Hollands Maandblad. Jaargang 2009 (734-745)

[p. 30]

Dit is jullie ruimte!
door Cathelijn Schilder

In het lokaal zitten een stuk of twintig vrouwen. Groot en rond en ondoordringbaar. Basaltblokken in dikke jassen en hoofddoeken. Ze kijken naar haar zonder enige uitdrukking. Gisteren klonk het nog logisch wat ze hier moest doen. Greetje gaf instructies. Korte zinnen, had Greetje gezegd, langzaam praten, en denk aan de werkbladen. En veel succes, het gaat vast heel goed. Ze was naar huis gefietst met een enorme tas vol boeken, formulieren en theorie. Die tas hing over haar schouders zoals bij alle mensen die op dat moment in de stad van hun werk naar huis fietsten. Tassen vol zelfvertrouwen en weten-hoe-het-moet.

Nu ruikt ze alleen zure melk en ranja. Geuren die druppeltje voor druppeltje in de voegen van de school zijn getrokken. Jaar in jaar uit. Ze is zwanger van de verlammende concentratie die je hebt op een eerste werkdag. Waardoor je ineens nadenkt over hoe alles moet: lopen door gangen, de deur opendoen, binnenkomen in een lokaal, dag zeggen. Gelukkig is Marja er om haar voor te stellen.

‘Aisha, zet jij even koffie,’ zegt Marja nog voordat ze de deur achter zich dicht trekt. Een van de vrouwen staat op zonder iets te zeggen en loopt naar het kleine aanrechtje in de hoek van het lokaal.

‘Ik wil al zo lang dat ze dat uit zichzelf doen,’ fluistert Marja. ‘Maar dat doen ze nooit, hè.’ Het is kwart voor negen, dit is minstens de zesde teleurstelling van de ochtend.

Marijn denkt aan de dingen die zij uit zichzelf doet. Ze kan niets bedenken. Ze plant elke winter bloembollen in potten voor op het balkon of in de tuin of in wat mogelijk is op de plek waar ze woont. Een paar keer moest ze verhuizen voordat de tulpen en narcissen uitkwamen. In haar nieuwe tuintje groeit niets. Al een paar keer heeft ze gezocht naar kleine groene blaadjes tussen de stapels gebroken plavuizen en oud hout. Dat doe ik uit mezelf, denkt ze. Bollen in potten doen en dan elke dag kijken of er iets is gebeurd.

‘Dit is jullie ruimte!’ zegt Marja luid als ze aan het tafelhoofd staat. ‘Jullie mogen hier zelf koffiezetten, posters ophangen of afspreken met andere moeders. Behalve tijdens de ehbo-cursus op dinsdagmiddag, maar dat weten jullie.’

Ze praat langzaam, denkt Marijn, en in korte zinnen. Dat moet ik onthouden, ik moet langzaam praten. Maar Marja praat ook zo hard dat het piept in haar oor.

Ik heb een tuintje nu, denkt ze. Daar kan ik echt wat mee doen. En ze bedenkt dat ze in een huis woont waar ze niet meer weggaat. Ik blijf, denkt ze. En ze ziet zichzelf al heldhaftig vastgeketend aan de tulpen als de huisbazen, deurwaarders, stadsdeelvoorzitters haar komen losknippen met hun betonscharen.

‘Dit is jullie ruimte!’ roept Marja nog een keer. Ze maakt wijde armgebaren om haar woorden kracht bij te zetten, als een gebedsgenezeres.

Niemand zegt iets. Een paar vrouwen hebben plastic tassen op schoot en zoeken daar wat in. Twee zitten zwijgend achter hun schrift en pen en potlood. De rest staart voor zich uit. Niet oud of jong, niet ongelukkig of gelukkig, niet vriendelijk of onvriendelijk - gewoon. Ze waren gevraagd om te komen en nu zitten ze er. Net als Marijn eigenlijk.

