Hollands Maandblad. Jaargang 2011 (758-769)

[p. 11]

Op de stang
door M.C. Brands

Op een winteravond in 1962 had Belcampo voor een van zijn soirees Gerard Reve naar Groningen uitgenodigd. Destijds bestonden in Groningen verschillende cercles waar men elkaar op lezingen of recitals vergastte. Een vriend had me uitgenodigd om mee te komen naar het mooie oude huis van Belcampo, die ik kende als dokter Schönfeld Wichers, onze studentenarts. Die avond zou Reve daar voorlezen uit recent werk.

Ik reed op de fiets naar Schuitendiep 31, dicht bij de Prinsentuin. Jaren eerder had Schönfeld Wichers mij eens bezocht voor een consult in mijn studentenkamer. Hij had toen meteen geconstateerd dat het ernstig met mij gesteld was: ‘Het is tijd om een echte dokter te raadplegen’ luidde zijn diagnose. Belcampo was een zachtzinnige, literaire arts die zichzelf niet zag als iemand die zich met zwaardere ziektes moest bezighouden.

Op het Reve-avondje deed hij zelf de deur open en stelde de gasten voor aan grootheden als Vasalis en andere literaire figuren uit het noorden. Nadat Gerard met aanzienlijke vertraging was gearriveerd, begon hij meteen met zijn verhaal.

Kort nadat Reve was begonnen met voorlezen, werd Belcampo aan de telefoon geroepen. Op een studentenfeest was een feestvierder onderuit gegaan met een onstelpbare bloedneus. Of de dokter maar snel wilde komen om erger te voorkomen. Ik hoor Belcampo nog aarzelend uitleggen dat deze oproep hem slecht uitkwam, omdat zijn huis vol zat met gasten. ‘Blijf doorgaan met het stelpen, gebruik watten of schoon wc-papier.’ Maar de beller - naar later bleek een gereformeerd vasthoudende, jonge doctorandus - liet niet los, en stelde voor om dan maar alle gasten mee te nemen naar het feest op de Spilsluizen. De plek des onheils was immers dichtbij.

Belcampo legde de kwestie voor aan de genodigden en het gezelschap besloot om zichzelf tijdelijk te verplaatsen richting bloedneus. Meteen kreeg ik - hoe weet ik niet - Vasalis op mijn fiets te vervoeren. Resoluut besloot zij: niet achterop, maar voor op de stang. Nu ja, zij fluisterde: ‘Mag ik bij jou op de stang?’ En wie kan zoiets weigeren? Zij had geen ander vervoer, autorijden had ze nooit geleerd.

Het werd een gezellige korte rit, waarbij ik alle zeilen moest bijzetten om mijn evenwicht te bewaren. Zij bleef onderweg maar fluisteren dat het heel goed ging: dezelfde woorden waarmee zij waarschijnlijk haar jonge psychiatrische patiënten moed probeerde in te spreken.

Net toen we in het feestgedruis arriveerden, was de bloedneus gestelpt. We zagen meteen dat hier een precieze jongen een feest had georganiseerd waar zijn ouders van gegruwd moeten hebben. Een begin van de moderne onzedelijkheid was in 1962 ook in de stijve kringen aan het doordringen. Het was nog net voor de dijkdoorbraak van de Nederlandse secularisatie, die zeer laat over onze natie kwam en daardoor met des te grotere intensiteit het laagland overspoelde. Maar de tekenen waren al zichtbaar dat het tij aan het keren was. Op dit feest werd wilde muziek gedraaid, klef gedanst, en alom vonden vrijpartijen plaats, alles

[p. 12]

werd overgoten met veel drank. En er gebeurde nog heel wat meer dat tot voor kort in die kringen nog verboden was geweest.

Gerard doorzag onmiddellijk het aanstellerige, voze karakter van deze vertoning in zogenaamd precieze kring. Als grensganger wilde hij direct de verste piketpaaltjes verkennen van deze nieuw verworven vrijheid tot uitspattingen. Waarom hij mij daarbij medeplichtig wilde maken, weet ik niet, maar hij deed het wel. ‘Mag ik deze dans van jou?’ vroeg hij smekend aan me, daarbij diep buigend.

Vervolgens schoven we innig over de zoldervloer. Al heel snel werden we echter op de schouder getikt door het feestvarken. Hij sprak ons vermanend toe: ‘Wilt U dit niet doen, het is mijn feestje. Dit kan echt niet.’

Gerard had hiermee het bewijs van gereformeerde voosheid geleverd, en drong er meteen op aan dit hol van schijnheiligheid terstond te verlaten. Binnen een paar minuten stond het gehele literaire gezelschap weer buiten in de vrieskou, en voor ik het wist, hoorde ik de dichteres fluisterend verzoeken: ‘Mag ik weer voorop?’

Ik herinner me nog dat ik de terugweg met Vasalis op de stang iets langer heb gemaakt dan strikt nodig was. De anderen liepen namelijk terug, en dat zou toch zeker langer duren dan op de fiets. Ik weet ook nog dat mijn passagier mij aan het eind van de rit uitvoerig en hartelijk bedankte voor dit genoegen in de Groningse nacht.

Aangekomen in huize Belcampo nam Gerard de draad onmiddellijk weer op, en wel precies met de zin waarin hij door ons uitstapje onderbroken was. Later heeft de volksschrijver in een van zijn bundels nog over dit uitje geschreven. Maar Vasalis heeft, voor zover ik weet, geen dichtregel hierover op papier gezet. Het was de tijd dat zij überhaupt niet veel meer schreef of publiceerde.

Mij is de avond altijd scherp bijgebleven. En ook dat mijn evenwicht, toen ik aan het slot van de late soiree naar huis reed, nog lange tijd ver te zoeken was.