De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 289]

Laatste droom
door Melati van Java.
(Vervolg en slot van blz. 283.)

Hij gaf den concierge van het palazzo, dat met zijn onvoltooide façade in het water steekt, een extra lire, opdat hij hun alleen in den giardino zoude laten, en toen wandelden zij door dien toovertuin arm op arm, en iets van de bekoring der natuur en de macht van zijn gevoel kwam over haar en ontstak gloed in haar oogen en warmte op haar wangen.

't Was er ook

midzomer.

zoo heerlijk in den tuin, waar de weelde van den zuidelijken plantengroei al het gekunstelde van den aanleg overwoekert, waar het goudgroen fonkelt tusschen de agaves en yucca's, waar de reusachtige ruikers van de bloeiende camelia- en azaleaboomen rood, wit en rose schitterden en de magnolia's met haar bonte kelken den grond bestrooiden, en dan verder de terrassen op langs de hagen van citroen- en oranjebloesems, die het donkergroen der struiken besneeuwden.

Kalm en vredig zagen de witgrijze marmeren beelden op hen neer; de fonteinen klaterden vroolijk en daar buiten ruischten de golfjes tegen Isola-Bella als een juweel, gevat in het hyacintblauw van het meer.

Zij gingen tot aan het laatste hooge terras; daar stonden zij stil en hij trok haar naar zich toe en met van aandoening schier onhoorbare stem fluisterde hij:

‘Eugenie, wat ben ik gelukkig, gelukkiger dan ik ooit gehoopt had te zullen worden.’

Zij zag hem verschrikt aan.

‘Wat bedoel je, De Wit? Zeg, wat toch?’

‘Dat weet je!’

En nog vóór zij 't wist, sloot hij haar in zijn armen, vast en innig.

‘Dat ik je alles zal doen vergeten, dat ik je weer jong zal maken, je leven een langen, langen feestdag, een droom van geluk.... O, konden wij hier altijd blijven! Maar wat doet het er toe! Waar jij en ik zijn, daar is het altijd mooi. Als je wist hoelang ik je heb liefgehad, hoe dat wachten, dat werkeloos, eindeloos wachten mij pijn deed, hoe ik in Atjeh verlangde naar een kogel die alles zou eindigen - en hoe ik nu juich, hoe ik nu jubel...’

‘'t Kan niet, 't kan niet!’ wilde zij nog zeggen, maar hij stond het haar niet toe.

‘'t Moet, lieveling! 't Moet! Wij mogen ons geluk niet vergooien, dat zou zonde zijn, ondankbaarheid jegens onszelf, jegens den God van liefde die ons samenbracht, na zoo lang wachten en dulden.’

‘Roeland, je weet niet, hoe ik mij voel, inwendig zoo oud, zoo ziek, zoo moe! Ik kan niet opnieuw beginnen te leven, 't is te laat!’

‘Ik zal je genezen, ik zal je verplegen, mijn arm gewond vogeltje. O, je bent al zooveel beter sedert ik je 't eerst terugzag. Vertrouw maar op mij!’

Ja, 't was zoet en veilig op hem te vertrouwen, op hem te steunen, hij was zoo sterk en toch zoo zacht. Nu zijn arm

[p. 290]

om haar heen lag en zij den beschermenden blik voelde van zijn oogen, was het of alle monsters van het verledene op de vlucht gingen, die treurige gezellen van haar droevige dagen en slapelooze nachten, of zij zich weer voelde als vroeger, toen zij hier stond op dezelfde plek - naast een ander.

't Was zoo ondenkbaar haast gelukkig te worden, gelukkig te mogen zijn haar geheele volgend leven lang. Daar sidderde zij plotseling!

‘Maar Nini! Je vergeet Nini. Hoe zal dat ooit kunnen?’

‘Wij zullen twee zijn om Nini lief te hebben en te verzorgen; zij moet inzien dat haar moeder ook recht heeft op geluk, zorg en liefde, die zij aan anderen steeds gewoon is te verkwisten - ik bedoel te besteden.’

‘Zij zal er zich niet in kunnen schikken.... zij is zoo jaloersch!’

