Hollands Maandblad. Jaargang 2007 (710-721)

[p. 26]

Aan het stuur
door Ilse Bos

Slapen, dacht Essie, dat zou ik ook willen. Slapen, heerlijk slapen als een kind. Het was zondagavond 3 september en ze keek naar de foto. ‘Slapende kinderen 24 - Lena’, stond eronder in potlood. Lena was mooi, op de foto. Zo'n mooi kind was zij zelf nooit geweest. Ze voelde een vage steek, ergens ter hoogte van haar keel.

‘Mooi hè,’ riep Lena vanaf het balkon. ‘Mijn ouders waren woedend. Ik mocht een maand lang niet in het fietsenschuurtje komen. Alsof het schuurtje er wat aan kon doen.’

‘Goh,’ zei Essie, terwijl ze terug ging naar het balkon. ‘Hoe oud was je?’

‘Veertien geloof ik. Michel zei nog dat hij meestal jongere kinderen nam. Maar dat hij mij gewoon leuk vond. Hij heeft niks gedaan hoor. Alleen foto's gemaakt. Ik ben hem pas jaren later weer tegen gekomen, op de redactie.’

‘En toen? Hebben jullie toen wel wat gedaan?’

‘Een keer wat geprobeerd. Maar we liggen elkaar niet. Seksueel dan. Het is wel een leuke jongen hoor. Ik zie hem nooit meer. Doe je hem de groeten, morgen?’

Ze zwegen. Het was een goede avond om te zwijgen. De wind lispelde nog wat in de boomkruin vlak naast het balkon, en ergens zat een duif weemoedig roekoe te zeggen. Essie zakte weg in haar klapstoel, terwijl Lena zachtjes met bierflesjes rammelde.

De foto kon ze nog steeds zien. Achter drie lagen glas: het glas van het lijstje, van het raam, en van de open balkondeur. Lena op haar zij op de vloer van het schuurtje, haar hoofd op haar gebogen arm, de lippen iets uiteen, de ogen gesloten, vijftien jaar jonger. Een streepje avondlicht viel precies op het blote, peervormige borstje. Een bredere streep roze op de gesloten ogen, het over de grond gespreide haar. In de linkerbovenhoek een stuk van een trapper.

‘Sliep je echt?’

‘Nee, natuurlijk niet. Ijskoud, die betonnen vloer.’

Essie sloot nu zelf haar ogen. Het was door het roekoe, roekoe, roekoe van de duif, dat haar gedachten wegzakten, helemaal naar het dorp. Hoe ze roezig vanaf het zwembad langs het kerkhof terugfietste, de zon nog op haar blote benen, maar met een vestje aan tegen de avondkoelte. Hoe ze dan op de hellende kerkhofweg haar trappers stilhield en haar ogen dichtdeed en telde hoe lang het duurde voor ze om zou vallen.

Dat ze niet echt wilde slapen, wist Essie allang. Anders zou ze misschien die droom weer krijgen, de droom die ze trouwens allang kende, dus waarom moest ze hem steeds opnieuw krijgen? Ze zit halfslapend op de achterbank in de geparkeerde auto van haar vader, ze voelt dat de auto gaat rijden en ziet dat het haar achtjarige broer Jon is die achter het stuurwiel zit en jawel daar gaan ze weer sneller en sneller de hobbelige helling van de kerkhofweg af, Jon die niet met zijn benen bij de rem kan dus daar kantelen ze weer, opnieuw traag als in een vastlopende film, geen plons maar een zacht zuigend geluid als de auto het donkere

[p. 27]

water van de sloot raakt, het water dat volgens Jon voor de helft uit lijkvocht bestaat, dat door honderden onzichtbare kieren de auto binnenstroomt, terwijl er natuurlijk geen deur openkan en ze Jon al met vreemd uiteenwaaierend haar door de auto ziet drijven. En weer denkt ze uit alle macht: dit is een droom dit is een droom dit is een droom.

