De Huisvriend. Jaargang 1894

[p. 97]

de beurs van kopenhagen.

Kopenhagen.
Met vier illustratiën naar W. Zehm.

Van Kopenhagen geldt niet hetzelfde als van Rome, dat alle wegen er heen leiden. Want de hoofdstad van het Deensche rijk ligt op een eiland en het verkeer is aan enkele havens gebonden.

De gewone weg voor ons Hollanders is langs Hamburg over Kiel en Korsör naar Denemarken. Wanneer men des morgens om acht uur ongeveer uit Amsterdam vertrekt dan komt men - over Emmerik - tegen zes uur in Hamburg; vandaar gaat het in zeven uur naar Korsör en na een spoorrit van drie uren door het vruchtbare Seeland komen wij in Kopenhagen aan.

De eerste indruk reeds is veelbelovend. Grootsteedsche drukte omringt ons terwijl wij naar het hotel rijden. Wil men van de stad een goed overzicht hebben, dan dient men echter eerst hoog te klimmen. Op den toren der Verlosserskerk heeft men een uitgebreid panorama over Kopenhagen en omstreken. Het trappen klimmen - er zijn er 397 - gaat met veel moeite en last gepaard, maar wat wordt die inspanning beloond als men eenmaal boven gekomen, de geheele stad en de zee onder zijn voeten ziet uitgespreid; tot aan de Zweedsche kust reikt het oog over de haven en de uitgebreide watervlakte.

Kopenhagen heeft prachtige omstreken; zee en woud vereenigen zich om haar met een krans van heerlijke punten te omringen; in de stad zelf is een middelpunt, waar men geheel Kopenhagen vereenigd kan vinden, dat is het wereldberoemde Tivoli. In dezen pleiziertuin van kolossale afmetingen zoekt de geheele bevolking van Kopenhagen ontspanning van den arbeid des daags; alle mogelijke amusementen, concerten, voorstellingen van specialiteiten, dans- en schiettenten van alle soorten trekken nu eens hier, dan weer daar de belangstelling, maar de eigenlijke aantrekkelijkheid van een Tivoli-avond heeft zijn oorsprong in de tooverachtige verlichting, die door vele duizenden van bonte lampen verkregen wordt. Het electrische licht kan misschien schitterender indruk maken, maar moeilijk zulke liefelijke, arabeskachtige lichteffecten voortbrengen als hier verkregen worden door het grillige spel der bonte vlammen.

De Kopenhager dweept met Tivoli en wordt niet moede het te bezoeken. In het publiek zijn alle standen en klassen der maatschappij begrepen, maar het onderlinge verkeer blijft hoogst beleefd en vriendelijk. Zelfs als de dans rondom den eigenaardigen molen oud en jong vereenigt in zulk een kleine ruimte, dan zal men geen ruwe uitvallen of grove behandelingen te vreezen hebben.

[p. 98]

De gunstige ligging van het etablissement draagt natuurlijk veel bij tot het talrijke bezoek. Het bevindt zich tusschen de oude stad en de groote voorstad Frederiksberg in zekere mate te midden van het Kopenhagener drukste verkeer. Want noch het in het Noorder kwartier, noch het in het Oosten op het eiland Amager liggende stadsgedeelte Christianshaven hebben zulk een beteekenis, dat zij Tivoli haar invloed kunnen ontnemen.

Wiskunstig is het groote plein Kongens Nytorv het middelpunt van oud-Kopenhagen en het zakenverkeer groepeert zich hieromheen, maar voor avondvermakelijkheden triomfeert toch het Tivolipark, waarbij zich in het Noorden de waterpartijen en parken aansluiten die op het gebied der vroegere vestingwallen zijn opgericht; en verder het Oerstedpark en de Botanische tuin. Deze geheele krans van frisch groen scheidt de nauwe stegen der Altstadt van de rechte en breede straten der voorsteden.

De eenige ernstige concurrent van Tivoli is de niet minder wereldberoemde ‘Lange linie’ een heerlijke strandwandeling, die zich van de binnenhaven aan de landcitadel langs de zee uitstrekt. Wie de vrije natuur boven alles liefheeft zal zich hier aangenamer voelen dan in het menschengewoel van Tivoli; geen schelle klank van het stadsleven stoort de plechtige stilte der zee, de toovermacht van een heldere door de maan verlichten avond.

