Hollands Maandblad. Jaargang 2006 (698-709)

[p. 41]

De verhalenvanger
door Wanda Bommer

Het is precies één uur als ik in Otterlo arriveer. Het regent en ik ren naar de ingang. Het linnen tasje zwiept tegen mijn been. De antenne steekt er uit. De dame achter de kassa ziet het niet. ‘Goedemiddag mijnheer,’ zegt ze. ‘U weet dat het museum op maandag gesloten is?’

‘Dat is niet erg,’ antwoord ik. ‘Ik kom om te wandelen.’

Ze werpt een blik op de grijze lucht. ‘Er is om twee uur wel een rondleiding door het Sint Hubertus waarvoor ik u kan aanmelden.’

Het oude jachthuis van de familie Kröller-Müller. Dikke kans dat het daar wemelt van de verhalen. ‘Dat is een goed idee. Doet u dat maar.’

Onder de bomen in het park is het droog, of in ieder geval droger. En het is rustig. Wie gaat er nou op een natte maandag wandelen op de Veluwe? Ik dus. En dat komt door Bram.

Bram is mijn uitgever. Nu ja, hij heeft nog niks van me uitgegeven, maar hij neemt tenminste de moeite om me te vertellen waarom hij mijn verhalen niet uitgeeft. En met elke lullige standaardafwijzing van andere uitgeverijen leerde ik Brams kritiek meer waarderen. Ik begreep uiteindelijk dat hij de enige is die iets in me ziet, ook al was nooit duidelijk wat ik daar precies mee opschoot.

Tot zestien dagen geleden. Bram belde me op. Zonder verdere plichtplegingen deed hij me een fantastisch voorstel. Althans, zo dacht ik er toen over.

‘Luister Maarten. Wij brengen binnenkort een bundel uit met als thema fantasie. Ik wil je daar een verhaal van zo'n vijfendertighonderd woorden voor laten schrijven. De deadline is over tweeënhalve week. Durf je dat aan?’ Of ik dat aandurfde!

Toen de nevel de volgende dag optrok - ik had mijn nieuwe positie in het leven uitbundig gevierd - belde ik Estelle, mijn ex. Ik vroeg haar of we het oppasschema voor onze dochter konden wijzigen in verband met mijn deadline. Ze klonk nog pinniger dan gewoonlijk. ‘Je weet dat Isa erop rekent dat ze morgen naar jou komt. Bovendien moet ik zelf aan de slag. Mijn werk wordt, zoals je weet, wel gepubliceerd.’

Wat was ze toch een heks. Als iemand wist hoe zeer ik het verdiende om eindelijk serieus genomen te worden, dan was zij het wel. Maar ik was tot hier gekomen zonder haar hulp, die laatste meters had ik haar ook niet nodig. Ik belde Eduard. Die was er ook bij gisterenavond, dus hij sliep nog.

‘Sorry hoor, maar moet je horen: ik heb Estelle gevraagd of ze het Isa-schema om wil gooien. Ze werkt natuurlijk niet mee. Nu vroeg ik me af of jij morgenmiddag iets leuks kan doen met Isa zodat ik een begin kan maken met mijn verhaal. Daarna lukt het me wel in gestolen uurtjes.’

‘Denk je dat ik gek ben,’ antwoordde Eduard schor. Toen herinnerde ik het me: hij wilde helemaal niet weten dat het nu iets anders was dan op de bonnefooi verhaaltjes rondsturen. We hadden om duizend euro gewed dat dit verhaal zou worden gepubliceerd. Hij ging me zeker niet helpen.

De vier dagen die daarop volgden bracht ik dus door met Isa. Schat van een

[p. 42]

kind, heerlijke dagen, maar intussen knaagde het besef dat kostbare tijd mij door de vingers glipte. Ik probeerde tussen zandbak en dierentuin een verhaal uit te broeden. Steeds als ik iets op het spoor was, als mijn hersenen zich spanden, klaar om het te grijpen, gebeurde er iets waardoor het idee zich schuw terugtrok in de donkere nissen van mijn brein. Toen Isa woensdagavond een kushandje naar me blies vanachter de stijve rug van Estelle, was ik zo afgepeigerd dat ik op de bank in slaap viel.

De volgende dag was een prachtige dag om te schrijven. Nevelig en grijs, zoiets als nu. Ik kroop direct achter mijn computer. Nam mijn notities door, speurde naar aanknopingspunten, maakte een document met de gewenste lay-out en begon een paar keer aan iets waarvan ik binnen een uur wist dat het niets zou worden. Na een tijdje bleven zelfs de slechte ideeën weg. Mijn hoofd was gevuld met een verwachtingsvolle leegte, als de wieg van een ongeboren baby.

