De Huisvriend. Jaargang 1896

[p. 76]

.... baande een man zich den weg door bosschen van pijnboomen.

Yanossik.
Door Marya Cheliya.
Met vier illustratiën.

De schemering verguldde de toppen der bergen. In de vallei heerschten nog de schaduwen, toch kon men de witte villa's herkennen met hun balkons en landelijke trappen aan den buitenkant.

Op een der heuvels boven de villa's baande een man zich den weg door bosschen van pijnboomen. Vlug en lenig daalde hij spoedig af; toen richtte hij zich met duizend voorzorgen naar een stil huisje, coquet versierd met fijn kantwerk van uitgesneden bont.

De man stond even stil en wierp een snellen blik naar rechts en links. Blijkbaar was hij er op gesteld door niemand gezien te worden. Hij droeg de schilderachtige kleeding van het phantastische volk der Tziganen, een hemd van grijs linnen, een vest zonder mouwen, geborduurd en met zilveren knoopen, groot als peren. Hij had een donker gezicht en lange haren, blauwzwart als een ravenvlerk.

Toen hij het huis naderde, hijgende, het oor gespitst, geleek hij met zijn golvende bewegingen en zijn lange manen op een prachtig wild dier. Er was echter niets verschrikkelijks in de uitdrukking van zijn opmerkelijk mooi gezicht; integendeel, naarmate hij de villa naderde, verzachtten zich zijn oogen en zijn lippen plooiden zich tot een glimlach.

Met een sprong klom hij op de trap, en op het balkon gekomen haalde hij van onder zijn vest een voorwerp, dat hij op de vensterbank neerlegde Toen vloog hij snel de treden weer af en verdween in de struiken.

De villa was voor het seizoen bewoond door een Poolsche familie, die in Kryniça, een zeer bekende badplaats van Galicië, was gekomen onder voorwendsel dat het jonge meisje een beetje hoestte en een luchtkuur in het gebergte noodig had.

De waarheid was dat juffrouw Maniuta het uitstekend maakte, maar toch kon het verblijf in Kryniça haar zeer gunstig zijn. Dit kleine badplaatsje trok de groote wereld van de drie gedeelten van Polen aan en 's zomers was het er een echte huwelijksmarkt.

De schoonheden der natuur, de wandelingen, de uitstapjes, brengen toenadering tusschen de jongelieden en geven gelegenheid tot eindelooze gesprekken, zonder welke geen Pool, Rus, Zweed of Noor zich verlooft.

Daarom wist mevrouw Sonska, de moeder van Maniuta, een verstandige vrouw, haar man over te halen tot haar plan en hem het noodige geld te ontfutselen om zes weken in Kryniça door te brengen met haar eenige, veelgeliefde dochter.

De gebeurtenissen schenen de moederlijke voorzorg te bevestigen, want weinige dagen na hun installatie in het coquette huisje trok Maniuta de aandacht van 1e een echten vorst, die met kennersblik overal de bevallige verschijning van het meisje volgde, 2e van een bekend letterkundige, invloedrijk criticus van een artistiek blad, een hoogst ernstig man, nog jong, maar van niet zeer aangenaam uiterlijk.

De dames waren zeer trotsch toen de beroemde man, die sterk bijziende was, zich aan haar liet presenteeren zoodra hij haar door zijn face-à-main, op zijn bril gedrukt, had bekeken.

Onmiddellijk had hij een eindeloos gesprek met haar aangeknoopt over Ibsen en Strindberg. Zij, evenals elk welopgevoed Poolsch meisje, antwoordde hem zeer beleefd. Mevrouw Sonska straalde, de andere mama's wierpen haar nieuwsgierige blikken toe. Het was een dag van triomf en glorie.

Vroolijk, het hoofd vol schitterende droomen voor haar dochters toekomst, wekte mevrouw Sonska Maniuta, om haar te herinneren dat zij spoedig naar de bron moest gaan om zich in al den glans van haar frisch morgentoilet te vertoonen. Om het luie kind tot opstaan te bewegen, maakte zij het venster open en riep:

‘Maniuta! kijk eens! een bouquet! O, 't is heerlijk als in een roman!’

Maniuta sprong van vreugde op.

‘Weide- en boschbloemen! Een bouquet welsprekend als een gedicht.’