Maar niet alleen des avonds noodt de ‘Lange linie’ tot genieten uit, den geheelen dag wandelt het fashionable Kopenhagen daar heen en weer, en vooral op de namiddaguren vertoont zich daar een levendig, bont tooneel. Heeft de Kopenhager in de middaguren zijn inkoopen gedaan in de Ostergade en met de drukte der stad afgedaan, dan begeeft hij zich tot opfrissching aan het strand om door het gezicht der zee lichaam en geest te versterken. Elegante restaurants aan de lange lijn, helpen hem bij deze nuttige bezigheid, die in Tivoli of Skodsborg haar bekroning vindt.

Dit Skodsborg is een vlak aan zee gelegen kleine badplaats, rijk aan villa's, restaurants en hotels, waar men een idyllisch onderkomen kan vinden. De ‘Lange linie’ is de voortzetting van de straat, die van Kongen Nytorv uit het voorname stadskwartier doorsnijdt, waarin de paleizen der aristocratie en der gezanten liggen. Op een kleine ruimte ontmoeten elkander daar twee stroomingen: de stille voornaamheid, met hare verveling en eenzaamheid, wanneer wij het plein bereiken, omsloten door de vier in Rococostijl gebouwde paleizen van het Amalienborgslot, en het drukker gewoel der haven met zijn komen en gaan der passagiers, het in- en uitladen der goederen.

De in de haven gebouwde stoombootbrug levert het beste gezichtspunt; men bevindt zich hier in het midden der haven, die zonder groote bouwwerken, eenvoudig gevormd wordt door den zeearm, die het eiland Seeland van het eiland Amager scheidt. In den omtrek der stoombootbruggen overheerscht het wereldverkeer; hier liggen de kolossale handelsbooten en zeilschepen, die dicht voor de kaden hun ankers kunnen werpen.

Het eigenlijke stadsverkeer heeft zijn standplaats in twee kanaalvormige grachten, waarvan het eene zich uitstrekt tot aan het Kongen Nytorv, het andere het sloteiland omringt. De oorlogshaven, die gedurende het verblijf van den Czaar op Deenschen bodem steeds een paar Russische oorlogsschepen bevat, bevindt zich op de Amagerzijde en heeft een beschutting aan den zeekant, van verschillende versterkte eilanden waarvan het Fort Trekoner de laatste uitlooper is.

Tusschen de oorlogs- en handelshaven is de door schepen levendig gemaakte waterstraat, die naar den Sond voert. Zij is breed en lang genoeg om een verrukkelijk schouwspel aan het oog te bieden. Aan de uiterste punt der stoombootbrug staat een bank, vanwaar uit men gemakkelijk om zich heen kan zien. Men kan van hier belangstellend het schepenverkeer gadeslaan, dat in altijd wisselende vormen te voorschijn treedt. Men leert spoedig de bestemming der personenstoombooten kennen, die met haastige vaart het verkeer tusschen de aan den Sond gelegen Deensche en Zweedsche plaatsen bewerken.

Deze Sondstoombooten verdienen hoogen lof; zij kunnen als voorbeeld dienen van sierlijkheid en zeewaardigheid; het zijn groote, sterke schepen, eer dan havenstoombooten, die zelfs in den winter bestand zijn tegen het ruwe weer en dan ook regelmatig hun tochten doen.

De comfort der inrichting voldoet aan de hoogste eischen. De verschillende salons op het dek, de groote dames- en heerenkajuiten onder het dek, de eetzaal alles is élégant en gemakkelijk ingericht. Dat in den eetsalon een koud buffet den hongerigen voedsel geeft, spreekt van zelf; men zet zich zonder groot tijdverlies door bestelling aan de rijkgedekte tafel en eet naar verkiezing van de schotels met koud vleesch, visch, kreeft en andere lekkernijen.

Wie van het zaakrijke leven van Kopenhagen zich een voorstelling wil maken, moet de veelvuldig slingerende straten tusschen Kongen Nytorv en Tivoli doorwandelen. De hoofdstraten-lijn, die deze beide punten verbindt, wisselt wel elk oogenblik van naam, maar niet van karakter; of de streek Ostergade, Amagertorv of Vimmelskaftet heet, overal ziet men werkelijk een echt cosmopolitische drukte.