Hij stond tegen de deurpost geleund een shagje te roken. Zo te zien had hij net gedoucht. Zijn natte haar hing tot over zijn ogen, die hij tot spleetjes kneep tegen de zon. Hij toonde geen reactie toen ze de auto vlak voor hem liet stoppen.

Lena zou hem gewoon vastpakken, daar in zijn nek, onder dat natte haar. En als hij ging zitten zou ze een hand op zijn been leggen. En eigenlijk moest hij dan de auto besturen, dan zou ze naast hem zitten en naar hem kijken en onder haar hand voelen hoe zijn spieren zich spanden bij het gas geven.

‘Hier zit zeker nooit iemand,’ zei Michel toen hij bij het instappen de lege pepermuntdoosjes van de passagiersstoel veegde. Hij grijnsde. Shampoogeur volgde hem naar binnen.

‘Ook goeiemorgen,’ antwoordde Essie zo ijzig mogelijk. ‘Nee, daar zit nooit iemand.’ Haar wangen gloeiden, koortsachtig probeerde ze sarcastisch te klinken. ‘De meeste mensen die ik ken hebben auto's waarmee ze zelf kunnen rijden.’

[p. 28]

‘Maar hij is wel mooi, hè.’ Michel wierp een kushandje naar de oude Alfa Romeo die voor de deur stond, met twee houtblokken op de plaats van de achterwielen.

‘Schitterend, vooral die moderne wielen,’ sneerde ze. Maar hij reageerde niet. Hij draaide het raampje open en zei: ‘Je moet door de IJ-tunnel, dat is het snelst.’

Op de Wibautstraat begon het al. Ze wilde laten zien dat ze niet bang was om in te halen, nu stond ze plots ingeklemd op de linkerbaan terwijl rechts auto's langs raasden. Drie stalen dromedarissen keken haar vanaf het spoortalud honend aan.

Michel draaide zich om. ‘Gewoon doorduwen. Ze stoppen wel. Ja, nu kun je, snel!’

Ze gooide het stuur naar rechts, loeiend gas gevend. Achter haar getoeter. Ze had niet eens meer gekeken of het kon. Haar knieën voelden slap aan. Onder haar oksels prikte het.

‘Ik heb gisteren je foto van Lena gezien,’ zei ze.

‘Oh wat leuk! Ach ja, Lenaatje.’

‘Je kreeg de groeten.’

‘Hoe is het met haar?’

Ze hoorde zichzelf een hortend verhaal vertellen over de vele baantjes van Lena en toen stokte het, want ze stond opnieuw verkeerd voorgesorteerd. ‘Zo kom je niet bij de IJ-tunnel,’ zei Michel. Ze sloeg rechtsaf, shit deze straat liep dood, shit, nu moest ze keren. Drie, vier keer stak ze heen en weer. Midden op de as van de weg moest je staan en dan draaien, of nee, dat was bij het inparkeren. Nog eens heen en weer. Net toen ze dacht gas te kunnen geven, hoorde ze een klap tegen de achterkant van de auto en een kreet. Oh shit. Haar oren suisden. Door de achterruit zag ze een Marokkaanse jongen op de stoep, hij hinkte naar haar open raampje, zijn rechteronderbeen in zijn handen, vertrokken gezicht.

‘Mijn been! Je rijdt zo tegen me aan, trut!’

Ze huilde nog net niet, ze stamelde: ‘O jezus, sorry, doet het erg pijn, is er iets gebroken denk je?’ Ze kwam half overeind uit haar stoel, maar bij het losdoen van de gordel zag ze het gezicht van Michel. Die lachte. Hij lachte naar de twee vrienden van de Marokkaanse jongen die ook al breed grijnzend op de stoep stonden. De gewonde lachte nu zelf, zag ze. Godverdomme, wat een lullige grap. Woest deed ze haar gordel weer om en gaf gas. De jongen moest snel een stap opzij doen zelfs.

