Hollands Maandblad. Jaargang 2009 (734-745)

[p. 40]

Een huis in New Orleans
door Rob van Scheers

Er staat - nog net - een huis in New Orleans. Ik bedoel het houten huis van Fats, nummer 1208 aan Caffin Avenue in de Lower Ninth Ward. Fats, dat is uiteraard Antoine Dominique Domino, geboren op 26 februari 1928, hitmaker van professie en vernoemd naar zijn eerste grote succes ‘The Fat Man’. Die plaat uit december 1949 was een enigszins gekuiste rock-'n-rollversie van de New Orleans traditional ‘Junker's Blues’, dat onomwonden de geneugten van drugs en Creoolse vrouwen bezong, en later ook diende als de basismelodie voor de r&r-klassieker ‘Lawdy Miss Clawdy’. De versie die Domino opnam in de piepkleine J&M studio van de toen 23-jarige en nu legendarische producer Cosimo Matassa aan 840 Rampart Street geldt nog altijd als de eerste rock-'n-rollplaat waarvan meer dan een miljoen exemplaren werden verkocht. Later zou Fats daar nog een stuk of 109 miljoen andere aan toevoegen.

Niet slecht voor een jongen die aanvankelijk alleen Frans in de Louisianavariant sprak, voor het eerst als muzikant optrad toen hij tien jaar oud was en als 14-jarige de school verruilde voor losse rotbaantjes zodat hij als de duisternis was gevallen in nachtclubs op de piano kon spelen. Maar ondanks zijn status als cultuurheld, ondanks zijn opname in de Rock and Roll Hall of Fame, ondanks zijn vele Lifetime Achievement Awards, ondanks het feit dat New Orleans 12 januari officieel heeft uitgeroepen ‘Fats Domino Day’, ondanks het feit dat zowel president Bill Clinton als president George W. Bush hem een National Medal of Arts heeft uitgereikt, is Fats altijd in zijn eigen arbeidersbuurt blijven wonen.

Tot voor kort. De geelgeschilderde gevel van zijn huis toont nog steeds zijn initialen, maar FD resideert hier niet langer. Zomin als zijn buren trouwens, of die ernaast, want de Lower Ninth Ward is wat je noemt tot een postapocalyptische wijk verworden. De buurt werd als ergste getroffen door de overstromingen die voortvloeiden uit het aan land komen van orkaan Katrina, in de nacht van maandag 29 augustus 2005. En je denkt als je hier nu rondloopt; nou, in Tsjernobyl zijn ze verder met de herstelwerkzaamheden.

Dat zeg ik tegen Tom McDermott, gereputeerd pianist in New Orleans-stijl en muziekjournalist voor The Times-Picayune, de lokale krant. Hij heeft aangeboden als mijn gids te fungeren tijdens een rondrit langs de essentiéle muzieklocaties van New Orleans. En dat zijn er hier in het wereldhoofdkwartier van de populaire muziek nogal wat. Research, daarom sta ik op deze plek met mijn genuine reporter's notebook in de hand. Bedoeld voor een nieuw boek, dat de culturele erfenis van deze even wonderlijke als verleidelijke stad in het Diepste Zuiden van de Vetenigde Staten tot onderwerp heeft.

Zo oog in oog met de verpieterde residentie van een van New Orleans' meest geliefde zonen dringt het besef doot dat het vastleggen van die geschiedenis geen moment te vroeg komt. Want hoe gek het ook klinkt: zo'n boek bestaat nog niet, beaamt Tom McDermott. Ze waren hier in La Nouvelle-Orléans aan de Mississippi allemaal zo druk met musiceren dat ze even unisono als abusievelijk tot op heden vergeten zijn daarvan een alomvattend overzicht op schrift te stellen. Natuurlijk, er zijn onmisbare boeken over het locale muziekleven. Het aardigst

[p. 41]

daarvan zijn de interviewbundel I Hear You Knockin' van Jeff Hannusch uit 1985, waarin een aantal grondleggers aan het woord komen, en Rhythm & Blues in New Orleans van John Broven uit 1974, een uitgebreide ‘Wie is Wie?’. Maar daarbij blijft het, grosso modo. Hetgeen zonderling is voor een stad die toch bekend staat als ‘the most unique city in America’.

‘Waar is Fats nu?’

‘In afwachting van de renovatie zit Fats momenteel in een tehuis voor ouderen, verderop in de stad,’ weet Tom.

