Hollands Maandblad. Jaargang 2010 (746-757)

[p. 46]

Belleville
door Ivo Bonthuis

Parijs, Belleville, het werd lente.

In het café zongen Afrikanen een lied van vraag en antwoord op een ritme van trommel en gitaar.

Alfred zat buiten, naast de deur, met zijn rug tegen de muur, en voor hem, op een omgekeerde regenton, stonden twee glazen rode wijn.

Het kon niet op.

Zijn vriendin kwam terug van de wc en zei: ‘God bestaat. Hij zit naast de trap en eet friet met ketchup.’

Hij leunde opzij, keek over zijn linkerschouder naar binnen.

Voorbij de bar, tussen de zingende Afrikanen en de trap, zat een man in een witte jurk achter een tafel. In zijn linkerhand hield hij een fles Heinz. Met de vingers van zijn rechter nam hij van zijn bord een bos friet die hij tussen zijn vette lippen stak. Langzaam kauwend, vredig in zijn ronde zelf verzonken, veegde hij daarna zijn vingers af aan zijn blonde baard.

‘Halleluja,’ zei Alfred.

Ze proostten, kusten.

Zijn vriendin schoof haar kruk nog dichter bij de zijne, legde haar hoofd tegen zijn schouder en begon aan een verhaal over haar werk, drie straten lager. Hoe die middag, terwijl zij door een rollenspel duidelijk had willen maken wat de passé composé was, het Chinese meisje dat sinds het in Frankrijk woonde niet had willen praten plotseling in vloeiend Frans vroeg: ‘Mag ik naar huis? Dit weet ik allemaal al lang, juf, ik vind het een beetje kinderachtig.’

En wat, vroeg ze, had hij de hele dag gedaan?

Zijn moedervlekken onderzocht. Een vol pakje sigaretten weggegooid, een nieuw pakje gehaald. In en uitgeademd, luisterend naar de geluiden in zijn longen. Op internet gezocht naar de verschijnselen van longemfyseem. Besloten dat hij daar niet aan leed. Een zin toegevoegd aan zijn scriptie over de Nouvelle Revue Française, waarvoor hij de beurs had gekregen. Door die beurs kon hij een paar maanden bij zijn Franse vriendin zijn. De zin geschrapt, gedacht: wat een nutteloze bezigheid, terwijl zij in het noorden van de stad werkelijk iets doet voor de mensen. Laat ik naar buiten gaan, hardlopen. De angst uit het lichaam zweten.

‘Gewerkt,’ zei hij.

‘Goed zo,’ zei zij.

De verwijderde zin luidde: ‘Zoals hoofdredacteur Jean Paulhan voor de oorlog de spin in het web was van de nieuwe Franse literatuur, werd hij dat tijdens de oorlog van het Parijse verzet.’

Geen beste zin, syntactisch struikelend en misschien wel een anakoloet. Maar de voornaamste reden om hem meteen weer te schrappen was dat hij de bewering daarna zou moeten onderbouwen met feiten. De opsomming van alle activiteiten van hoofdredacteur, criticus, schrijver en verzetsheld Paulhan, zou hem zichzelf alleen maar kleiner doen voelen. Onbelangrijk, lui, nietsig.

Hardgelopen had hij niet. Wel een goede fles wijn gekocht.

[p. 47]

De Afrikanen versnelden hun ritme. Zijn vriendin schikte haar krullen. ‘Ik wou dat we hier de hele avond konden blijven zitten,’ zei ze. ‘Maar ik moet nog lessen voorbereiden.’

Aan de overkant van het met graffiti versierde straatje zaten kunststudenten rond hun regentonnen nonchalant hip te zijn. Er waren knappe jongens bij. Hij verbaasde zich er opnieuw over dat zij alleen naar hem keek, haar gentleman uit het Noorden, haar zachtaardige Viking.

Wanneer zou ze inzien wie ze in huis had gehaald? Veel langer kon hij niet verbergen dat het met die scriptie niet opschoot, en met zijn autonome werk ook niet: de essays voor belangrijke literaire bladen waarover hij haar zo veel had verteld. Over sadomasochisme in de Franse literatuur, bijvoorbeeld, naar aanleiding van Histoire d'O, geschreven door Pauline Réage, het pseudoniem van Dominique Aury, die was geboren als Anne Desclos. In elk geval was zij een minnares van Jean Paulhan geweest, en scheen zij het sm-boek geschreven te hebben omdat ze bang was dat hij haar saai begon te vinden. Misschien wilde Alfred om diezelfde reden ook iets prikkelends schrijven.

