja, maar zeer flauw.

‘En voor wie nog meer? Toch niet voor mij?’

Zij schudde het hoofd.

‘Voor wie dan?’

‘Voor mijzelf,’ fluisterde zij, ‘ik ben te bang dat ik te veel van u zal houden!’

Hij werd doodsbleek; zijn lippen klemden zich vast op elkander onder zijn baard, en het duurde een poos vóór hij antwoorden kon met iets dat op zijn gewone stem geleek.

‘Meer dan van den beeldhouwer in spé?’

‘O, hoe kan u dat vragen?’

Hij zag haar aan, bedwelmd door haar morgenschoonheid, door de onschuld in haar oogen - nooit, nooit was hem zulk een geschenk aangeboden als nu in haar leefde - 't kostte hem maar één woord, en zij zou de zijne worden, zij zou hem volgen waarheen hij ging, ô met haar reizen, haar steeds bij zich hebben, haar en haar viool, om de booze machten te verdrijven.

Hij reikte haar de hand.

‘Vera! Je bent wijzer geweest dan die jongen, je bent nu ook wijzer dan ik, ja, je hebt gelijk, gevaarlijker dan de klappen van je Moeke, dan de boosheid van de freule, gevaarlijker zelf dan ik, die je eerbiedig als mijn zuster, als mijn kind, is het voor jou van mij te houden. Ga naar huis en vergeet deze ontmoeting, waarin ik mij zoo dwaas heb aangesteld.’

Hij sloeg de laan rechts in. Vera stond onbewegelijk en zag hem na Dat hij zoo spoedig verstandig werd en haar verstandig noemde, was haar een teleurstelling; even dacht zij er over haar gevoel te volgen, hem na te vliegen en hem te zeggen dat zij niets bang voor hem was, dat zij graag met hem medeging, als hij maar niet zoo bedroefd keek en sprak. Zij wilde alles doen om hem te troosten, al kende zij ook zijn verdriet niet, maar haar jonkvrouwelijke schuchterheid hield haar tegen; langzaam met hangende armen en neergeslagen oogen keerde zij naar het Huis terug, terwijl Ryno vlak voor de deur van Joujou Wiebe ontmoette die hem een briefje overreikte van de freule.

‘Waarde Neef!

Zoo juist brengt me een expres-bode een telegram uit Amsterdam met het bericht dat Vera's vader ernstig ongesteld is. Ik breng haar onmiddellijk naar het station, dan kan zij nog den trein van 9.15 halen; als ge van avond hier komt, zoo als het in den laatsten tijd uw gewoonte was, zou ik u gaarne afzonderlijk willen spreken.

Na morgengroete

Uw Richmonda.’

‘Arm kind! Daar eindigt haar morgen mee, haar mooie lentemorgen! En ook mijn lente is gedaan; onzinnig wie van den herfst een lente wil maken!’

In de verte hoorde hij nog geen uur later de wielen rollen van Richmonda's koets, en hij stelde zich voor Vera een en al tranen, maar hij zag Richmonda niet, stijf, strak en onbewegelijk de wanhoop aanziende van het arme kind, zonder zelfs door woord, blik of liefkoozing haar deelneming te betuigen, terwijl Vera zoo gaarne zich aan haar borst had verscholen en geroepen:

‘Moeder, lieve moeder, ga met mij mede! Zeg vader een hartelijk woord. Laat hem niet zoo uit het leven gaan, mijn arme vader....!’

Maar nog even zoo ongenaakbaar zat de freule daar, verdiept in haar eigen gedachten, waarin zij slechts duidelijk een jubelkreet hoorde, die zij met alle geweld wilde smoren, daar zij er zich voor schaamde als voor een misdaad in dit uur.

‘Nu wordt zij de mijne, geheel en al de mijne.’

X.

Het was doodsch, stil, uitgestorven in de groote hal; alleen in het studeergedeelte was de groote schemerlamp, met zalmkleurige kap, opgestoken en wierp mysterieus licht over den lessenaar en over de freule, die daar in haar hoogen gebeeldhouwden stoel zat, doodsbleek in haar donkerste toilet, de handen wit en gevoelloos in den schoot gevouwen. Tegenover haar had zij Ryno gewenkt plaats te nemen en hij wachtte af, wat zij zeggen zou.