Essie zat op de wc. Ze zat niet graag op wc's van vreemden, maar dit was een wc om nooit meer vanaf te gaan. Negen zelfportretten van de kunstenaar telde ze, alle negen met dezelfde gezichtsuitdrukking. Uitdagend, of in elk geval iets waarvan de kunstenaars dachten dat het uitdagend was. Alleen de achtergrond verschilde. Duinen. Bergen. Zandvlakte. Stadsplein. Pretpark. Zee. Weide met koeien. Beukenbos. Gracht. Dierentuin. Dertien, nee veertien oude detectiveboekjes in een veilingkist naast de wc-pot. Zeven parfumflesjes in verschillende kleuren paars op een plank boven het fonteintje. Een verweerde spiegel in een gouden lijst.

In het beukenbos zag ze naast een van de gladde stammen een struik met drie witte duiven. De heilige drie-eenheid of zoiets. Het beven van haar benen werd langzaam minder. Ze sloot haar ogen. In het huis hoorde ze deuren opengaan en

[p. 29]

dichtgaan. Zo te horen nam Michel de kunstenaar mee de tuin in. Hoe zou hij hem fotograferen, met alleen zijn hoofd vanachter een boom stekend of boven een rododendron uit, of liggend tussen de grashalmen, of van onderaf, omgeven door wolkenlucht?

En maar kletsen natuurlijk, alsof hij hem al jaren kende, namen laten vallen, heb je haar expositie al gezien, hij zit tegenwoordig alleen nog maar in het café, laatst in Berlijn zag ik die en die, dinges heeft ook betere tijden gekend. Zelf was ze niet verder gekomen dan een handje. Plichtmatige vragen naar zijn werk. ‘Wat woont u hier mooi.’

Ze wist best dat ze voor deze klus was gevraagd omdat de man haar niet kende. Omdat ze een meisje uit de provincie was. Onschuldig - of althans zoals oudere kunstenaars zich onschuldige meisjes voorstelden. Zodat ze met wijd opengesperde ogen ineens een vraag kon stellen over de plagiaatkwestie. Vooral niet zeggen dat het interview bedoeld was voor het themanummer over ‘De Leugen’.

Traag trok ze aan het wc-papier. Het viel vast niet op dat ze hier al zo lang zat. Aan de andere kant, ze wilde weg. De tuin in, haar plagiaatvraag stellen, weg.

‘Zal ik terugrijden?’ vroeg Michel. Essie had niet eens aan de terugreis gedacht. Daarvoor had het haar te veel inspanning gekost, de tuin in lopen, het terras op, nonchalant zeggen ‘sorry dat ik stoor, maar ik denk dat het tijd is voor het interview.’ Michel en de kunstenaar zaten dicht bij elkaar over het terrastafeltje gebogen, Michel liet één voor één foto's aan de kunstenaar zien, slapende kinderen zag ze. Jezus. ‘Zullen we dan...?’ zei ze vermoeid. Michel keek op. De kunstenaar keek op. Essie drukte op het knopje van de recorder.

Ze sprak de vragen uit die ze thuis in haar notitieboekje had geschreven. De inleidende vragen die het ijs moesten breken. De wat meer inhoudelijke vragen gebaseerd op de knipselmap, die duidelijk moesten maken dat ze niet van de straat was. De onschuldige achtste vraag die de kunstenaar definitief op zijn gemak moest stellen en het pad moest effenen voor vraag negen. De plagiaatvraag. Waarna twee vragen overbleven om de aftocht te dekken. Haar stem klonk metalig, ver weg, maar de kunstenaar antwoordde naar verwachting. Natuurlijk wond hij zich op bij de plagiaatvraag, maar haar opzet was geslaagd, de opwinding had zich niet tegen haar gericht, onschuldig meisje uit de provincie, zijn boze woorden dreven boven haar hoofd weg naar de wereld in het algemeen.

Michel sloop onderwijl rond het terrastafeltje, door zijn lens loerend en af en toe afdrukkend, bij de laatste vragen die de aftocht moesten dekken waaide de kunstenaar zichzelf koelte toe met het slapende kind dat hij al die tijd in zijn hand had gehouden. Toen hij klaar was met antwoorden rustten alle drie hun blikken op de foto, alsof daarop iets te zien was wat voor hen van belang was. En dat was misschien ook zo. Lena in het fietsenschuurtje, gesloten ogen, lippen iets vaneen.