Er kwam een moment waarop ze zou begrijpen dat hij zijn dagen verklungelde. Dan zou ze gaan rekenen: goed, hij is dus niet de bevlogen jongen waarvoor ik hem tot nu toe heb gehouden. Welke pluspunten blijven over? Hij is grappig. Hij maakt me aan het lachen. Maar net zo vaak is hij somber, zegt hij niets. Die buien kan ik niet meer beschouwen als de grillen van een grote geest. Iets anders? Hij is lang, ik houd van lange mannen in mijn bed. Maar hij krijgt een buikje. En sterk is hij niet.

Alfred nam een slok wijn, blij dat het zover nog niet was. Hij luisterde naar het vervolg van de belevenissen op haar werk, ze had tegen het Chinese meisje gezegd: ‘“Misschien kun jij de andere kinderen dan uitleggen wat de passé composé is. Dat kun jij vast veel beter dan ik.” Eerst durfde ze niet, maar na aanmoediging van de anderen legde ze het uit, en, inderdaad, veel beter dan ik.’

Was het maar oorlog, dacht hij. Dan zou ik een daad kunnen stellen, voordat ze gaat rekenen.

Nu zouden ze naar huis gaan, naar haar appartement in het Quartier Latin, in twintig minuten met de metro van de derde naar de eerste wereld. Daar zou hij de fles pinot noir uit zijn tas halen, zou zij iets heerlijks koken - want ze kookte ook nog eens geweldig - terwijl hij achter zijn laptop voor de vorm wat naar zijn scherm zou staren. Wat een leven.

Het kon niet op.

Ze liepen naar binnen om te betalen. God was boven zijn bord in slaap gevallen. Een oude man aan de bar nam zijn fez voor haar af. De opa van een leerling, legde ze onderweg naar de metro uit. Het Algerijnse jongetje wilde graag vioolspelen in het orkest dat ze samen met een vriendin voor de kinderen van Belleville had opgericht. Ze had meteen een viool voor hem geregeld, en een leraar.

Alfred had zijn moedervlekken geteld.

Achterin de vrijwel lege wagon ging hij op een klapstoel zitten. Somber keek hij naar zijn voeten. Hij sloot zich af voor de stem van zijn vriendin - die ongetwijfeld verslag deed van een nieuwe daad van barmhartigheid. Zo kwam het dat hij de jongen die door het gangpad vastbesloten op hen af stapte pas zag toen zij hem sissend aan zijn mouw trok.

Het was de eerste keer dat hij haat zag in ogen gericht op hem. Grote gele ogen in een zwart gezicht.

[p. 48]

‘Je telefoon,’ beval de jongen.

‘I don't speak French,’ zei Alfred.

‘Your telephone, now. Give me your fucking phone.’

Tijd winnen, dacht Alfred. Op de volgende halte springen we eruit.

‘Ik heb geen telefoon.’

‘Je spreekt dus wel Frans, klootzak.’ Hij legde een hand op Alfreds colbert, daar waar hij de binnenzak met mobiel vermoedde.

‘Blijf van hem af!’ Zijn tengere, kleine vriendin sprong op, gaf de jongen een duw tegen zijn borst. Hij wankelde niet eens. Hij noemde haar een hoer, gaf haar met een vlakke hand een tik tegen haar rechterwang.

In die lieve, bleke wang, die hij iedere dag streelde, striemden vieze vingers rode vlekken, en nog deed hij niets anders dan zijn tas grijpen, zijn vriendin volgen naar de deuren, waar hij, meer omdat hij toevallig een buffer vormde dan uit een bewuste keuze om haar te beschermen, met zijn rug de stompen opving van de jongen die niet wilde geloven dat zijn prooi hem zomaar zou ontgaan.

Onverstaanbaar schreeuwend sloeg de jongen Alfred tussen zijn schouderbladen, tegen zijn onderrug. Alfred keek opzij, naar de man twee banken verderop, die zich achter Le Monde verschool, niets zag, er niet was.

