Hollands Maandblad. Jaargang 2009 (734-745)

[p. 27]

De zaak G.
door Antoine de Kom

‘Ik lees hier in het verslag van de patholoog-anatoom dat het slachtoffer in de rechterflank is doorboord met een zeer smal puntig voorwerp waarbij grote bloedvaten zijn geraakt met massaal inwendig bloedverlies als gevolg. De snel intredende dood kan hierdoor worden verklaard.’

Ik leg het sectieverslag opzij. Dit onderzoek is begonnen.

Het is negen uur in de ochtend. Er zitten twee verdachten tegenover ons. De een is groot en gezet en even duur gekleed als ongeïnteresseerd. De ander doet zijn best om bereidwillig en behulpzaam te lijken. Deze is een kop kleiner, slank en zelfs wat spichtig. Zijn kleding is onopvallend, sober en nogal armoedig. Beide verdachten hebben lang donker krullend haar. Hoewel ze bepaald niet zwijgzaam zijn, lijken ze zo te zien niet van plan om veel prijs te geven. Als de psycholoog of ikzelf iets vragen, geven zij antwoorden die niet ter zake doen. Ook praten zij nogal vaak door elkaar heen of vuren vragen op ons af die zij eigenlijk voor elkaar bedoeld hadden.

Verdachte G., de grote, zwaarlijvige man, kijkt onverschillig glimlachend naar buiten terwijl zijn medeverdachte L. mij aanstaart en het lijvige cahier dat hij altijd bij zich draagt als een schild tegen zich aandrukt, terwijl hij buiten adem doorratelt.

‘...en hij heeft ook nog de dochter van de commandante verkr...,’ L. hapt naar lucht omdat verdachte G. hem een forse por tussen de ribben verkoopt waardoor het cahier bijna op de grond valt.

‘Hij heeft het zelf gewild!’ sist G. en begint mij met afgemeten woorden uit te leggen dat de dochter zich onbezonnen had gedragen en aan hem had opgedrongen, waarop haar vader verdachte G. naar diens zeggen geheel ten onrechte te lijf was gegaan met geheven degen.

‘...ik... ik moest mijnheer G. wel zijn degen toewerpen, hij verkeerde in levensgevaar!’ hakkelt L. er tussendoor, terwijl hij zijn gezicht achter zijn handen verbergt en luid snikkend achterover zakt. ‘Ik was doodsbang!’

G. grijpt hem bij zijn arm vast, buigt zich naar hem toe en doorboort hem met zijn blik.

‘Ik zeg niets meer!’ kreunt L. en kijkt G. nerveus en slaafs aan, maar begint dan weer te rebbelen, dwars door het betoog van G. heen.

Ik word ongeduldig. Dit theater begint mij danig te irriteren. De psycholoog en ik zijn het zonder iets te hoeven zeggen met elkaar eens. Zo komen we geen steek verder. Ik grijp naar de stukken, voor een laatste poging.

‘Ik lees hier in het dossier dat de dochter van het slachtoffer hevig ontdaan was en zelfs het bewustzijn verloor. Wat doet jullie dat?’

Ik betrap me erop dat ik ineens tutoyeer. En ik weet ook waarom dat gebeurt. Het zijn schooiers, het zijn schelmen, die twee, ondanks het gelikte uiterlijk en de geaffecteerde maniertjes van G.

‘Ik verveel me,’ geeuwt verdachte G. terwijl hij wat smakt en zich in zijn

[p. 28]

baard van enkele dagen krabt. ‘Ik heb hier niets mee van doen! Zullen we er maar mee stoppen en alles aan de rechter overlaten?’

L. begint in zijn cahier te bladeren. Het is in leer gebonden met dicht beschreven bladzijden. Hij plukt zijn potlood ergens bij zijn linkeroor uit zijn lange haren en begint te schrijven. G. is ondertussen bezig om met de nagel van zijn dikke wijsvinger iets tussen zijn tanden uit te peuteren dat er kennelijk niet hoort te zitten. De man gedraagt zich werkelijk als een varken. Een varken in peperdure kleren.

‘Hij heeft het zelf gewild!’ mompelt G. weer terwijl hij zijn armen over elkaar slaat en naar L. kijkt die nog steeds zenuwachtig in zijn boek bezig is.

‘Mijnheer de psychiater, mag ik u iets voorlezen uit het boek der veroveringen?’ vraagt L. bedeesd terwijl G. steeds nerveuzere blikken naar hem werpt.

G. legt zijn arm quasigemoedelijk om de smalle schouders van L., die ineen krimpt en piept: ‘Mijnheer, ik moet u iets bekennen!’

