De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

Deelbaar en toch één.
Door Thérèse van Arendsberg.
(Vervolg en slot van blz. 232.)

Toen de dokter 's avonds om half twaalf wegging met de woorden: ‘God geve, mevrouw, dat er morgen vroeg eene verbetering is,’ zeide ze alleen: ‘Dat geve God.’ Daarop nam ze hare plaats weer naast zijn bedje en zeide tot de tweede meid: ‘Wil jij van nacht bij me blijven, ik voel me zoo vreemd, ik durf niet alleen zijn met mijn arm ventje.’

Stilzwijgend namen ze beiden plaats en spraken bijna geen woord. Om halftwee zag Elvire, die telkens de gordijntjes opensloeg, dat Wim in een bad van zweet lag en ingeslapen was; twee uur, halfdrie, drie uur en nog altijd sliep hij voort, soms kreunende, soms zijne handjes bewegende. Eindelijk om halfvijf (verbeeldde ze het zich, was 't een droom of waarheid?) hoorde ze een zeer zwak stemmetje fluisteren: ‘Moes.’ Ze wacht nog even doodstil, en hoor, daar klinkt, doch iets harder thans: ‘Moes, kom hier.’ Vliegend staat ze op, gluurt door de gordijntjes, terwijl Anna de venstergordijnen opent, en thans ziet ze bij de eerste flauwe morgenstralen haar kind, bleek, doodsbleek thans zelfs, maar met heldere oogjes zijne moeder aanziende met een flauwe poging tot glimlachen.

‘Anna, kom,’ roept ze, en toen ook deze ziet welk een zalige verandering er is geschied, vallen beide vrouwen, moeder en verzorgster, meesteres en dienstmaagd op de knieën om God te danken voor die aanmerkelijke beterschap.

‘Moesje,’ klinkt het daarop, ‘is pa ook terug van zijn lange reis, net als ik?’

‘Mijn hartje,’ antwoordde Elvire, ‘papa is nog in Indië, maar gij zijt niet op reis geweest, mijn ventje, maar ziek, heel ziek, en maatje heeft zooveel angst gehad om jou. Maar Wim, ga nu nog kalm wat slapen, je bent nog zoo zwak, en als straks om acht uur de lieve dokter komt, wat zal die dan ook blij wezen!’ Gehoorzaam legde Wim het hoofd weer in 't kussen en sliep in tot de zachte bel van den dokter hem wekte.

Zonder de meid iets te vragen, stapte de oude man met loomen tred naar boven; hij ook had het kind lief gekregen en had diep medelijden met het arme vrouwtje en met den afwezigen vader. Hij opent behoedzaam de deur, en daar klinkt hem zacht ‘dag dokter’ tegen, en eer de goede man van zijne verbazing bekomen is, wordt hem een klein kinderhandje toegestoken, zoo aandoenlijk lief, dat de oude man, die zooveel leed had bijgewoond en die bij zooveel sterfbedden kalm was gebleven, thans tot tranen toe bewogen was.

‘Wat een zaligheid, niet waar, dokter?’ zegt Elvire, ook met gebroken stem; ‘dit is toch immers beterschap?’

‘Of dit beterschap is, mevrouw?’ antwoordt Dr. Albrecht; ‘'t is de crisis, 't is 't behoud, 't is het leven. Willem, jongen, wat maak je ons allen gelukkig! Duizendmaal in mijn leven heb ik mijne betrekking vervloekt, als ik machteloos stond toe te zien, hoe de dood al mijn pogingen vernietigde, als al mijn kennis ijdel scheen, en als soms grove ondank het loon was, dat ik inoogstte voor menig uur van nachtrust en ten koste soms zelfs van mijne gezondheid; maar op zulk een oogenblik leert men zijne betrekking weer liefhebben.’