De dagen daarna werd het niet beter. Ik gleed glibberend af in een dal waar het licht der inspiratie nooit had geschenen en nooit zal schijnen. De treiterige sms-jes van Eduard werden minder lachwekkend. Wat als het niet zou lukken? Ik had helemaal geen tweeduizend euro! Die weddenschap was fout. Mijn opdracht was zwaar genoeg zonder de dreiging van een financieel probleem.

Maar op een ochtend borrelde er iets. Ik herkende het onmiddellijk. Het was zover. Ik stuurde Eduard het bericht dat hij maar beter kon gaan sparen en zette daarna mijn telefoon uit. De gordijnen bleven dicht en ik nam de moeite niet me aan te kleden. Ik zette mijn computer aan en wachtte stil op wat komen ging.

Ongeveer een uur later begon het verhaal zich te vormen. Een witte rokerige bal onder in mijn buik, die draaide en draaide en een steeds vastere vorm kreeg. Een sliertje steeg omhoog, langs mijn hart, door mijn keel, ik proefde het op mijn tong. Het was bijna binnen bereik van mijn handen die op het toetsenbord lagen te wachten, trillend als spinnen in hun web.

En toen ging de deurbel. Ik bleef verstijfd zitten. De bel ging nog een keer. Ik drukte mijn handen tegen mijn oren en kneep mijn ogen dicht. De derde keer klonk de bel ronduit agressief. Ik probeerde de kiem van mijn verhaal wanhopig in mijn buurt te houden. Het bellen stopte. Mijn computer zoemde zacht. Misschien viel er nog iets te redden. Die hoop werd de bodem ingeslagen door het ijle stemmetje van Isa: ‘Papa!’

Ik gluurde langs de gordijnen en zag haar beneden op de gracht staan. Het verwachtingsvolle gezichtje geheven naar mijn ramen. Estelle stond met haar armen over elkaar demonstratief de andere kant op te kijken. Ik vloekte en rende de trap af. Zodra ik de deur opende sprong Isa tegen me op. Ik knuffelde haar en keek ondertussen vragend naar Estelle.

‘Probleempje op mijn werk,’ zei ze kortaf. ‘En Isa had veel zin je te zien. Dat leek me genoeg.’

‘Je weet van mijn deadline, Estelle,’ wierp ik tegen. ‘Ik was net lekker bezig.’

‘Lekker bezig? Waarmee?’ Ze nam me minachtend op. Ik zag er natuurlijk uit of ze me wakker had gebeld. Zíj leek altijd klaar voor een fotosessie als ze zat te werken. Met haar P.C. Hooft-pakjes.

‘Ik was aan het schrijven. Het komt echt niet uit Estelle. Je had me even moeten bellen.’

‘Heb ik gedaan. Je staat uit.’

‘En waarom denk je dat ik uit sta? Omdat ik niks te doen heb?’ Terwijl ik dat zei ging er een siddering door Isa heen. Ze zat nog altijd als een aapje tegen me

[p. 43]

aangeklemd. Ik keek naar beneden en zag haar onderlip trillen. Het kusje op haar voorhoofd was voor haar het teken om in tranen uit te barsten. Mijn hart brak. ‘Niet huilen, schatje. Ik vind het fijn dat je er bent.’

‘Mooi, dat is dan geregeld. Je kan haar na het eten terugbrengen,’ zei Estelle.

Het verhaal kwam niet meer bij me terug. Nooit meer. De ene dag concentreerde ik me tot het uiterste om het te bereiken, de volgende dag negeerde ik het koelbloedig. Ik smeekte, vloekte, lag zwijgend op de bank en gaf brallend rondjes in het café. Alles vergeefs.

Bram belde om te vragen hoe het ging. Ik zei dat het verhaal het beste ging worden dat ik ooit had geschreven. Estelle belde tot vervelens toe om aan de korstjes van oude ruzies te pulken. Ik gaf haar in alles gelijk.

Ergens in deze periode viel een slecht gekopieerd papiertje in mijn brievenbus. Mr. Kanhai, beroemd helderziend medium, lost al uw wanhopige zaken op. Resultaat gegarandeerd. Voor directe terugkeer van uw geliefde, examens, genezing van lichamelijke kwalen en nog een hele rits andere netelige kwesties. Als de man een oplossing voor slechts één van deze problemen had, dan leek hij me het ontmoeten al waard. Ik belde zijn mobiele nummer en legde hem de zaak voor. Hij zweeg lang. Toen sprak hij met zachte stem: ‘Dit is een ernstig probleem. Ik leef met u mee en denk dat ik u kan helpen.’ Medeleven. Dat was lang geleden. Ik slikte.