‘'t Is alleen mijnheer Zeno (de schrijver) die zoo'n idee heeft kunnen hebben,’ meende de moeder en zich bedenkende: ‘ten minste als het de vorst niet is.’

Maniuta stond voor het smalle spiegeltje haar prachtig

[p. 77]

blond haar te kammen, en achtte het aan haar waardigheid verplicht te zeggen:

‘Dat is mij heel onverschillig van wien zij komen; zij zijn mooi en vallen in mijn smaak. De rest is mij onverschillig.’

Zij hield er een eeredienst van het schoone op na, sedert zij schilderlessen nam van een groot kunstenaar in Warschau.

Bij de bron lorgneerde de vorst alleen een pas aangekomen actrice.

‘Hij speelt de onverschillige,’ verklaarde mevrouw Sonska, toch wel een beetje teleurgesteld.

Daarentegen haastte zich de heer Zeno het gesprek van gisteren weer aan te knoopen.

‘Ik zei je immers dat hij 't was,’ blies de moeder in het oor van het meisje.

Maar Maniuta schudde ongeloovig het hoofd.

Na eenige glazen water gedronken en de honderd verplichte passen gedaan te hebben begaven de badgasten zich elken morgen naar een café, verscholen in de boschjes.

Bij deze veelbezochte plaats wachtte een troep bedelaars op de gulheid der heeren. Men zag er een staalkaart van alle ellenden der Galiciërs; de hoofdtoon was: hongersnood. Ruthenen en Tziganen, mannen met havelooze gezichten, ontvleesde vrouwen met haar zuigelingen op den arm vroegen van het menschelijke medelijden een stukje brood.

Deze brutale tentoonstelling van ellenden schokte het ultra-esthetische gevoel van mijnheer Zeno en hij zeide aan Maniuta met een gebaar van walging:

‘Wat 'n afschuwelijke

Bij deze veelbezochte plaats wachtte een troep bedelaars.

sociale wond, die bedelarij!’

Zij wierp eenig klein geld in die eeuwig gestrekte handen en riep plotseling met schitterende oogen uit:

‘Zie eens daar ginds! - tegenover ons een Tzigaan. Daar staat hij! Wij ontmoetten hem gisteren in het park. Hij is zoo beeldschoon. - Ik was er door getroffen. - Men zou zeggen een Vélasquez.’

‘O vergeef mij - een gemeene Tzigaan zal nooit die aristocratische fijnheid bezitten, waarvan alleen de groote heeren de aangeboren en onverdelgbare teekens dragen,’ verklaarde de heer Zeno, vast overtuigd effect te maken.

Intusschen wendde Maniuta, zonder acht te slaan op haar geleerden vriend, geen blik af van den Tzigaan, die achteloos leunend tegen den muur met zijn hooge gestalte boven al die hurkende of knielende bedelaars uitkwam.

Hij had zeker den uitroep van het jonge meisje gehoord, want onder zijn lange zwarte wimpers flikkerde een vurige blik; maar als een echte zoon van dat trotsche en veinzende ras, wist hij de onverstoorbaarheid te bewaren, die hem onderscheidde van dat bedelachtige, kruipende volk.

Maniuta keerde zich tot haar moeder.

‘Mama! daar is mijn mooie Tzigaan. Ik ga mijn album halen om hem te schetsen.’

‘U bezit dus alle talenten,’ riep de heer Zeno verrukt.

‘Staat u mij toe met u mee te gaan om dit kostbare album te halen, dat ik zoo vurig verlang te zien?’

Mevrouw Sonska aarzelde, tusschen twee vuren; zij wilde haar dochter gelegenheid geven haar talent te vertoonen, maar ook een einde maken aan deze bewondering, die zij ongepast vond.

Na eenig nadenken zeide zij op vriendelijken toon:

‘Goed, kindlief! ga maar met mijnheer Zeno. Ik wacht je hier!’

Als een jonge dame gewoon in een man des volks een huisdier te zien, keek Maniuta in het voorbijgaan den Tzigaan scherp aan; zijn oogen drukten diepe dankbaarheid uit.

[p. 78]

Lachend zeide zij tot Zeno:

‘Hij ziet er tevreden uit. Hij weet dat hij mooi is.’

‘Schoonheid is iets zeer betrekkelijks,’ zeide het alles behalve mooie mannetje en sloot zijn face-à-main met een zenuwachtig gebaar.

