Hollands Maandblad. Jaargang 2009 (734-745)

[p. 28]

Jongens
door Marc den Elzen

Voor hen was er geen probleem. Voor hen was het duidelijk. Dat het hun plek was. Dat zij de regels maakten. Dat zij bepaalden hoe iemand zich hier gedroeg. Door die vanzelfsprekendheid durfde ik niets te zeggen. Van hun harde praten. Van hun schoenen op de bank.

Toen ik er eindelijk iets van zei, waren ze oprecht verbaasd. ‘Je bent de conducteur toch niet?’

Het waren geen kwade jongens, geen low-lives die schuimden van agressie, geen junks zonder remmingen. Ze kwamen net van de carrièrebeurs. De directeur van de Nederlandsche Bank had gezegd dat er een crisis dreigde. Werkeloosheid, dat soort dingen. Misschien de eerste tegenslag in hun leven. En misschien was dit hun daad van protest, van maatschappelijk verzet. Schoenen op de bekleding. Ik denk eerder dat ze het heel normaal vonden. Dat ze er helemaal niets bij dachten.

‘Als iemand hier wil zitten, dan haal ik ze wel weg,’ zei de ene jongen.

Zijn keurige overhemd hing uit zijn broek. Ze hadden zichzelf gepromoot op de carrièrebeurs. Wellicht omdat ze vaag beseften dat de vanzelfsprekendheid van hun leven werd bedreigd. Geen leasebak. Geen hoog starterssalaris. Wat bezielde deze jongens? Waarom waren ze zo keurig onbeschaafd? Waarom moest ik het zeggen? Van die schoenen op de bank.

‘Wat heeft: de conducteur ermee te maken? Je weet toch zelf wel dat je schoenen niet op de bank horen?’ zei ik.

De ene jongen keek mij verbaasd maar niet onvriendelijk aan en zei: ‘Mag ik dan je krantje lenen?’

Als vanzelf gaf ik hem mijn krant. Het Financieele Dagblad nota bene. Ik keek toe hoe hij de krant uitspreidde op de bank en zijn schoenen erop legde. De krant kreukte.

Waarom had ik mijn mond niet kunnen houden? Waarom kon ik niet net als die vent tegenover me gewoon stil een boek lezen? Een gedichtenbundel. Waarom maakte ik me druk om die jongens? Waarom was mijn krant verkreukeld?

Hans had me gefeliciteerd. Hij wilde meehelpen, natuurlijk. Maar de ceremoniemeester: nee, dat niet. Zo zat hij niet in elkaar. Maar alles rond het eten regelen: ja. Tachtig mensen: ja. Met elkaar koken: leuk. Want haar vrienden en familie kenden die van mij amper. Zoals Bregje en ik ook elkaar eigenlijk pas anderhalf jaar kenden. Ons eerste gezamenlijke feest was meteen het grootste feest dat denkbaar was.

‘Ja,’ had ze geantwoord, ‘ik wil dat wel. En het moet. Ik ben misschien een beetje ouderwets. Maar zo werkt het bij mij.’

Trouwen omwille van een mogelijk kindje. Zelfs al zou dar op een dag zijn schoenen op de bank leggen. Zelfs al zou dat geld willen verdienen door aan vrienden iets volkomen waardeloos door te verkopen.

‘Hans,’ zei ik, ‘wij zijn gemaakt voor deze nieuwe tijd. Een crisis is voor ons fantastisch. Het hedonisme past niet bij ons. Weet je, wij zijn romantici. En ro-

[p. 29]

mantiek ontstaat door armoede. Door lijden. Wij willen de jongens van Nescio zijn. Dat is onze essentie. Dat is onze rijkdom.’

‘Ik vind dit soms een beangstigende tijd,’ zei Hans. ‘Laatst zei iemand tegen mij dat het illegaal kopiëren van cd's goed was. Want dat spaart het milieu. Straks zeggen ze van ons dat wij het klimaat hebben verpest. Omdat wij nog cd's kochten. Omdat we Nescio kochten. Of de krant.

Bij de visboer kocht ik een broodje haring. Hans wilde niet. Geen honger. Hij vertelde over zijn worsteling: want geen werk. Hij stond op straat, godbetert.

