De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 217]

Om en om 1840.
Herinneringen uit de tweede hand
door F.J. Dun.
(Vervolg en slot van blz. 211.)

VII.

Nog eenmaal verzoek ik den lezer mij naar ‘Het Zwijnshoofd’ in Vianen te volgen. 't Is het voorjaar van 1844, en we vinden daar weder enkele oude bekenden terug. Wederom reed de omnibus als sinds jaar en dag de oude veste binnen, want er zouden jaren

schoonmaak.

en nog eens jaren moeten verloopen, eer het platteland met den zegen der spoorwegen begiftigd werd. Wel was de lijn Amsterdam - Utrecht in aanbouw, en zouden dus ook weldra de Vianers, als zij op marktdag het slechts twee uren verwijderde Utrecht bezochten, de wagens kunnen zien, die zonder paarden werden voortbewogen. Nochtans er werd niet meer zoo druk over den spoorweg geredeneerd, 't was niet meer ‘the topic of conversation’. Vianen is zelfs nu nog niet aan spoorof tramwegnet verbonden.

Een der eersten, die uitstegen, was de heer Mr. Floris Adriaan Van Hall. Sinds wij voor de eerste maal hem zagen uitstijgen, was er heel wat gebeurd. De staat, waarin de Nederlandsche financiën verkeerden, was zoo disparaat, dat zelfs de knapste koppen aan de mogelijkheid van een deugdelijke regeling getwijfeld hadden. De geruchten hadden den toestand nog ongunstiger doen schijnen dan hij werkelijk was, 't geen zeer gemakkelijk geschieden kon, daar alle financieele aangelegenheden door de regeering met groote achterhoudendheid behandeld werden. Maar Van Hall had in een geschrift, in 1840 uitgegeven en getiteld ‘Proeve van een onderzoek omtrent de schuld van 't koningrijk der Nederlanden’, getracht den toestand onder de oogen te zien, en voorts in verschillende geschriften middelen aan de hand gedaan om den dreigenden staat van faillissement, waarin het koninkrijk der Nederlanden weldra zou verkeeren, te bezweren. Van Hall, die tot dusverre op staatkundig terrein geen actieve rol had gespeeld, was in 1842 geroepen geworden het departement van justitie te beheeren, nadat Van Maanen, die dit had bestuurd van het jaar 1815 af, genoodzaakt geworden was af te treden. Wat men nu homogeniteit van 't ministerie noemt, daarvan wist men in 1840 en daaromtrent niet af. Er waren wel ministers, maar er was geen ministerie. Zoo kon 't geschieden, dat, toen de voordrachten van de ministers Rochussen en Van der Heim tot regeling van den financieelen toestand des lands verworpen waren, minister Van Hall met die regeling belast werd.

't Eerste, wat hij wilde, was klaarheid. Open en rond als zijn karakter en hij in geheel zijn optreden was, nam hij 't op zich om eerst eens te vertellen, hoe 't met de financiën stond. Diepe verslagenheid heerschte in 't land, toen de juiste cijfers bekend werden. 't Bleek, dat Van Os 't nog zoo heel erg verkeerd niet gehad had, toen hij sprak van 2000 millioen, want in werkelijkheid was de staatsschuld geklommen tot 2206 millioen, waarvan jaarlijks 34 millioen aan rente moest worden betaald. Voorts was er nog een te dekken achterstand van 35 millioen, terwijl er op de koloniën een schuld rustte van 134 millioen. Een goed geneesheer doet echter meer dan een wonde grondig onderzoeken. Hij wendt de middelen aan, die hem 't meest dienstig voorkomen, ook dan, als de patiënt er niet of minder van gediend is. Van Hall stelde voor een buitengewone belasting op de inkomsten tot een gezamenlijk bedrag van 35 millioen of een gedwongen leening van 127 millioen à 3%

Zelden is er in onze Tweede Kamer een tooneel aanschouwd als op den dag, dat Van Hall dit mededeelde. 't Scheen wel, of de leden der Volksvertegenwoordiging losgelaten wilde

[p. 218]

dieren waren. Kreten als ‘dieven, afzetters, schelmen, waar zijn ze, die de millioenen gestolen hebben?’ klonken door de vergaderzaal. Een deel der leden zelfs drong op, rond de ministerstafel, en sloegen Van Hall met de gebalde vuist bijna in 't gelaat. Maar kalm als een rots te midden van een woedenden storm stond daar de man, die zijn vaderland redden wilde, ook al zou zijn naam gedurende maanden en jaren tot een spot en aanfluiting worden.

