Hollands Maandblad. Jaargang 2006 (698-709)

[p. 48]

Een kerstvertelling (in proza)
door Daan Schrijvers

Mijn inspiratie was dood, om mee te beginnen. Hieromtrent bestond niet de geringste twijfel. Mijn inspiratie was zo dood als een deurnagel. Hoewel ik tot voor kort geenszins uit eigen ervaring wist hoe dood een deurnagel is, moest ik aan mijzelf bekennen dat deze voorvaderlijke wijsheid geheel van toepassing was op de manier waarop mijn leven thans op de zandbanken van de moderne tijd was gelopen. Ruim dertig jaar journalistieke pensioenopbouw, en dan dit!

Daantje, Daantje, dacht ik, terwijl ik de 52 nagels in de deur telde. Hoe nu verder? De nagels staarden mij uitdrukkingsloos aan. Die ochtend had mijn vriend en gelouterde collega alsmede eeuwige hoofdredacteur Walter Decheiver mij op joviale toon toegesnauwd: ‘Je gaat brommen, Daan! Tja, dat is het risico van het vak.’ En daarom zat ik hier op de heugelijkste van alle heugelijke dagen des jaars, op de dag namelijk dat Mister Apax op de redactie de kerstpakketten uitdeelde.

Ik kon niet anders. Het was immers een ebi, een Extra Beveiligde Inrichting, met een aparte vleugel voor journalisten die weigerachtig waren hun bronnen te noemen. Solitair opgesloten, slechts vergezeld door mijn onafscheidelijke medestrijder op de barricades van het vrije woord, mijn beduimelde regenjas, dat attribuut bij uitstek van de ware journalist pur sang.

Maar weigerachtig was ik niet eens geweest tegen mijnheer de Edelachtbare. Had ik mij de bron kunnen herinneren, dan had ik hem zeker vermeld. Maar op een zekere leeftijd wijzen de kleine grijze cellen niet altijd meer dezelfde kant op, als het er op aan komt zo vlak voor kerst. De Edelachtbare had mij streng aangekeken. ‘Heeft de heer Schrijvers nazaten, kinderen of kroost?’

‘Euhhh...’ had ik beleefd geïnformeerd, ‘tellen poes Pasternak en hond Heidegger ook mee?’

‘Ik weet genoeg,’ sprak de rechter. ‘Ik laat u gijzelen tot u bereid bent de bron te onthullen van uw “verkeerd in de pers gekomen” artikel over de oorlog in krantenland en het verzilveren van de aandelen door Mister Apax.’

‘Niet zingen, Daan! We staan achter je,’ had Walter nog geroepen, terwijl ik geboeid werd afgevoerd naar de journalistenvleugel. Ik voelde mij niet echt getroost. Morgen reeds zou ik tegen mijn wil betrokken raken bij de fabricage van wasknijpers.

Maar nu zag ik door de tralies hoe het buiten guur en bijtend koud was, en mistig bovendien. Ik kon de voorbijgangers horen klappertanden. De stadsklokken hadden zojuist drie uur geslagen, maar het was al helemaal donker - het was trouwens de hele dag niet licht geweest - en voor de gepantserde ruiten van het naburige Joegoslavië-tribunaal flakkerde het zwakke licht van elektrische feestkaarsen.

Binnen was het kil, want om het aantal jaarlijkse brandslachtoffers in positieve zin bij te stellen, had de Dienst Justitiële Inrichtingen het kolenhok afgesloten. En als een der gegijzelde collega's met de schop aankwam, kon hij er staat op maken dat de verrassend belezen bewakers hem voorspelden dat, als dit zo doorging, hij wel eens heel snel het trieste lot zou kunnen volgen van AD / Magazine, de gratis kant van de Pers Media Concentratie (pmc), De Rijn en Gouwe, De Krant Op Zondag, de Haagse Post, De Nieuwe Linie, De Tijd, Intermagazine, O, Skoop, De Typhoon, De Waarheid, Muziek Express, en al die andere onvergankelijke voorvechters van het vrije woord die niet langer onder ons waren, deze Kerst.

Daarom prees ik mij gelukkig dat ik dankzij de onvervreemdbare waarborgen van onze rechtsstaat nog één telefoontje had mogen plegen. Dit zou wel eens het belangrijkste telefoontje uit mijn journalistieke loopbaan kunnen betekenen. Daarom trilde mijn stem enigszins toen ik in de hoorn hakkelde: ‘Speedy Pizza? Tweemaal molto speziale, prego, met extra ansjovis. Kunt u ze weer door de brievenbus schuiven? Mijn honneponnetjes zullen inmiddels wel trek hebben. Op de rekening van Daan Schrijvers, ja.’

De verrassend belezen bewaker had een traantje weggepinkt. ‘Dierenpartij zeker, mijnheer Mulisch?’ had hij instemmend geknikt, voordat hij mij onge-

[p. 49]

vraagd een skibril opzette. Ik durfde mij niet te verzetten, want aan zijn koppelriem hing een tot de rand toe met water gevulde plantenspuit.