‘Liefste! Bekommer je daar niet over! 't Voornaamste is dat wij elkander begrijpen, dat wij elkander liefhebben, en 't overige zal van zelf komen. Ik vrees geen bezwaren meer, nu je eindelijk de mijne bent. Geen macht ontneemt je aan mij!’

En zij gaf toe aan zijn invloed; 't was voor haar zoo'n genot, te doen waar haar natuur haar toe dreef - tot berusten, tot overgeven, en nu kon en mocht zij het zonder inwendigen strijd, zonder dat haar verstand er tegen in opstand kwam, zonder dat haar geweten haar verweet schuldig zwak te zijn en tegen haar plicht jegens haar heiligste ik te zondigen.

Zij voelde nu, als zij zijn wensch inwilligde, dat zij 't veiligste koos, dat hij haar zou beschermen, sterken, opheffen. Hij had tegen zichzelf gestreden, hij had haar geëerbiedigd toen zij nog niet vrij was, haar taak niet verzwaard door de bekentenis zijner liefde; hij was eenvoudig heengegaan zonder iets te laten blijken, en jaren had hij geleefd trouw aan haar herinnering, met haar beeld in zijn ziel.

‘Roeland!’ fluisterde zij, ‘als 't kan, en je durft het aan met mij en met haar - dan - dan geloof ik dat het 't beste is, voor mij ten minste!’

‘En voor mij dan? Eugenie! Dit oogenblik weegt op tegen alles, tegen alles!’

En nog lang dwaalden zij in den tuin, en nog langer zaten zij op een der banken, terwijl over het meer de avond viel, in lange, purperblauwe schaduwen wegwisschend de omtrekken der bergen, waartusschen zilverwit in het donker de dorpen en villa's blonken, met hier en daar de spits van een toren flikkerend in rood-gouden vlam, en op den achtergrond de sneeuwtoppen, rose diamanten in den laatsten zonneglans.

Hij verhaalde haar van zijn liefde, zoo lang verzwegen, zijn zwaren strijd en den trots van zijn overwinning, en zij luisterde droomend, zich afvragend hoe 't mogelijk kon zijn dat haar gewond, pijnlijk hart zich nog weer zoo vol jeugd, geluk en hoop kon voelen.

VI.

Daar schrikte zij eensklaps op en wees hem naar een wit gevaarte, van zeer nabij het eiland naderend, de stoomboot ploegend door het water, naar links en rechts de glinsterende, bonte paarlen hoog opwerpend en met zijne zwarte rookpluim het kristalhelder der lucht besmettend en bevlekkend.

‘Wij moeten heen, Roeland, wij moeten weg. 't Is de laatste boot!’

En nog vóór hij recht begreep wat zij wilde, holde zij het terras af en vloog den tuin door, naar den ingang en toen langs de visschershuisjes naar de landingsplaats.

Hij haalde haar spoedig in.

‘O God! o God!’ en zij wrong de handen, ‘te laat. Daar vaart zij weg! 't Is mijn schuld, wat heb ik gedaan! Nu kan ik van nacht niet meer terug zijn, en als zij 't merkt, o! - o!’

‘Lieveling!’ troostte Roeland, ‘trek het je niet zoo aan. 't Is dom geweest van ons, zeker! de boot te missen, maar wij kunnen wel op een andere manier naar Pallanza komen. Er zijn hier schuitjes genoeg. 't Scheelt nog geen halfuur op zijn hoogst!’

‘Maar dan is zij terug, dan merkt zij dat ik weg ben geweest, en dan - dan - Je zegt, dat wij er heen kunnen roeien. Gauw dan, Roeland, neem zoo'n bootje aan met twee man, drie desnoods, dat wij er spoedig komen!’

‘Ja zeker! Wees maar gerust!’

Hij sprak met een der bootsmannen, maar deze toonde zich niet zoo vurig op een onverwacht winstje als zij 't anders gewoon zijn; hij wees naar de lucht. In den overigens zoo effen blauwen hemel dreef nu een zwarte wolk, komend van achter de bergen.

‘Dat geeft storm, Signor! Nog vóór wij in Pallanza zijn barst het los! 't Zal niet lang duren. Over een half uur is alles voorbij, maar 't meer kan hier zoo boos zijn, zoo grillig!’