Hier is in ieder huis een zaak gevestigd, en niet alleen nemen de winkels het gelijkvloers en de hoogere verdiepingen in, maar ook de kelders zijn voor winkels en restaurants gebruikt. Die kelderwinkeltjes doen ons aan onze Hollandsche steden denken, waarin deze echter gaandeweg verminderen met den toenemenden bouwlust der moderne bevolking.

Met de van het Kongen Nytorv naar het Westen zich uitstrekkende Ostergade, wedijvert de Gothersgade, die het zelfde uitgangspunt bezit maar een noordwestelijke richting inslaat in drukte van handel en verkeer. Deze Gothersgade is de langste straat der stad; zij voert voorbij den Rozeborggarten en den botanischen tuin over de meren naar de voorstad Nörrebro.

Bouwkunstige eigenaardigheden bezitten de meeste huizen van dit oude stadsgedeelte niet, toch ontbreekt

[p. 99]

het hier niet aan ouderwetsche schilderachtige gevels, die aan de gebouwen der oude Hansesteden herinneren.

Het meest karakteristieke bouwwerk van Kopenhagen is ongetwijfeld de op het sloteiland gelegen Beurs, een lang uitgestrekt in - volgens de Denen - Hollandsche Renaissance opgetrokken gebouw, dat door den boven de eerste verdieping aangebrachten gevel en den hoogen zonderlingen toren een eigenaardigen stempel draagt. De torenvorm zal men niet licht ergens anders aantreffen; vier draken rusten op hun buiken en strekken de staarten naar boven, ze in elkander slingerend, zoodat ze op een hoogte van 51 Meter puntig uitloopen.

Een aantal openbare gebouwen in Kopenhagen zijn in den Griekschen bouwstijl opgericht, die in de eerste helft onzer eeuw mode was. De architect Hansen, wiens latere werkkring in Weenen zooveel schitterende resultaten heeft opgeleverd, koesterde voor dezen bouwtrant, die voor onze Noordsche toestanden zoo weinig geschikt is een buitengewone voorliefde zooals blijkt uit het Raadhuis, het afgebrande slot Christiansborg en de Vrouwenkerk.

Het eerste bevindt zich op het Nytorv, een groot plein, dat in zijn bovenste gedeelte Gammeltorv heet (Nieuwe en Oude Markt) en door de straatlijn der Ostergade doorsneden wordt.

Op den gevel van het Raadhuis staat het begin van een oud-joodsche wettenverzameling: ‘Med Lov skal man Land bygge’ (Met de wet moet men land bebouwen) een voorgevoel van den tegenwoordigen parlementairen regeeringsvorm uit het jaar 1240.

Slot Christiansborg was de eigenlijke koningszetel, een klein stadsgedeelte met zijn bijgebouwen. Maar een noodlot scheen er op te rusten, het scheen bestemd een prooi der vlammen te worden. In de 18de eeuw brandde het neer en werd later volgens de plannen van Hansen opgebouwd, maar een tweede brand vernielde het opnieuw en liet het als ruïne achter. Sedert tien jaar verheffen zich nu de naakte, geblakerde muren in de lucht, een schouwspel vertoonend gelijk eens de brandoffers der Commune. In tegenstelling van dezen geweldigen vernielden kolos en de sierlijke hoogopstijgende Beurs ligt in zekeren zin een symbool der ontwikkeling van vorstenmacht en burgerlijke werkkracht.

Voor de slotruïne bevindt zich een bronzen ruiterstandbeeld, Frederik VII voorstellend, den Koning, die het land zijn grondwet gaf en nog heden als ‘Vader des Volks’ vereerd wordt. Het gedenkteeken is een werk van Bissens; ruiter en paard zijn geheel realistisch opgevat. Het is ontegenzeggelijk het interessantste standbeeld, dat Kopenhagen bezit.

Het aantal gedenkteekenen dat de pleinen versiert is niet klein, maar zij boezemen den inwoners meer belang in dan den vreemdelingen.