Eindelijk begon zij met kleurlooze, bleeke stem:

‘Vera's vader is een uur na haar aankomst overleden.’

‘Heeft zij u getelegrafeerd?’

Zij reikte hem het telegram over en hij zeide om iets te zeggen:

‘Arm kind. Zij heeft immers nog maar een stiefmoeder?’

‘Heeft zij u dat gezegd?’

‘Misschien - ik verbeeld het mij zoo - eigenlijk weet ik het niet!’

Zij zweeg een oogenblik en sprak toen als tot zichzelf:

‘'t Zou mij veel waard zijn te weten wat zij over haar eigenaardigen familietoestand vermoedt of weet.’

Hij bleef haar weer afwachtend aanzien, toen zag zij hem strak in het gezicht en zeide kort en beslist:

‘En ik ben weduwe geworden!’

Zij verwachtte een uitroep of ten minste een gebaar van verbazing, maar Ryno bleef onbewegelijk en zijn gelaat vertrok zich niet, terwijl hij antwoordde zonder eenige ontroering:

‘Ik vermoedde het!’

‘Wat vermoedde je?’

Als een albasten vaas, waarin men een licht plaatst, zacht rood kleurde zich haar gelaat en glansden haar oogen.

‘Dat Vera uw dochter was!’

‘En haar vader mijn man?’

‘Zoo ver heb ik niet gedacht! Ik hoor het nu en 't verwondert mij niets als ik alle omstandigheden samenvat.’

‘Wij zijn toen gevlucht naar Engeland, iedereen dacht dat ik er op een pensionaat was. Ik was nog zoo bitter jong en zijn viool had mij bekoord, daarom haat ik muziek en vooral haar muziek.’

Hij luisterde gespannen.

‘Wij zijn daar getrouwd, zoo maar in een Registry, ik onder een valschen naam, zonder te onderzoeken of dit huwelijk wettig was in Holland of niet - echte kinderen die wij waren. Ik had geld meegenomen, wat mij nog toekwam van moeders erfdeel, zoolang wij 't hadden, waren wij tamelijk gelukkig, maar toen kwam de ontgoocheling, Vera's geboorte, en het voorstel van vader alles als ongedaan te beschouwen mits ik mijn man en ons kind verliet.’

‘Schande!’ riep hij vol verontwaardiging.

‘Ik was arm en verbitterd, en de stem van het bloed sprak niet in mijn kinderachtige romaneske liefde, maar toch, ik heb niet gekozen. Tom verliet mij met het kind en toen keerde ik naar vader terug. Later is Dirksma hertrouwd, ik heb mij beschouwd als aan hem verbonden tot vandaag, nu God zelf den band verbreekt.’

‘En ge hebt hem verlaten!’

‘Ik hoorde niets meer van hem, ik heb getracht dit jaar van mijn leven te vergeten, totdat hij het vorige jaar onverwacht verscheen en mij de zorg voor ons kind opdroeg. Ik voelde dat het mijn plicht was haar te onttrekken aan die omgeving, en daarom heb ik ze hier gebracht.’

‘En haar behandeld als een loontrekkende, een kind waarop een koningin jaloersch kan zijn!’

Zij haalde de schouders op, in gemaakte onverschilligheid, maar Ryno merkte op hoe haar wenkbrauwen zich fronsden en hoe haar stem verdacht trilde.

[p. 83]

‘Ik kon, ik mocht niet anders, na die eerste groote trouweloosheid aan eigen plicht. 't Was in haar belang vooral.’

‘Maar nu verandert alles!’

‘Ik weet niet hoe hij de zaak geregeld heeft, aan wie hij haar toevertrouwde. Een stiefmoeder mag geen voogdes zijn, dus in geen geval aan die vrouw. Dirksma sukkelde al lang, hij leed aan bloedspuwingen, in zoo iets is hij zeker ook gebleven...’

Het was of in die sombere ruimte een dubbele schaduw van den dood hing, van Tom Dirksma en van haar doode liefde.