Van Hall had eindelijk zijn doel bereikt. 't Ontwerp was in Februari 1844 aangenomen, hoewel met kleine meerderheid. En wat alle ongeluksprofeten uit éénen mond verkondigd hadden, werd niet bewaarheid, want de leening werd nagenoeg volteekend. De erfgenamen van Willem I teekenden voor 10 millioen en de ridderlijke Willem II vulde uit eigen beurs aan, wat nog ongedekt was.

Nu werd Van Hall weldra de gevierde man en kreeg hij in 't najaar van datzelfde jaar gemakkelijk zijn ontwerpen er door tot het omwisselen der schuldbrieven van 5% en 4½% in 3% en 2½% N.W.S.

Men begrijpt dat de Vianenaars trotsch waren op den man, dien zij als een der hunnen beschouwden. De petten en hoeden gingen nog dieper af dan gewoonlijk voor den ‘menister’, terwijl hij zich naar zijn buiten begaf. Daar aangekomen, vernam hij al heel spoedig, dat de gelegenheidsdichter, waarvan in 't begin sprake is, maar goed gewenscht had. Immers de koetsier had zijn echt voor de derde maal met de geboorte van een zoon gezegend gezien, zoodat er thans al drie palfreniertjes waren.

Onder de passagiers, die mede uitstegen, merken we ook nog een paar goede kennissen. In de eerste plaats den heer Van den Berg, die op zijn voorjaarsreis was en den ons bekenden onderchef der H.S.M., die een paar dagen verlof had en thans zijn schoonvader kwam bezoeken.

Toen het avond geworden was, bevonden er zich, behalve de gewone bezoekers, ook wel stamgasten genoemd, een zevental reizigers in het Zwijnshoofd. Dat zij zoo broederlijk en gezellig te zamen waren, zal wel voornamelijk hierin zijn grond gehad hebben, dat zij in verschillende artikelen reisden.

Daar gaat de deur open en zoowaar, daar komt onze Motregen binnen. Hij zou ook in Vianen zijn geluk beproeven. Nu wordt een vreemde eend in de bijt door de oudere eenden met wantrouwen bejegend, en deze eigenaardigheid schijnt men ook onder handelsreizigers aan te treffen. Dat hij tot deze behoorde, bleek uit den monsterkoffer (d.w.z. geen monstrueuze koffer, maar een koffer met monsters van zijn artikelen) dien hij in de hand droeg. Maar volkomen zekerheid kreeg men uit de ontmoeting tusschen hem en zijn voormaligen superieur.

‘Zoo, Motregen, hoe kom jij hier zoo verzeild?’

‘Wel, mijnheer, dat is toevallig, dat ik u juist hier ontmoet. Ik ben tegenwoordig reiziger. Gaat bij u thuis alles wel?’

‘O ja, dank-je. En bij jou ook?’

Motregen kreeg een kleur. Hij wist niet, hoe 't met zijn vrouw en kinderen ging. Janus wist 't wel, want zij woonden dicht bij hem, en hij wist 't, hoe ‘dikke Anna’, maar die nu wel magere Anna mocht heeten, tobde en zwoegde van den morgen tot den avond om aan den kost te komen voor zich en hare kindertjes. Daarom kon hij dien Motregen niet goed lijden, en als hij kans zag hem eens een onaangenaamheid te bezorgen, zou hij die zeker niet ongebruikt laten voorbijgaan.

Ook Van den Berg herinnerde zich dezen persoon ergens gezien te hebben. En toen hij even later van Janus vernomen had, wat en wie deze persoon was, rijpte er een plannetje in zijn brein, waarvan hij zich eenige genoeglijke oogenblikken voorstelde.