Doch Elvire kon nog maar niet vroolijk zijn; ze dacht thans meer dan ooit aan haar man, dien ze nog nooit zoo gemist had als op dit uur. In hare droefheid kon ze danken, dat Karel dat leed bespaard werd, maar in vreugde moest hij er bij zijn om die met haar te deelen, of 't was maar halve vreugde. Haar zoo stil voor zich uit ziende staren, begreep Dr. Albrecht wat in haar omging, en haar hartelijk bij de hand nemende, zeide hij: ‘Kom, mevrouwtje, niet werkeloos blijven zitten; geef me gauw een stukje papier, pen en inkt, en dan komt nog het ergste - de aanslag op uw beurs.’

[p. 239]

En toen Elvire hem papier en pen overreikte, schreef hij met zijn mooi, duidelijk schrift: ‘Luitenant ter Zee Van Avorden, Batavia. - Willem is behouden. Elvire.’

Toen de jonge moeder het zwart op wit geschreven ziet, dat haar kind behouden is, beseft ze pas, hoe dankbaar ze moet zijn, hoe rijk gezegend ze is, en ze beschuldigt zichzelve, dat ze straks nog zoo stil en stroef was geweest.

En ginds in Java's schoone hoofdstad was juist dien nacht, waarin dood en leven als 't ware worstelden om het bezit van zijn eenig kind, de luitenant Van Avorden op een officieele partij bij den Gouverneur-Generaal, een dier zeldzame gelegenheden, waaraan men zich niet onttrekken kan. Maar zelfs te midden van al die pracht en feestvreugde dacht hij onophoudelijk aan zijne vrouw en zijn kind, en stelde zich voor hoe Elvire zou genieten, als hij haar van al die weelde en prachtige toiletten schreef. Den volgenden dag stond hij iets later op en ging, na zich verfrischt te hebben, een rijtoer maken met eenigen zijner vrienden. Tehuiskomende wacht men hem op met een bericht.

‘Een telegram voor u uit Holland.’

‘O God,’ gilt de sterke zeeman, ‘dat is slecht nieuws van de mijnen.’ Bevend verbreekt hij den omslag en dien openende leest hij: - ‘Willem is behouden.’ Zijn kind behouden, dus bijna verloren geweest, zijn arm lief ventje; en dus Elvire, zijne jonge vrouw alleen met al die zorg, en hij, die dezen nacht zoo zorgeloos feestvierde, die dacht, dat alles daar even wel was, omdat de laatste mail hem zulke goede tijding had gebracht. O, hoe verlangt hij nu weder naar de aankomst van de eerstvolgende mail, maar dat kan nog wel 4 of 5 dagen duren. Welk eene spanning voor hem! Hij, die sterke man, is nu voor niets geschikt en medelijdend zien hem zijne vrienden, medelijdend ziet ook zijn chef hem aan.

Eindelijk daar komen de brieven en dadelijk herkent hij het flinke handschrift van Elvire. Bevend opent hij de enveloppe, en ziet weêr den gewonen aanhef: ‘Wij zijn beiden wel!’ Hij doorloopt vlug al die dicht ineen geschreven velletjes, en aan 't eind gekomen ziet hij weer den gewonen groet van vrouw en kind.

‘Dus toen nog was alles wel,’ prevelt hij. ‘Nu nog een week van spanning. O, hoe die te doorworstelen.’ Maar hoe langzaam de dagen ook voorbijgingen, aan alles komt een einde, en toen de tweede mail de brieven bracht was hij nogmaals teleurgesteld. Weer dezelfde, vroolijke, prettige brieven zonder ziekte, zonder zorg. Thans begon Van Avorden aan een ongeluk of althans aan iets plotselings te gelooven. Of was het een droom, dat telegram? Hij kon het niet meer uithouden, en toen zijne vrienden hem dien dag terugzagen, zoo droef, zoo vermoeid, besloten zij samen hem die onzekerheid te ontnemen, en botje bij botje leggend, telegrafeerden ze - antwoord betaald - aan mevrouw Van Avorden, dat zij de zaak nader moest ophelderen en dat haar man zoo onder de onzekerheid leed. Dien avond hoorden ze niets meer, maar vroeg in den volgenden morgen komt zijn vriend Beverloo vlug op hem toeloopen, hem toeroepende: ‘Van Avorden, nu zult ge wel gerust zijn,’ en leest hem daarop voor: ‘Willem 10 dagen pleuris. Nu bijna hersteld.’