Uit goedhartigheid gaf Maniuta hem gelijk.

‘Ja, alles is betrekkelijk in deze wereld!’

Zij waren spoedig terug; het beroemde album werd door mijnheer Zeno gedragen met een zoo voldaan gezicht, alsof hij tot de wandelaars zeide:

‘Zie eens, ik vervul reeds mijn rol van pretendent.’

Maar het jonge meisje riep teleurgesteld uit:

‘De Tzigaan is verdwenen!’

Nergens meer een Tzigaan. Hij was den heelen dag onvindbaar en de heer Zeno herhaalde altijd met het album onder den arm:

‘Wat 'n bruut! Hij heeft zijn geluk niet kunnen vooruitzien door zoo'n mooie hand te worden geportretteerd.’

Het geheimzinnige bouquet kwam elken morgen terug op de vensterbank van Maniuta. Mevrouw Sonska schreef het beurtelings toe aan een tiental onvermoeide volgers van haar dochter. Deze begrepen niets van de toespelingen der goede vrouw op ‘bloemen van den dageraad’ en ‘anonieme huldebewijzen.’ Dit geheim verheugde Maniuta; zij droomde gaarne van dezen onbekende, aan wien haar verbeelding alle mogelijke goede eigenschappen toedichtte.

Intusschen mishandelde zij den armen Zeno hoe langer, hoe meer; hij werd bij den dag verliefder, zoodat hij de helft van zijn zelfbehagen verloor en zich dom voelde worden om er van woede over te huilen.

Hij werd blijkbaar begunstigd door de moeder, want mevrouw Sonska begon te merken, dat op het punt van trouwen droomerijen niet veel beteekenen. Mijnheer Zeno was de eenige die ernstig verliefd scheen op Maniuta, en in staat was met haar te trouwen. Zij bewees hem dus een welwillende sympathie.

Het jonge meisje deelde deze zienswijze niet, en toen eens op een tochtje in het gebergte Zeno alleen naast haar ging op een smal pad, mompelde hij de eerste woorden van een bedeesde liefdesverklaring; maar Maniuta ontnam hem het woord door een spottende waarschuwing:

‘Pas op! U gaat glijden. En 't is gevaarlijk. Er zijn afgronden!’

Hij wist het, de ongelukkige bijziende; hij was doodsbenauwd een verkeerden stap te doen. Toch zeide hij gekwetst:

‘Lombroso heeft gelijk met te beweren dat de vrouwen wreed zijn en dat haar gevoel nooit dat van den man zal evenaren.’

Maniuta richtte zich op, diep beleedigd:

‘Lombroso is onrechtvaardig in zijn waardeering van de vrouwen en oppervlakkig ook, als vele mannen trouwens. Ik verwachtte dit citaat niet van u; 't zou zijn alsof ik u dien criticus citeerde, uw doodsvijand die in uw boeken niets gevonden heeft dan zinnen en woorden....’

Terwijl de heer Zeno uit het veld geslagen bleef stilstaan sprong Maniuta weg, zoo vlug dat de ongelukkige bijziende man haar uit het oog verloor. Waar was zij verdwenen? Klauterde zij over de rotsen? Was zij verder gegaan of teruggekeerd bij de andere dames, die uit voorzichtigheid langzamer den berg opklommen? Zeno wist er niets van dan dat hij alleen bleef met doorwond hart.

Hij riep eerst zachtjes, toen heel hard:

‘Juffrouw Maniuta!’

Niets! Volmaakte stilte, behalve het gezang der vogels! Hij beschuldigde zich in den geest onhandig te zijn geweest en zond Lombroso den vrouwenhater naar alle duivels.

Hij trachtte in het kreupelhout te dringen, zette zijn face-à-main op, om de vluchtelingen te ontdekken, maar hij gleed uit en brak haast den nek. Eindelijk besloot hij maar af te dalen, heel benauwd, en hopende Maniuta bij haar moeder terug te vinden.

Maniuta meende nog altijd dat haar aanbidder haar volgde en vluchtte maar voort, klom over de rotsen, bukte zich om te verdwijnen onder de takken en liep weg, ver, heel ver. 't Scheen haar toe of zij altijd zijn stappen dicht achter zich hoorde.