[p. 31]

Met de verlamming voelt ze ook de concentratie uit haar lijf stromen. Telkens als Marja zo luid praat, raakt alles verder weg. Ze heeft het verhaal gisteravond een paar keer hardop opgezegd terwijl ze elke keer de waterkoker aanzette. Het geborrel van het water hielp niet alleen om haar eigen stem te horen, maar ook om zich te concentreren op iets anders dan groene blaadjes in de tuin. De woorden klinken nog wel in haar hoofd, ze kan de zinnen nazeggen, maar ze doen er opeens helemaal niet meer toe. Alsof je een speech hebt voorbereid voor een bruiloft en het blijkt ineens een begrafenis te zijn. Ze hangt onhandig tegen het aanrechtje terwijl de vrouw koffie zet met zo'n enorm apparaat dat ze ook in tehuizen en kantines gebruiken. We moeten hier dadelijk een liter de man wegdrinken, denkt ze.

Dit is jullie ruimte, spookt nog door haar hoofd, met die armgebaren. Die vrouwen denken straks nog dat ze met een raket de lucht in gaan.

‘Vertel eens, Marijn!’ schreeuwt Marja. Ze leunt met gespreide armen voorover op de tafel waardoor iedereen recht in haar decolleté kan kijken.

[p. 32]

Marijn kijkt ook naar die grote regenboogtrui met openhangende V-hals en dan een zee van enorme bruine zonnebanksproeten op deinende roomboterweelderigheid. Ze voelt zich weer vier jaar toen ze de deur van de verkeerde kleedkamer van het zwembad opendeed.

‘Nou,’ zegt Marja. ‘Ik geloof dat ze d'r tong verloren is. Marijn gaat jullie vertellen over Anne Frank. Want jullie weten toch nog wel wat jullie over twee weken gaan doen? Juist, dan gaan jullie met Marijn naar het Anne Frank Huis. Hè, Marijn?’

Marijn knikt. Haar hoofd is leeg. Ze ziet zich over vijf minuten het woord ‘onderduiken’ met gebaren uitbeelden. Net als op de tv in Hints. Derde lettergreep: ze staat op de duikplank, onder haar het denkbeeldige water en daar zakt ze door haar knieën met haar handen bij elkaar, hup! De lucht in. Eerste twee lettergrepen, onder, ze kruipt onder de tafel.

‘Nou, ik laat jullie verder alleen!’ roept Marja met de opgewektheid van een dierenarts met een spuitje in z'n hand. En ze stuift de deur uit, dertig nieuwe teleurstellingen tegemoet. Marijn kijkt haar na, ze kijkt nog als ze allang de hoek om verdwenen is.

Een vrouw aan de tafel steekt haar hand op.

‘Ik wilde even zeggen,’ zegt ze, met een accent alsof ze al jaren in de kantine van een groot cementbedrijfwerkt, ‘dat die en die en die geen woord Nederlands spreken.’ Ze wijst bijna iedereen aan.

Marijn kijkt de vrouwen zwijgend aan. Ze knikken vriendelijk terug. Ze knikken zich door het leven heen.

Dan kijkt ze naar de enorme stapel educatiemateriaal die ze geacht wordt er vandaag doorheen te jassen. Met tweetal gesprekken en zinnen met stippellijntjes.

‘Eh, zou jij ze dan wat kunnen vertellen over Anne Frank?’ vraagt ze aarzelend aan de vrouw van de cementfabriek.

Nog voordat de laatste restjes zelfvertrouwen zijn weggelekt, begint de vrouw in het Arabisch te ratelen. Na een paar minuten is ze klaar, ze kijkt een beetje verveeld op. Niemand reageert.

Dan vraagt een vrouw: ‘Koffie, jij koffie?’ Marijn knikt.

Alsof iemand een sein heeft gegeven, pakken de vrouwen hun tassen, zetten die op schoot en halen er in aluminiumfolie gewikkelde pakketjes uit. Al snel is de tafel vol. Er is voor weken te eten. Genoeg voor een tocht naar de ruimte en het Anne Frank Huis en weer terug en dan nog een keer.

Marijn kijkt zwijgend naar buiten. Daar fietsen mensen langs met tassen vol weten-hoe-het-moet en atv-dagen en het nieuwste rapport van de Gemeentelijke Adviesraad Diversiteit en Integratie. Ze zweven over het asfalt. Groot en rond en ondoordringbaar.