‘Hebt gij dat voor mij gedaan?’ zeide Van Avorden. ‘O hoe dank ik u. Nu begrijp ik, dat ik nog van niets wist. Maar o, zoo'n zware ziekte, zoo'n kleine vent, en dan mijne arme vrouw; hoe vreeselijk, dat ik niet bij hen ben! Ach waarom heb ik niet mijn ontslag gevraagd en ben bij hen gebleven; wij zijn voldoende gefortuneerd. Wat is mij eerzucht nu in vergelijking met huiselijk geluk?’

En dat bleef hem bij toen eindelijk Elvire's smartelijke brieven kwamen, toen hij las van al die angsten, van al die vreeselijke nachten, van die crisis, van het zalige oogenblik, dat voor haar niet volkomen zalig kon zijn, omdat hij niet bij haar was. Hij kon geen kalmte vinden, werd hoe langer hoe somberder en ten slotte moest hij een dokter consulteeren, die hem bepaald ziek en overspannen vond, en opneming in het hospitaal aanraadde.

Van dat alles deelde hij niets mede aan Elvire. Zij schreef ook nog lang niet zoo opgewekt, als men aanvankelijk zou gedacht hebben. Wim was beter, wel is waar, maar hoestte nog erg; oppassen was de boodschap, heel de gure maanden April, Mei en misschien nog Juni in huis blijven, en dan als de warme Juli en Augustusmaand kwamen, raadde de dokter een langdurig verblijf aan zee aan; maar Elvire zag daar zoo tegen op, zonder Karel, zoo alléén in een hotel, en welke plaats of hij 't best dacht; zou Katwijk niet het rustigst zijn? Telkens als de mail aankwam, vond de dokter den vroeger zoo flinken zeeman zenuwachtig als een kind; welhaast kwamen er sluipkoortsen, en werd zijn toestand van dien aard, dat hij er met Van Avorden's chef over sprak, en meende dat het non-actief en verlof om te repatrieeren het eenige redmiddel zou zijn.

‘Welnu, raad het hem dan aan,’ antwoordde de hoofdofficier, ‘spoedig eer het te laat is.’ 't Was nu einde Mei, en toen de dokter dien avond weer bij zijn patiënt kwam en tot hem zeide: ‘Wel, hoe is het?’ kreeg hij tot antwoord: ‘Over twee maanden, wellicht over zes weken.’

‘Maar wat bedoelt ge?’ zeide de vriendelijke officier van gezondheid; ‘ik vraag u slechts, hoe het u gaat.’

‘O,’ zeide Van Avorden, ‘mij goed; ik dacht aan mijne vrouw en aan wat ze mij schreef.’

‘Hoor eens, mijn beste vriend,’ zeide de arts, ‘het gaat zoo niet langer, het loopt hier mis met u, ge kwijnt weg van heimwee, naar 't moederland, naar huis. 'k Ben bij uw chef geweest, en zoo ge 't goedvindt, gaat morgen uw aanvraag om non-activiteit in zee, gaat ge in Holland nieuwe krachten zamelen en zit ge over zes weken, twee maanden, bij uw vrouw en uw kind.’

Sprakeloos van geluk zag de lijder zijn vriend aan; licht blonk in zijne oogen en zalig was de uitdrukking van zijn gelaat, toen hij zeide:

‘Ja, doe dat, hoe eer hoe liever, non-actief, ontslag of wat ge wilt, ik zou hier sterven, ik moet naar Holland terug!’

Doch keeren we thans terug tot Elvire en haar hersteld ventje. Hij was weer vroolijk als altijd, maar de hoest bleef duren en Mei was weer die gure maand, die De Genestet eens in zijn ‘Haantje van den Toren’ zoo aandoenlijk beschreef.