‘Of ik terug zal rijden,’ herhaalde Michel.

‘Nou nee.’ Essie voelde zich licht, niets kon haar nog gebeuren vandaag. Alles was al gebeurd. Ze reed weg als in een autoreclame, opspattend grind, wapperend blond haar, met één hand sturend. Met de andere hand zette ze de radio aan waarop net het liedje klonk dat ze altijd onder de douche zong. Haar onderarmen waren slank, stelde ze tevreden vast, en haar huid glansde een beetje in de zon.

[p. 30]

‘Zie je Bart nog wel eens?’ Michel zat haar aan te kijken.

‘Computerbart bedoel je? Soms bij Lena. Ik heb hem laatst gevraagd wat voor laptop ik moest kopen.’

‘Hij heeft net zo'n auto als deze. Maar dan een automaat. Ken je zijn nieuwe vriendin?’

‘Nee.’

‘Die kon maar niet leren schakelen. Vier keer gezakt. Dus toen heeft ze haar rijbewijs gehaald zonder schakelen. En nou heeft hij een automaat gekocht, voor haar.’ Michel klonk kwaad.

‘Da's toch lief?’

‘Kun jij je dat voorstellen dan? Bart in een automaat! Ik heb hem gezegd dat het een castratie is. Dat dit ding er niet meer zit.’ Hij raakte even de versnellingspook aan, vlak onder haar hand.

‘Is dat zo?’ vroeg ze afwezig. De auto leek zichzelf te rijden, ze werd meegevoerd de aio op, koos automatisch haar favoriete afslag, gleed de Piet Heintunnel in.

‘Veel fijner dan de IJ-tunnel,’ zei ze op stellige toon, ‘als ik door Noord rijd denk ik altijd dat ik in een Oostblokland ben.’

‘Het is wel om.’ Michel schikte zijn haar met zijn vingers, scheefhangend om zichzelf in het rechterbuitenspiegeltje te zien.

Shit, ze moest hem nog in Oost afzetten. Terug naar de rechterbaan, de kade op, water achter bomen, nog een paar stoplichten, park, ziekenhuis, spoorviaduct en rechts Michels straat in, donker en lang, de zon was al achter de huizen. Naast de Alfa was een plekje vrij. Ze remde, schakelde terug, trapte de koppeling in, stond stil, draaide de contactsleutel om. Stilte.

Met het geluid van de motor vielen alle geluiden van de wereld weg. Langzaam kwamen ze terug, door het open autoraam. Kinderstemmen. Mussen. Radio's. Ook de geur van een stapel vuilniszakken tegen een boom.

‘Hier woon jij volgens mij.’ Ze hoorde zelf dat haar stem traag en laag klonk, een beetje als die van Lena. ‘Zullen we nog even ergens een hapje eten?’

Michel zweeg. Hij denkt er over na, dacht ze, hij denkt er echt over na.

Hij staarde uit het raam. Ze volgde zijn blik, die rustte op de oude blauwe Alfa. ‘Ik wou nog wat aan de auto sleutelen. Ik wil hem afhebben voor de herfst. Ander keertje graag.’

Daar was het park weer. Klimop over het roestige hek. Essie voelde de avondzon op haar linkerarm, elk haartje afgetekend in het licht. Het stoplicht bij de kade leek roder dan rood. Traag als een siroop zakte het licht naar groen. Daar was het water achter de bomen, helemaal glad, een tram rammelde voorbij, het leek of de auto zelf gas gaf en de bocht om gleed. Op de stoep onder de bomen was het al een beetje donker, op het roerloze water dreven vier zwarte meerkoeten achter elkaar. Een lijkstoet.

Het water zou lauw zijn en niet plonzen. Er zou alleen een zacht zuigend geluid zijn, en dan zou het water meteen op slot gaan. Niets meer. Slapen, heerlijk slapen als een kind. Ze sloot haar ogen en begon te tellen: een, twee, drie, vier.