De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 137]

Monsieur De l'Espinay.
Eene episode uit het leven van Elisabeth Stuart, Koningin van Bohemen, 1645-1646.
Door Dr. Jan ten Brink.
(Vervolg van blz. 135.)

Des Maandags, 18 Juni, te vier uren in den nadenmiddag was de Koningin vermoeid wat rust gaan nemen, en toefde Louise in haar atelier. L'Espinay, die wist, dat het den volgenden morgen tot eene beslissingen zou komen, waagde het Mevrouw Van der Mijle even te raadplegen. Hij

een zwart klaverblad.

deelde haar in vertrouwen mede, dat er een tweegevecht zou plaats hebben, en verzekerde haar, dat hij den dollen Palatijn genadig zou behandelen. Daar hij nu wist, dat Louise alleen in haar atelier was, snelde hij er ijlings heen. Zoodra hij binnentrad, vloog Louise in zijne armen, en volgde eene lange, innige omhelzing. Ze hadden elkaar veel mee te deelen. Louise hare vrees, hare zorg, hare gesprekken met de Koningin; l'Espinay de onderhandelingen van zijne vrienden met de kameraden van Philips.

Ze zat aan zijne zijde met het hoofd aan zijn schouder, en vertelde van de diepe neerslachtigheid harer anders zoo krachtige moeder. Moeder en dochter beiden hadden de verdediging van l'Espinay op zich genomen tegenover de drieste aanklachten van Philips. Louise zei fluisterend en blozend, dat de Koningin haar met voorzichtige woorden had gewaarschuwd niet te ver te gaan in hare bewondering voor 's Graven ridderlijke toewijding. Ze begreep, dat de Koningin zoo spreken moest, maar ach, haar arm, zwak gemoed was niet bestand geweest tegen eene liefde als de zijne. En zij was onuitsprekelijk gelukkig door deze liefde. Ze sloeg hare armen om zijn hals, en zag hem met hare groote diepblauwe oogen in stille bewondering aan. L'Espinay kuste haar op wangen en mond en fluisterde:

‘Je ne suis plus à moi, je l'avoue, mon âme est toute en toi, o, ma divine Louise!’

De Prinses trok zich zacht uit zijn armen. De aandoening werd haar te sterk. Ze liep snel naar haar stilleven, in de laatste dagen geheel voltooid. Daarop vroeg ze l'Espinay plotseling met zekere ongerustheid, wat er was gekomen van de onderhandelingen zijner vrienden over de geschillen met haar broeder Philips. De Graaf gaf haar een kort en duidelijk verslag. De entremises tot accommodement waren afgestuit op den eisch, dat hij Den Haag voor goed zou moeten verlaten. Na al het voorgevallene begrepen zijne vrienden en die van den Prins, dat een tweegevecht onvermijdelijk was. Den volgenden morgen te half zes zou het duel plaats grijpen in het Haagsche Bosch onder de schaduw der beuken van het Jacoba-priëel.

Louise Hollandina uitte plotseling een kreet van angst, terwijl ze zich aan de leuning van een fauteuil vasthield. Er scheen een nevel voor hare oogen te rijzen, hare wangen bloosden niet meer. L'Espinay ving haar spoedig op en zette haar in den leunstoel. Maar de Prinses herstelde zich terstond. Ze zag l'Espinay glimlachend aan, en verweet hem, dat hij haar een schielijken schrik aanjoeg. In een tweegevecht kan zelfs den allerdapperste een ongeluk treffen. Maar nu begon hij lang en overtuigend te spreken. Hij had in Frankrijk ontelbare malen geduëlleerd, doch had nimmer de geringste verwonding ondergaan. Zijn voornaamste zorg was, om Philips slechts een flinken schram toe te brengen, waardoor deze waarschijnlijk genoodzaakt zou zijn zich voor eenigen tijd uit den Haag te verwijderen. Hij overtuigde Louise, dat er voor hem geen gevaar hoegenaamd bestond, en dat er ten slotte een eind aan deze twisten moest gemaakt worden.

De Prinses scheen geheel gerust gesteld, en vermaande hem niet langer te blijven, daar hun samenzijn zeker bespied werd. Vooraf verborg ze haar hoofd aan zijne borst, en om-

[p. 138]

helsde hem met diepe ontroering, hare oogen gevuld met tranen. L'Espinay nam afscheid met een vroolijken uitroep, met een blijden lach...

Zijn laatste woord, zijn laatste lach! Onthoud ze beiden Louise Hollandina! voor de jaren, die komen zullen!