Doodmoede liet zij zich op het mos neervallen, leunend tegen een rots, blijde ontkomen te zijn aan het gezelschap en aan Zeno, die haar nu verbazend belachelijk voorkwam. Zoo bleef zij een goed half uur, verrukt alleen te zijn, droomend en heidebloemen plukkend, die rondom haar bloeiden.

Eensklaps hoorde zij de takken zich bewegen. Zeker het onbevallige hoofd van den heer Zeno te zien verschijnen, stond zij op, nam een waardige houding aan en maakte een bijtenden volzin klaar, om hem als een pijl af te schieten.

Maar zij zweeg verrast; vóór haar stond de Tzigaan, de mooie Tzigaan, die sedert den dag dat zij hem wilde schetsen haar scheen te ontvluchten. Zij had hem maar heel in de verte gezien in het park. Hij stond voor haar blootshoofds, met neergeslagen oogen, de armen over de borst gekruist; zacht en biddend vroeg hij:

‘U is verdwaald in het gebergte?’

Zij aarzelde een seconde vóórdat zij antwoordde, een weinig angstig, maar de nederige toon van den Tzigaan stelde haar gerust en zij zeide dat zij werkelijk niet goed wist welken weg in te slaan om naar Kryniça terug te keeren.

‘Wees u niet bang, ik zal u geleiden, als u het mij toestaat!’

‘Heel goed! Geleid mij!’

Zonder iets te zeggen, ging hij vooruit, nu en dan met een vluchtigen blik zich overtuigend of zij hem nog altijd volgde.

De weg was prachtig uit artistiek oogpunt, maar niet makkelijk; telkens moest hij bij elken stap de ineengestrengelde takken en struiken terzijde schuiven, maar hij baande den weg zonder zich te bekommeren over letsel, al zijn zorg bewarend voor het jonge meisje.

[p. 79]

Maniuta genoot eerst buitengewoon van dit avontuurtje. Zij ademde met volle longen de zuivere lucht in en zag met welgevallen naar haar gids Boven hun hoofd schitterden de bergtoppen in een warm rood; de laatste weerschijn der ondergaande zon en het gelaat van den Tzigaan scheen Maniuta toe, stralend van een zonderlinge, phantastische schoonheid. 't Was haar of zij overgebracht was in een tooverwereld; zij voelde zich aangegrepen door een onbeschrijfbaar

.... sprong Maniuta weg.

gevoel van halve bewusteloosheid, waarin zich het besef der werkelijke dingen verloor. Om zich te ontrukken aan deze bedwelmende matheid begon zij te zingen, in de hoop aangehoord te worden en de aandacht te trekken van den een of anderen wandelaar, al was 't dan ook maar alleen mijnheer Zeno.

Haar melodieën hadden echter geen uitwerksel, maar eenige minuten later nam haar gezel dezelfde noot op, en met het bijzondere talent der Tziganen voor de muziek, improviseerde hij er een antwoord op zonder woorden.

't Was eerst als een kreet, in mineur gemodeleerd, een diepe melancholie uitdrukkend. Toen na een korte pauze ontrolde zich een volzin klagend, wanhopig, bedroefd. Na dien nieuwen kreet van zulk een geweldige passie, dat Maniuta er van huiverde, een finale van enkele noten alleen, bijna als een snik wegstervend in een zucht.

Zij riep ontroerd tot in het diepst harer ziel:

‘Wat is het mooi! Wat zing je goed! Nooit heb ik nog zoo'n heerlijk lied gehoord!’

Hij keerde zich naar haar, glimlachend, zonder iets te zeggen; zij was 't die de oogen neersloeg als bij instinct, en plotseling vroeg zij:

‘Zijn wij nog ver van Kryniça?’

Want het woud werd steeds dichter en zij herkende nergens den weg, dien zij met Zeno had gegaan.

Hij antwoordde niet; van tijd tot tijd bukte hij zich om een bloem te plukken, en toen hij haar het bouquet reikte, dat hij verzameld had, gaf zij een gil, want dit bouquet was gelijk aan dat, hetwelk zij elken morgen ontving.

Zij leunde rillend tegen een boom; de Tzigaan zag haar recht in het gelaat, de lippen stom, maar de oogen al te welsprekend.

Zij voelde plotseling dat een groot gevaar haar omzweefde - iets als een gewelddadigen dood - en bevend over haar heele lichaam begon zij zacht te klagen als een klein meisje over haar moeheid, haar verlangen terug te keeren naar haar moeder!