Daar het weer guur bleef, was er geen sprake van uitgaan voor het kleine patiëntje. Elvire was daardoor ook altijd in huis en voelde zich terneergeslagen. Verbeeldde ze het zich of niet: waren de brieven van haar man de laatste weken korter, minder opgewekt, zou hij zich soms ook niet wel gevoelen en het voor haar verbergen, zouden er nieuwe rampen op haar nederdalen? O, ze dacht menigmaal dat niemand zwaarder kruis te dragen had en dat zij er onder bezwijken zou.

Ze had tegen 15 Juli kamers gehuurd in Katwijk; gezien had zij zelve ze niet, maar eene vriendin, die ze gehuurd had, vond ze netjes en vooral vroolijk en zonnig. Maar hoe eenzaam zou ze het daar hebben; doch als Wim er zijn hoest kwijtraakte, was het haar de reis waard.

Terwijl ze hierover zit te peinzen, ziet ze den postbode aankomen en loopt hem tot de deur tegemoet, ziende dat hij een officieel stuk bij zich heeft. 't Is van het Departement van Marine; maar ze schrikt niet, ze heeft zoo menigmaal zulke dienstbrieven gezien.

Doch toen ze het opent en leest, dat haar echtgenoot luitenant ter zee Van Avorden wegens ongesteldheid non-actief heeft aangevraagd en spoedig naar Holland terugkeert, toen wist ze niet, wat het meest in haar werkte, de vreugde hem terug te hebben of de angst dat hij ernstig ziek is.

‘Wim,’ gilt ze, ‘Pa komt terug.’ ‘Anna, Betje, mijnheer heeft non-actief aangevraagd. O, was hij nu al maar hier!’

En al wat Van Avorden twee maanden geleden doorworsteld had, doorworstelt Elvire thans in hare onzekerheid.

[p. 240]

Wel werden de brieven hoe langer hoe ernstiger, wel sprak hij onophoudelijk zijn oneindig verlangen naar haar uit, en zeide hij, dat dit zijn laatste reis zou zijn, dat hij een betrekking in Holland wilde zoeken, dat hij oud wilde worden met en bij zijne vrouw en zijn kind, maar van ziek zijn geen woord.

Acht dagen later zag Elvire echter in de courant dat onder de passagiers, die 7 Juni te Batavia aan boord van het stoomschip ‘Wilhelmina’ waren gegaan, zich bevond luitenant ter zee Van Avorden, en wist ze dus, dat hij in een maand bij haar kon zijn, dus nog vóór zij naar Katwijk vertrekken zou.

Wat een drukte kwam nu opeens Elvire's tijd in beslag nemen! Hoe zou haar Karel terugkomen, als een zieke of als een door het Indisch klimaat uitgeputte herstellende, wien een verblijf aan zee goed zou doen? Hoe moeilijk kon ze nu vaste plannen maken, en de brieven van haar man helderden niets op. Wim werd langzaam beter; bij zonnige dagen was hij al eens in den tuin geweest, en een enkele maal naar oom en tante. Eindelijk in het einde van Juni, toen Elvire al verlangend naar de post zat uit te zien, kwam er een brief van haar man, zooals in den eersten tijd van zijn wegzijn.

het nassau-huis in neurenberg.

Tien dicht ineen geschreven velletjes. Van Avorden schreef haar daarin al wat met hem was voorgevallen, hoe de spanning over Wim's ziekte, het medelijden met zijn arm eenzaam vrouwtje hem ziek hadden gemaakt, hoe hij verging van heimwee, daarna ook koorts had gekregen en hoe hij nu op last van den dokter naar Holland werd gestuurd om te herstellen. ‘Maar,’ voegde hij er bij, ‘het non-actief wordt buiten kwestie pensionneering; ik neem voor altijd afscheid van Indië, en zoolang God u en mij het leven spaart, verlaten we elkander niet meer. Wat mijn klein dapper vrouwke met haar ijzeren wil kon volhouden, dat kan ik niet; ik ben niet van het stof, waarvan men getrouwde zeeofficieren maakt, en liever wil ik stil en eenvoudig leven, dan door eerzucht gedreven, te haken naar hoogeren rang.’ Verder schreef hij nog, dat hij maar niet per telegram zijne komst zou melden; ze zou in de courant wel zien, wanneer hij in Marseille debarkeerde, en hij vond het aardig hen te verrassen.