G. drukt L. tegen zich aan en fronst zijn wenkbrauwen. Zijn lange krullen vallen in L.'s gezicht.

‘Wat heb je voor mij verzwegen?’

Dat klinkt niet vriendelijk, maar dan kijkt G. mij aan met een schaapachtige, lege blik. ‘Wat denkt u van deze vlegel?’

Ik kan mijn ergernis nauwelijks bedwingen. ‘We zijn bij het tenlastegelegde aangeland en de heren gaan daar eigenlijk helemaal niet op in,’ zeg ik tegen mijn collega.

‘Gaat het hier nog wel ergens over?’ spot G. met L. zichtbaar benauwd tegen zich aangedrukt.

‘Mijnheer de psychiater,’ piept L. vanonder de houdgreep, ‘Ik wou iets over de vrouwen kwijt.’

‘Wat?’ roept G. quasi-ontzet, ‘De vrouwen? Spreek op! Laat me niet in het ongewisse! Zit daar niet zo te treuzelen. Je zult er vast meer van zeggen dan je weet. Ezel die je bent! Zeg me beter maar alles, ik ben er klaar voor.’

G. heeft L. nu losgelaten en is opgestaan. Hij beent met geheven hoofd de kamer door terwijl de psycholoog en ik elkaar aankijken en bijna tegelijk vragen: ‘De vrouwen?’

‘Ja,’ hijgt G., ‘vrouwen zijn mijn bestaan, ik leef geheel en al voor hen, en zij willen maar niet begrijpen hoeveel, hoe onmetelijk veel ik om hen geef!’

G. is met een overdreven gebaar van wanhoop en ergernis op het raam afgelopen en staat nu naar buiten te turen, waar rumoer klinkt. Over zijn gelaat trekt een blik van verbijstering. De psycholoog en ik staan op om mee te kijken terwijl L. onder de vensterbank duikt en zich zo klein mogelijk maakt.

Op het trottoir beneden ons heeft zich een woedende en zo te zien uit voornamelijk vrouwen samengestelde menigte verzameld die wordt omgeven door camera's en verslaggevers.

Ik zie G. zich krommen in een vlaag van agressie. Met harde hand grijpt hij L. in zijn kraag en schreeuwt: ‘Is dit wat jij bedoelde?!’

Het loopt uit de hand. Onafhankelijk van elkaar drukken de psycholoog en ik op ons alarm. We zijn de regie helemaal kwijt. De deur vliegt open. Vier vrouwelijke bewakers springen de kamer binnen en pakken de verdachten vast. Op de gang zijn veel blauwe uniformen te zien. Onder wild en tierend protest gaan beide verdachten mee. Ik hoor nog net hoe G. tegen L. sneert dat dit kennelijk de beloning is voor openheid.

[p. 29]

De volgende dag blijkt dat G. verder onderzoek weigert. Hij zit in zijn neus te peuteren als ik hem bezoek. Hij wil niets meer kwijt. L. blijkt geheel ontredderd. Hij zit op zijn bed in de hoek tegen de muur gedrukt en jammert. Hij smeekt om vergeving en wil alles doen om te laten zien dat hij van goede wil is.

We houden teamberaad. De advocaat van G. heeft geëist bij ons overleg aanwezig te zijn. Dat is onmogelijk. Zo kunnen wij ons werk niet doen. Pas na afsluiting van het onderzoek delen we onze conclusies gelijktijdig aan advocaat en officier mee; zo beschikken alle partijen tezelfdertijd over dezelfde informatie. De advocaat is boos, maar wij zijn onvermurwbaar. Ik ga met een ontevreden gevoel naar huis.

Het is herfst. De dagen worden merkbaar korter. Zwarte Piet is alweer in de etalages opgedoken. In de trein lees ik al sinds enige dagen het libretto van mijn favoriete opera. Een drama in twee akten van Lorenzo Da Ponte. Eenmaal thuisgekomen, ben ik weer net te laat voor het journaal van tien uur, maar ik blijf voor de buis hangen tot Nova begint. Ik zie een protesterende menigte die

[p. 30]

voornamelijk uit vrouwen bestaat. Er zit een raadsman in de studio die maar al te graag zijn verhaal doet. Ook komt er een deskundige aan het woord die alles over ons stel schijnt te weten. Het valt de interviewer blijkbaar niet op dat hij hen nooit gesproken of onderzocht heeft, maar wel een eindoordeel orakelt. G. zou volgens hem een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben en L. zou van het afhankelijke type zijn. Die versterken elkaar, meent hij, en het is vooral G. die het gevaar voor herhaling, en dus een gevaar voor de samenleving belichaamt. L. is bijkomstig en zou zonder iemand als G. geen vlieg kwaad doen.

