Hollands Maandblad. Jaargang 2009 (734-745)

[p. 21]

Fremdkörper
door Sione van Meerendonk

In het mortuarium zijn geen ramen, er branden tl-buizen. Het licht wordt weerkaatst door de tegels op de muren. Wit, koel, afwasbaar, zoals in slagerijen waar nog zelf wordt geslacht en uitgebeend.

In het midden staat een metalen tafel met het lichaam, bedekt door zeildoek. Vanaf de gang klinkt gesnerp. Een elektrische zaag? Een boor? Godallemachtig. ‘Verbouwing,’ zegt de man. ‘Wil je even zitten?’ Ja, maar niet hier en ook niet op die klotekruk, ze schudt haar hoofd.

Het is koud in de kamer. Er hangt een geur van ontsmettingsmiddelen en nog iets. De man stelt haar gerust: het valt wel mee, het zal best gaan. Hij hoopt dat ze hem kan helpen, dat ze de identiteit kan bevestigen. Hij pakt een punt van het doek.

Die ochtend was Joanne vroeg opgestaan om in de tuin te werken. Het was een zonnige herfstdag en ze kreeg het algauw warm van de inspanning. De tuin ligt vol eikenblad, het bedekt de paden, het gras en de heggen. Ze houdt van blad harken. En van sjouwen met zware kruiwagens, dan kan ze haar energie kwijt. Alles gaat het bos in aan de overkant van het pad. Ze ploegt het wiel van de kruiwagen door het zand tot ze een geschikte plek vindt en kiept hem leeg. De bladeren spreidt ze uit over onkruid, takken en andere rotzooi.

Na vijf volle kruiwagens nam ze pauze, trok haar klompen uit bij de achterdeur en liep naar binnen. Ze ging op de bank liggen. Moe. Haar kiezen deden pijn, ze had weer liggen knarsen vannacht. Ze deed haar ogen dicht en zag eikenblad. Bergen eikenblad. Het is een spelletje. Ze kiest een blad, neemt de kleur in zich op en volgt de nerven tot aan de dunste vertakkingen, voelt de randen tegen haar vingertoppen. Het steeltje prikt in haar huid. Ze betast de voorkant en de achterkant en met elk reliëf voedt ze een vuurtje van binnen tot het oplaait. Dan knijpt ze, hard, ze heeft sterke handen. Het blad knispert als ze het tussen haar vingers tot poeder wrijft. De voorraad bladeren raakt nooit op. Een enkele keer zit er een oranje beukenblaadje tussen, dat van ver is aangewaaid. Het licht op als een zonnetje. Het is een Fremdkörper. Ze kijkt er van een afstand naar, maar raakt het niet aan.

De telefoon doorbrak haar spel. Stik, dacht ze en hees zichzelf overeind. Een man, zijn voornaam klonk als Thijs, zijn achternaam was niet te verstaan, vroeg naar Joanne. ‘Spreekt u mee,’ zei ze. ‘Met wie spreek ik?’ Het bleef stil, er was alleen een ruis op de achtergrond. Ze bedacht wat er aan de hand kon zijn, heel kalm, ging alle mogelijkheden na en kwam tot de conclusie dat Thijs een stotteraar was die een afspraak wilde maken. Ze liep op haar sokken de praktijk in en pakte haar agenda. Maar daar belde hij niet voor, het ging om iets anders. Ze borstelde haar handen schoon en plakte een briefje op de deur. Praktijk gesloten door onvoorziene omstandigheden. Geen idee hoe ze deze situatie anders kon benoemen.

Ze stapte in de auto en reed naar het adres dat Thijs drie keer had herhaald. Haar cliënten zouden één voor één voor de deur staan, het briefje lezen en weg-

[p. 22]

gaan. Het zou haar een avond kosten om iedereen te bellen voor een nieuwe afspraak. Gestorven op zijn dagelijkse wandeling door het bos. Hij verziekte haar dag. En niet voor het eerst. Er hing een vreemde geur in de auto, het stonk. Ze schakelde, haar handen waren vochtig, ze snoof aan haar vingers. Niks. Lavendelzeep. Misschien mest aan haar schoenen. Een wonder dat iemand hem had gevonden na de storm van de afgelopen dagen. De bomen tekenen zich kaal af tegen de lucht, het bos ligt vol blad dat kraakt onder je voeten. Ze probeerde haar agitatie te bedwingen, vergiste zich in het nummer en kon de ingang niet vinden. Een man zag haar zoeken en kwam naar buiten. Hij schudde haar hand en nam haar mee naar de kamer.

