Hollands Maandblad. Jaargang 2007 (710-721)

[p. 43]

Zeuke
Voor Arie van den Berg
door Marinet Haitsma

Papa stond in de deuropening van de keuken met een doos onder zijn arm.

‘Dit is een varken,’ zei hij, ‘Varkens zijn lief.’

Onze tuin was woest en ledig en kon tegen een stootje. Het varkentje kreeg een plek tussen al de andere dieren. We noemden haar Zeuke en timmerden snel wat oude planken en schotten aan elkaar, tegen het kippenhok aan. Een klein hoekje was overdekt.

‘Nu mag ze eruit,’ zei papa.

Hij tilde Zeuke uit de doos. Ze knorde en spartelde tegen, keek ons aan. Ze stond op eigen poten, haar leven begon in dit kot. En ze had er geen zin in.

‘Kom,’ zei papa, ‘we gaan weg, dan went ze sneller.’

We hadden ons nog niet omgedraaid of Zeuke begon te schreeuwen. Het klonk alsof ze gevild werd. Alles in me wilde terug. Maar papa zei van nee, van stop, ze moet wennen, zo gaat de natuur.

Ik hoorde alleen het gekrijs van Zeuke, die uit alle macht protesteerde. Ze ramde tegen de schotten en de kippen begonnen hysterisch te kakelen. De vrede in de tuin was voorbij.

Papa gromde. Ze moest het leren, kom zeg, het was een dier. Dieren horen buiten. Hij verdween achter zijn krant. Maar ik sloop terug naar het hok en ging bij Zeuke zitten. Ze kwam naar me toe en kwispelde met haar staartje. Ik aaide haar. Een warme staalborstel. Ze knorde.

Ik legde haar uit dat ze moest leren om alleen te zijn. Net als de mensen.

Daarna gooide ik een handje gras in het hok en ze vrat het achter elkaar op. Ze had honger!

Na het avondeten bracht ik Zeuke onze etensresten. Aardappels, groente, gele vla; Zeuke mocht alles hebben, zei papa. ‘Op deze manier, lieve kinderen, krijgen wij onze afvalverwerking volledig onder controle, wij zetten een eigen ecosysteem op en zullen in harmonie met de natuur leven. En jij, kleintje, jij maakt er een werkstuk over. We zullen jouw juf eens wat laten zien.’

Mama zei niets.

Zeuke dook in de emmer met eten. Ze baggerde met haar snuit de bak door. Toen ze de kliekjes op had, liet ze een boer en wierp zich op de waterbak. Daarna draaide ze een rondje om haar as en begon zich te ontlasten. Gebiologeerd keek ik toe. Ons ecosysteem werkte! Ik rende de keuken in.

‘Pap!’ riep ik, ‘Zeuke schijt net als wij!’

Hij knikte en geloofde me op mijn woord. Hij dook weer achter zijn krant.

Een paar dagen later lag het hok vol drollen. Ik hield de resultaten bij in een schrift. Rond het nachthok hoopte de mest zich op. Nog een paar dagen later begonnen er horzels door de tuin te vliegen; fluorescerend geel, fel paars en zilverblauw, noteerde ik. Ze waren groter dan ik ooit gezien had.

[p. 44]

Papa keek de tuin rond: zeven kippen en een haan, en een varken. Geen cavia's of goudvissen, nee, echte dieren, met een wil.

Zeuke had beslist een eigen wil. Toen ze begreep hoe ze de plaggen opzij kon duwen, baande ze zich een weg naar buiten; ze rende door de achterpoort de gracht op, stoof over de keien naar de stomerij en verdween in wolken stoom.

‘Pa!’ riep ik.

Hij vloog er achteraan. De werkmeisjes giechelden, de directeur verzocht ons het tuinhek te vergrendelen. Met Zeuke onder de arm kwam hij terug.

We moesten het hek van de tuin goed sluiten, zei hij. Hij kroop voor het hek. Daarna propte hij de openingen vol planken. Wij moesten het slot forceren om er nog uit te kunnen.

Zeuke zat bij de vijver en keek toe.

‘Leuk hè, een varken,’ zei ik.

Hij sommeerde me eieren te rapen en verdween de keuken in. Ik speelde met Zeuke in de zon, we renden door de klimop en over het gras, langs de vijver en over het terras, tot we in de keuken belandden. Daar zaten papa en mama bloot met hun armen en benen in elkaar.

‘Eruit!’ tierde mama.

‘Doe dat beest in het hok!’ Papa bedekte zich met een theedoek.

Ik keek naar hun gymnastiekoefeningen en nam Zeuke mee.

Onderweg legde ze een drol, waar de nieuwe vliegen meteen op afzwermden. Ze vonden hun weg ook naar de keuken. Sommige staken venijnig. Wij wilden niet meer in de keuken eten.

Papa vocht met zijn zelfgekweekte zuurdesemdeeg en zei dat het een heerlijke vakantie was.

Ik sloeg de horzels weg. Mijn werkstuk bevatte steeds meer feiten. Varkens en mest, schreef ik, horen bij elkaar. Een varken heeft een grote eetlust. Een ander feit was Zeuke's groeitempo.

‘Kijk, papa, ze kan niet meer door het deurtje van het nachthok.’

Papa trok een plank weg en zei, nu wel.