Ik keek omhoog langs de jaren tachtig bouw: grijze stenen met vrolijke gele accenten. Het maakte bepaald geen spirituele indruk. Toen ik aanbelde, ging de deur onmiddellijk open met een luide zoemtoon. Binnen beklom ik op goed geluk de betonnen trap. Op de derde verdieping stond mijnheer Kanhai te wachten. Zijn grijze haren waren in een staart bijeengebonden.

‘Maarten Veldkamp.’ Ik stak mijn hand uit maar hij hief de zijne in een afwerend gebaar op.

‘Nog niet alstublieft. De geblokkeerde schrijver, neem ik aan? Komt u verder.’ Hij ging me voor naar een schemerdonkere kamer met Perzische kleden tegen de wanden en op de vloer. Rondom een kleine, lage tafel lagen fluwelen kussens en hij vroeg me daarop plaats te nemen. Op het tafeltje stond een glazen bol. Mijnheer Kanhai ging tegenover me zitten en vroeg of hij direct kon beginnen. Ik knikte. Hij streek met beide handen over de bol. ‘Ik zie...’ sprak hij en keek me even doordringend aan waarna hij zich weer op de bol concentreerde. ‘Ik zie...’

De spanning bouwde zich op in mijn borst, ik kon nauwelijks ademen.

Kanhai boog nog dieper over de bol en trok opeens zijn handen weg terwijl hij uitriep: ‘Wat jij niet ziet!’ Ik schrok me rot. Kanhai hing bulderend achterover, zijn gouden vullingen glinsterden. ‘Geloofde je dat nou werkelijk?’ Hij wees op de bol. ‘Vier euro op de Albert Cuyp!’

Mijn mondhoek bibberde toen ik probeerde mee te lachen.

Zonder duidelijke overgang pakte hij mijn hand en sloot zijn ogen. Het duurde zeker vijf minuten voor hij me losliet en zei: ‘Er is sprake van een ernstige blokkade.’

Op slag werd mijn keel dik maar Kanhai schudde zijn hoofd. ‘Verdriet is prima, maar niet nu.’ Hij legde zijn hand op mijn voorhoofd en schudde er toen mee alsof hij zich gebrand had.

‘Nu ga ik iets uitleggen. Let goed op,’ vervolgde hij. ‘Verhalen worden niet verzonnen. Verhalen bestaan. Ze wonen, ze reizen. De meeste mensen zullen daar

[p. 44]

[p. 45]

nooit iets van merken. Maar sommige mensen vangen de verhalen en schrijven die op. Dat noemt men dan inspiratie. Jouw vermogen om verhalen te vangen is momenteel geblokkeerd.’ Zijn ogen boorden zich in de mijne.

‘We gaan jou deblokkeren met behulp van de verhalenvanger,’ zei hij.

‘De verhalenvanger?’ herhaalde ik wezenloos.

‘De verhalenvanger werkt eenvoudig. Wanneer een geschikt verhaal voorbij komt dan zal het zich aan jou presenteren. Denk aan dialogen die je opvangt, krantenberichten die je leest, dromen die je droomt.’ Tijdens het spreken was Kanhai opgestaan. Hij pakte een houten kistje, versierd met veren, kralen en schitterende steentjes. Er stak een telescoopantenne uit, als van een ouderwetse transistorradio. Ik wist zeker dat Estelle het een prachtig ding zou vinden. Maar zij zou geen seconde geloven in de werking van het ding. Ik wist het zo net nog niet. Ik was erg onder de indruk van deze man. Waarom zou hij me met een onzinnig apparaat opzadelen?

‘Werkt het altijd?’ vroeg ik, om iets te vragen.

‘Het is nu woensdag. Laten we zeggen dat je hier maandagochtend weer komt. Dan kijken we of de verhalenvanger zijn werk gedaan heeft.’

De volgende dag was het zonnig en fris. Het stemde me optimistisch. Ik posteerde me op een overdekt terras. Mijn notitieboek lag voor me op tafel. De verhalenvanger in het linnen tasje van de Openbare Bibliotheek stond tussen mijn voeten op de grond, de antenne was gericht op twee heren aan het tafeltje links van mij.

‘Denk je dat je het gaat redden voor de deadline?’ vroeg de ene man.

Ik dacht even dat hij het tegen mij had en toen bleek dat dit niet het geval was maakte grote opwinding zich van mij meester. Kon dit toeval zijn? Snel begon ik te schrijven.