Motregen had de laatste vraag van Janus onbeantwoord gelaten, was op het buffet toegestapt om wat te bestellen en had toen in een hoek der gelagkamer plaats genomen. Hij had daar ongeveer een halt uur gezeten, terwijl in dien tusschentijd de overige gasten in druk gesprek met elkander gewikkeld waren, toen op eenmaal de heer Van den Berg op hem toetrad, hem de hand bood en tot hem zeide: ‘Wel mijnheer! ik hoor, dat u ook van 't gilde is. Mag ik mijzelven maar eens voorstellen? Van den Berg, reiziger in gedistilleerd, en dan mag ik u zeker ook in onzen kring introduceeren. Dat is mijnheer....’ en daar raffelde hij een zestal namen achter elkander af, met vermelding van de artikelen, waarin de heeren reisden, zoo gauw en onduidelijk, dat Motregen er geen woord van kon nazeggen.

Een weinig wantrouwend en half onwillig stond hij op en volgde Van den Berg. Deze plaatste Motregen aan zijn rechterhand en hield de navolgende toespraak:

‘Mijne Heeren! ja dames zijn hier niet, we zijn hier maar als jongetjes onder mekaar, u weet allen, dat de belangen van handelsreizigers veeltijds tegenstrijdig zijn, en we dus met verklaarbaar wantrouwen een nieuwen haai op de kust zien verschijnen. Toch zijn wij, handelsreizigers, niet kleingeestig, zoo men wel eens meent, o neen! Één belang hebben we allen gemeen, en dat maakt ons broeders, hoe we malkander overigens soms van harte verwenschen, let wel ik zeg vèrwenschen, naar de Mookerheide of daaromtrent, u begrijpt mij wel. Dat ééne belang - behoef ik het u nog te noemen, immers uwe gedachten zijn mij reeds met de snelheid van een spoortrein vooruitgesneld? - dat belang, dat ons zoo nauw op het hart gebonden is, dat belang, dat ons één en als broeders lotgemeen maakt, is de zorg voor het lieve broodje, Ja, mijnheer,’ en hier richtte hij zich tot Motregen, ‘wij zijn allen broodjagers en daarom heeten wij u van harte welkom in onzen kring en op het jachtveld (in casu Vianen en omstreken), waar wij reeds menig goed schot gedaan hebben. Ook gij zult voortaan een der onzen zijn. Ik stel mitsdien voor, opdat alles en règle zij, dat ik van avond president zal zijn, die kleine onbescheidenheid houdt ge mij ten goede, niet waar, heeren? (daverend applaus) en den heer Barano verzoek ik als secretaris te fungeeren. Mijnheer Barano, neemt u die gewichtige functie op u?’

‘Uw dienaar, mijnheer!’ (wederom daverend applaus).

‘Welnú dan, dan stel ik voor den heer Motregen akte te verleenen van zijne opname in onzen kring. Van Zijl, geef ons een vel kwarto met pen en inkt. Het papier behoeft niet gezegeld te zijn. Wij zullen 't zelf wel zegelen.’

Het verlangde werd Van den Berg ter hand gesteld. Terwijl hij schreef, heerschte er een doodsche stilte. Daarom maakte hij het zeker maar kort. Na eenige oogenblikken lei hij de pen neder, kuchte tot tweemaal toe en begon toen te lezen:

‘Op heden den 16^den April 1844 is voor ons verschenen de heer J. Motregen, lengte ongeveer 1.7 Ned. el, voorhoofd plat, neus spits gebogen, oogen groenachtig blauw, mond tamelijk groot, kin rond, haar zwart, krullend, merkbare teekenen: geen uiterlijk waarneembare, met verzoek om in onzen achtbaren kring te worden opgenomen. Aangezien geen der aanwezigen daartegen gegronde bedenkingen heeft, is aan dat verzoek voldaan, op voorwaarde evenwel, dat genoemde heer Motregen twee rondjes zal geven en de kosten van het zegel dezes, zijnde een halve flesch wijn, nog dezen avond voldoen zal.

Vianen, 16 April 1844.

Het Bestuur van de Handelsreizigers-vereeniging het Zwijnshoofd te Vianen,

Van den Berg, Pres.