Ryno huiverde. Welk verschil met haar zonnige levenslust, haar dartelheid van jonge godin van dezen morgen - nu zat zij te weenen in een sombere Amsterdamsche sterfkamer inplaats van te juichen in de lentevreugde - en hier sprak haar moeder koud en onverschillig over den geliefde van haar jeugd.

Die atmosfeer van koude en trots, dat verschil tusschen zon en dood, wierp zich met geweld op zijn ziel en nog vóór dat hij zich beheerschen kon, liet hij het hoofd op zijn handen vallen en barstte in luide snikken los.

‘Ryno,’ riep zij verschrikt een weinig uit haar rustende houding oprijzend: ‘wat scheelt er aan? Je doet mij schrikken.’

't Duurde eenige oogenblikken vóór hij zijn aandoening genoeg meester was om te antwoorden.

‘Niets, niets, laat mij begaan! 't Kwam zoo plotseling over mij, zonder dat ik er iets aan doen kon. 't Is zoo diep treurig wat wij van ons leven hebben gemaakt, Richmonda. 't Had zoo anders kunnen zijn als, als...’

‘Je hoeft niet om mij te schreien,’ zeide zij bijna spottend, ‘ik doe het ook niet.’

‘En dat vind ik juist zoo diep, zoo bitter treurig dat een gevoel zoo sterven kan als dat waaraan jij je toekomst, je leven en dat van nog twee anderen ten offer bracht.’

‘'t Is voorbij, 't is dood!’

Maar tegelijk was het of zij Tom hoorde:

‘Neen het verleden is niet dood. Het leeft op tusschen ons, vol kracht en schoonheid!’

‘Ik zal alles voor Vera doen, wat mijn plicht is,’ ging zij voort, ‘en daarom juist wilde ik je spreken.’

Hij was geheel weer zichzelf geworden, alleen trilden zijn neusvleugels en zijn handen nog.

‘Ik luister, want ik stel veel, heel veel belang in haar.’

‘Dat weet ik, dat heb ik reeds lang geraden. Maar van welken aard is die belangstelling?’

Hij stond op en liep eenige keeren op en neer, toen antwoordde hij vastbesloten:

‘Ik zou niets liever willen dan je in plaats van de hand van de moeder, die je mij eens niet in de gelegenheid stelde te vragen, die te vragen van de dochter, maar ik mag niet.’

‘Wie wil het niet?’

‘Ik-zelf, het zou een misdaad zijn als ik haar frissche jeugd, haar heerlijke onschuld en groot talent verbond aan mijn ellende...’

Zij zag hem ademloos, bijna angstig aan.

‘Ik ben morphinist!’ zeide hij.

‘O,’ riep zij vol afschuw, de handen tegen hem afwerend, ‘maar dat is schrikkelijk. En je wilt, je kunt je niet overwinnen, je niet beteren?’

‘Sedert ik haar dien morgen ontmoette in het bosch, haar zang hoorde, heb ik geen enkelen keer mij schuldig gemaakt aan mijn hartstocht, maar vandaag ben ik er weer in vervallen, dat is mijn zwakheid, mijn ellende!’

‘En hoe ben je er toe gekomen?’

‘Van jongs af heb ik geleden aan vlagen van melancholie, er zijn dagen dat niets mij daaraan onttrekken kan, dat ik vervolgd word door de zucht tot zelfmoord. Om dien duivel van spleen te ontgaan heb ik emoties gezocht, reisde ik de wereld door, heb ik in kloosters den vrede gezocht, heb ik gewerkt als gewoon werkman, mij verkleed als bedelaar; als detective, heb ik het avontuurlijkste leven geleid dat maar mogelijk was. Zoodra het een poos geduurd had en de opwinding der nieuwigheid verdween, verviel ik weer in die buien van hopeloosheid. Toen heb ik in China voor 't eerst de verboden vrucht gegeten en na dien tijd was ik verloren; eerst gebruikte ik het spuitje alleen in die oogenblikken van vertwijfeling, later werd het mijn dagelijksche behoefte. Om ongestoord mij daaraan over te geven, vluchtte ik soms hierheen als de bekoring te onweerstaanbaar werd, en nog vóór ik mij de eerste inspuiting had gegeven, ontmoette ik Vera, en toen was mijn besluit genomen; ik wilde hier blijven, van haar spel genieten, dat op mij werkt als de harp van David op Saul; en nu weet je ook waarom ik je Joujou heb gegeven.’

