De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 225]

Een hooge Gast in Den Haag.
Novellistisch-Historische schets van 1780,
door A.J. Servaas van Rooyen.

Denk u eene aanzienlijke heerenhuizinge aan de noordzijde van de Prinsengracht.

Het lommerrijk geboomte, aan den waterkant, heeft zijn herfstkleed aangetogen. Trotsch en fier verheffen zich de kruinen der statige iepen en linden, waarvan de meeste reeds honderd jaren tellen. Zij weerkaatsen zich in het Engelsch glas der breede en hooge ramen van de rij deftige woningen, die met het geboomte

zomerlandschap in holland.

oud zijn geworden, doch niettemin vrij wel het frissche aanzien, hun bij den bouw gegeven, hebben behouden.

Het huis, waarvoor wij staan, om het zoo dadelijk binnen te treden, behoort daartoe.

Het bordes is groot en ruim. De fraai gebogen trapleuningen zijn eigenlijk overbodig. Het lijkt weelde, nu we zoo gemakkelijk de hardsteenen treden kunnen opgaan, om den blank geschuurden koperen ring te vatten, die den leeuwenkop, aan den deurpost aangebracht, door den bek gaat, en die door hem te bewegen, de bel zal doen klinken, forsch en luide, om ons toegang te geven tot het intérieur.

Doch ik wil niet voortgaan met deze beschrijving. Dringender zaken roepen ons. Genoeg zij het te vermelden, dat in notarisstijl gesproken, het huis ‘een aanzienlijk, hegt, sterk en wel geconditioneerd huis en erve’ is, voorzien ‘van veele kamers en kabinetten, zoowel boven als beneden met diverse stoffagien behangen, en sommige met geschilderde, andere met gestucadoorde plafonds georneerd; voorts van capitale zolders, kelders, keuken en alle verdere gerequireerde offices, waar agter een zeer fraaie tuin, met zijn salon of thuynkamer; en agter en annex dezelve een capitale stal en koetshuis, uitkomende op de agterweg of straat, ten noorden van de voorzegde huizinge.’

We willen slechts één vertrek binnengaan. Het is het salet, de groote ontvangzaal, waar de familie gewoon is de thee te gebruiken na het middagmaal, en daar dan verder den avond te blijven doorbrengen.

Het is reeds schemer, alhoewel het ternauwernood 6 uur is, maar met het mooie Septemberweer vergist men zich allicht, daar het korten der dagen in den nazomer ons des te vreemder voorkomt, naarmate die dagen zonnig en blauw van hemel zijn.

Het heldere waslicht wordt echter door den huisknecht ontstoken, en daar niet alleen de twee zilveren kandelaars op de groote mahoniehouten tafel als reverberes dienst doen, maar ook de lustres met drie branches ter zijde van den schoorsteenspiegel hun licht in het vertrek werpen, behoeven we onze oogen geen geweld aan te doen om eens terdege rond te zien, en het salon-ameublement uit eene deftige Haagsche woning van het laatst der 18^de eeuw eens wat nader te bekijken.

We zullen met den schoorsteen beginnen.

De breede opening, waarin weldra het haardvuur zijne vlammen zal doen opgaan, wanneer het begint te winteren, is aan het oog onttrokken door ‘een glad houten gardefeu met zijn schineeze prent’.

Het vuurscherm laat echter ruimte genoeg om den extra ‘Bardiglio’ marmeren schoorsteenmantel à l'antique met rozetten, en de zijpaneelen en plinten, op te merken, die uit ruime beurs gezet zijn, daar de eigenaar er onlangs nog met nachtverblijf, stellen en arbeidsloon 193 gulden, 18 stui-

[p. 226]

vers en 4 penningen voor neergeteld had, aan Leendert Viervant, mr. steen- en beeldhouwer te Haarlem, wiens naam nog bekend is door het Teylers Museum en het Hofje van dien naam.

De firma Haagen & Co., Fransche kramers alhier, hadden door de vernieuwing van den schoorsteen een aardig buitenkansje gehad.