Barano, Secr.’

Motregen vond, dat hij er nogal goedkoop afkwam. 't Eerste rondje werd alvast maar besteld en daarna moest de halve flesch wijn komen.

‘Zie mijnheer,’ sprak Van den Berg, ‘zoo zegelen wij en dan komen er ook geen opcenten bij.’ Dit zeggende ontkurkt

[p. 219]

hij de flesch en goot den ganschen inhoud er van over de akte, natuurlijk onder de meest luidruchtige toejuiching der aanwezigen.

Van dat oogenblik af aan was het een jool van belang. Motregen werd in de hoogte gestoken en er werd gedold, alsof er geen patroons in de wereld waren, die soms met smart de commissies van hun reizigers zitten in te wachten. Motregen gaf ook zijn tweede rondje en toen, toen was 't niet uit, neen, nu mocht de Vereeniging zich niet onbetuigd laten. De wijn kwam op tafel, flesch na flesch rukte aan, Motregen moest keer op keer bescheid doen, en tegen sluitingsuur lag hij onder de tafel, waar het natuurlijk op aangelegd was.

Met veel moeite vroeg en verkreeg Van den Berg een oogenblik stilte.

‘Mijne heeren!’ aldus ving hij aan, ‘ik kan niet zeggen, dat het nieuwe lid, dat wij van avond met zooveel plechtigheid in onzen kring hebben opgenomen, 't erg mooi laat liggen, ja, ik kan niet eens zeggen, dat hij mooi ligt, zooals hij daar ligt. Daarom stel ik voor, dat wij hem met verlof van den heer Van Zijl naar zijn kamer brengen en hem daar behoorlijk onder de wol deponeeren. Van Os, die, zooals hij naderhand verklaarde, zich haast te bersten gelachen had - wat met het oog op 's mans dikheid niet onwaarschijnlijk klonk - bood dadelijk de behulpzame hand, en onder aanvoering van Van den Berg ging 't de trap op naar boven.

Van den Berg, die in 't Zwijnshoofd even goed den weg wist, als bij zijn vrouw in de broodkast, wipte even de keuken binnen en zei tegen Hanna de meid, half fluisterend: ‘Hier is een riks voor jou, geef me nu eens gauw den zeeppot en mondje dicht.’ De glundere dienstmaagd, die niet van gisteren was, pakte den rijksdaalder aan, gaf den zeeppot en knipte toestemmend met het rechteroog.

Toen Motregen boven was, werd hij behoorlijk van jas, vest en broek ontdaan.

‘Moet hij nog niet...?’ zei Van Os en wees veelbeteekenend op een onmisbaar meubelstuk van elke slaapkamer, welk meubelstuk min of meer zichtbaar was door de halfgeopende deur van het nachtkastje.

‘Tut, tut,’ zei Van den Berg, ‘je moet geen slapende honden of kinderen wakker maken. Wacht maar even.’ Dit zeide hij, omdat zij aanstalten maakten hem op 't bed te leggen. ‘Eerst moet er nog wat anders gebeuren.’

Nu haalde hij den zeeppot voor den dag, nam er een paar handenvol uit en lei die zoo ongeveer in het midden van het bed. ‘Leg hem er nu maar netjes in. Voorzichtig! zoo - niet te hoog; dekt hem nu maar toe. “Wel te rusten, vriend,” sprak hij tot den slapende, “slaap zacht en droom zoet.” En nu, mijne heeren, wij hebben een drukken dag gehad. 't Is tijd, dat ook wij ons ter ruste begeven.’

De stamgasten vertrokken; de reizigers zochten hunne kamers op en binnen een halfuur was het in het Zwijnshoofd doodstil geworden.

Hoe en met welke gewaarwordingen Motregen wakker werd, waag ik niet te beschrijven. Genoeg, toen de reizigers, de een wat vroeger de ander wat later, 's morgens in de gelagkamer verschenen, vernamen zij, dat Motregen reeds voor dag en dauw vertrokken was.

Hij heeft nooit meer in het Zwijnshoofd gelogeerd.

VIII.