De volgende dag komen mijn collega de psycholoog en ik balend op ons werk. Hij stelt voor om in de pauze te gaan wandelen op de begraafplaats tegenover de kliniek. Het is een monumentale plek. We lopen er vaak te discussiëren. Het lijkt wel of we hier helderder kunnen denken.

‘Ik vind,’ zegt de psycholoog, ‘dat G. als het om zeden gaat impulsief is. Neem de poging tot verkrachting van A., de aanranding van Z., E. en de onbekende. De doding van A.'s vader en de mishandeling van Z.'s verloofde waren daarentegen weloverwogen.’

‘Dus je vindt,’ opper ik, ‘dat de eventuele stoornis in die impulsiviteit tot uiting komt?’

We waden door een grote hoop bruine bladeren. Het is guur en nat.

‘Ja,’ zegt hij. ‘Slachtoffer A. bijvoorbeeld, verklaarde dat G. vrij laat in de avond plotseling haar kamer binnenstormde. Zij zag een man in een mantel en dacht eerst dat het haar verloofde was. Hij kwam haar zwijgend tegemoet en maakte aanstalten haar te omarmen. Zij probeerde zich te bevrijden. Hij omstrengelde haar nog vaster. Zij schreeuwde. Er kwam niemand. Met de ene hand belette hij haar het schreeuwen en met de andere hield hij haar zo stevig vast dat zij zich al verloren waande. Door de pijn en de angst werd zij dermate kwaad dat zij zich aan hem kon ontworstelen. Zij schreeuwde nog harder, de man vlucht, zij volgt hem tot op straat, haar vader schiet te hulp en wordt door G. gedood. Ook in de andere gevallen zie je dat G. zijn slachtoffer gewoon opeens probeert te grijpen.’

De psycholoog raapt een eikel op en laat die door de lucht suizen.

‘Schiet die impulscontrole in jouw voorbeeld eigenlijk wel tekort?’ Ik twijfel. ‘Er is misschien eerder een gebrekkig normbesef. En waar komt die impuls dan vandaan? G. zegt dat hij onmetelijk veel om vrouwen geeft. Hoe zit dat?’

We lopen om een grote grafheuvel heen waar een tuinman bladeren aan het ruimen is. Ik kijk mijn collega van opzij aan. Hij slaat zijn kraag op en steekt zijn handen diep in de zakken van zijn jas. Dan staat hij stil en formuleert iets dat klinkt als een eindoordeel.

‘De sleutel zit in de vaderdoding. G. riep dat het slachtoffer die zelf gewild heeft. G. bepaalt daarmee de orde en het lijkt wel alsof zijn orde is dat alle vrouwen bij voorbaat bestaan om door hem goed- of kwaadschiks veroverd te worden. Die verovering is narcistisch en impulsgedreven. G. heeft narcistische en antisociale trekken en is daardoor impulsief.’

Ik knik zwijgend, terwijl de regen ons in het gezicht striemt.

‘Kijk’, zeg ik dan, ‘ik wil vaststellen wat G. nou werkelijk met vrouwen heeft. Hij wil in elk geval genot, hij heeft vrouwen meer dan wat dan ook nodig, zonder hen is hij betekenisloos, leeg, hij is geheel en al van hen afhankelijk, als een zuigeling van moeder. Zo is hij in zekere zin zelf vervrouwelijkt. En kijk eens hoe G. en L. aan elkaar klitten, het lijkt wel een symbiose tussen twee zussen.’

[p. 31]

‘Dat is wel een aardige theorie,’ meent mijn collega, terwijl wij een soort schuilhokje in duiken, ‘maar hoe toets je die? Je moet er toch ook nu wel wat van meemaken, van dat wat je noemt, in de observatie dus. Wat verwacht je dat er gebeuren gaat?’

‘Zonder vrouwen raakt G. leger en leger,’ zeg ik, ‘depressief, roekeloos, mogelijk suïcidaal. We moeten terug naar de kliniek, kom mee!’

G. blijkt een klacht te hebben ingediend. Hij is van mening dat hij niet deskundig en onafhankelijk wordt onderzocht. Zijn raadsman wil dat de samenstelling van het team verandert. Reden is dat G. zich tegenover de psycholoog en mij niet vrij voelt. Hij kan zich zo niet uiten. Daar moet over gesproken worden. Ik besluit na overleg met de andere teamleden om G. te bezoeken.

G. ontvangt mij allervriendelijkst en biedt mij zijn lage stoel aan terwijl hij ontspannen op zijn bed plaatsneemt. Hij vraagt of hij mij iets mag voorspelen en haalt een luit vanonder zijn bed tevoorschijn. Ik heb er geen bezwaar tegen. Nu zit hij een mierzoet liefdesliedje te zingen en ik voel opnieuw hevige irritatie, en ook afkeer en verbijstering in mij opkomen. Als hij is uitgezongen, buigt hij zich naar mij toe, legt zijn vette hand op mijn knie en smiespelt wat.