Dien brief gaf Elvire opgewektheid en levenslust. Nu wist ze, dat hij niet bepaald ziek terugkwam, dat hij spoedig zou herstellen onder hare teedere zorgen, en nu was ze vol moed om plannen te maken.

Reeds drie dagen later las ze in de courant dat de ‘Wilhelmina’ te Marseille was aangekomen en van dit oogenblik af had Elvire geen oogenblik rust meer; ze wist toch immers zeer goed, welk een afstand dat nog was, ze begreep dat hij, herstellende zieke, toch niet in eens door zou reizen. Zij vloog telkens naar de bel. Eindelijk den vierden dag, terwijl ze in de keuken de meid eenige bevelen gaf, hoort ze Wim, die in de huiskamer was, opeens uitroepen: ‘Daar is Pa!’ en zonder zich den tijd te gunnen iets te zeggen, vliegt ze naar de deur en ligt in Karel's armen. Vergeten is nu alles, de scheiding, de angst, de zorg, 't is niets dan geluk, dat zij beiden gevoelen; en Wim, die ook de gang komt ingeloopen, roept tot driemaal ‘Dag Paatje!’ eer Karel zelfs zijne vrouw loslaat om zijn kind te omhelzen.

Eindelijk zetten allen zich neder en trachtten de ouders (Wim op Pa's knie genesteld) een geregeld gesprek aan te knoopen. Van Avorden ziet er heel smal en tenger uit, beweert Elvire. Hij vindt dat zijn vrouwke ook erg afgetakeld is; alleen de eigenlijke oorzaak van alles, kleine Wim, ziet er het best en vroolijkst uit. Kinderen lijden alleen met het lichaam; ouderen ook met den geest, daarom is hun lijden zooveel zwaarder en langduriger. Doch waar, zooals hier, het lijden slechts tijdelijk is, waar alles zich oplost in geluk, daar komt ook weer spoedig de blos op de ingevallen wangen, daar worden ook na korter of langer tijd alle sporen van leed en tranen uitgewischt.

Wij verlieten de familie Van Avorden op het oogenblik dat allen onder den indruk verkeerden van de vreugde des wederziens; we wilden hen niet storen in die zalige oogenblikken; thans vinden we hen eenige weken later terug aan Katwijk's frisch Noordzeestrand. Die fiere, krachtige jonge man, die als een toonbeeld van levenslust met een aanvallig knaapje stoeit en speelt in het mulle duinzand, dat is onze nu gepensionneerde luitenant ter zee Karel van Avorden, en die vrouw, die van uit haar strandstoel dit tooneel gadeslaat, is Elvire, nu weer het jonge vrouwtje van weleer. Zij denkt er niet aan om het boek, dat opengeslagen op haar schoot ligt, ook slechts even in te zien; ze geniet en ze droomt... De illusies harer jeugd, ze hebben alle zich opgelost in dat eene groote geheel van liefde en huiselijk geluk.

En thans voelt ze zich gelukkiger dan ooit te voren. Immers verdwenen is nu voor altoos het schrikbeeld eener aanstaande scheiding, dat het geluk van haren verlovingstijd en hare eerste huwelijksjaren vergalde. Zoolang God hun het leven spaart, zullen zij en Karel nooit meer scheiden. Samen zullen ze hun kind opvoeden en, zij het dan ook met beperkt inkomen, hun levensloop kalm en tevreden vol brengen.