Zij herhaalde telkens:

‘Ik ben zoo moe - ik heb 't zoo koud!’

En haar oogen vulden zich met tranen.

Hij begreep dat zij leed, en dadelijk bluschte onder zijn half gesloten oogleden de diepe glans van den egoïstischen hartstocht uit en verdween in diepe aandoening.

Hij wierp op dit zoo teer en aanvallig kind een blik van matelooze genegenheid. De hand op zijn hart, als legde hij een eed af, sprak hij:

‘Gij zult terugkeeren naar uw moeder. Zeker, gij zult uw huis weerzien; wees niet bang!’

‘Goed,’ hernam Maniuta zacht, en haar vertrouwen keerde terug. Zij nam het bouquet op, dat hij naast haar had gelegd op een rots, en ademde den geur er van in, niet zonder eenige coquetterie.

Zij ging nu weer voort door het struikgewas, onder de dennen, diep door het mos en het gras. Onder een hemel, waarvan de fijne tinten, blauw, paars en rose, bleeker werden onder den lichten sluier der avondschemering, scheen de geurige adem van het mos als een zacht tochtje over de slaperige natuur te zweven.

‘Zing nog meer!’ zeide Maniuta tot haar gids.

Hij zag haar bedroefd aan; naast hen liet een vogel zijn scherpe en vroolijke trillers hooren.

‘Hij zingt beter dan ik,’ sprak de Tzigaan, ‘maar zijn hart is ook blijde.’

Rauwe keelgeluiden, kindergeschreeuw, paardengehinnik, ontrukten plotseling Maniuta aan haar vage droomen.

Zij waren in een klein dal, omgeven door reusachtige boomen. Een kamp van Tziganen omringde het hoogopvlammende houtvuur. Bij een wagen, bedekt met zeildoek, speelde een troep geheel naakte kinderen.

Een nog jonge vrouw, maar vreeselijk verflenst, hurkte op den grond en schilde aardappelen.

Een oud wijf met een roofvogelsprofiel warmde bij het vuur haar door jicht verstijfde vingers. Jongens van twaalf en veertien jaar waren met de paarden

[p. 80]

bezig en twistten in hun hard en scherp dialect.

Toen zij Maniuta en haar geleider zagen, liep de heele bende naar hen toe, behalve de oude vrouw, die in de verte een onverstaanbaar gekras deed hooren.

Het jonge meisje ging onwillekeurig terug; de Tzigaan verstrooide door een paar snel uitgesproken woorden het heele troepje. De vrouw alleen bleef bij hem, hem koesterend met een blik van hartstochtelijke teederheid.

Maar na eenige korte volzinnen veranderde plotseling het gezicht der Tzigane. Zij barstte woedend in verwijtingen en verwenschingen uit.

Hij werd ook schrikwekkend; met een enkel woord en een dreigend gebaar bedwong hij haar en zij ging gehoorzaam en gebogen naar den wagen, waar zij iets scheen te zoeken.

Toen sprak de Tzigaan met een zachte stem, een zonderling contrast met zijn boosheid van zooeven, tot Maniuta:

‘U moet hier een oogenblik rusten en een druppeltje Hongaarschen wijn drinken. Dan gaan wij heen, dadelijk daarop, en u behoeft niet bang te zijn.’

Hij deed zijn serdak (mantel) af, legde hem over den grond en smeekte het jonge meisje hierop te gaan zitten. Zeer moede liet zij er zich op neervallen. De kinderen dwaalden in de verte en durfden niet naderen; zij haalde haar portemonnaie uit, maar de Tzigaan hield haar met een bijna bevelend gebaar terug:

‘Bewaar uw geld. - U moet het niet doen. - Neen, neen!’

En daar de oude steeds voortging met te razen, gebood hij haar brutaal te zwijgen. De jonge vrouw bracht aardbeien in een klein mandje van beukenbast en een gekurkte flesch. De Tzigaan nam haar alles uit de handen, en vóór Maniuta knielend, bediende hij haar zelf.

Op het naïeve aandringen van haar ‘mooien Tzigaan’ nam Maniuta een paar aardbeien en dronk een weinig van den wijn, echte Hongaarsche Tokayer.

Zij vroeg den Tzigaan:

‘Je woont dus hier?’