Op dit pas echter dacht ze alleen aan het tweegevecht van den volgenden morgen. L'Espinay kon door een ongelukkig toeval gekwetst worden, of, wat waarschijnlijker was, hij zou aan Philips eene kwetsuur toebrengen. Dit zou aan dezen het stilzwijgen niet opleggen. Allerlei rampen dreigden in de toekomst. Ze was scherpzinnig genoeg, om te begrijpen, dat in de eerste plaats het duel moest belet worden. Zij zelve zou dan den Graaf bewegen voor korten tijd Den Haag te verlaten. Er moest zoo een eind komen aan de gespannen verhouding.

Snel vormde zij een besluit. Ze wilde, zoo mogelijk, hare moeder raadplegen. Op het portaal der tweede verdieping ontmoette ze den gluiperigen lakei Joost Joosten Duijnsbergen. Deze spion was met Philips op reis geweest, en scheen nu weer opnieuw ter observatie rond te dwalen. Mevrouw Van der Mijle hield de Prinses Louise eenigen tijd tegen. Hare Majesteit rustte, en zou laten waarschuwen bij haar ontwaken. Maar ook Mevrouw Van der Mijle was onrustig. Ze had besloten de Koningin te verwittigen, dat er een duel zou plaats grijpen, maar durfde er Louise niet van te spreken. En deze zelve wilde niet zeggen, wat ze wist. De uren, die beiden doorbrachten in een sleepend, telkens afgebroken gesprek, duurden zeer lang.

Lady Carey kwam beiden roepen. Hare Majesteit wachtte in het boudoir, en bevond zich redelijk wel. Louise vond hare moeder veel beter en opgeruimder. Zij was bezig hare mooie witte Schotsche hazewinden kleine versnaperingen toe te stoppen. Mevrouw Van der Mijle zette zich naast haar met de vrijmoedigheid van eene oude vriendin. Louise stond een oogenblik bij den stoel harer moeder en streelde de beide honden. Mevrouw Van der Mijle aarzelde te spreken. De Koningin zag haar aan met een vragenden blik.

‘Is er nieuws, Van der Mijle?’ - vroeg ze.

‘Het zou mij kwalijk passen, Uwe Majesteit te importuneeren - maar...’

‘Zeg vrij uit wat er is. Ik ben op alles gewapend.’

‘Het is eene zaak van groote importantie, die uwe Majesteit behoort te weten. Ik heb voor eenige uren met den Graaf Opperstalmeester confidentiëel gesproken - en vernam, dat op morgen een duel zal plaats grijpen...’

Met een gevoel van verlichting werd Louise gewaar, dat het moeielijkste deel van hare taak haar uit de handen genomen was. Zonder eenige bedenking, viel ze terstond in:

‘Maar het is niet geadmetteerd te duelleeren in deze stad!’

De Koningin keek hare dochter uitvorschend aan, en vroeg toen:

‘Wie zullen er duelleeren?’

‘Prins Philips en Graaf de l'Espinay!’

‘Waar en wanneer?’

‘Morgen in de vroegte te half zes in het Haagsche Bosch!’

‘Dat zullen we beletten! Van der Mijle! Zend een lakei aan Lord William Craven, en verzoek onzen vriend onmiddellijk te willen komen!’

Zoodra de Koningin alleen was met hare dochter, vatte ze hare hand, en zei ze met trillende stem:

‘Louise! Mijne liefste dochter! Denk je aan de perikelen, die je broeder Philips dreigen?’

Louise huiverde, en durfde niet antwoorden.

De Koningin ging voort:

‘Philips heeft zich door zijne woeste comportementen in dit gevaar begeven. 't Is mijn devoir hem te sauveeren - al doet hij mij dagelijks groote zwarigheden en onheilen aan!’

Er heerschte eene pooze van stilte.

De Koningin aarzelde eerst een oogenblik, maar vroeg toen met zoo innemenden klank harer stem, of er eene liefkoozing in verborgen was:

‘Louise mijn lief kind! Je hart is ontroerd ter wille van l'Espinay!’

Plotseling valt Louise op hare knieën naast den stoel van hare moeder, en barst in tranen los, terwijl ze bevend hare armen uitstrekte. Elisabeth had het ver gebracht in waardige zelfbeheersching, maar nu sprak het hart der moeder luider dan het hart der Koningin. Ze buigt zich over Louise, wier hoofd op haar knie is gevallen, en streelt het mooie bruinblonde hair, zacht fluisterend:

‘Arm kind! Arm kind! O, God! wat raad?’

Maar de deur van het boudoir werd geopend. Mevrouw Van der Mijle kwam terug. De Koningin toonde geene verlegenheid hoegenaamd. Ze fluisterde eene poos aan het oor harer dochter. Louise stond snel op, en kuste hare moeder vurig op het hooge voorhoofd.

