Hollands Maandblad. Jaargang 2011 (758-769)

[p. 18]

1 vrienden zijn jarig deze week
door Stephan ter Borg

Muziek: The Kinks, Rufus Wainwright, Bob Dylan, John Mayer, Ben Lee, Skin, The National, Arcade Fire, Pete Doherty, The Libertines, Basement Jaxx, The Pigeon Detectives, Jamie T. (Niet alfabetisch). Films (ook niet): American Beauty, Closer, Jamón Jamón, The Hurt Locker, The Big Lebowski, Juno, Pulp Fiction, Falling Down, Die Hard.

Quote: ‘That's what happens when you fuck a stranger in the ass.’ - Walter, in The Big Lebowski.

Ik ben vriend van Merijn. Hij heeft er 422 maar ik ben zijn beste. Van die 422 vrienden kent hij pakweg de helft. Vriendjes, familie, studiegenoten, teammaatjes, neukertjes; het gebruikelijke spul. De andere helft dankt hij aan mij. Ik ben zijn waarnemer, ad-interim, invalkracht. Ik beheer zijn sociale leven. Daartoe is hij zelf even niet meer in staat, vandaar. Elke dag bevestig ik zijn vriendschapsverzoeken, update ik zijn profiel en vind ik vooral heel veel dingen leuk. Een filmpje van een stel eenden bijvoorbeeld, over het ijs geblazen door de harde wind. En een vriend die getagt is op een feestje van een andere vriend. Dat werk.

Er zijn ook dingen die Merijn niet leuk vindt. Hij vindt het niet leuk om onderweg naar huis door een auto geschept te worden. Zeker niet omdat iedereen gezien heeft dat het een Citroën Saxo was. Een kwartier op de ambulance wachten: ook niet leuk. Omstanders, sirenes, inwendige bloedingen: evenmin. Nog minder leuk vindt hij het als de mensen naast zijn bed al in verleden tijd over hem spreken. Of dat de zuster nog steeds ‘eet smakelijk’ zegt als ze een slang met sondevoeding door zijn slokdarm naar binnen schuift. Voor de rest is hij vrij gemakkelijk in de omgang. Hij is immers hersendood.

De dag dat het verhaal van zijn ongeluk in de krant stond, stroomde zijn inbox vol. Mensen wilden allemaal zijn vriend zijn, het hagelde verzoeken en berichten. Ze wilden allemaal een stukje van het verdriet. In het bericht stond duidelijk vermeld dat Merijn hersendood was. De nieuwe vrienden lieten zich er niet door tegenhouden. Elke keer dat het ongeluk weer in het nieuws was - de veroordeling van de bestuurder, het ontslag van de wethouder verkeer - kwamen de verzoeken binnen. In het begin reageerde ik niet. Dat hielp niet, ze bleven komen. Jan, Piet, Klaas wil je vriend worden: Bevestigen / Niet nu. Later berichtte ik: ‘Laat me met rust, ik ben hersendood.’ Dan vonden ze me een arrogante lul. Uiteindelijk had je er het minste last van als je gewoon bevestigde. Het ging er bij de meeste mensen nauwelijks in dat een praatje er gewoonweg niet meer in zat. Ze geloofden hem niet, dus klikte ik maar op Bevestigen en werd Merijn hun vriend.

Merijn had aan de lopende band doorligwonden. Hij hoefde daar vrijwel niets voor te doen. Niet dat hij dat zou kunnen, maar het hoefde niet, want ze kwa-

[p. 19]

men vanzelf. Nu ik zijn leven beheerde, wilde ik hem begrijpen. Ik besloot twee weken uit te trekken om ook in onverschoonde lakens te gaan liggen. Dat ging voorspoedig, tot ik naar de wc moest. Later moest ik ook eten, drinken, een brief wegbrengen en even naar het café. Na twee weken zat er op mijn onderrug maar één klein, rood plekje. De dokter zei dat het eczeem was. Ik voelde het niet eens.

Mijn mislukte experiment stond in schril contrast met het gemak waarmee Merijn die doorligwonden kweekte. Hij lag, ze ontstonden. C'est ça. Een verpleegster vertelde me dat er niets aan te doen was. Ja, je kon hem omdraaien. Elke vier uur. Het probleem was dat ze te weinig personeel hadden, weet je, en dat de invalkrachten hem dikwijls vergaten. ‘Je kunt het zien als een verjaardag waar een van de gasten in een hoekje zit en met niemand praat. In het begin bied je hem taart, chips en cola aan. Je probeert hem erbij te betrekken. Later vergeet je dat hij er is.’ Ze zweeg even. ‘Hij had misschien beter thuis kunnen blijven.’