In Mei 1847 was de lijn tot Rotterdam doorgetrokken, en werd den20^sten dierzelfde maand in exploitatie gebracht. Ongeloofelijk bijna zijn de moeilijkheden geweest, die te overwinnen waren voor 't zoover gekomen was. Maar de directie en haar hoogst bekwame ingenieur, de heer Conrad, hadden in 't eind getriomfeerd. Aangezien er destijds nog geen onteigeningswet bestond, moesten de benoodigde perceelen bij minnelijke schikking worden verkregen. 't Ligt voor de hand, dat dit der Maatschappij enorme sommen kostte. Maar behalve voor geldelijke bezwaren stond zij dikwijls voor moeilijk op te lossen vraagstukken. Een paar er van mogen nog wel eens in herinnering worden gebracht.

Wie mijner lezers ooit van Delft naar 's Gravenhage reed met de Hollandsche spoor, moet de schutting gezien hebben, die zich vlak bij het station Rijswijk ter linkerzijde van de spoorlijn verheft. Niettegenstaande den toenmaligen eigenaar een buitengewoon hooge prijs voor den grond geboden was, waarover de lijn gelegd moest worden, bleef hij weigeren dien te verknopen, omdat door den rook en 't stof van de voorbijsnellende treinen de melk in zijn kelder bederven zou, aangezien de lijn vlak langs de boerderij liep. Na eindelooze onderhandelingen stemde hij ten laatste toe op voorwaarde, dat de Maatschappij de welbekende schutting zetten en onderhouden zou. Van dat onderhoud is de Maatschappij ten huidigen dage nog niet ontslagen.

Toen de lijn Amsterdam - Haarlem zou aangelegd worden, had Mr. J. van Lennep twijfel geopperd, of er een spoorbaan kon aangelegd worden, daar

Waar nauw een bodem zich laat voelen
En 't brakke vocht uit plas en poelen
Den weeken kleigrond blijft doorwoelen,
Op drassig moer en glibbrig slijk;

maar dat was eigenlijk nog maar kinderwerk geweest in vergelijking met de moeilijkheden, die de grond bood tusschen Delft en Rotterdam. De losse veenachtige ondergrond wilde geen spoorbaan dragen. 't Aangevoerde zand zonk weg als in een bodemloozen put. Inzonderheid was dit het geval bij de Poldervaart onder de gemeente Kethel. En daar moest nogal een brug gelegd worden van geen geringe afmetingen. Na van alles beproefd te hebben om den grond vastigheid te geven, kwam de heer Conrad op 't denkbeeld om putten van een Meter in het vierkant te graven en die te vullen met zand. Dan moest, meende hij, door de persing daarvan het veen ineengedrongen worden en alzoo meerdere vastheid verkrijgen. Dit middel heeft niet gefaald en na ruim anderhalf jaar tobbens kon met den bouw van de brug een aanvang worden gemaakt.

Te Schiedam lag het stationsemplacement binnen een terrein, waarop de Mathenesser polder windrecht had voor zijn watermolen. Binnen een kring, die beschreven wordt door een straal van 279 Meters van den molen uit, mocht geen gebouw verrijzen hooger dan 5 Meter. Verbeeld u in den tegenwoordigen tijd een station ter hoogte van een arbeiderswoning! De Maatschappij bood een stoomwatermachine aan, maar ontving een weigerend antwoord. Toen werd het station gebouwd op de wettelijke hoogte en kreeg daardoor dien eigenaardigen vorm, die bij de Schiedammers nog wel in levendige herinnering zijn zal. Een nieuw station heeft dit merkwaardige gebouw in 1887 vervangen.