Immers de schoorsteenlijst moest beter en waardiger versierd worden. Bij het een behoort het ander. Het Toscaansche marmer was te edel om alledaagsche ornamenten te dragen, en de volgende rekening ten bedrage van 322 gulden volgde al spoedig die van den bouwmeester Viervant op.

Une belle pendule à 4 collones de marbre noir avec ornements dorée en or mat, y compris son surtout de verre	fl 250.-
Une paire girandolles à deux chandelles, de marbre, ornements doré	fl 62.-
Deux surtouts de verre pour les dittes	fl 10.-

Vorstelijk staan deze ornamenten, verdubbeld als zij worden door het zware smettelooze spiegelglas, waarvan de zwaar vergulde lijst in overeenstemming is met die van den penantspiegel tusschen de ramen, uitloopende in een vergulden voet, met marmeren blad.

Stijl is er zoozeer in het salet niet op te merken.

De meubelen ten minste maken niet alleen een geheel uit, maar het is hier geen huishouden dat pas begint. Het zilveren feest is reeds achter den rug, en dan komt het bric à bracachtige als van zelf.

Toch blijkt de ‘ingelegde tafel van slangensilver en amarantenhout, met lakwerk’, de ovale theetafel, waarnaast de theestoof, en waarop het ingelegde theeblad, van denzelfden ebbenwerker afkomstig te zijn. Zelfs de stoven zijn min of meer in overeenstemming met het overige, en staan drie hoog opgestapeld terzijde van meneers ‘Sekeretairis, met een vallende klep’, zooals de meubelmaker Fremming het op de rekening zeer naïef uitdrukte.

Een ‘groote toeslaande speeltafel, met 2 laden en 2 draaipoten, met fraai twee coleurd mahoniehout belegd, en binnen met fijn groen laken en mahonieranden bekleed, en 2 antieke rosetjes op de laden,’ staat vol met O.I. prullen en verlakte bakjes en doozen, en wordt geflankeerd door 2 der stoelen van de 18 van mahonie antique met snijwerk met groen en wit geborduurd trijp bekleed.

De zaal is behangen met beschilderd doek.

Dit klinkt meer dan het in werkelijkheid is, want de prijs ervan, 70 cents de el, behoefde den deftigen Hagenaar waarlijk niet te weerhouden om desnoods er zijn geheele huis van te voorzien. Slechts in enkele gevallen was het een kunstwerk, dat aanspraak mocht maken op het tarten der eeuwen.

Tapijt en gordijnen, de zitkussens der vensterbanken en tegen de vensternissen leunende, zijn vol elegance, en werken mede om het salon van den oud-schepen der stad 's Gravenhage, wiens naam we maar oningevuld zullen laten, te stempelen tot een weelderig en kostbaar verblijf.

Doch laten we onze opwachting maken aan mijnheer en mevrouw en de lieftallige dochter.

De laatste bukt zich over het fijne naaldwerk, waardoor zij hare vingeren bezigheid geeft.

De moeder heeft een boek opengeslagen voor zich liggen. Het is het 1e deel van de onlangs bij den boekverkooper I. van Cleeff verschenen Brieven over verscheidene onderwerpen, uitgegeven door E. Bekker, Wed. Wolf en A. Deken. De lectuur gaat echter niet van harte, wat aan den oud-schepen de opmerking ontlokt, dat ‘nicht Woelwater’ al spoedig een ‘tante Treur’ is geworden, waarop dochter vuur vat, en de mindere ingenomenheid met het boek, door haar moeder betoond, wijt aan de korte rust, hedenmiddag door haar genoten.

Er moest immers voor den Zondag, die volgde, worden uitgegeven, het linnengoed gereed gelegd, en de Zondagsche kleederen voor den dag gehaald, want zoo hoofsch leefde men, met al de pracht en luister in het salon, in die dagen niet, of moeder de vrouw ging nog over alles en bestierde het huishouden in al zijn deelen en onderdeelen.

‘Juffrouw Bekker is niet overal even aardig,’ verdedigt zich des schepen vrouw, ‘ik lees als het er op aankomt liever den Heer van Effen.’