Op het hoofdplein der stad, het reeds genoemde Kongen Nytorv, waarvan men den omvang kan berekenen uit het feit dat dertien straten daarin uitloopen, staat in het midden, omringd door groene graszoden, boschjes en boomen, het gedenkteeken van Christiaan V, eveneens een ruiterstandbeeld, op eigenaardige wijze in lood gegoten. De volksmond heeft dit niet zeer schoone standbeeld den bijnaam gegeven van ‘Hesten’, het Paard.

Te midden van de achthoekige ‘Frederiksplads’ die door de vier paleizen van de Amalienborg omringd wordt, staat een bronzen ruiterstandbeeld van Frederik V, en een vierde heerscher van Denemarken, Frederik VI, heeft zijn monument in den naar hem genoemden Frederiksberger slottuin.

Voor den nationalen zeeheld Nils Juels is het monument opgericht dat wij in de ten zuiden van Kongens Nytorv gelegene straat Holmens kanaal ontdekken.

Het materiaal, dat voor het gieten van dit beeld gebruikt werd, was het metaal der kanonnen van het in het jaar 1873 in de Kjöge Buche gevonden Linieschip ‘Danebrog’ dat in 1710 met een bemanning van 700 man in de lucht vloog, daar de kommandant den strijd met het brandende schip zoolang voortzette totdat het vuur de kruitkamer bereikte. Andere herinneringen aan nationale gebeurtenissen zijn de zegezuilen aan het einde der haven en de vrijheidszuilen, tegenover het spoorwegstation. De laatste werd ter herinnering aan de opheffing der lijfeigenschap onder Christiaan III opgericht. Van de talrijke aan verdienstelijke mannen opgerichte gedenkteekenen moeten de standbeelden der dichters Holberg, Oehlenschlager, Andersen vermeld worden.

Eigenaardig maar niet mooi, is het derde bouwwerk op het sloteiland, het veelgenoemde Thorwaldsen museum. Het uiterlijk van dit in den stijl der Etruskische graven opgerichte museum, maakt een tamelijk verwaarloosden indruk. De eigenaardige bouwtrant zal moeten uitdrukken, dat hier niet alleen de ontwerpen en scheppingen van den grooten meester, maar ook zijn stoffelijk omhulsel gevonden worden; het is een eenvoudige, met klimop begroeide steen.

Nog op een tweede plaats kan men Thorwaldsens geest op zich laten inwerken, in de Vrouwenkerk, waarvan het architectonische, eenvoudige, inwendige door de heerlijke marmerwerken, Christus en de twaalf Apostelen voorstellend, die Thorwaldsen gedeeltelijk zelf, gedeeltelijk door zijn leerlingen uit liet voeren, een edele versiering heeft ontvangen.

In het bereik van het oude stadsgedeelte, zijn er nog vele andere gebouwen, die òf door hun vormen òf door hun bestemming onze belangstelling opwekken. Daar is in het voorname stadskwartier der Bredgade de trotsche marmeren kerk, reeds in 1799 begonnen, maar eerst in den laatste tijd voltooid, dan het statige nationaal theater aan Kongens Nytorv en op het zelfde plein het eenvoudige slot Charlottenburg, de zetel der kunstakademie en der schilderijengalerij, die uit het brandende Christianborgslot gelukkigerwijze geheel gered is en voornamelijk een aantal goede schilderijen van Hollandsche meesters der 17de eeuw bevat.

Een ander, overigens zeer bescheiden slot, het Prinsenpaleis is eveneens als museum ingericht, het bevat de kostbare verzameling van noordsche oudheden, een etnographisch museum, antieken, muntverzameling enz.

[p. 100]

huis aan de amagertorv.

Dit practisch gebruik van gebouwen, die den vorst toebehooren, is wel een karakteristiek kenmerk der Deensche toestanden. Van alle paleizen, welke wij reeds hebben leeren kennen, beschikt de Koning slechts over twee, de winter-residentie Amalienborg en het zomerpaleis Fredensborg. In het daaraan grenzende slot Frederiksborg is een historisch Nationaal-museum geherbergd, en voor een dergelijk doel dient ook het hoogst bezienswaardige kasteel Rosenborg.