‘Hans,’ zei ik, ‘jij bent ook een organisatie. De organisatie Hans. Je kent zoveel mensen die dezelfde waarden en doelen hebben als jij. Die jou aardig vinden en voor wie je iets betekent. Dat geheel is jouw onderneming. Het gaat allemaal om netwerken. En daar moet je waarden aan ontlenen. Sociale waarden. Het gaat niet meer om geld. We hebben alles al. Vanaf nu gaat het om betekenis. Dat wordt de nieuwe waarde-eenheid. Let maar op. Geld is uiteindelijk betekenisloos.’

[p. 30]

‘Zeg dat maar eens tegen Sarah,’ zei hij. ‘Ze wil leuke dingen doen. En voor leuke dingen heb je geld nodig. Eten bij de Surinamer is leuk. Maar ik ben vijfenveertig. Trouwen zit er voor mij niet meer in. Zeker nu niet. Ze komt uit een gereformeerd nest. Werken zult gij in het zweet uws aanschijns, dat soort dingen. Arbeiten’

We zaten op het perron op een bankje en wachtten op de trein die moest komen. Mijn telefoon ging over. Het was iemand van een ict-bedrijf dat bedrijfssimulaties voor het onderwijs maakte.

‘We willen onze businessgame vernieuwen,’ sprak de man blij. ‘We willen het een educatieve angle geven. En daarom wil ik graag met jou hierover praten. Over hoe we het product kunnen verbeteren.’

‘Dat is goed. Maar ik spreek dan niet namens de Hogeschool. Ik spreek namens mezelf. En daar moeten we het even over hebben. Zakelijk. Mail me even. We komen er wel uit.’

Ik hing op. Hans keek me aan. Werken? En dat op een vrije dag.

‘Hans,’ zei ik, ‘dit zijn de mensen met de centjes. Ik kan wel namens de Hogeschool spreken, maar dan vang ik er niks voor. In onze branche probeert iedereen op zijn eigen manier wat te ritselen. Iedereen heeft z'n eigen bv; we zijn allemaal zzp'ers naast onze baan. Dubbel vangen is ons parool. Zo werkt het tegenwoordig. Je bindt je aan een organisatie als docent. Lekker pensioenopbouw en hypotheekje. En dan sleep je als je eigen bv-tje via die organisatie extra opdrachten binnen. Kassa. En het mooie is: omdat iedereen het doet, lijkt het wel of het zo hoort. Welkom in het Nederlandse hoger onderwijs. Niemand maalt erom als het ten koste gaat van je eigenlijke werk voor zo'n werkgever. De wereld is gek geworden. En ik doe mee. Want het moet. Ik ben idioot als ik het niet doe.’

De trein kwam. En op het moment dat ik ging zitten, wist ik het. Hans zei nog dat ik in mijn voorvakje van mijn rugzak moest kijken. In mijn voor- en achterzak. In de binnenzak van mijn jas. Ik legde al mijn boeken op de bank. Het basisboek bedrijfseconomie. Financiële calculaties. Het nog ongekreukte Financieele Dagblad. En mijn nieuwste aanwinst: de macro-economische stabilisatiepolitiek van de overheid.

‘Shit, ik moet terug,’ zei ik.

‘Neem anders dit,’ zei Hans.

‘Nee joh, geen vijftig,’ zei ik. ‘Heb jij het niet nodig? Je hebt een uitkering.’

Hij schudde zijn hoofd.

De haringboer had hem niet gevonden. Op het perron kon ik hem ook niet vinden. Niet op de rails. Niet achter het hek of onder de ijzeren bankjes. En ook de mensen die nu op het bankje zaten waar Hans en ik op hadden gezeten, hadden hem niet gezien.

‘Hij was donkerbruin,’ zei ik. ‘En hij had een gouden rand.’

Het merk wist ik niet meer. Het was een cadeau toen ik een abonnement nam op mijn krant. Het FD.

‘Wat vervelend,’ zei de oude man. ‘Nu moet je alles blokkeren.’