‘Ik heb eigenlijk helemaal niet zo'n hekel aan u. Ik vind zelfs dat u het heel goed doet. Het is de psycholoog waar we het over zouden moeten hebben.’

Op dat moment glipt G. tot mijn verbijstering vliegensvlug met zijn dikke hand tussen mijn benen. Gadverdamme! Ik wil opspringen maar hij is mij voor en grijpt iets razendsnel vanonder mijn stoel vandaan. Het blinkt. G. houdt mij

[p. 32]

met een duivelse uitdrukking op zijn smoel een zelfgemaakt wapen voor. Het is een half scheermes dat op een balpen is geplakt. Je kunt er met het grootste gemak iemand de keel mee doorsnijden.

‘Ik zal u niets aandoen. Want u doet het goed. U gaat zo dadelijk rustig bij mijn deur staan en u roept door een kier aandoenlijk om hulp.’

Het klinkt ijzig genoeg om te gehoorzamen. Ik sta op en meteen grijpt G. mijn rechterarm en draait die om. Ik verga van de pijn. Wonderlijk genoeg ben ik niet bang. G. fluistert in mijn oor dat ik om hulp moet roepen. God wat stinkt die man uit zijn mond. Hij heeft mijn tracer losgerukt zodat ik geen alarm kan slaan. Het wapen priemt in mijn keel. Ik besluit het allemaal niet nog erger te maken. Ze zullen ons vast wel naar buiten laten. Ik kom vast wel vrij.

‘Hallo, kan iemand mij even helpen, ik zou iets willen nabespreken, evalueren dus,’ roep ik geforceerd vrolijk door de halfopen deur. Er komt iemand aan. Shit, het is een schoonmaker. Die laat van schrik zijn emmer uit zijn handen vallen als hij ons ziet. Hij staat als vastgenageld aan de vloer die vol sop stroomt. De kletterende emmer zorgt wel voor actie. Al snel drommen bewaarders de gang in. Iemand komt dichterbij. Het is mijn collega de psycholoog. In mijn nek klinkt geagiteerd gegrom en gemor.

‘Een bmw met chauffeur en een vrije doortocht is het enige dat ik wil!’ brult G.

Volgens de regels wordt er bij gijzelingen niet op dit soort eisen in gegaan, maar inmiddels zit ik naast G. op de achterbank van een bmw die met veel te hoge snelheid over de weg raast. Ik probeer na te denken terwijl G. nerveus met zijn wapen speelt. Mijn hart bonst in mijn keel. Dit gaat niet goed.

‘We worden achtervolgd!’ schreeuwt G. plotseling. ‘Wat weet jij daarvan?’

Het mes flitst gevaarlijk dicht langs mijn gezicht terwijl de wagen begint te slingeren. Er is maar één oplossing denkbaar: ik moet hem over vrouwen laten praten, en wel nu.

‘Hoe denk je te ontsnappen? Dat gaat zo niet lukken! Je zult in een menigte moeten verdwijnen. Het station, de markt, een warenhuis, nee beter nog: de rosse buurt.’

Ik zie G. nadenken. Zijn neusvleugels trillen. We zetten koers naar het centrum van de stad.

Zodra we stilstaan, sleurt G. mij de wagen uit. Hij stopt voor het eerste het beste raam en bonkt erop. Een diepzwarte vrouw in wit ondergoed doet open. Ze heeft bevreemdend mooie ogen.

‘De achterdeur, waar is de achterdeur!’ gromt G. De vrouw spreekt blijkbaar alleen Spaans en drie woorden Engels. Ze verstaat hem niet. Even weifelt G. Dan sleurt hij mij mee naar binnen, duwt me in een hoek, stapt naar het raam en trekt het gordijn dicht. In het halfduister zie ik dat hij een biljet in haar bh frommelt en zijn broek begint los te maken. Hij staat op het punt de vrouw te grijpen. Hij let niet meer op mij. Even weifel ik of ik haar moet redden, maar dan glip ik naar buiten.

Daar word ik zowat onder de voet gelopen door een arrestatieteam.

Eenmaal op adem zie ik mijn collega de psycholoog op een afstandje staan toekijken. Handen in de zakken van zijn regenjas. Het is fris. Het waait.

‘Wat heb je tegen hem gezegd?’ vraagt hij grijnzend.

Ik kijk hem uitdrukkingsloos aan.

‘Iets over vrouwen. Dat was genoeg.’