Wel zijn er nog in de omstreken van Kopenhagen zomer-residentiën aanwezig, die ter beschikking staan van de vorstelijke familie. Zoo is het nabijgelegen Charlottenlund het door prachtige parken omringde zomerverblijf van het kroonprinselijke paar; verder kan men daaronder nog rekenen het koninklijke kasteel Bernstorff, de vroeger als jachtslot dienende thans ongebruikte Hermitage en zoo meer. Slot Rosenborg behoort tot de oudste gebouwen en is langen tijd een lievelingsverblijf geweest van de Deensche vorsten. Zijn smal, hoog opstijgend front is in den Renaissance-stijl kloek gebouwd, en de rijkdom aan gevels en hooge torens geeft het een schilderachtig aanzien.

In plaats van den vroegeren hofluister is de herinnering aan het schitterende verleden gekomen; de rijke inhoud der chronologische verzameling der Deensche koningen, gunt ons een blik op de verschillende tijdstippen der geschiedenis, door den rijkdom van sieraden, wapens, insignes, kleederdrachten, portretten en meubels, terwijl de stijlvolle oordeelkundige restauratie van het inwendige ons de beelden uit het verledene nog levendiger voor den geest brengt.

Met den ouderdom van het slot zijn de tuinen in overeenstemming, die het van de oostzijde omringen. In den Rosenborger tuin stoeit de Kopenhager kinderwereld met bijzondere voorliefde en ook de aardige kindermeisjes voelen zich op deze plaats recht prettig, daar de naburige kazerne der Deensche garde er voor zorgt, dat de hofmakers niet ontbreken.

Onder het dichte bladerdak der hooge boomreuzen speelt zich daar menig romannetje af en de blik der bezoekers vestigt zich gaarne op de aardige veelkleurige groepen door de zonen van Mars en hun vriendinnen gevormd.

Het Rosenborg park behoort tot den krans van ‘Anlagen’ die tusschen de oude stad en de noordelijke voorsteden liggen. Door het partijtrekken uit de oude wallen en grachten wordt menig schilderachtig effect verkregen, maar dit is dan ook de grootste aantrekkelijkheid van het Oersted park en den Botanischen tuin. Het ontbreekt hun aan ouderdom om tot volle ontwikkeling te zijn gekomen. Na eenige tientallen van jaren zullen deze parken wel met de prachtige tuinen kunnen wedijveren.

De hun omringende stadsgedeelten herinneren aan alle nieuwe in de Europeesche hoofdsteden aangelegde kwartieren; rechte straten, elegante maar iedere oorspronkelijkheid missende huizen, alles zeer practisch ingericht maar beter geschikt om te bewonen dan om aan te zien. De kaden langs de waterbekkens Peblingesö en Sortedamsö zijn vol eenvoudige bevalligheid; maar de afgesloten ligging dezer binnenwateren staat echter niet toe ze te gebruiken voor stoomboot-tochtjes.

Even rijk van ‘Anlagen’ voorzien is de Westervoorstad Frederiksberg. Ook hier vindt men weder een slot op een hoogte gelegen, dat in het Noorden zacht glooiend nederdaalt naar den bevalligen Frederiksbergtuin, terwijl de Oostzijde sterk met bosschen begroeid is. De blik van het terras over Kopenhagen verdient opmerking, daar het 't eenige is dat de omgeving der stad biedt. Slot Frederiksberg wordt als krijgsschool gebruikt, weder een bewijs voor den practischen zin der Denen. Gaat men van het slot over den naar Roeshilde voerenden landsweg, zoo betreedt men een tweede prachtig park, Sondermarken genaamd, een boschgrond met oude boomgroepen.

Een tocht zal men echter in geen geval mogen verzuimen, het is naar de kasteelen Frederiksborg en Fredensborg, het laatste zooals men weet de zomerresidentie van den Koning en de Koningin van Denemarken, de zoogenaamde schoonouders van Europa, waarin zich des zomers hun talrijke kinderen, en kleinkinderen verzamelen, die allen op of bij keizers- en koningstronen zitten, het geliefde toevluchtsoord vooral van den Russischen Czaar, die hier voor korten tijd de zorgen en

[p. 101]

angsten ontvlucht, welke hem daar ginds in zijn reuzenrijk omringen.