‘Hoe is het met hem?’

‘Niet zo goed. Volgens de mensen die hem kennen, zit hij de hele dag voor het raam te drinken. Tamelijk droevig, allemaal.’

Oei, oei, is mijn onuitgesproken diagnose - maar aan de andere kant is het al een wonder dat Fats nog steeds onder ons is. Direct na Katrina was hij enkele dagen spoorloos. Hij had geweigerd zijn huis te verlaten vanwege de slechte gezondheid van zijn aan bed gekluisterde vrouw. Vrienden hadden nog wel de

[p. 42]

locatie van Fats aan de kustwacht doorgegeven, maar op 1 september verklaarde zijn manager dat niemand meer iets van de Legende had gehoord sinds de orkaan had toegeslagen. Diezelfde middag viel reeds op de geelgeschilderde gevel van 1208 Caffin Avenue temidden van het klotsende water te lezen: ‘R.I.P. Fats - You will be missed’.

The Fat Man was toen 77 jaar oud, maar een stuk taaier dan gedacht. Terwijl de necrologieën al werden opgesteld en in de media werd gemijmerd over zijn betekenis voor de populaire muziek, kon cnn 's avonds melden dat Fats op het nippertje door een helikopter van de kustwacht van zijn dak was geplukt. Hij had daarna drie nachten doorgebracht op de bank in het huis van zijn schoonzoon in Baton Rouge, JaMarcus Russell, destijds starting quarterback van het Louisiana State University football team en nu sterspeler van de Oakland Raiders. Fats was alles kwijt, maar wat was hij blij dat hij naderhand die foto van Elvis Presley en hemzelf nog had teruggevonden, geschoten in 1964 te Las Vegas.

Zo staan Tom en ik voor dit houten huis in de Lower Ninth Ward even te peinzen over de zonderlinge gangen van het menselijke lot, waarna ik hem vertel hoe ik de oude Domino onder gelukkiger omstandigheden eens had mogen ontmoeten, meer precies toen hij weer eens op tournee was in Europa. Of, nou ja, gelukkige omstandigheden? De man die in zijn toptijd alleen Elvis Presley en The Beatles in verkoopcijfers voor had moeten laten gaan, stond godbetert geboekt in partycentrum De Bonte Wever te Slagharen. Dit etablissement zou in 2001 onder mysterieuze omstandigheden tot de grond toe afbranden, maar zover was het nog niet toen ik Fats daar ontmoette in maart 1987. Als aankomend journalist zou ik over zijn optreden berichtten in het toenmalige weekblad Haagse Post.

Die avond waren we per touringcar vertrokken uit Amsterdam, waar Fats met zijn gevolg in het Victoria Hotel verbleef. De Legende zelf reisde in een limousine naar het oosten, terwijl zijn vijftienkoppig orkest zich in de bus in landerige sfeer vermaakte met een video van Bud Spencer. Op hun gebutste koffers verhaalden vergeelde stickers van avonturen in Montreux en Sydney, maar ach, zeiden ze over Slagharen: ‘Another gig is just another dollar.’ Maar een uurtje later liepen ze vloekend vanwege de regen richting artiesteningang, waar ze reeds werden opgewacht door promotor Tjalle Huizenga van boekingskantoor ‘Amusement Service’ uit Sneek.

‘Fats is fijn om mee te werken,’ verklapte de promotor opgewekt. ‘Hij is een professional. Wij ook.’ En hij vervolgde met een uitleg over hoe artiesten al te vaak maar moeilijke mensen zijn. Een paar jaar terug had hij Chuck Berry, die ander rock-'n-rolllegende, geboekt voor een eenmalig concert in Eindhoven. Nou, dat hebben ze geweten. ‘De man kwam op Schiphol aan, en weigerde vervolgens in de Mercedes te stappen die we voor hem hadden gereserveerd. Een gloednieuwe, nota bene. Maar hij wilde alleen in een model 230 sl vervoerd worden. Bleef-ie twee-en-een-half uur op Schiphol staan mopperen, een bekertje koffie tegen de kou. Kijk, zoiets doet Fats niet.’