Ze blijft bij de deur staan. Het doek op de tafel is groen, chirurgengroen, daar zie je geen bloed op. Ze heeft een hekel aan die kleur. De man zegt niks, zelfs niet of hij Thijs is, kijkt haar aan en laat het doek los. Als hij loopt, wikkelt hij zijn hele voet af, van het achterste randje van zijn hiel tot de punt van zijn tenen. Hij houdt zo lang mogelijk contact met de grond, liefkoost de grond. Hij leunt tegen de muur, knoopt zijn jas los, duwt de panden naar achteren en steekt een hand in zijn broekzak. Een ontspannen man, op zijn gemak in deze kamer. Naast hem lijkt haar onrust groter. Hij slaat de dossiermap open. Zij kijkt naar de bult onder het doek, erg lang is hij niet. Opvallend klein zelfs. Behoorlijk gekrompen. Met die man wil ze niets te maken hebben. Nooit meer. Ze wil naar huis, de tuin in, de geur van vochtige aarde inademen, harken tot de paden schoon zijn, en het gras. Ze vraagt wanneer hij dood is gegaan. ‘Maandag, denken we,’ is het antwoord. ‘Afgelopen maandag.’

Maandag, dan werkt ze, tot zes uur. Nou ja de laatste cliënt, Bernard is dat, wil nog wel eens blijven plakken, die is moeilijk de deur uit te krijgen. Maandag, tostidag met tomaat en ui, en kaas die smelt in de koekenpan. Eten met de krant op schoot. 's Avonds het filmhuis met Ellen. Atonement draaide er, genoegdoening, ze had het thuis in het woordenboek opgezocht. Vanessa Redgrave op het eind, met een prachtige monoloog over de genezende werking van fictie.

De man gaat zitten en leest voor uit het dossier. Ze kent zijn functie niet, zijn naam evenmin - is dit nu Thijs? - hij zal wel dokter zijn. Geen agent, waarom zou hij, die man onder dat zeil is doodgegaan, hij was gewoon oud. Waarom ligt hij hier? Gadverdamme. Ze hebben hem opengesneden en zijn organen eruit geplukt. Ze hebben hem leeggeharkt, tegen het licht gehouden en geanalyseerd. Zegt hij hart? Hebben ze zijn hart gevonden? Ha, knap werk, zat goed verstopt. Ze hoort vaktermen die ze niet kent. Dit gaat lang duren, veel te lang. Hij leest voor, spreekt net zo onduidelijk als een dokter schrijft.

Ze verstaat nek gebroken. Dat knapt, als een dode tak waar je op trapt. Ze balt haar vuist in haar jaszak en balanceert van de ene voet op de andere, pal naast de tafel. De zoom van het doek haakt aan haar spijkerbroek. Ze mept het van zich af. Thijs - is hij Thijs? - ziet niks, leest gewoon door. Knobbels op zijn stembanden, poliepen... Geen wonder met al dat schreeuwen. Er is iets mis met jou. Mis. Misss... raspt een oude stem. Beweegt het doek? Bij het hoofd? Terugduwen. Handen om de hals, duimen op het strottenhoofd en druk uitoefenen, niet teveel, het mag wel even duren. In zijn puilende ogen kijken: had je nou nog wat te intimideren? De kop zien verschrompelen van een bloedhond die grauwt en gorgelt, tot een bange rat.

[p. 23]

Ze veegt haar handen af aan haar broek. Er klinkt een ringtone, zo een van vroeger, van een bakelieten telefoon. Hij bekijkt het display, zegt ‘ja’ en luistert. Ze vraagt zich af hoe laat het is. Desoriënterend dat tl-licht. Drie uur? De videocamera staat al klaar op het statief voor Tanja - die komt meteen uit school. Ze verlangt naar haar werkkamer met de muren die ze in zachte kleuren heeft geverfd, de tafel bij het raam, het uitzicht op de straat en de esdoorn. Hij verbreekt het gesprek zonder groet. Ze wil naar huis. Doek eraf. Ja of nee zeggen en wegwezen. Waar is ze bang voor? Die man is morsdood, die komt op eigen houtje de tafel niet meer af.

Thijs - is hij nu verdomme Thijs of niet? - staat naast haar, pakt het zeildoek en legt het lijk bloot. Het eerste dat tevoorschijn komt is een pluk haar, geel, de kleur van pis, de kleur van je hele bed onderzeiken, nacht na nacht. God, wat haat ze hem. De huid heeft grove poriën, de ogen zijn gesloten, de mond staat halfopen. Hij ziet er oud uit, en dood. Bruine tanden met een kier ertussen. Ze kijkt recht in die kier, dat gat, die geur, zuur, vochtig, de stank van schimmel. Dichtbij glinsteren spuugbelletjes, de lippen zijn verstijfd in een grimas. Ze trekt haar schouders omhoog maar de greep in haar nek laat niet los. Ze wordt met haar hoofd naar beneden in een pikdonkere hoek geduwd, spinnen kriebelen in haar haar, muizen ritselen, ratten onder de keldertrap. Zit hier dan een boze man? - hij grauwt de woorden in haar oor, sleurt haar in pyjama over de treden, ze stoot haar hoofd tegen het zitbad; hij perst haar er onder, in de nauwe ruimte, in de stinkende stoffige duisternis - zit híér dan een boze man? - hij eist een antwoord. Sleept haar de kamers door, jaagt haar de kast in, geen straaltje licht, jasjes met de geur van zweet; door naar de zolder vol griezelig krakende schad-

[p. 24]

wen, diep in zwarte nissen, doeken die waaien op de tocht - zit híér dan een boze man? Nee papa nee papa.