‘Maar gij moet niet vergeten,’ antwoordt de oud-schepen, ‘dat het ook pas een begin is, om op de wijze van den Heer van Effen vertoogen te leveren, en de geest kan niet altijd getuigen.’

‘Nicht Woelwater heb ik anders al wel tweemaal gelezen,’ voegt de dochter des huizes er bij.

‘Echter,’ verbetert moeder, ‘ridiculiseert zij wel een beetje te overdadig. Eene vrouw moest hare natuurgenooten niet bespotten. De goede oud-Hollandsche gewoonten dreigen al genoeg door het à la mode te worden verdrongen.’

‘Ja maar, moeder, is 't dan niet bespottelijk, dat die nicht zoo'n drukte van alles maakt? In een welingesteld huishouden is dat immers overbodig, en u loopt toch immers ook niet den ganschen dag in een vuilen “sak”, orders gevende en terugnemende, waardoor het dienstpersoneel het hoofd kwijtraakt, en het huis het aanzien krijgt van een logement.’

De oud-schepen haalt onderwijl een goud geëmailleerd horloge voor den dag, waaraan een gouden ketting en filigrane bungelt, knipt de gouden kast open, en vergelijkt den tijd met de pendule.

‘De Heeren Gosse zijn van avond laat met de courant; er zijn zeker extra tijdingen, die nog opgenomen moeten worden.’

Uit de sierlijke snuifdoos wordt eene prise genomen, en kalm en bedaard wordt daarna het geopende deksel gesloten, de doos nedergezet op de tafel, en steeds de prise tusschen vinger en duim vasthoudende, de hand naar den neus gebracht om met volle teugen het geurige kruid op te snuiven.

Eenige oogenblikken van diepe stilte heerschen in het salet, slechts het flauw tikken der pendule wordt gehoord.

De familie leeft in stille verwachting van de ‘nouvelles’, die weldra het gesprek, dat ingedut schijnt, zullen doen herleven.

De gewoonte toch is, dat voor het naar bed gaan de courant wordt gelezen, eerst door den oud-schepen, en daarna door moeder en dochter, terwijl ieder er datgene uit voorleest, wat belangrijk schijnt. Onwillekeurig duurt dit langer dan men zou denken, want daar de courant slechts driemaal per week verschijnt, zijn de nieuwstijdingen en advertentiën meerendeels zeer gewilde lectuur.

In het onderhuis hoort men eenig gerucht. De bel der benedendeur heeft in de keuken weêrklonken, en de oude dienstbode Sientje, die met de courant ook het predikantenbeurtenbriefje verwacht, heeft de sloffen aangeschoten, die ter zijde van de stoof, waarop zij een halve ‘Januari’ genoot, plaats hadden gevonden.

Zich in geen geval haastende, schreed zij voort in de duistere gang, die haar licht moest ontvangen van een vieren vetkaars uit haar heiligdom, keek eerst eens door het glazen kijkglas naar buiten, als om zich te vergewissen, dat geen onraad dreigde, ontgrendelde en ontketende toen de deur, en nam courant en kerkbriefje in ontvangst, die de knecht van de boekverkoopers Gosse op het Plein haar overreikte.

Haast had men in die dagen nooit, en zoo kwam het dan ook, dat de oud-schepen de courant eerst volle vijftien minuten, nadat het zwakke gerucht van heen en weer loopen in het salet was gehoord, in handen kreeg.

Sientje had zich vooraf willen overtuigen of zij volgens de ‘tourbeurten’ wel goed had uitgerekend, dat de Eerwaarde heer Robertus Castendijk haar in de namiddaggodsdienstoefening in de Groote Kerk zou stichten en leeraren, maar zij zag zich teleurgesteld, want Dom. Lief-

[p. 227]

tinck, Emer. pred. van Loosduinen, zou in zijne plaats optreden.

Het halve folio blad der 's Gravenhaagsche courant voor Maandag 25 September 1780, No. 115, voelde niettemin nog klam, toen het ten langen laatste in handen van den oud-schepen kwam. Het kerkbriefje werd aan de vrouw des huizes ter hand gesteld.