Vlak voor de metro het perron bereikte, werd zijn verlammende gedachtestroom - ik moet iets doen, maar als ik iets doe, wordt dit alleen maar erger, die gast haat me, wie weet waartoe hij in staat is, ik moet iets doen, maar als ik iets doe - onderbroken door een harde klap tegen zijn achterhoofd. Pijn schoot van oor naar oor. Hij kwam tot rust.

Het was een hemelse rust.

Doodstil.

Kalm nam hij de uit te voeren handelingen door, één voor één.

Toen de metro stopte en zijn vriendin de deuren ontsloot en hij zijn tas open klikte, juichte hij inwendig: eindelijk! Eindelijk oorlog!

Zij stapte naar buiten, hij draaide zich in de deuropening om en trok de jongen aan de zoom van zijn T-shirt mee het perron op. Met de onderkant van de fles pinot noir raakte hij precies de plek waarop hij gemikt had: de rechterslaap van de jongen, vlak onder het oor.

Hij liet de fles vallen. De kale zwarte schedel raakte het asfalt.

Uit de neus stroomde bloed, dat zich aan de rand van het perron in een naad tussen de tegels met de wijn vermengde. Als zijn vriendin hem niet de volgende metro had ingetrokken, weg van de toeschouwers en de kreunende jongen, was hij trots blijven staan kijken.

Natrillend en gelukkig liet hij zich op een bank zakken. Zij duwde haar kruin tegen zijn linkeroksel, verborg haar gezicht achter zijn bovenarm, vervloekte fluisterend de metro, de stad, de regering, het land, de jongen die lag te bloeden op het perron. En hem.

‘Je had hem gewoon je telefoon moeten geven.’

Wat? Was ze niet trots op haar Viking? Had ze niet gezien hoe hij haar beschermde?

‘Misschien heb je hem wel doodgeslagen!’

Zij was begonnen, zij had de jongen een duw gegeven.

‘Omdat hij aan je zat. Als jij hem meteen je telefoon had gegeven, had hij dat niet hoeven doen. Zo'n jongen heeft niks, begrijp je? Die komt de binnenstad in om te pakken wat hij pakken kan. Hij loopt de metro in, ziet jou, en hij

[p. 49]

haat je. Gewoon omdat jij daar zit, met je blonde krullen, in je colbertje, met je vriendinnetje. Omdat jij alles hebt. Dat ziet hij meteen. Jij hebt alles, en hij heeft niets. En nu ligt-ie daar te bloeden.’

‘Als hij me echt haatte, had hij jouw telefoon ook willen hebben, onze portemonnees, mijn nieuwe schoenen, en daarna jou.’

Ze huilde.

Omdat ze het begrijpt, dacht hij. Dat ik haar heb gered.

‘Er moet een ambulance komen.’ Ze kwam onder zijn arm vandaan. ‘Ik bel het alarmnummer.’

‘Dat doet vast iemand anders wel.’

‘Nee, dat doet niemand. Dit is Parijs.’

‘En wat zeg je ze dan?’

Ze toetste 1-5 en zei: ‘Er ligt een bloedende jongen op het perron van Goncourt.’

Een geblondeerde vrouw met een gebruinde kreukelhuid keek lachend toe terwijl zij haar telefoon terug in haar tasje stopte.

‘Wat is er zo grappig?’ riep Alfred. ‘Hoer!’

‘Hou je mond,’ zei zijn vriendin.

Hij sloeg zijn arm om haar heen.

‘Blijf van me af.’

Verder zei ze niets meer, tot hij voor de deur van haar appartement zijn sleutel uit zijn zak haalde.

Daar zei ze: ‘Geef die sleutel maar aan mij.’

En dat het haar speet, maar hij was niet de man voor wie ze hem al die tijd had gehouden. En dat hij beter meteen kon gaan. Ze zou hem zijn spullen nasturen. Geen moment wilde ze nog met hem in haar appartement zijn, nu ze wist waartoe hij in staat was.

Zwijgend legde hij de sleutel in haar uitgestoken hand.

Hij bedacht, afgemat, dat de jongen het goed had gezien. Veertig minuten eerder had hij alles.