Hollands Maandblad. Jaargang 2008 (722-733)

[p. 34]

Waar was het, en wanneer?
door Sione van Meerendonk

Elke maand mag ik een weekend thuiskomen. Mijn vader zegt dat we anders het contact zo kwijtraken. Mijn vader is psycholoog, dus hij zal het wel weten. Langer dan een weekend ben ik niet te handhaven. Dat woord gebruiken ze altijd. Wat ze ermee bedoelen, weet ik niet maar ik denk dat het iets te maken heeft met de stofzuiger. Soms vergat ik die weg te zetten als ik mijn kamer had gezogen. Ik zette hem dan op de gang met de bedoeling hem later op te ruimen, maar dat kwam er nooit van. Het is een gesjouw om dat zware ding twee trappen af naar de kelder te brengen en bovendien valt de slang altijd om tegen de potten pindakaas en de lege flessen.

Ik liet hem dus boven staan, leek me ook gemakkelijk voor Ank als ze de slaapkamers schoonmaakte. Maar zij zei steeds: ‘Joanne ruim de stofzuiger op’ - ‘Je moet de stofzuiger opruimen’ - ‘De stofzuiger’. Ze dramde door tot ik het woord niet meer kon horen. Na een paar dagen zette ze hem pal voor mijn kamerdeur. Maar ik heb mijn ogen niet in mijn zak zitten en ik viel er niet over - wat natuurlijk de bedoeling was - maar stapte er gewoon overheen. Niks aan de hand. Ik vond het geen punt. Ik deed er niet moeilijk over.

Het begin en eind van mijn weekend staat vast. Zaterdag om tien uur ben ik welkom en zondag om acht uur 's avonds moet ik opdonderen. Dan gaat ieder zijns weegs, zoals Ank het noemt. Vanmorgen was ik vroeg wakker en nu zit ik op een bankje in het park naar de eenden te luisteren. De kuikens varen in colonne. Soms drijft er eentje af, en in zijn haast om terug te komen, rent hij bijna over het water. Grote vissen of ratten kunnen zo'n beestje aan één poot naar beneden trekken. Geluidloos. Ik heb het zelf gezien. Dat het zwarte ondoorzichtige water zich sloot. Dat het rimpelde en kabbelde, ogenschijnlijk zich van geen kwaad bewust. Ik heb het gezien, echt, maar ik herinner me niet goed waar het was, en wanneer. Ondertussen vreet zo'n rat maar door, met zijn kleine scherpe knaagtanden, en als het niet het hele kuiken is, dan toch zeker een poot, of een stuk van een poot. En of die nog aangroeit, is maar de vraag. Moet dat beest de rest van zijn leven kringetjes zwemmen.

Ik wacht tot het precies tien uur is, en als de secondewijzer de twaalf passeert, sta ik langzaam op. Het is om de hoek, ik loop het in vijftig seconden. Op de kop af.

Naast de sticker van de elektronische beveiliging hangt een nieuw bordje. ‘Hier waak ik’ staat er in blokletters naast een plaatje van een herdershond met zijn tong uit zijn bek. Ik denk dat het niet waar is, dat het aan de muur is geschroefd om te imponeren. Er is geen hond. Ze willen geen bezoek.

‘Hallo. Kom binnen zeg, kom binnen.’ Mijn vader steekt zijn hand uit met gestrekte arm en geheven schouder, hij kan er maar net overheen kijken. Ank staat naast hem en zwijgt. Ze is twintig jaar jonger en lijkt iedere maand langer te worden. De staartklok dreunt zijn laatste slagen door de hal. Het koperen gewicht ratelt aan de ketting, zakt tot op de grond.

‘Zo,’ zegt mijn vader als we zitten en Ank de koffie heeft ingeschonken in de

[p. 35]

Wedgewood kopjes van mama. ‘En,’ zegt hij daarna, zijn blik naar binnen gericht. Ik roer een draaikolk in het zwarte, ondoorzichtige vocht - goeie koffie zet dat kutwijf, echt prima koffie! - en wacht. De vloeistof kabbelt, rimpelt - waar was het? wanneer? - en sluit zich aaneen. Opgelucht kijkt mijn vader mij aan en zegt dan ‘Hoe is de studie?’ Daarmee is ons weekend begonnen.