Meneer ontplooide het in 8^o gevouwen blad, nadat de zilveren bril met groote ronde glazen was opgezet, schikte zich gemakkelijk in den leuningstoel, en verdiepte zich in het nieuws.

‘Hooren we niets, man?’ vroeg moeder, die het kerkbriefje naar hare dochter had toegeschoven.

‘Ik ben pas aan het buitenlandsch nieuws; echter, er zijn uit Petersburg reeds tijdingen van den 1^en September, en de heeren Van Wassenaar en Van Heekeren van Brantzenburg zijn daar aangekomen, en zullen als gevolmachtigden van de Heeren Staten-Generaal hunne credentialen overgeven.’

‘Een verbazende reis,’ zegt de vrouw van den schepen, en de dochter laat er op volgen: ‘ik zou naar dat land liever niet heengaan. Ik zou dan liever Spa eens zien.’

De oude schepen legt de courant even neder, en terwijl een tweede prise wordt genomen, voegt hij de luisterende moeder en dochter toe: ‘Het is ook geen uitspanningsreize, die zij beiden hebben ondernomen; het geldt hier het belang van het land, en zeer zeker is het te wenschen, dat het doel dat beoogd wordt, worde verkregen om ook onze Nederlanden op te doen nemen in het stelsel eener gewapende onzijdigheid, waaraan Katharina de II^de zoozeer medewerkt, zij het ook dat wellicht daardoor de kans geopend wordt op eenen oorlog met Engeland.’

Het ging de beide vrouwen wel wat te hoog; in politiek deden beiden niet, maar niettemin waren zij altijd geheel aandacht, wanneer de oud-schepen, naar aanleiding der nieuwstijdingen, zijne staatkundige gevoelens en verwachtingen uitte.

‘Brussel, den 21^en September,’ zoo begint de oud-schepen op eenmaal hardop te lezen, en als om dubbel de aandacht te wekken, leest hij nogmaals ‘Brussel den 21^en September,’ en vervolgt dan:

‘Den 18 deezer 's namiddags arriveerde de Koning van Zweeden, onder den naam van Graaf van Hagha, in deeze stad, nam zijn intrek in het Logement het Hôtel van Engeland, en werd daadlijk door den Lieutenant-Generaal, Graaf Van Terrari, gecomplimenteerd uit naam van den Prins van Starkenberg, die zig onpaslijk bevond. Zijne Majesteit heeft voor alle honneurs en diné's wel willen bedanken, en dienvolgens, elken avond, na de Comedie bijgewoond te hebben, gesoupeerd, naamlijk Maandag bij den Prins van Starkenberg, Dingsdag bij den Pauslyken Nuncius en Woensdag bij den Minister van de Heeren Staten-Generaal, Baron Hop. Men verzekert dat Zijne Majesteit morgen naar 's-Gravenhage zal vertrekken, en drie dage tot die reize besteeden, om onderweegs het aanmerklijkste, als te Antwerpen en elders, te beschouwen. Eergisteren verscheen die Vorst en zijn geheel gevolg in Zweedsch gewaad. Zo men verneemt zal de Ambassadeur Graaf van Kreutz den Koning te Antwerpen verlaaten, en Hoogstdeszelfs gevolg alleen uit den Graaf van Löwenhaupt, de Barons Momer, Taube, Strumfeld, Wreede, Vugt en den Kabinets-Secretaris, Heer Frank, bestaan.’

De met zooveel nadruk gelezen woorden schijnen wel oud nieuws, met zoo weinig geestdrift als ze ontvangen worden.

Wel wacht de oud-schepen eenige oogenblikken, en ziet hij zijne huisgenooten vragend aan, als om hunne gedachten te vernemen, maar die gedachten moesten nog onder woorden worden gebracht, en zoo iets gaat niet altijd even snel.

‘Heeft hij niet reeds als Erfprins een bezoek aan onze stad gebracht?’ vraagt de moeder.