De Koningin had geene geheimen voor Mevrouw Van der Mijle. Deze kende de onrust der moeder over den gemoedstoestand van hare Louise Hollandina. De beide vriendinnen koesterden de hoogste achting voor l'Espinay, maar vreesden toch voor zijn invloed op Louise. De Koningin hield haar arm om Louise's leest, en zei met groote waardigheid:

‘Onze vorstelijke digniteit gedoogt niet, dat zulk een duel plaats grijpe. De hostiliteit van onze zonen tegen den Graaf de l'Espinay betreft ook onze persoon en die onzer dochters. Bovendien, de Prins Philips is niet bestand tegen een edelman als onze Stalmeester, met eene zoo hooge reputatie door de wapenen geacquireerd. Er moet een eind komen aan dezen oorlog, alleen gecausseerd door heimlijken wrok van Philips, in dezen gesteund door onze oudste dochter Elisabeth, wier hooggeprezen verstand wel beter had kunnen worden geappliceerd. Wij zullen Philips tot rede brengen, of naar Engeland zenden onder tuteele van mijn koninklijken broeder. En nu heb ik eene bede op u, Louise!’

De Koningin liet plotseling den hoogen toon varen, waarmeê zij deze woorden gesproken had. Ze verzachtte hare stem, en zei van aandoening bevende:

‘Mijn lief kind! Ik drage u de hoogste affectie toe, omdat uw zacht gestemd gemoed zoo licht ontroert, evenals het mijne. Maar, Louise, gebruik prudentie! Je hebt het bloed der Stuarts en der Oranjes in je aderen! Bon sang ne peut mentir!’

Louise bloosde. Ze droogde hare tranen, en bleef naast den zetel harer moeder staan. In stilte verheugde ze zich over niets zoo zeer, dan over het voorgenomen verbod van het duel.

Zoodra Lord William Craven verscheen, deelde de Koningin hem mee wat geschieden zou, en op welke motieven ze een tweegevecht, dat van ter zijde tegen haar persoon gericht was, wilde beletten. Craven antwoordde, dat op het grondgebied der Republiek, niet het minst in Den Haag, het vechten en parlement maken in het openbaar verboden was. Het gemakkelijkst middel, om dit duel te beletten, zou zijn eene ernstige waarschuwing aan het hoofd der stedelijke justitie, Mr. Quirijn de Veer, Baljuw en Schout. Lord Craven belastte zich met deze zaak, en zoo geschiedde het, dat den volgenden morgen het pas begonnen gevecht werd gestaakt.

Prins Philips van Boheme had dus geen schuld aan het verhinderen van den tweekamp, schoon het duidelijk genoeg blijken mocht, hoe bitter lafhartig zijn aard was, en hoe deerlijk hij zou gestraft zijn geworden, als het gevecht niet gestoord ware. De Graaf de l'Espinay had onbewust en onnadenkend het feit kenbaar gemaakt aan Mevrouw Van der Mijle en aan de Prinses Louise, vast overtuigd, dat niemand er eenig gevaar voor hem in zien zou, en dus in geen enkel opzicht vermoedende, dat men tusschen beiden zou komen. Hij achtte zich volledig zeker, dat hij zijn vijand op behendige wijze buiten gevecht zou stellen, en daarom beschouwde hij de geheele zaak als eene kleinigheid, niet de moeite waard,

[p. 139]

om geheim te houden. En daarenboven - in Den Haag had men den loop der gebeurtenissen gevolgd, en velen wisten haarfijn hoe het stond met den krijg in het paleis der Koningin van Boheme.

Nadat de beide partijen des morgens in het Bosch uit elkander waren gegaan, volgden er langdurige beraadslagingen. Philips was tot de hoogste razernij geprikkeld, omdat men hem verdacht het gerecht te hebben gewaarschuwd, en daar zijn neef Emanuel van Portugal hem wegens zijne poltronnerie bloedig had beleedigd. Er broedde een plan in zijn hoofd, om wraak te nemen. Hij verlangde nu eene éclatante bevrediging van zijn wrok - en overlegde met zijne drie vrienden, hoe hij daartoe zou kunnen geraken.

De Fransche edelen, de Markies de Hauterive en de Graaf des Loges, hielden l'Espinay voor oogen, dat hij nu in de hoogste mate voorzichtig moest zijn, daar de woede van Philips van Boheme tot het uiterste zou zijn geprikkeld. Hij wees er hem op, dat het roekeloos zou zijn naar het paleis op den Kneuterdijk terug te keeren, daar de dolle Palatijn over het personeel beschikte, en men hem in een hinderlaag kon lokken. Bovendien men deed hem opmerken, dat de vrede in het paleis niet zou bevorderd worden door zijne tegenwoordigheid, en drong er op aan, dat hij eenige dagen zou wegblijven met schriftelijke kennisgeving aan de Koningin. L'Espinay meende aanvankelijk, dat zulk eene handelwijze hem zou onteeren, maar de vier Fransche vrienden poogden hem van het tegendeel te overtuigen, en verkregen alleen van hem de belofte, dat hij dien dag zich niet bij de Koningin zou vertoonen, en dat des avond alle Fransche vrienden eene bijeenkomst zouden houden in het Gouden Hoofd, om dit vraagstuk tot eene bevredigende oplossing te brengen. De Graaf des Loges, die luitenant-kolonel was bij het regiment ruiterij van den Graaf de Chatillon, waarbij l'Espinay als majoor diende, zou zich met hem naar het regiment begeven, ten einde een militaire tocht naar Voorburg te maken.