‘Hoor je, Eugenie? Zullen wij wachten?’

‘Neen, neen!’ riep zij zenuwachtig gejaagd en sprong reeds in het bootje; ‘laat ons dadelijk vertrekken. Als je bang bent, blijf dan hier, ik ga alleen. Ik moet weg, ik moet!’

Op 't zelfde oogenblik had zij er bewustzijn van hoe onrechtvaardig en wreed zij was; maar zij kon er niets aan doen: zij had alles vergeten wat tusschen hen was uitgesproken en voelde niets anders dan dat zij misdaan had, zwaar misdaan tegenover haar kind.

Roeland antwoordde niets en zette zich eenvoudig tegenover haar in 't bootje.

‘Twee man aan het roer!’ beval hij, ‘en voort dan, je krijgt twintig lire wanneer wij vóór den storm er zijn.’

De Italianen hielden stokstijf tegen elkander en tegen hem vol, dat het dwaasheid was nu te vertrekken; men kon er niet door, men kwam precies op denzelfden tijd in Pallanza aan als wanneer men wachtte tot de bui overgedreven was; maar intusschen namen zij de roeiriemen op en staken van wal.

Roeland zocht Eugenie's hand; zij trok die terug.

‘Ik verdien het niet,’ zeide zij zacht, ‘je bent te goed en dat kind houdt te veel van mij, en ik zelf...’

Alle geesten van het verledene, de booze spooksels waren weer losgebroken en hielden haar in hun macht; zij voelde ze allen weer - twijfel, onrust, zelfverwijt, haar zoo goed en sedert zoo lang bekend.

Intusschen brak de storm los, een windvlaag sneed door het meer, de golven werden zwart, onrustig, borrelend, witgekuifd; boven hen was de lucht plotseling een en al duisternis, nu en dan alleen doorflikkerd van bliksemstralen. Dreigend somber richtten de bergen zich op, als voelden zij alleen zich sterk genoeg om strijd te voeren tegen het geweld van den storm; over het wild op- en neergeworpen scheepje hadden de roeiers bijna geheel hun macht verloren.

‘Wij hadden het la Signora wel gezegd,’ zeiden zij met zekere kalme berusting; ‘aan ons ligt het niet wanneer een ongeluk komt.’

Eugenie greep hopeloos angstig Roeland's arm.

‘'t Is alles mijn schuld!’ snikte zij, ‘ik breng ieder ongeluk aan! O, De Wit, laat mij over aan mijn lot! 't Is de moeite niet waard om mij iets te geven.’

Hij sloot haar koesterend in zijn armen, noemde haar bij de liefste namen, sprak haar moed in, lachte over het gevaar en moedigde zelfs de roeiers aan hun moed niet te verliezen; hij had wel andere stormen gezien. De regen kletterde nu op hen neer, de storm was op zijn hoogst, maar toch heel in de verte werd een stukje rose hemel zichtbaar.

‘De bui drijft over. Zie niet naar die donkere wolken, cara mia! maar daar, daar is het licht! daar is de hoop, het leven!’

[p. 291]

‘Kijk, daar komt nog een boot!’ riepen de roeiers.

Eugenie sprong op; verwilderd staarde zij in de richting waarheen de mannen wezen.

‘Waar, waar!’ riep zij,‘waar?’

‘Wat agiteert je dat?’ vroeg Roeland, en keek kalm naar een ander bootje, evenals het hunne worstelend tegen de golven; ‘dat zijn zeker ook plezierreizigers overvallen door het onweer.’

Zij luisterde niet; als betooverd hingen haar oogen aan het notedopje, nu eens hoog dobberend dan weer diep neerzinkend in de verte; haar lippen waren op elkander geklemd, haar handen gewrongen, haar borst hijgde.

‘O God, sta ons bij!’ smeekte zij. ‘Redding! Redding!’

‘Maar kind! je maakt je ongeruster over die vreemde menschen dan over ons zelf. 't Gevaar, als er gevaar was, is voorbij. Kijk maar eens, die wolken verspreiden zich en dat groote zwarte pak ontlast zich reeds ergens anders.’