‘Voorzeker,’ antwoordt de heer oud-schepen; ‘zoowat een tiental jaren geleden, laat ik eens narekenen, ik was toen voor de eerste maal burgemeester, dat moet dus in 1771 geweest zijn.’

‘Zouden er feesten bij plaats hebben?’ doet de dochter zich hooren.

‘Dat zou ik niet denken,’ geeft de oud-schepen, die inmiddels zijne lectuur heeft voortgezet, inlichtend ten antwoord; ‘ik denk niet, dat de Heeren Staten hem als Vorst zullen huldigen; 't gaat hier niet om eenig staatsbelang. De koning reist incognito, en wat men zegt voor zijne gezondheid, daarvoor heeft hij geruimen tijd te Spa vertoefd, en zoo we willen hopen met gewenschten uitslag.’

‘Ik zou meenen dat dit wel het geval is, want wanneer men soupé's kan frequenteeren...’

‘Ge moet niet vergeten,’ valt de oud-schepen zijne vrouw in de rede, ‘dat ik ook voorgelezen heb, dat Zijne Majesteit voor alle honneurs en diné's bedankt heeft.’

‘Maar de soupers duren dikwerf nog laat in den nacht,’ merkt de dochter op, en voegt er aan toe: ‘Is hij nog jong, vader?’

‘Hij zal even in de dertig zijn, kind; het is een krachtig jongman, en...’ ‘hier kijkt de oud-schepen zijn dochter lachend aan, ‘en hij is reeds voor jaren gehuwd en vader van tal van kinderen. Ge moet u den prins van Hagha dus maar niet in het hoofd halen.’

‘Foei vader, gij weet wel beter... trouwens, het is maar uw gewone plaagzucht die u zoo doet spreken.’

De oud-schepen zet zijn lectuur voort, en zoo nu en dan, als bleef hij in gedachten het gesprek met zijne huisgenooten voortzetten, leest hij het een en ander.

‘Een toevallig samentreffen,’ zoo doet hij zich hooren. ‘Ik lees daar dat de meeste leden composeerende de vergadering der heeren Staten van Holland en West-Friesland in derzelver logementen worden verwacht om Dinsdag hunne ordinaire vergadering te beginnen, en ook dat Maandagavond de Prins Erfstadhouder van 't Loo alhier verwacht wordt.’

‘Zou onze prins den heer Graaf van Hagha te gemoet reizen?’

‘Voorzeker niet,’ antwoordt de oud-schepen, ‘maar ik denk dat de prins de zitting der Heeren Staten zal bijwonen, en tevens den vorstelijken bezoeker zal willen verwelkomen. Wellicht zal Zijne Doorluchtige Hoogheid ook eene wapenschouwing houden, zooals meestal het geval is bij dergelijk Hoog bezoek.’

‘Dan gaan wij daarheen,’ vleit de dochter, ‘niet waar, vader? Ik vind het altijd een fraai schouwspel de manoeuvres van de gardes te zien; zouden de schutterijen ook opgeroepen worden?’

‘Neen kind, want dan had ik daarvan reeds het een en ander vernomen. Dezen morgen sprak ik nog den heer burgemeester Patijn, en ZEdele repte geen woord er van. Maar bovendien, dat zou tegen alle wet en gerechtigheid indruischen. De kolonel zou zich zeer zeker tegen zulk een maatregel verzetten.’

‘Ik hoop in elk geval maar,’ zegt de dochter, ‘dat het weêr zich zal blijven goed houden; zelfs zou ik wenschen dat de ambassadeurs besloten het een of ander kunstrijk vuurwerk af te steken... Dit is toch meermalen geschied; niet waar, vader?’

‘Zeer zeker, maar het komt mij voor dat die feesten nu alleszins ongepast zouden zijn, uithoofde van de Nachtmaalsviering, welke nu juist is invallende.’

Der schepen vrouw neemt het kerkebriefje ter hand, slaat er nog een vluchtig oog in en legt het dan tusschen het boek van de juffrouwen Wolff en Deken, bij wijze van bladwijzer.

(Wordt vervolgd.)