‘Uiteraard,’ antwoordde de ander. ‘Gebrek aan inspiratie is tijdelijk. Er is nog nooit een schrijver geweest die de rest van zijn leven geen letter meer op papier zette.’

‘Dan vertrouw ik erop,’ zei de eerste man.

‘Dat lijkt me het beste. Dat doe ik ook.’

De rillingen liepen over mijn rug. De verhalenvanger leek werkelijk iets te doen! Het was me wel direct duidelijk dat ik op de verkeerde plek zat. Als ik zaken wilde horen die me inspireerden, dan moest ik niet in schrijverscafe's rondhangen. Het volle leven in, dat moest ik. Ik rekende af en zocht een ander café. Ik nam plaats naast een stel dat er niet al te vrolijk uit zag. Zij was rond de veertig, hij zo te zien iets jonger. Ik richtte de verhalenvanger en pakte mijn schrijfgerei. Ze hervatten hun gesprek, dat gestokt was toen ik naast ze ging zitten.

‘Ben je dan niet blij voor me,’ vroeg de man.

‘Wil je het echt weten?’ Ze wachtte zijn antwoord niet af. ‘Eerlijk gezegd niet, nee. Al die jaren dat ik me een slag in de rondte werkte en jij maar liep te lanterfanteren...’

Hij onderbrak haar. ‘Niks lanterfanteren! Ik heb me suf gestudeerd! En daar ga ik nu eindelijk de vruchten van plukken. Mag ik misschien?’

‘Precies. Daar ga jíj de vruchten van plukken. En mijn investering telt niet meer mee. Als jij straks eindelijk succes hebt zal zich wel een nieuw vriendinnetje aandienen. Daar kan je dan leuk samen vruchten mee plukken. En ik ben verleden tijd. Ik ben van toen het nog slecht ging met je.’

‘Maar jij hebt toch ook een nieuwe liefde? Gun je mij dat niet?’

[p. 46]

Ze gaf geen antwoord en staarde naar de zwanen die statig door de vuile gracht gleden. Toen zei ze: ‘Als jouw carrière nu van de grond komt, ben ik bang dat ik je te vroeg heb laten gaan.’

‘Aha. Berouw komt na de zonde hè.’ De triomf in zijn stem was duidelijk hoorbaar. ‘Ik moet gaan,’ vervolgde hij direct. ‘Ik heb een bespreking over mijn contract.’

Hij stond op en liep weg. De vrouw bleef nog een paar minuten zitten. Na een blik op mij vertrok zij ook. Ik was nog niet eens klaar met mijn aantekeningen toen twee luidruchtige jongens plaats namen aan het vrijgekomen tafeltje.

‘Zo, vertel eens kerel,’ begon de blonde toen ze zaten. ‘Is het gelukt of wat?’

De donkere lachte vettig. ‘Bijna. Komend weekend heb ik haar zo ver.’

‘Shit man, dat meen je niet! Het is dus nog steeds niet gebeurd? Jezus!’

‘Bijna, zeg ik toch! Je moet de dingen niet overhaasten.’

‘Niet overhaasten? Kom op zeg! Je bent er al mee bezig zo lang ik je ken.’

De donkere schudde geïrriteerd zijn hoofd. ‘Dit weekend! Let maar op.’

‘Hoe vaak ik dat al gehoord heb. Ik geloof er niet meer in.’

‘Oh nee? Wat zetten we erop? Kratje bier?’

‘Da's goed ja. Dat krat ben je kwijt. Opschepper.’

Ik zat driftig te schrijven toen langzaam tot me doordrong dat exen en studentenweddenschappen niet echt interessant waren als onderwerp voor een goed verhaal. Mijn verhaal moest uit de rijke wereld van de fantasie komen. Dat had ik erbij moeten zeggen. Misschien had Kanhai de verhalen dan kunnen filteren. Daar was het nu te laat voor. Maar in elk geval wist ik nu dat de verhalenvanger werkte.

Thuis was er een voicemailbericht van Estelle, waarin ze meedeelde dat ze Isa morgen iets vroeger dan gebruikelijk zou komen brengen en dat ze haar pas zondagavond weer kwam halen. En ik had een sms van Eduard: hij wilde met zijn nieuwe vriendin op vakantie en wilde weten wanneer hij mijn duizend euro kon verwachten. Het deed me weinig.

Tijdens het weekend met Isa leefde ik verder op. Toen ik mezelf voluit hoorde lachen wist ik dat de zwarte periode voorbij was. Mijn hoofd was nog leeg, maar de leegte was niet meer beangstigend. In de speeltuin richtte ik de verhalenvanger voor de grap op de schommelende kinderen.