Ik slaap op de logeerkamer en droom. Ik droom altijd hetzelfde. Het lijkt wel of die droom in deze kamer blijft hangen. Hij gaat zo. Ik zit in een auto die plotseling achteruit begint te rijden. Steeds sneller. Ik rem en rem uit alle macht, ik trap op het rempedaal zo hard ik kan - maar het helpt niet. De remmen werken niet en de auto blijft achteruit rijden. Ik kijk niet om maar ik weet dat er een ravijn is.

Zo gaat die droom altijd, maar vannacht bedacht ik iets nieuws. Ik stopte met remmen en schakelde naar de eerste versnelling. De auto sputterde even en reed daarna rustig vooruit. Als ik wakker word, vouw ik mijn armen achter mijn hoofd en denk hierover na. Het is vast een goed teken.

Ik sta op en was mijn haar. Met druipende haren en een grote badhanddoek ga ik op zoek naar Ank. Ik vlij mijn hoofd tegen haar boezem en zij wrijft mijn haren droog. Ze kan dat ontzettend goed. Een föhn heb je echt niet meer nodig. Ik sta met mijn ogen dicht in de schemering onder die handdoek, mijn hoofd in haar handen en dan voel ik me, ik weet niet... Ik stel me voor dat ik haar vertrouw en me helemaal op mijn gemak voel en haar alles vertel. Niet dat ik weet wat. Gewoon. Alles en alles. Ik loop over van woorden en zij luistert en begrijpt me. Maar net als ik wil beginnen met praten, is mijn haar droog en duwt ze de natte handdoek in mijn handen.

's Middags sta ik naast het raam, de zon kleurt de wolken roze en oranje. Ik leun met mijn schouder tegen de boekenkast. Het ruikt een beetje stoffig. Ik pak het blauwe boek met de versleten rug en sla het open. Er was eens een vissersweduwe..., het staat er nog steeds. Ank komt binnen en zegt: ‘Gezellig.’ Zij kan dat laten klinken als een vraag en ik weet nooit of ik antwoord moet geven. Ze gaat schuin tegenover me zitten in de leren stoel die ze in haar studententijd op het Waterlooplein heeft gekocht. Dat vertelt zij elke keer opnieuw. Het was een van de meubels die ze meebracht toen ze met mijn vader trouwde. Het is een mooie stoel, dat geef ik toe. Een behoorlijk mooie stoel.

Ank kijkt naar buiten en vertelt dat ze in Hoek van Holland zijn geweest. Ze parkeerden aan de voet van het duin. ‘Het was mooi weer. Zonnig. En ik rook de zee,’ zei ze. ‘We liepen het hek door en het was net of het daar anders rook. Er lag grind en ik moest steeds stoppen om de steentjes uit mijn sandalen te schudden. Je vader wist de weg. Zei hij. We kwamen langs het crematorium. De aula is nu een soort noodgebouwtje, zo groot als onze slaapkamer. Er groeiden een paar miezerige boompjes. Zag er verwaarloosd uit. Een kale bedoening.’

Ank giechelt. ‘Geef mij maar het strand. Of de tennisbaan, die kon ik daar horen.’ Ik zeg niks en pluk aan een los velletje bij mijn nagelriem. Op zoek naar een tennisbal had ik eens een egeltje gevonden, tussen de struiken. Met oranje handen van het gravel probeerde ik hem te aaien. Hij krulde zich helemaal op toen hij me zag. Ik legde voorzichtig mijn hand op zijn rug en zijn stekeltjes prikten in mijn huid. Hij wilde niet aangeraakt worden. Je moest hem met rust laten.

Ank slaat haar benen over elkaar. Ze wordt dik. Ik glijd met mijn wijsvinger over de schakelaar van de lamp en probeer het omslagpunt te vinden en zo lang mogelijk vast te houden tot het knopje - klak - doorschiet. Aan - uit. Vetzak.