Zonder verdere poespas had hij mij daarna in mijn cel gesmeten, en de deur met 52 nagels stevig op slot gedaan. Zonder bron geen kerstpakket, bonkte het sindsdien in mijn hoofd, en die gedachte alleen al had mijn inspiratie gedood. Ik stelde mij voor hoe gezellig het nu was op de redactie. Vol vrolijk gekout over de feestdagen, en dan straks lekker kaasfondue in de columnistencorner van eetcafé Bazel! Dat was beter dan thuis, wat zeg ik; dat was beter dan hier.

En nog kouder werd het, en nog stiller. Na een minuut of drie wist ik het. Ik zou het zeggen. Ik zou alles zeggen wat ze wilden. Ik zou tekenen, toegeven, beamen, iedereen aanwijzen! Geen bron was veilig bij mij, dat wisten ze toch al jaren? Als nu alleen maar de kleine grijze cellen wilden meewerken, dan zou ik zingen als een lijster! Bronnen... bah! Wat moest je ermee, journalistiek gesproken dan?

En op dat moment zag ik het... het keek mij aan door het getraliede raam, omgeven met een lichtglans, zoals die straalt om een bedorven kreeft in een donkere kelder. Ik herkende het gezicht direct. Hetzelfde gezicht, helemaal hetzelfde. Ik was het zelf: in mijn gewone vest, in mijn gewone corduroybroek, maar rond mijn buikje was een lange ketting gesnoerd. Die was, kon ik zien, samengesteld uit dertig jaar ongeschreven stukken, mislukte covers, druilerige declaratieformulieren, nooit uitgewerkte interviews, een nimmer afgemaakte roman, en veel, heel veel gefnuikte goede bedoelingen.

‘Euhhhh... Wat heeft dit te betekenen?’ riep ik, terwijl een huivering over mijn ruggengraat trok. ‘Veel!’ echode het hol door het cellenblok. ‘Ik ben Schrijvers, Daan, Daan Schrijvers! Ik ben jouw geest, de geest van jouw toekomst.’

Ik sidderde onwillekeurig. ‘Maar,’ stotterde ik, ‘Ben ik die uitgebluste, oud geworden zelfgenoegzame, pafferige poseur, die oliedomme opinieleider? Ben ik die klakkeloze dobberaar op het wassende water des onheils dat het culturele leven in Nederland heet?’

De geest bleef roerloos als tevoren, en wees veelbetekenend op zichzelf. ‘Neen, neen, neen, Geest!’ kreet ik uit, terwijl ik mij tevergeefs poogde vast te klampen aan zijn beduimelde regenjas, dat attribuut bij uitstek van de ware journalist pur sang. ‘Hoor mij aan. Zo wil ik niet worden! Ik zal niet de Daan worden die ik was!’

De boodschap was duidelijk, hoewel duizend vragen op lippen brandden. Doch de geest zweeg. Hij kromp ineen tot een donkere arrestantenwagen vol illegalen die zonder pardon mijn cel werden binnengejaagd. ‘Meneer Mulisch. U eruit. We hebben cellentekort,’ knipoogde de bewaarder schalks.

Nog geen kwartier later spoedde ik mij door de donkere straten richting cultureel eetcafé Bazel. Hier en daar stond een meisje met zwavelstokjes - oh nee, heroïnespuiten. Mist en ijzel hingen zwaar in de lucht, alsof de weergoden zich in droefgeestig gepeins over de stad hadden ontfermd. Maar ik was zo licht als een veer, gelukkig als een engel! Ik had niet gezongen, en de wereld moest dat weten.

Wapperend van geluk stormde ik cultureel eetcafé Bazel binnen. ‘Walter! Walter! Het is volbracht. Ik heb mijn bron beschermd. De vrije pers heeft de tirannie overwonnen!’

Decheiver keek mij verstoord aan, terwijl de draden kaasfondue over zijn kin kropen. ‘Daan, jij hier? Wat nu? Had je soms gedacht dat we buiten de poort op je zouden wachten op kerstavond?’

Maar ik sloeg er geen acht op. ‘Dit, Walter, dit is het feest van het licht, journalistiek gesproken dan,’ jubelde ik. ‘Vrolijk kerstfeest, iedereen!’

Even was het stil. Toen zei hoofdredacteur Decheiver plechtig: ‘Jouw standvastigheid is een sieraad voor ons métier, Daan. Jammer alleen dat het eerste nummer van AOW.Nxt - lijfblad voor de '68 generatie met jouw spraakmakende artikel waarvoor je de bak bent ingegaan nooit is verschenen. Mister Apax heeft zojuist besloten dat er helemaal geen oorlog in krantenland is. Hier is je kerstpakket. Vrolijk kerstfeest! A propos, reken jij even af?’

Opgewonden en geheel blut liep ik even late eetcafé Bazel uit. Buiten in de koude nacht maakte ik meteen de doos open met de gratis versnaperingen. Hola, wat was dat nu? Slechts een stapel nulnummers van AOW.Nxt, waarvan de houdbaarheidsdatum inmiddels blijkbaar allang was verlopen, grijnsde mij toe. Toch kon het mij niet deren. Want mijn eigen hart lachte; ik had mijn journalistieke trots hervonden, dat was voor mij genoeg.

‘Gelukkig kerstfeest,’ mompelde ik met een niet mis te verstane ernst, terwijl ik mijzelf op de rug klopte, ‘God zegene ons, Daan. God zegene een ieder van ons.’