Zij had onbewegelijk geluisterd met iets als sympathie in de metaalkoude oogen.

‘Nu begin ik alles te begrijpen. Maar wat zijn je plannen?’

‘Heengaan nog vóór dat zij terug is, ik hoop vóór dat het al te laat is. Of ik haar hart heb gewonnen weet ik niet, maar haar verbeelding is reeds getroffen. Hoe minder zij mij ziet en hoort hoe beter, want ik mag niet blijven, vind je ook niet, Richmonda, je durft immers je kind niet aan mij vertrouwen.’

‘Ten minste als je zelf niet durft!’

‘O, neen! Ik ben zoo bang dat de verzoeking, die wegvlucht als zij bij mij is, vooral wanneer zij voor mij speelt, weldra zal verdwijnen, als ik haar steeds naast mij heb, en is 't dan geen misdaad haar te hebben misleid, kan dan al mijn geld goedmaken, wat ik aan haar zondigde?’

Nu sprongen eindelijk de tranen in Richmonda's oogen, er was iets in haar gesmolten, zij reikte hem de hand en zeide:

‘Je doet goed Ryno. Ik dank je in naam van mijn kind.’

Hij rilde onder haar blik en wendde de oogen af; hij verdiende haar lof niet en herinnerde zich het tooneel van dezen morgen uit het bosch, toen hij te ver was gegaan, te ver misschien om zich nu nog te kunnen terugtrekken.

‘Ja, 't is goed gedaan; als ik het moet rekenen naar de pijn die ik er van voel, dan is het heel goed. Sedert van morgen was het ondragelijk wat ik leed; mijn geheele ziel dorst naar haar. Ik zou het liefst haar in mijn armen willen nemen, haar wegdragen ver van hier, alleen voor haar leven, haar altijd zien en niets anders dan haar, haar alles geven wat zij wenscht, maar wat zou het baten. Het einde van alles is toch bittere ontgoocheling, onherstelbare ellende! En nu weet je Richmonda, waarom ik zoo even in tranen uitbarstte om jou ongeluk en om het mijne.’

Haar stem klonk nu hopeloos treurig.

‘Ik kan je niet troosten en raden, Ryno. Ik geloof ook dat zij op het oogenblik innig van je houdt of het zich verbeeldt ten minste, dit komt op hetzelfde neer wanneer men achttien jaar is. Later weet men het eerst en dan is het te laat!’

‘Onherstelbaar te laat!’

‘Dus Ryno, dat weet ik nu: Van u heeft Vera's toekomst niets te wachten, maar wat moet ik nu doen?’

‘Laat haar het geluk zoeken in hetgeen niet voorbijgaat, in de gave die God haar schonk, in haar kunst.’

‘En ik moet haar die laten ontwikkelen?’

‘Ja, dat is voor 't oogenblik je eerste plicht.’

Zij haalde diep adem.

‘'t Is een zwaar offer!’

‘Wees blijde dat je het haar brengen kunt, dat je iets moogt doen voor haar geluk. Ik kan niets, ik moet toezien en mijzelf zeggen dat hoe minder zij mij ontmoet, hoe beter het is voor haar.’

Zij stond op en zeide op haar toon van jong meisje, die hem even deed schrikken en zoo geheel verschilde van haar aangeleerde stem, vol zakelijkheid en energie:

‘Ik dank je, Ryno. Je wijst mij den weg. Ik zal dien

[p. 84-85]

op roof uit. Naar een schilderij van Jos. Brandt.

[p. 86]

volgen. God zegen je en geve je sterkte. Misschien kan je het nog overwinnen door Zijn hulp.’

Hij schudde treurig het hoofd.

‘Ik twijfel aan mijzelf, en daarom is er geen redding mogelijk! Vaarwel, Richmonda, wij zien mekaar misschien nooit weer! Als je wist hoe ik je je levenstaak benijd!’

En zoo scheidden zij.

(Wordt vervolgd.)