[p. 36]

Speklap. Nou heeft ze het weer over een hondje dat daar rondliep. Echt een ontzettend leuk beest. Ik stop met luisteren.

Hun tuin grenst aan de hei, uitgestrekte glooiende velden. Hier en daar groeit een berk en in de verte een grove den met zo'n roodbruine bast. Schelpenpaadjes slingeren tussen de donkere struiken, lichten wit op. Ik zak op mijn knieën - de versleten rug van het boek schuurt mijn wang - Er was eens een vissersweduwe..., de bladzijden ruisen onder mama's handen - en met twee vingers loop ik over het raam langs de paadjes. Ik ruik de zee en hoor het donderen van de branding, de sissende klap van een golf die omslaat. Vochtige wind waait door mijn haren. Mijn vingers stappen verder - het glas is koud tegen mijn huid. Op de top van de heuvel lik ik het zout van mijn lippen en kijk over de zilveren schittering van het water.

Het meisje speelt op het strand. Zij zoekt schelpen en spoelt ze schoon tot ze glanzen in haar hand. Springt door het koele water en trekt haar knieën hoog op, steeds hoger. De zeemeermin woont in haar paleis. De moeder klimt over het duin en roept maar de branding overstemt haar woorden en de wind waait ze weg. Ze staat in het natte zand en tuurt tot aan de horizon. Het wordt vloed en het water spoelt om haar enkels, trekt en rukt de stof van haar rok om haar heupen. Het wordt eb, de natte rok kleeft aan haar benen en de zee zuigt het zand onder haar voeten vandaan. Om de beurt. Ben ik het meisje. Ben ik de moeder.

‘Plotseling stond je vader stil,’ Ank doet het voor. ‘Ik volgde zijn blik naar beneden en las de naam van je moeder’ - ze schraapt langdurig haar keel - ‘En ik dacht: ze heeft dus echt bestaan.’ Ze kijkt me aan: ‘Gek hè?’

‘Maar,’ zeg ik, ‘jij was er toch bij, toen? Ik had jou allang gezien. Waar was dat ook alweer? En wanneer?’

Ank is naar boven vertrokken. Ligt te rusten, is zeker moe. Mijn vader warmt wat eten op. Ik dek de tafel. We zitten tegenover elkaar. Hij plant zijn ellebogen naast het bord, één hand onder zijn hoofd. Ik probeer te proeven wat ik eet. Mijn vader probeert niet elke minuut op de klok te kijken. Uiteindelijk zegt hij dat het tijd is en ik ga naar boven om mijn spullen te pakken. Veel is het niet, een tandenborstel en een nachthemd. Ik haal het bed af, vouw de sprei zoals Ank dat wil, heel netjes, ik doe mijn best. Zuig in alle hoeken, veeg de vensterbank schoon, geen spoor mag er achterblijven. Ik zeg dag tegen mijn vader en trek de voordeur zachtjes - zachtjes! Ank ligt te rusten - achter mij dicht.

Ank is godverdomme altijd in de watten gelegd - Zit je goed lieverd, smaakt het lekker, ben je moe schat, zal ik een plaid voor je halen? Zij heeft niet geleerd uit haar doppen te kijken. Ik zeg niet gauw van mezelf dat ik ergens goed in ben, maar daarin ben ik een kei. Ik kijk altijd uit mijn doppen. Zij niet. Zij doet maar wat. Zij is niet gewend behoedzaam te zijn, bij iedere pas op te letten, altijd iedereen te peilen, alles in de gaten te houden, elk obstakel te omzeilen.

Met een klik valt de deur achter me in het slot. In de lege zondagavond stel ik me een daverende klap voor. De stofzuiger staat zorgvuldig voor haar deur opgesteld, de geribbelde slang heb ik er liefdevol naast gevlijd. En ik stel me de daverende klap voor waarmee dat zware lichaam tegen de plavuizen slaat.