Hij weet het nog, verdomme, hij weet het nog. De witte lippen grijnzen. De tanden ontbloot, een waakhond die gaat bijten, de bek van een hond voor de sprong. De ziekte. De tyfus. De pest en de tering, en liefst allemaal tegelijk.

De man - dit kan Thijs niet zijn - zegt dat de doodsoorzaak nog niet bekend is, dat er onderzoek wordt gedaan. Hij begint te zeuren over allerlei stofjes en waarden in het bloed, goochelt met getallen als een makelaar die haar de maandlasten van een nieuw huis voorrekent. Hij ritselt de bladzijden van het dossier langs zijn duim terwijl hij haar aankijkt en vraagt: ‘Wanneer heb je hem voor het laatst gezien?’ Wanneer, wanneer, Jezus weet zij veel. Moet ze breed uitmeten hoe het was? Moet ze zeggen hoe ze van hem walgt? Ze is niet van plan die Thijs - of hoe hij ook mag heten - door te zagen over hoe ze haar best doet om van alle ouwe rotzooi af te komen. Hoe ze haar woede koestert om zich staande te houden. Zichzelf verdooft met haat.

‘Toen hij langer was dan wat daar nu ligt,’ zegt ze met een knikje naar de tafel. Hij trommelt met zijn vingers op de kaft van zijn dossier, zachtjes, alle vingers na elkaar. Weer telefoon. Hij neemt op, wendt zich af, humt wat en draait zich terug. Hij kijkt naar haar terwijl hij luistert, blijft naar haar kijken.

Ze recht haar rug, duwt een haarlok naar achteren en probeert haar gezicht te ontspannen. Niet knarsen nu, niet knarsen. Ze hoort stemmen op de gang, geratel van een karretje, de sirene van een ambulance in de verte, of een politieauto. Ze neuriet zacht mee ‘'k ben nog niet dood’, drietonige hoorn, geen politie. Een ziekenwagen. Het is koud, ze knoopt haar sjaal dicht.

Onder de hals begint een rode streep, hij is opengesneden en met grove steken dicht genaaid. Opengezaagd, dwars door het borstbeen. Met een wieltje met een kartelrand waar je pizza mee snijdt, maar dan groter, of zo'n elektrische zaag van de verbouwing. Ze steekt haar hand uit om het zeil omhoog te trekken. Er zit een pleister om haar vinger, de randen rafelen. Een paar dagen geleden heeft ze zich gesneden. Eerst deed het geen pijn, maar ze bleef kijken en zag het bloed uit de wond wellen en langs haar vinger op de grond druipen. De ambulance is vlakbij, ze ziet hem niet, er is geen raam. Ze luistert naar de sirene, die zo luid klinkt alsof hij de kamer binnenrijdt. Zo luid dat hij de hele kamer vult. De grond dreunt, boven haar worden portieren dichtgeslagen, de muren trillen mee, de tafel schudt. Het hoofd van haar vader buigt zich over haar vinger. Hij neemt haar hand in de zijne en bekijkt aandachtig de snee in haar wijsvinger. Hij bootst een ambulance na, zijn ene hand speelt zwaailicht boven zijn hoofd, hij schuift zijn bril over zijn voorhoofd omhoog om beter te kunnen zien, beklaagt haar, het zal wel pijn doen, hier moet serieus naar gekeken worden, hij zegt met een glimlach dat hij de dokter zal vragen of haar hand behouden kan blijven, tovert een oranje pleister met een beertje erop uit zijn jaszak en wikkelt die om haar vinger... Ze peutert aan de rafels, wit en rimpelig komt haar vingertop tevoorschijn. Met een zwaai slaat ze het doek over het lijk heen. Het valt scheef en een metalen ringetje in de zoom kletst tegen de slaap.

De man staat bij de deur, hij kijkt naar haar, zoekt iets in de binnenzak van zijn jas. Wat doet hij nou, verdomme, krijgt ze een visitekaartje met ‘Thijs’ erop? Hij haalt een pen tevoorschijn, schraapt zijn keel en zegt dat hij wil weten waar ze was afgelopen maandag, hoe laat ze opstond, wat ze deed, waar ze heenging, wie ze sprak - alles, tot ze naar bed ging, en graag zo gedetailleerd mogelijk.