Toch was dit alles betrekkelijk nog gering bij wat de Maatschappij te doen had met het ‘laantje van Van der Gaag’. Tusschen Schiedam en Delft moest de lijn ook dit laantje passeeren en de eigenaar weigerde pertinent het te verkoopen. Deze had daar zijn bedoeling mede. Hij wilde daar namelijk een halte gevestigd hebben. Nu dacht men in den eersten tijd van het spoorwegwezen slechts aan de verbinding van groote en belangrijke plaatsen. De concurrentie van trams heeft in later tijd de Maatschappijen er op bedacht gemaakt, wat meer werk van het platteland te maken, maar toen leek zulks nog onzinnig. Een proces over dit strookje grond werd tot in het oneindige gerekt door allerlei chicanes. Op een gegeven oogenblik bijv. verklaarde de eigenaar, dat hij zijn recht had overgedragen aan een combinatie van drie personen, waarvan er een in Indië woonde. Daardoor moest de zaak weer voor ruim een halfjaar uitgesteld worden. Toen besloot de Maatschappij door te tasten. De weg werd met een groote, scherpe bocht gelegd om het laantje heen.

[p. 220]

Een locomotief, van een bijzonder soort wielen voorzien, zou de treinen er door sloepen, die dan aan de andere zijde door een gereedstaande locomotief verder zouden worden gebracht. Daar het passeeren van die bocht hoogst gevaarlijk was, verhief de publieke opinie zich zoo dreigend, dat de eigenaar, die zag, dat hij zijn zin toch niet kreeg, daarop het laantje voor een geringe som afstond.

Het station Schiedam was onder het treinpersoneel weldra bekend en - geliefd. De trein, die volgens het getuigenis van een tijdgenoot ‘door haar duizelingwekkende vaart de afstanden tot spannen deed krimpen’, had 3 uur en 10 minuten werk om den afstand van Rotterdam naar Amsterdam af te leggen. Thans doet de train-éclair het in 1 uur en 10 minuten. Dat ging dus niet bijster vlug, maar daar was dan ook het oponthoud aan de stations inbegrepen. Vooral te Schiedam scheen de trein geen haast te hebben. Wat daarvan de reden was?

de oranjezaal of het huis in 't bosch.

Daar rijst mij uw beeld voor den geest, juffrouw Van der Toorn, in de wandeling bekend onder den naam van ‘tante Toorn,’ vriendelijke, goede ziel, jaren lang houdster van het buffet in de wachtkamer. Ik zie u in mijn geest nog vóór mij met uw eeuwigdurende breikous, uw kleine, goedige oogjes en milde hand. Want aan niet één station kreeg men voor civielen prijs zoo veel en zoo goede waar als aan haar buffet. Als een moeder zorgde zij voor de conducteurs. Die de eerste treinen reden en daarom 's morgens al vroeg, dikwijls zonder iets genuttigd te hebben van huis gegaan waren, vonden altijd bij haar de thee klaar en dan die lekkere versche broodjes met ruime hand belegd! Was het wonder, dat de trein maar even wachten moest, omdat de conducteurs even ‘in den kuil’ moesten? Zoo werd de trap genoemd, die men af moest om in de wachtkamer te komen. Die de laatste treinen reden namen nog even een slaapmutsje - echte Schiedammer met of zonder suiker - ja den ganschen dag door was er reden te vinden om in Schiedam even in den kuil te gaan. En wat was die tante Toorn lief en innemend voor kinderen! Onder al deze herinneringen uit de tweede hand past er te harer eer eene uit de eerste hand. Hoe menigmaal heeft schrijver dezes aan de hand zijns vaders Schiedam bezocht, en als wij dan vijf of tien minuten in de wachtkamer moesten vertoeven, eer de trein kwam, ja, dan kwam altijd het trommeltje met beschuitjes voor den dag, en dan kreeg de ‘lieve, zoete jongen’ een echt Schiedamsch beschuitje. Wat smaakte dat lekker! Zeker niet alleen omdat het een kaneelbeschuitje was, maar ook omdat 't met zulk een vriendelijken glimlach gegeven werd. En wat blijft door zulke kleinigheden de herinnering aan goede menschen, die wij in onze kindsche jaren ontmoetten, ons ons leven lang bij.