Om de paar dagen haalde hij een plank weg. Het tuinhek hoefde niet langer te worden gebarricadeerd; Zeuke groeide zo snel dat ze nergens meer doorheen kon.

‘Is er iets?’ vroeg ik aan papa.

‘Hou je kop.’

Halverwege de zomervakantie zei hij: ‘Nu is het genoeg.’

In het hok van Zeuke lagen de resten van Sien, een van onze kippen. Haar kop lag links, haar romp lag rechts en onder het stro van het nachthok vonden we haar poten.

‘Niet kijken,’ zei papa, en ik keek.

Varkens hebben altijd honger, schreef ik in mijn schrift.

‘Ze weet niet wat honger is, ze heeft de oorlog niet meegemaakt!’ schreeuwde papa.

Zeuke lag in de modder; in de tijd dat ze bij ons was, had ze het kot omgewoeld tot een bouwplaats vol kuilen, butsen en greppels. Haar buik verdween in een kuil, haar kop stak eruit en de oren flapperden.

Papa stopte de resten van Sien in een zak. Zodra wij wegliepen, begon Zeuke te gillen.

‘Zet het kot maar weer open,’ zei hij vermoeid.

[p. 45]

Als ze vrij in de tuin mocht, was ze stil. Dan ook hadden wij het minst last van telefoontjes van buren; buren die klaagden over horzels, over mestlucht, over gegil en kippenveren. Steeds vaker verbleef Zeuke in de tuin. Ze ploegde alles om en vertrapte mama's kruidenterras, het gazon, het paadje naar het hek, alles.

De ene kip na de andere verdween. Papa verzamelde de resten. Ik moest voortaan drollen in plaats van eieren rapen.

‘Doe dat zwijn nou eens weg,’ zei mama op een ochtend.

Er klonk gegrom vanachter de krant.

Toen verdween plotseling het zuurdesem uit de keuken. Op een ochtend stond er melkwit brood op tafel. En cola. De biologische appelsap maakte plaats voor cola.

‘Kijk,’ zei papa, ‘de techniek staat voor niets.’ Hij gooide een cent in een glas cola en haalde hem er glimmend weer uit.

[p. 46]

Zeuke knorde vanaf het kruidenterras. Van de zeven kippen resteerden er nog twee. De haan was stil. Papa's kikkererwten maakten plaats voor doperwtjes. De bruine rijst werd spaghetti.

‘Is spaghetti ook techniek,’ vroeg ik terwijl ik de draden opzoog.

Papa bladerde koortsachtig telefoonboeken door.

‘Stil,’ zei hij, ‘ik ben aan de telefoon.’

Hij was in enkele weken vermagerd.

De volgende morgen reed hij zijn stationcar over de gracht tot voor ons tuinhek. De directeur van de stomerij kwam naar buiten en keek toe terwijl hij een vlieg wegsloeg. Papa probeerde Zeuke te grijpen. Ze gilde.

‘Je moet haar lokken,’ zei ik. ‘Ze heeft altijd honger.’

‘Pak een koekje.’

Ik rende naar de keuken, greep het stokbrood van tafel en wuifde ermee voor Zeukes snoet.

Ze knorde. Ik schoof het kot open. Haar lijf deinde achter me aan en haar staartje kwispelde.

‘Wat nu?’ riep ik naar de auto.

‘Hierheen, hierheen,’ riep hij. ‘We gaan een ritje maken.’

Zeuke beet zich vast in het stokbrood.

Papa hield de achterklep open. Hij pakte Zeuke vast, omklemde haar, slaakte een kreet en tilde haar in de bak. De auto schommelde, papa greep naar zijn rug en sloot de klep. Met een van pijn vertrokken gezicht kwam hij overeind.

Ik wilde instappen.

‘Nee, jij niet.’

‘Waarom niet.’

‘Omdat ik naar Rotterdam moet, Zeuke gaat naar een kinderboerderij.’

‘Wat? En mijn werkstuk dan!’

‘Ik kan geen werkstuk meer zien, ik wil vakantie. Uitslapen.’

In de verte kraaide de haan naar de laatste kip.

‘Varkens zijn leuk, die horen erbij!’

‘Vroeger, nu niet meer,’ zei hij. ‘Vroeger konden ze bij mensen.’

‘Waarom.’

‘Omdat mensen toen nog smerige wezens waren die nergens van opkeken.’

De directeur van de stomerij verdween in een wolk stoom.

‘Dus dieren kunnen niet meer,’ vroeg ik.

‘Voorlopig niet, verzin maar een ander werkstuk.’

‘Mag ik dan iets kleins?’

‘Voorlopig komt er niks meer in.’

‘Ook geen goudvis?’

Een goudvis. Hij dacht na. Een goudvis was misschien wel leuk: je had er geen omkijken naar. Of karpers, voor in de vijver.

‘Jaa!’ riep ik.

Zeuke duwde haar snoet en oren tegen het raam. Een spoor van slijm bleef op de ruit achter.

Papa stapte in en gaf gas zodat ze tegen het raam smakte.

Ik liep ons bruggetje op. In de gracht stond een reiger, doodstil. Hij leek naar mij te loeren, maar plotseling schoot zijn bek het water in en kwam boven met een vis. Ik liep onze tuin in en liet het hek open.