‘Ja,’ zei ik. ‘En ik moet op tijd thuis zien te komen. Maar goed, dat moet lukken. Ik had een ov-jaarkaart. Hoe snel ik die weer terug heb...’

De vrouw van de oude man knikte aarzelend. Misschien dacht ze dat het een televisietruc was. Een portemonnee met een gouden randje, dat klonk fout. Dat klonk als Banana Split.

[p. 31]

‘De trein komt,’ zei de vrouw en stond op.

‘Daar ligt-ie,’ riep ik. ‘Precies achter u.’

‘Dat is gek,’ zei de vrouw terwijl ze hem oppakte. ‘Ik had hem helemaal niet gezien.’

‘Donkerbruin op een zwarte bank,’ zei ik. ‘Claudius Ferrucci. Het is hem. Wat een geluk.’

‘Dit is wel heel erg sterk,’ sprak de oude man. ‘We hadden hem niet gezien. Anders hadden we het wel gezegd.’

‘Natuurlijk,’ zei ik snel. ‘Ik ben echt blij. En dan komt de trein ook nog. Fijn. Mijn vriendin zou zich anders wel zorgen maken. Ze moet om acht uur naar yoga en het is nu... Nou ja, het komt goed. Het komt allemaal goed.’

Ik ging in de trein zitten tegenover een man van mijn leeftijd. Hij las een boek. Op de kaft las ik de naam van de schrijver. Achterberg.

‘De Hema is misschien een goede,’ hoorde ik iemand naast me zeggen. ‘Wist je dat ze ook in Frankrijk zitten. Ongelofelijk. Straks zitten ze ook nog in Spanje. Het is een wereldconcern.’

Ik keek naar links. En toen zag ik het. Twee schoenen op de bank.

Ik legde mijn krant naast me en pakte een boek uit mijn rugzak. Macro-economische stabilisatiepolitiek. Ik sloeg het open en ik zag het meteen. Het was godverdomme een misdruk. De eerste bladzijde was de laatste bladzijde. Alle katernen zaten door elkaar. Mijn overbuurman was in zijn boek verdiept. Dat was blijkbaar geen misdruk. Een vijfde druk die een misdruk is, hoe kon zoiets? Een gerenommeerde uitgeverij. En uitgerekend dit onderwerp.

‘Hé,’ hoorde ik de jongen met de schoenen op de bank zeggen, ‘waar houden jullie je eigenlijk mee bezig?’

Goh, dacht ik, wat aardig. Hij wil weten waar de poëzielezer en ik ons mee bezig houden, welke boeken wij lezen. Ik keek opzij. De jongen had zich half omgedraaid. Zijn woorden waren gericht aan twee mannen op de bank schuin achter ons. Die hadden op diezelfde carrièrebeurs een stand gehad voor hun eigen wervings- en selectiebureau.

‘Heb je een cv bij je?’ zei de ene man. ‘Dan kan ik die op kantoor rustig bekijken.’

‘Stom,’ sprak de jongen. ‘Ik heb die vraag vandaag al veel vaker gehad. Niet op papier. Ik heb hem vanochtend wel ge-update op mijn website, maar ik heb hem niet uitgeprint. Hij staat ook op Hyves. Ik stuur hem wel op via de mail. Het klonk interessant wat jullie zeiden.’

Ik keek naar mijn leeftijdsgenoot tegenover me. Achterberg. Waarom las hij Achterberg? Een man die zijn hospita vermoordt. Een godvergeten dichtende moordenaar. Het talent is bij de gekken. Het geld is bij de idioten.

In Nijmegen fietste ik naar huis. Naar Bregje. Tien voor acht, dacht ik, straks is ze weg. Straks denkt ze: die wil niet meer, want trouwen vindt hij oubollig, hij komt maar thuis wanneer hij wil. Ik zette mijn fiets in de schuur. Ze zat op de bank en keek naar de herhaling van het Showbizz-journaal.

Crisis, dacht ik. Welke crisis? Achterberg. Claudius Ferrucci. Nescio. De carrièrebeurs. Macro-economische stabilisatiepolitiek. Bregje. Banana Split. Mijn strijd is gestreden.