Terwijl een lokaal rock-'n-rollbandje de zaal vast opwarmde, was het wachten op de oude meester. Hij verscheen om half negen stipt in de deuropening, zijn regenjas hoog gesloten, zijn kapiteinspet tot ver over de oren. Eenmaal in de kleedkamer bleek hij een man van weinig woorden, en sprak bovendien bijzonder binnensmonds. Fats verkeerde inmiddels in hemdsmouwen, zijn maatpak hing op een knaapje en zijn gebit moest hij nog indoen. Ook zijn karakteristieke

[p. 43]

pronkjuwelen zou hij nog aan zijn vingers schuiven, die hoorden bij De Show. Een haarnetje hield zijn afro-kapsel op zijn plaats, daarover kwam straks een pruik. Want hij moest op vroeger lijken, die Fats herkenden de mensen.

Kort gezegd maakte Fats daar in Slagharen de indruk van iemand die heel ver weg van huis verwijlde, en dat was ook zo. Maar zo erg als Roy Orbison aan het einde van de jaren zeventig overkwam, was het nu ook weer niet. ‘The Big O’ bleek tot zijn eigen verbazing het roodpluche podium in een Brabantse seksclub te moeten beklimmen om aan de kost te kunnen komen. Boudewijn Büch heeft over die armoedige avond in dat onderkomen met de grandioze naam ‘Kasteel Meerwijk’ nog mooi geschreven. Maar is dat nu de juiste anekdote om Fats op te monteren (‘Meneer Domino, het kan altijd nog erger, hoor’)? Nee natuurlijk, en bovendien had hij daar in die kleedkamer ook wel iets wijs en berustends over zich, alsof hij het onvermijdelijke lot van de oudere muzikant had leren accepteren. En wat de Legende ook wel wist: hij was toch maar mooi Fats Domino, en wij allemaal niet.

[p. 44]

‘En het spelen? Hoe verging hem het spelen?’ wil Tom weten.

‘Soeverein, hoor’ antwoord ik naar waarheid. Die avond in Slagharen zal ik niet licht vergeten. Fats kwam in zijn witte pak op van links, en kreeg een duwtje mee van zijn bodyguard om de kruk van zijn vleugelpiano te kunnen halen. Zonder verder dralen zette hij meteen in; ‘I'm walking... huh-hm-hum... I'm talking... I'm hoping. That you 'll come back to me’ Zijn linkerhand speelde de boogiewoogie baspatronen en zijn rechter de rollende melodielijnen, zo typerend voor de rhythm & blues uit New Orleans. Voorbij kwamen hits als ‘Blueberry Hill’, ‘Ain't That a Shame’, ‘The Fat Man’, ‘Walking to New Orleans’ en ‘Blue Monday’ - dat laatste liedje had hij zojuist in de kleedkamer uitgeroepen tot zijn persoonlijke favoriet: ‘Het verhaal van de werkman die in het weekend uitgaat om plezier te maken en met een kater 's maandags weer aan het werk moet. Blue Monday, begrijp je wel? Ik kan mij daar goed in verplaatsen.’

Want Fats weet wat het is om werkman te zijn. Hij heeft ijs rondgebracht, in een koffiefabriek gewerkt, gazons gemaaid, en springveren voor trampolines gedraaid. Over die laatste betrekking doet nog een gruwelijk verhaal de ronde. Zo'n springveer zou volgens de overlevering dwars door Fats' linkerhand zijn gegaan, sommige berichten spreken zelfs van een hand die er bijna af lag, iets dat nooit meer boogiewoogie-ën zou betekenen. ‘Moaw,’ glimlachte Fats in Slagharen, ‘het was een schrammetje. Niet veel meer dan dat.’

Nee hoor, zijn optredens in de kleine clubs van Bourbon Street kwamen er niet door in gevaar. Voor acht dollar per week speelde hij er als tiener avond aan avond, en een vaste sluitingstijd was er niet, zodat hij maar doorging tot de laatste klant vertrokken was. Met de plaatjes kwam het succes, maar Fats (‘Ik schrijf catchy tunes - dat is wat ik schrijf’) was toch al 26 jaar oud toen hij voor het eerst buiten New Orleans op tournee ging.