Wat den vrede in het paleis betreft, Philips had zich voorgenomen zijne moeder op de heftigste wijze hare tusschenkomst in het duel te verwijten, maar Mevrouw Van der Mijle verbood hem den toegang tot de bijzondere vertrekken der Koningin, omdat Hare Majesteit lijdende was. Beide zusters weigerden hem te ontvangen, zoodat hij in het onzekere bleef, wie de Koningin het bericht van het duel gebracht had. Hij bleef den geheelen dag met Von Pellnitz, Von Wartenau en Knightley door den Haag zwerven, terwijl zij des avonds een woest drinkgelag hielden in de kamers van Von Pellnitz, die gevestigd was bij de eerzame weduwe Maria Ariaensen, kantwerkster in het hoekhuis van Vlamingstraat en Groote Markt.

Terzelfder tijd hielden de vrienden van l'Espinay eene ernstige beraadslaging in de gelagkamer van het Gouden Hoofd. Aanwezig waren de Markies de la Vieuville, de Graaf des Loges, de Markies de Montpouillan, de Markies de Louvignies, de Markies de Hauterive, de Graaf de Guiche, de Markies de la Vallière en de Heer van Buat. L'Espinay stond een oogenblik te spreken aan het staand tresoor bij Anneke.

Glimlichend begon bij:

‘Mooi Anneke!’ - Maar aan de uitspraak dezer woorden was het duidelijk te merken, dat hij het niet ver zou brengen in het Hollandsch. Daarom vervolgde hij in het Fransch, en bood zijne verontschuldigingen aan, dat hij de vorige reis in de haast verzuimd had den wijn te betalen. Hij stelde haar goudgeld ter hand, 't welk Anneke blozend aanvaardde. Daarna verzocht hij voor al de heeren elk eene groote kroes dubbelen Faro van de beste soort, en betaalde oogenblikkelijk. Anneke wenkte haar vader, die terstond de meeste bedrijvigheid in het werk stelde, daar zijn poortershart nu gerust gesteld was over de betaling.

Bij de vrienden aan de smalle tafel gezeten, begon L'Espinay met zijne hooge kroes in de hand hen allen te bedanken, inzonderheid Hauterive, des Loges, Guiche en la Vallière, die hem des morgens bij het gestoorde duel hadden bijgestaan. En nu werd het vraagpunt overwogen, welke gedragslijn voor l'Espinay zou moeten worden aangenomen na het gebeurde in het Haagsche bosch. De Graaf des Loges sprak het eerst. Hij had dien namiddag een onderhoud gehad met den Franschen Gezant, den Graaf de Courzon, Seigneur de la Thuillerie, die de zaak van l'Espinay met de hoogste belangstelling volgde, en zich zeer ongerust maakte over 's Graven veiligheid. Naar de meening van den Gezant moest l'Espinay zich een tijd lang minder in het openbaar bewegen. Hij wenschte hem dit in persoon zeer ernstig aan te bevelen, en noodigde hem dus bij monde van des Loges uit, om den volgenden dag met al de aanwezige heeren ten zijnent het noenmaal te gebruiken.

Terstond werd besloten het nemen van een eindbesluit tot den volgenden middag uit te stellen, met voorloopige bepaling, dat l'Espinay zich niet aan het hof van Boheme zou vertoonen. Zoodra men het hierover eens was geworden, begon l'Espinay met eene uitvoerige verklaring der gebeurtenissen. Hij verzweeg één ding - zijn laatste gesprek met de Prinses Louise, en stelde het voor, alsof zijne mededeeling aan Mevrouw Van der Mijle aanleiding had gegeven tot de tusschenkomst der Koningin. En in zeker opzicht was dit volkomen overeenkomstig met de waarheid.

Daarna spraken de heeren over andere Haagsche gebeurtenissen. Mooi Anneke had bij het tresoor alles gevolgd en alles begrepen. Ze wist nu, dat haar redder in gevaar verkeerde. Ze richtte hare blikken, zonder dat hij het bemerkte, naar zijn fijn besneden Antinoüs-kop met het lange, glanzende, zwarte hair - en, even het hoofd schuddend, zuchtte zij diep.

(Wordt vervolgd.)