Met dit uitstapje verbindt men meestal een bezoek aan Helsingör en Slot Kronborg; ook wordt door ondernemingsgezinde touristen een tochtje naar Helsingborg op de Zweedsche kust niet versmaad.

De overvloed van schoone bosschen langs de kusten van Denemarken geeft daaraan een bijzondere bekoring; even als de menschen slank en groot gebouwd zijn, zoo verheft zich ook de Deensche boom met zijn stam trotsch in de hoogte en deze bladerrijke woudreuzen maken ieder uitstapje tot een onvergelijkelijk genot, dat door de overal aanwezige kijkjes op de zee nog vermeerderd wordt.

Maar de vreemdeling zal zich niet alleen met deze uitstapjes in de heerlijke natuur bezighouden. Ook de kunstschatten, welke Dememarkens hoofdstad zoo ruimschoots bezit, zullen zijn belangstelling wekken.

in den rosenborg tuin.

Het eerst verdient zijn bezoek de beroemde Glyptotheek van den heer Jacobsen, in Ny-Carlsberg. In een tijd dat echte kunstliefde en kunstbescherming tenminste in Europa zoo zeldzaam zijn, verdient zulk een belanglooze verzamelaar als de bierbrouwer Jacobsen onze volle erkentelijkheid. Met den grootsten ijver en ten koste van veel geld heeft Jacobsen een uitstekende verzameling van moderne beeldhouwwerken aangelegd, die in een eenvoudig maar doelmatig ingericht huis voor het publiek ter bezichtiging openstaat. Jacobsen heeft meestal Fransche stukken aangekocht, hetgeen met den Deenschen smaak overeenstemt, daar zijn landgenooten veel meer Fransch- dan Duitschgezind zijn, en een groot gedeelte der successtukken uit de Salons der laatste jaren hebben hier een blijvende plaats gevonden. Werken als Delaplanche's ‘Muziek’ en ‘Dans’, Falguières ‘Drama’ en ‘Ophelia’, Chapu's ‘Jeanne D'Arc’ behooren tot de paarlen der Fransche beeldhouwkunst.

[p. 102]

Van de nationale beeldhouwers zijn de voortreffelijke Sinding, Bissen, Hasselberg, Jerichau e.a. rijk vertegenwoordigd.

De heer Jacobsen was met een nieuw gebouw bezig - misschien is het nu wel voltooid - dat de door hem aangekochte schilderijen zal bevatten.

Uit dankbaarheid voor het edele gebruik door hem gemaakt van zijn rijkdom zal de vreemdeling zeker niet verzuimen met nog meer ijver dan anders zich te vergasten aan het Ny-Carsbergdel (bier) waarvan het gebruik hem zulke kolossale winsten in den schoot werpt, welke hij zoo waardig toont te zijn.

En nu nog een woord over de kosten, waarop zulk een uitstapje naar Kopenhagen den toerist komt te staan. Hij kan gerust zijn; zoo buitensporig behoeft het verblijf aldaar niet te wezen. Het eten en drinken is er uitstekend zooals men recht heeft te verwachten in een land dat zoo vruchtbaar is en zich geheel aan de veeteelt wijdt.

Het koude buffet, dat in de Noordsche steden zulk een hoofdrol speelt, staat ook reeds te Kopenhagen in hoogen bloei. De gastronomische genietingen, waarop men in de groote restaurants vast rekenen kan zullen iemand niet minder lang in de herinnering blijven dan bijv. een mooie zonsondergang op de ‘Lange linie’.

Ook de taal biedt geen moeilijkheden aan. Met Duitsch komt men overal terecht. Alle kringen der bevolking, waarmede een tourist in aanraking komt, hotelhouders, kapiteins, kooplieden, kellners, koetsiers, kamermeisjes spreken goed Duitsch en hoe grooter het vreemdelingenverkeer wordt hoe meer deze kennis zal toenemen. De beleefdheid en hoffelijkheid der Denen is niet minder aangenaam dan het deftige, voorname verkeer onder elkander.

Een bezoek aan Kopenhagen en de schoone kusten van Seeland is ieder aan te bevelen, die een korten tijd op aangename en niet al te dure wijze in den vreemde wil doorbrengen.