En die eeuwigdurende tournee zou hem in dus in 1987 in De Bonte Wever brengen, met optredens te IJmuiden, Apeldoorn, en op een feestje van een grote autosloper in Lekkerkerk in het verschiet. Nogal een verschil met 3 november 1962, toen Fats in het Scheveningse Kurhaus zijn allereerste concert gaf in Nederland, een optreden waarover de mensen die erbij waren nog steeds gloedvol spreken. In die tijd was het al wel duidelijk dat hier de werkelijke uitvinder van de rock'n-roll aan het woord was, wiens ‘The Fat Man’ liefst vijf jaar Elvis Presleys ‘That's All Right, Mama’ vooruit had gesneld. Net als in Slagharen bliezen toen ook al tenorsaxofonist Lee Allen en de grote Dave Bartholomew mee, de trompettist op alsmede co-auteur en arrangeur van zo goed als alle Dominohits - zonder uitzondering opgenomen in Cosimo Matassa's J&M Studio hier in New Orleans. Die opnamefaciliteit achterin een ijzerwarenzaak werd weliswaar in 1999 uitgeroepen tot National Landmark, maar daar is weinig van te metken in de goedlopende wasserette The Clothes Spin die er vandaag de dag in is gevestigd.

‘We zijn hier, geloof ik, niet zo goed in het eren van onze muzikale helden,’ vreest Tom, hoewel hij met zijn eigen muziek probeert de traditie levend te houden. Tot zijn bekendste albums behoren Coro do Norte (2005), All the Keys & Then Some (1995), Louisianthology (1998) en The Crave (2000) Die laatste twee zijn onversneden hommages aan de specifieke ‘piano sound’ van New Orleans en aan de pianogiganten van de stad, zoals Professor Longhair, Tuts Washington, Dr. John, James Booker - en ja, natuurlijk ook Fats Domino. En dat Tom als geen ander kan spelen in de locale stijl toonde hij onlangs nog op een Mardi

[p. 45]

Gras-party in de vroege ochtend van 24 februari jongstleden. Ik bedoel, zoveel pianisten die het complete New Orleans-repertoire achteloos uit hun mouw schudden heb ik niet ontmoet, zeker niet op dat tijdstip, en zeker niet met een rubberen paardenkop op terwijl ze spelen (Tom was voor de gelegenheid verkleed als ‘Slumhorse Trillionaire’, een knipoog naar de film die de vorige avond talrijke Oscars had gewonnen).

Nu struinen we nog wat rond door het manshoge gras op de verdronken plek waar ooit de Lower Ninth Ward stond, de muzikantenwijk van New Orleans. We struikelen over een paar uitgebrande autowrakken, sluiten eens een deur van een verzakte woning, en lezen de graffiti op de muren waarmee de National Guard aangaf of er al dan niet dodelijke slachtoffers binnen werden aangetroffen. Die dijk dáár, wijst Tom, dat is degene die brak tijdens de overstroming. Sindsdien is nog niet vijf procent van de overwegend zwarte bewoners teruggekeerd. Waarom zouden ze ook? Er is niets meer te vinden hier, geen school, geen kerk, geen supermarkt, en al helemaal geen muziek. Ja, er zijn een paar goedbedoelde initiatieven om de wijk nieuw leven in te blazen. Filmster Brad Pitt - die een pand bezit aan de Governor Nicholls Street in het French Quarter en de ambitie heeft om hier nog eens burgemeester te worden - laat honderdvijftig ecologisch verantwoorde huizen op palen neerzetten. En dan is er het initiatief van Harry Connick Jr. en Brandford Marsalis, muzikale zonen van deze stad, die een nieuw ‘musician's village’ financieren. Zeventig huizen zijn inmiddels opgeleverd, twaalf volgen nog. Ook is er sprake van een ‘Ellis Marsalis Center for Music’, een concertzaal, maar met de bouw daarvan moet nog worden begonnen.

‘We zijn, geloof ik, ook niet zo goed in het herbouwen van onze muzikale steden,’ verzucht Tom, en hij vertelt over het uitzichtloos voortslepende juridische gevecht tussen de verzekeringsmaatschappijen en de oorspronkelijke bewoners. De verzekeringsmaatschappijen claimen dat de chaos na Katrina te wijten is aan menselijk falen en derhalve geen natuurramp was, zodat de schade niet onder de dekkingsvoorwaarden valt - enfin, veel advocaten verdienen hun centjes met deze strijd.

‘Ain't that a shame,’ citeer ik de oude meester, en denk: dit is erger dan Slagharen. Tom knikt. Hij moet vanavond spelen, in een club in het gespaarde French Quarter, daar waar New Orleans onverminderd bruist.

We rijden nog eenmaal langs het houten huis van Fats, en zwaaien naar de imaginaire hoofdbewoner. New Orleans is New Orleans niet, mompelt Tom, zolang je de koning van de rock'-n-roll niet tevreden op zijn veranda kunt zien zitten. Kapiteinspet op, biertje bij de hand.