‘Zie je wel, dat bootje komt hierheen. 't Is dichter, veel dichter, en dat witte kleedje! O God! ik heb mij niet vergist, 't is haar dood!’ jammerde zij wanhopig. ‘Nini, Nini!’

Een gil klonk boven het geweld der elementen, zoo snijdend, zoo hard dat zelfs de roeiers verschrikt omkeken.

‘Mama!’ herhaalde Eugenie, ‘ik heb 't gehoord. Zij is 't!’

En werkelijk, tusschen al dat donkere blonk in het andere schuitje iets wits, en weer sneed het door de lucht, die kreet vol doodsangst:

‘Mama!’

‘Ik verwachtte het, 't kon niet anders!’ huilde Eugenie, en met zijn sterke armen hield Roeland haar vast, uit vrees dat zij zich in het water zou storten; ‘dat heb ik gedaan, ik heb mijn kind vermoord!’ en toen hem afstootend: ‘weg, weg! 't Is jou schuld ook. Ik wil niets meer met je te doen hebben. Laat mij los, laat mij los! Ik wil naar mijn kind! Nini, Nini, Mama komt! Wees bedaard!’

De golven tusschen beide bootjes effenden zich, de regen viel nog in stralen neder, maar het geweld van den storm was voorbij; daar naderden zij elkander.

Moeder en kind staken de handen naar elkander uit. Mattéo, de oude roeier, had Nini met geweld in zijn armen tegengehouden, want ook zij wilde zich in haar dolle razernij en dwazen angst om de verloren moeder in het water werpen. Roeland gaf kalm en hoog zijn bevelen, en toen de booten dicht genoeg elkander waren genaderd, tilde hij het kind op en legde haar bevend, sidderend, door en door nat in de armen van Eugenie.

VII.

Zóó was 't toegegaan: de Fransche dames en Nini hadden eerst veel genot van hun rijtoer, maar op den terugtocht werd Nini onrustig, stil, gejaagd; telkens vroeg zij of men er nog niet was; zij had voor niets meer belangstelling en de Françaises zagen elkander onrustig aan; 't was nog vroeg, ja, als de stoomboot op haar tijd paste, dan kon de moeder even terug zijn. Maar wie kon zoo iets van een Italiaansche stoomboot verwachten, die kwamen te laat, altijd veel te laat.

Nauwelijks waren zij in Pallanza of het kind, anders te zwak om alleen tien stappen te doen, vloog naar de kamer en nooit zouden de Françaises haar gil vergeten, evenmin als de roeiers daar straks:

‘Mama is weg, weg!’

En toen vloog zij naar beneden en vroeg den portier waar Mama was, en de man stelde haar goedig gerust.

‘Madame zou spoedig komen, daar was de boot reeds! Madame was naar Isola Bella, daar ginds over het meer!’

En het kind naar de aanlegplaats. Helaas! wie er was, Mama niet! De Fransche dames, vast rekenende op Eugenie's terugkomst, hielden zich uit voorzichtigheid achter; het zou Nini maar irriteeren, dachten zij, als zij haar volgden, en nu was zij toch bij haar moeder.

Het kind werd plotseling akelig kalm, en Matteo roepend, die daar rustig in zijn bootje zat, verzocht zij hem haar te roeien naar Mama, die daar ginds was op Isola Bella. De man, die 't zieke kind kende en haar gehechtheid aan haar moeder, scheen den storm niet te vreezen en begon den tocht.

* _* *

Dagen lang worstelde Eugenie met den dood om Nini's bezit; nog nooit waren de aanvallen zoo hevig, de daarop gevolgde matheid zoo diep geweest.

‘Als zij het leven haalt, dan vrees ik voor haar verstand,’ sprak de dokter tot De Wit, die Pallanza maar niet verlaten kon in deze dagen van spanning en angst, waarin hij niet wist wat te hopen of wat te vreezen en dan dikwijls zichzelf verachtte om de geheime verlangens van zijn ziel.

Eindelijk, na een week, verklaarden de doktoren het gevaar voorbij; de frissche lucht van hooge bergen, kalmte, vermijden van alle emoties waren de eenige kansen tot behoud. Geen oogenblik had Eugenie zich van haar bedje mogen verwijderen; te midden van haar hevigste aanvallen zocht zij met jaloerschen angst de hand harer moeder.