‘Vandaag hier, morgen weet men niet waar.’

‘En - ben je getrouwd?’

Hij antwoordde onverschillig met een minachtend gebaar.

‘Ik heb een vrouw.’

Maniuta wees met den vinger de Tzigane aan, die niet ver van haar hurkte, en fluisterde:

‘Deze?’

Hij zuchtte bevestigend; even bleef zij nadenken; toen vroeg zij nog:

‘Hoe heet je?’

Het was de vrouw, die driftig in de rede viel en antwoordde:

‘Yanossik! mijn mooie Yanossik! mijn meester, mijn koning!’

‘Zottin!’ riep de Tzigaan en stond op om haar weg te jagen.

Maar zij naderde Maniuta, en begon druk te praten.

‘Mijn schoone jonkvrouw, ik ben geen zottin; geef mij maar uw kleine hand, zacht als fluweel, ik zal u uw toekomst voorspellen, geef ze mij!’

‘Ga heen!’ bromde Yanossik, blijkbaar ongerust.

‘Maar ik wil dat zij mij mijn toekomst voorspelt,’ verklaarde Maniuta en reikte haar de hand toe, die zij van den handschoen ontdeed.

De Tzigane boog zich, bleef eenige seconden lang als aangegrepen zwijgen, trok stuipachtig met haar oogen en riep:

‘Wee, wee, wee! Uw oogen zullen tranen storten, uw borst zwellen van zuchten en gij zult levend begraven worden, tot de aarde uw klein blank lichaam verslindt.’

‘Zwijg, hond!’

En de Tzigaan liet haar met een harden slag onder de boomen rollen. Zij bleef uitgestrekt liggen, met het gezicht tegen den grond en huilde telkens maar:

‘Wee, wee, wee!’

‘Laat ons gaan, spoedig!’ smeekte Maniuta.

De Tzigaan bedreigde zijn vrouw met opgeheven vuist en stelde toen het meisje gerust:

‘U mag niet bang zijn!’

Ondertusschen sidderde hij ook.

Zij vertrokken zwijgend. De Tzigaan somber met hangend hoofd, Maniuta zenuwachtig, het hart gedrukt door een onverklaarbare droefheid. 't Was bijna nacht. Diepe kalmte heerschte in het bosch; de krekels zongen hun eentonig refrein, de zoete geur van gemaaid hooi, vochtig van dauw, zweefde door de lucht. Zij gingen eerst snel, toen vertraagden zij langzamerhand den tred. Onbegrijpelijk, Maniuta voelde niet de minste vreugde bij de gedachte in haar wereld terug te keeren. Zij was bedroefd en had lust om te schreien.

Eensklaps weerklonken herhaalde kreten, die haar en haar gezel deden opspringen. Maniuta herkende de stemmen van haar moeder en van mijnheer Zeno.

Men zag hen op den weg, omringd door gidsen, die lantaarns droegen.

Toen mevrouw Sonska haar dochter terugzag, viel zij bijna in flauwte. Zeno herhaalde:

‘God zij geloofd!’

En Maniuta, wonderlijk onverschillig, vertelde met kalme, doffe stem dat er geen reden was zich ongerust te maken, want zij had zich terug laten brengen door een gids, en dank aan hem had zij volstrekt geen gevaar geloopen.

‘Waar is hij, die brave man?’ vroeg mijnheer Zeno, zijn portemonnaie zoekend.

Maar de Tzigaan was gevlucht zonder een belooning af te wachten.

Den volgenden morgen lag er geen bouquet op de vensterbank. Mevrouw Sonska verwonderde er zich een weinig over.

Daags daarna waren de bloemen niet alleen weer op de gewone plaats, maar nog bevond zich daarin verscholen een klein pakje, gewikkeld in een rooden lap. Dit pakje bevatte juweelen, zooals de boerinnen dragen: een zilveren ring, eenige snoeren koralen, oor-

[p. 81]

ringen van doublé en tusschen dat alles een prachtige antieke broche met diamanten van het zuiverste water.

‘Wat, - wat beteekent dat!’ riep mevrouw Sonska geheel bedremmeld.

Maniuta, voor wie dit naïeve huldebewijs niets geheimzinnigs had, werd doodsbleek; een ernstige ongerustheid beving haar.