Als men in den kuil ging, vond men ter rechterzijde het goederenbureau. Als wij daar binnentreden een paar maanden, nadat de lijn tot Rotterdam doorgetrokken was, ontmoeten wij er een ouden kennis. 't Is Janus, de vroegere onderchef te Amsterdam. De voormalige gruttersknecht was niet bestand gebleken tegen de verleiding, die zijn positie als onderchef te Amsterdam en het leven in die groote stad hem bood. De Directie had termen gevonden hem te degradeeren en hem als arbeider aan het station Schiedam werkzaam te stellen. Daar zit hij met eenige medebeambten en wacht tot de eerstvolgende trein aankomt. Dan is het een oogenblik druk, goederen moeten gelost en geladen worden, een of meer wagens aan- of afgehaakt en de droomerige stilte keert voor eenigen tijd weder.

Maar nu wachten ze nog.

Daar komt een vierde arbeider binnen, die wat verder van het station woonde.

‘Hebben jullie nog niets van het ongeluk gehoord?’ zei hij.

‘Neen, wat is er?’

[p. 221]

‘Wel, dat zal ik je zeggen. Naast mij houden zij kostgangers. Een van hen was er pas drie weken. 't Scheen vroeger zoo wat een heer geweest te zijn, maar hij was aan lager wal geraakt en werkte nu sinds een paar maanden in de branderij. Nu 't tegenwoordig zoo druk gaat met de branderijen, komen ze volk tekort en nemen maar, wat zij krijgen kunnen. Zoo had hij ook werk gekregen. Nu moesten ze van middag het beste vat schoonmaken; hij is er met nog een ingegaan, maar toen 't wat lang duurde, eer ze er uitkwamen, gingen ze kijken en ze zijn beiden dood er uitgehaald.’

‘Nou, nou,’ zei Janus, ‘dat is wat. 't Is nog maar een geluk, dat 't een alleenloopend persoon is. Is die andere getrouwd?’

‘Ja, dat weet ik niet. Ze zeggen, dat hij zijn vrouw heeft laten zitten met twee bloeden van kinderen. Dan is het ook al geen treurige doode; maar die kostganger van mijn buurman is ongetrouwd. 't Is iemand van een jaar of vier vijf en dertig. Ik geloof, dat hij Stofregen of zoo iets heet.’

‘Stofregen,’ zei Janus, ‘'t kan toch geen Motregen zijn?’

‘Ja, ja, zoo is 't, Motregen. Ken jij hem?’

‘Of ik hem ken, maar dan is hij 't, die zijn vrouw verlaten heeft. Hij is ook nog aan de Maatschappij geweest.’ En een oogenblik verzonk hij in gepeins.

Hij had geen gelegenheid om te vertellen, wat hij van hem wist, want juist kwam de trein aan. Er was weinig goed; wat er te doen was, was spoedig afgeloopen. De conducteurs waren even in den kuil. Daar klonk hem een bekende stem uit een der portieren tegen.

‘Hé, Janus! ben jij daar?’

‘Wel, mijnheer Van den Berg, hoe gaat het? Dat is een heele tijd, dat wij malkander niet gezien hebben.’

‘Ja, dat is al wat jaren geleden. Dat was dien avond in het Zwijnshoofd, toen wij zoo'n schik met dien Motregen gehad hebben.’

‘Die is vandaag gestorven.’

‘Wat zeg je? Vandaag?’

En Janus vertelde in 't kort, wat wij reeds weten. ‘Vader Van Zijl is ook uit den tijd. Verleden najaar is hij overleden.’

‘Ja, dat heb ik ook bespeurd, want het is het oude Zwijnshoofd niet meer. De gezelligheid is er uit.’

Daar stegen de conducteurs uit den kuil. De trein zette zich in beweging, en toen Janus dien trein nastaarde, dacht hij: Alles gaat toch in de wereld net zoo voorbij als zoo'n trein. Hoe velen ontmoeten wij er op onzen levensweg, met wie wij eenige oogenblikken, eenige dagen, eenige maanden of jaren in aanraking komen en dan raken ze weer uit 't gezicht. En hij dacht nog eens aan Vianen, en aan het Zwijnshoofd, en aan zijn uitrukken in 1830 en aan zijn verblijf in Amsterdam, en nu - nu ben ik arbeider aan het station Schiedam. Dat had ik toch nooit gedacht, dat ik hier terecht zou komen. Al dat andere is voorbij, ja voorgoed voorbij, maar toch - 't blijft leven in de herinnering.