‘Jaag den man weg,’ gilde zij. ‘Nini wil hem niet zien, hij rooft Mama.’

Eindelijk bij haar eersten rustigen slaap ging Eugenie naar beneden; zij zag er misschien nog zieker uit dan haar dochtertje; oogen en wangen ingevallen, de lippen vertrokken, het voorhoofd diep doorgegroefd, over het haar een grijs floers, een schaduw der Eugenie van Isola Bella.

Roeland drukte sprakeloos haar fijne handjes. Zij zag naar hem op met een glimlach vol vlijmenden weemoed:

‘Zie je nu hoe ik ben, Roeland, innerlijk en uiterlijk? Dat was toen maar een vleugje; zooals nu ben ik werkelijk. Mag ik mijn gebroken leven, mijn verminkte ziel binden aan je levenslust en je kracht? Zal dat ons beiden niet ongelukkig maken?’

‘Eugenie, 't was zoo mooi!’

‘Ja, dat was 't. Te mooi zeker; maar zeg 't zelf, mag ik de eenige menschen, die ik liefheb, beiden ongelukkig maken, en waarvoor? Ook mijzelf geef ik toch geen geluk. Ik zal tusschen je tweeën moeten staan, ik kan mij aan geen van beiden geheel wijden zooals ik moet en zooals ik wil! En ik voel er mij te zwak voor.’

‘Maar Eugenie, je vergeet, dat juist ik je helpen en steunen zal.’

‘Och, Roeland! Geloof je werkelijk dat je het kunt? Je hebt gezien wat wij zijn, twee ziekelijke, nerveuze vrouwen. Je bent te goed, te edel om te vergen dat ik Nini aan je opoffer, en wat wordt er dan van jou geluk?’

‘Altijd denken aan anderen!’

‘En wat doe jij dan anders? O, Roeland! Als ik niet zooveel van je hield, zoo innig veel, dan zou ik misschien niet zoo tobben; ik zou vragen: wie weet of ik er niet door win. Maar nu zie ik 't duidelijk. Ik zou je verbitteren, mijn kind doen haten.’

‘Wat ben je verstandig!’ spotte hij.

‘Ik moet het zijn voor twee of voor drie! Ik kan alleen gelukkig zijn door mijn plicht te doen en niet door er van heen te gaan. En mijn eerste plicht is mijn ziek kind. Alleen als ik dien vervul is er nog vrede voor mij te hopen!’

Ja, hij begreep 't en het was hard het te bekennen: hij voelde dat zij waarheid sprak. Zij kon niets meer opwekken dan medelijden; het was een heiligschennis bijna, nog iets anders voor haar te voelen.

Hij trok haar tot zich, eerbiedig, vaderlijk zelfs, en hij kuste haar op het arme voorhoofd, zoo vol van zelfkwelling, zoo pijnlijk van herinneringen.

‘Arme Eugenie! arm kind!’

‘O, maak mij niet zwak! Beklaag mij niet! Als je wist hoe weinig ik 't verdien; hoe ik in opstand kwam tegen mijn lot, vóór ik 't in berusting aannam, welke afschuwe-

[p. 292]

lijke gedachten in mij opkwamen terwijl ik mijn arm, ziek kind verpleegde. Ik huiver als ik er aan denk! O, als dat gebeurde, ik zou stellig krankzinnig worden. Nu voel ik mij nog sterk genoeg om ze te bestrijden. En wie weet of, wanneer ik mijn plicht trouw vervul, als ik op mijn post blijf, of God mij niet zal beloonen en haar gezond maken.’

‘En dan, Eugenie, dan mag ik terugkomen?’

‘Roeland! Zoek je geluk ergens anders. Ik kan het je niet meer geven, al wilde ik ook; mijn ziel is te verschrompeld. Laat mij je vriendschap, die zal mij steunen, mij sterken; maar laat van het andere nooit meer sprake zijn. Zoodra Nini kan, gaan wij naar Méran en dan misschien nog hooger. En je keert terug naar Holland! Adieu, wees gelukkig! Denk aan ons - aan mijn laatsten droom!’