‘Je moet goed vasthouden.’

‘Waarom?’

‘Als je valt heb je bloedpijn.’

‘Dan mag je een pleister.’

‘Of de toverfee komt.’

‘Of Spillebeen.’

Schaterend gooiden ze hun benen nog hoger de lucht in.

Tegen de tijd dat Estelle Isa kwam halen, was ik vol strijdlust. Als ik straks alleen was dan zou ik achter mijn computer gaan zitten en er pas achter vandaan komen als er een verhaal was. Het was een kwestie van beginnen, dan kwam de rest vanzelf. Zo werkte dat.

Estelle informeerde naar de stand van zaken. Toen ik antwoordde dat alles uitstekend ging, zei ze: ‘Dat is goed om te horen. Ik zou het vervelend vinden als jouw debuut in gevaar komt omdat je je de komende dagen misschien even niet kunt concentreren. Ik wilde wachten tot na je deadline, maar het gaat zo niet langer. Ik heb een relatie met Eduard.’

Ik kon haar alleen maar aanstaren. Ze glimlachte. Of eigenlijk trok ze gewoon

[p. 47]

haar bovenlip omhoog. ‘Dan hoef je het niet van Isa te horen volgende keer. We zijn samen vakantieplannen aan het maken dus daar zal ze wel vol van zijn straks.’

Ik wist mezelf staande te houden tot Isa al kushandjes blazend uit mijn zicht verdween.

Dat was gisterenavond. Toen de krant vanochtend in de bus klepperde kwam ik bij mijn positieven. Ik liet het bad vollopen en overwoog mezelf erin te verzuipen. De gedachte aan Isa weerhield me ervan. Uren zat ik in het water. Dichterbij een deadline en verder van een verhaal dan ik ooit geweest was. Toen het bad al lang steenkoud was, herinnerde ik me de afspraak bij Kanhai. Ik had de kracht niet hem af te bellen dus ik kleedde me aan en fietste naar Oost.

‘Oh,’ zei het medium toen hij me zag. ‘Dat is niet helemaal gelukt zo te zien.’

Ik deed kort verslag van de dialogen die ik opgevangen had en de gebeurtenissen die daarop volgden. Hij zuchtte. ‘Je was erg dichtbij. Erg dichtbij. Wil je nog een poging wagen?’

Ik haalde mijn schouders op. Hij drong aan. ‘Wanneer moet je dat verhaal precies inleveren?’

‘Overmorgen.’

‘Is dat haalbaar?’

‘Als ik vandaag en vannacht zou schrijven. Morgen herschrijven. Ja.’

Hij veerde op vanuit zijn kleermakerszit. Zo soepel als een kat. Hij ging achter me staan en legde beide handen op mijn hoofd. Het doffe gedreun werd minder.

Even later sprak hij zacht, fluisterend bijna. ‘Neem de verhalenvanger mee de natuur in. Wandel. Adem. Het verhaal wacht op je.’

Niet dus. Ik loop nu al uren door het park in Otterlo. Heb de hele rondleiding door de villa mee gesjokt. De hele tijd stond de verhalenvanger op scherp. Maar er kwam niets. Alles gaat hier over een kwartier dicht. Weg droom. Weg geld. Weg vriend. Vrouw was al weg, dat scheelt.

Daar een klassieke paddestoel: rood met witte stippen. Als ik in kabouters zou geloven dan zou ik net zo lang kloppen tot hij naar buiten kwam. Dan zou hij me verhalen vertellen over mensen die hier vroeger jaagden en over moderne mensen die hier op zondagmiddag hun ruzies komen uitpraten. Maar als ik in kabouters geloofde dan had ik hier niet gelopen. Dan had ik zelf wel inspiratie gehad. Dan wist ik vast en zeker wel iets dat de moeite van het vertellen waard was...

Als het hek achter me dichtvalt, begint het me langzaam te dagen. Mijn zoektocht. Brams vertrouwen. Mijn vertrouwen in mijnheer Kanhai. Estelle. Eduard. Estelle en Eduard. De dialogen! Nu begrijp ik wat ik met de verhalenvanger opving: ik de schrijver, Estelle de jaloerse ex, Eduard de ongeduldige vriend, Isa de fantasie. Natuurlijk! De verhalenvanger. Hij werkte! En het verhaal - het verhaal wacht op me, ik moet opschieten. Het wordt een lange nacht. Voor mijn ogen danst de toekomst: ‘De Verhalenvanger’, uit de bundel De Verhalenvanger © Maarten Veldkamp, mei 2006.