Ik heb steeds meer plezier gekregen in het onderhouden van Merijns profiel. Ik heb veel geleerd over hem, maar nog meer over de wereld. Zijn beste vrienden blijken de mensen die hij nooit heeft gekend. Ze plaatsen updates, sturen foto's, zenden berichten. Ik reageer. Als ze me voor een evenement uitnodigen dan meld

[p. 20]

ik: ‘Misschien een andere keer.’ Soms schrijf ik wat over mijn belevenissen in het ziekenhuis. Ik zeg dat ik mijn benen weer kan voelen, dat ik snel weer naar huis mag. Merijns echte vrienden beginnen er moeite mee te krijgen. In het begin vonden ze het sympathiek of op z'n minst wel grappig dat ik de vergetelheid van onze vriend te lijf ging met een muis en een toetsenbord. Nu vinden ze het ziek. Sommigen worden boos, anderen smeken me om ermee te stoppen. Allemaal ontvrienden ze me. Die 422 was een tussenstand. Gisteren kreeg ik een berichtje: ‘1 vrienden zijn jarig deze week.’ Een waarschuwing van de website dat je in de gevarenzone verkeert. Je bent nu in de buurt van de 52 vrienden, een voor elke week van het jaar. Een aantal zo laag dat de website niet eens meer de moeite neemt om de wetten van de grammatica erop aan te passen. Ze kunnen mijn rug op. 1 vrienden geeft niet zomaar op.

‘Word wakker,’ zeg ik. ‘We moeten nieuwe vrienden maken.’ Het is lente en ik duw Merijn door het park. Ik weet nu zo langzamerhand wel dat het strijdig is met de regels van het verpleeghuis om uit wandelen te gaan met comateuze patiënten, maar wat zal het ook. Morgen maken ze hem dood. De familie heeft toestemming van de rechter om zijn leven te beëindigen. Een getuige-deskundige zei dat ze de arts niet moeten vervolgen voor moord als hij de stekker eruit trekt, maar voor mishandeling in de jaren waarin hij dat niet deed. De rechter vond het aannemelijk dat de kans dat Merijn wordt getroffen door de bliksem groter is dan de kans dat hij ontwaakt. Dat is een leugen, hij ligt altijd binnen.

Ze mogen hem niet doodmaken. Hij heeft nog zoveel om voor te leven. Er zijn nog twee voorgestelde evenementen, drie vriendschapsverzoeken en iemand die een nieuwsbericht deelt: Man swaffelt politieauto. ‘Word wakker,’ zeg ik nogmaals. ‘Je vereenzaamt.’ Ik trek het dekentje van zijn schoot. Mijn pas versnelt, een paar vogels op het pad hippen zich uit de voeten. Mensen kijken naar me of ik gek ben. Ik ren harder en harder, tot de handvatten van zijn rolstoel me bijna ontglippen. ‘Je moeder is een hoer,’ hijg ik. ‘Ze gaat je vermoorden. Hoor je me?’ Ik schud hem door elkaar. Geen reactie.

We halen een ijsje. ‘Een extra bolletje voor de slaperige meneer in de rolstoel,’ zegt de verkoper. ‘Hij boft maar, met zo'n vriend.’

In oorlogsfilms sluiten ze de ogen van een dode soldaat met een vloeiende handbeweging. Een kameraad plaatst zijn handen onderaan het voorhoofd, beweegt die naar beneden en de oogleden vallen soepel dicht. Klaar. Vakwerk is het. Bij Merijn werden zijn ogen al gesloten terwijl hij leefde. Toen ze hem binnenbrachten, waren ze nog open. Als dat zo bleef, zeiden ze, zou het netvlies opdrogen. Die kon je dan na verloop van tijd als een opgedroogde blaar van de oogbol trekken. Bovendien: hij staarde zo. Invalkrachten hadden erover geklaagd. De laatste keer dat ik diep in zijn ogen keek, kan ik me nog herinneren. Hij was dronken en zei: ‘Wist je dat sommige stammen in de Amazone nog nooit een sok hebben gezien? Als je ze er eentje geeft dan spugen ze erin.’

Zijn ouders staan naast het bed. De dokter vraagt of iedereen afscheid heeft genomen, of we er een beetje klaar voor zijn. De moeder huilt nu het zover is, de vader bijt op zijn lip. Hij huilt de onmachtige tranen van iemand die de laatste bus gemist heeft en nu vastzit op een plek waar hij niet zijn wil. Dan zet de dokter de machines uit. Ze stoppen met zoemen. De dokter blijft naast het bed staan om de tijd van overlijden te noteren. Om de paar minuten kijkt hij op zijn horloge. In de hoek van de kamer staat een bureau met daarop een computer en een modem. Vier lichtjes branden, de vijfde knippert even.