De Tziganen hadden den naam van diefachtig te zijn als eksters; ongetwijfeld kwamen deze paarlen voort uit een verdachte bron. Waren zij niet door haar zonderlingen vereerder gestolen?

Geheel onder den indruk van deze onderstelling en zelfs verschrikt wierp Maniuta zich in de armen harer moeder en verhaalde toen haar landelijken roman.

Mevrouw Sonska trilde van verontwaardiging.

‘Men moet zoo'n schurk stokslagen geven, een schooier die de oogen durft opheffen tot een dame!’

In tranen badend mompelde Maniuta dat de arme Tzigaan zeer bescheiden, zeer nederig, poëtisch en aandoenlijk was geweest.

Deze lof bracht de oude dame geheel van streek. En na haar dochter flink beknord te hebben, nam zij het noodlottige geschenk mede en zeide:

‘Geen woord over dit alles! Ik weet wat mij te doen staat. Ga rusten en denk er niet meer aan. Je moeder waakt over je eer.’

Een half uur later ging zij naar den Vertegenwoordiger der ‘Keizerlijke-Koninklijke-Oostenrijksche-Hongaarsche’, dat wil eenvoudig zeggen den politiecommissaris, en vertelde hem zonder blikken of blozen hoe zij gezien had dat een Tzigaan, Yanossik genaamd, in het voorbijgaan dit pakje op het balkon van haar villa had geworpen.

‘Hij heeft zich willen ontdoen van dit gestolen voorwerp uit vrees van vervolgd te worden,’ sprak de commissaris, zeer overtuigd van eigen onfeilbaarheid. ‘Wat 'n brutale schelm! Wees maar gerust, mevrouw, hij wordt dadelijk ingerekend. Ik dank u zeer voor de zoo juiste aanwijzingen, waarmede u de justitie wel heeft willen inlichten.’

En 's middags, toen iedereen zich begaf naar het lievelingscafé, brachten twee agenten, gevolgd door een zwerm leegloopers en straatjongens, den Tzigaan naar het bureau van politie.

Achter hen liep huilend, verwilderd de Tzigane, om haar Yanossik, haar mooien Yanossik, haar meester, haar koning roepend.

‘Hij is onschuldig, goeie heeren, laat hem los! Hij is onschuldig als het kind dat pas geboren is.’

‘Dat zeggen zij altijd, die rakkers,’ mompelde het verontwaardigde volk.

‘Wat is er toch?’ vroeg de heer Zeno, zijn face-à-main zoekend.

Mevrouw Sonska, die dezen morgen den arm harer dochter niet losliet, wees hem op de schoonheid van het landschap en leidde zoo zijn nieuwsgierigheid af.

Vóór den commissaris verdedigde zich Yanossik eerst met alle kracht tegen de beschuldiging van diefstal. Maar op het gezicht der juweelen bedekte hij de oogen met beide handen en zeide geen woord, wat als een bewijs van zijn schuld werd aangezien.

Men sloot hem op in een voorloopige gevangenis. Den volgenden morgen moest men hem brengen naar de hoofdstad van het district. Maar toen men hem heel vroeg kwam halen, was de Tzigaan dood; hij had zich aan een balk opgehangen met een stuk touw, dat hij misschien ergens in een hoek had gevonden.

De meid van den commissaris verhaalde de gebeurtenis aan andere meiden op de markt. Deze brachten de geschiedenis aan haar meesteressen over, en zoo kwam het dat Maniuta bij haar ontwaken den volgenden morgen den wreeden dood vernam van Yanossik.

Zij gaf een gil en viel in onmacht.

Vanaf dezen dag konden noch de zorgen, noch de berispingen van haar moeder de gedruktheid wegnemen, die zich van het jonge meisje had meester gemaakt.

Men zag haar dagelijks meer en meer verkwijnen en bleek worden; haar oogen waren rood van de tranen die zij stortte, ‘zonder eenige reden,’ verklaarde mevrouw Sonska aan de dokters, die er niets van begrepen.

Achter hen liep.... de Tzigane.

[p. 82]

Daags vóór haar vertrek uit Kryniça verklaarde Maniuta aan haar moeder, dat zij in een klooster wilde gaan.

Smeekingen, tranen, toorn der ouders, niets bracht haar besluit aan het wankelen. Zij nam den sluier aan.

En zoo werd zij werkelijk aan den voet van het altaar levend begraven onder de witte lijkwade.