Hollands Maandblad. Jaargang 2005 (686-697)

[p. 10]

En nu heb je er een gezien
door Cathelijn Schilder

Zaterdag. Warm. Ik lig al een tijd wakker in bed. Op dagen met begrafenissen of diploma-uitreikingen overkomt me dit, maar anders nooit. ‘Waarom nu wel?’ Daar denk ik aan terwijl de zon dwingend door de witte gordijnen priemt.

Naast mij ligt M. Zoals altijd met zijn hoofd onder het kussen. ‘Je moet niet het gevoel hebben dat ik bij je weg ga,’ zei ik gisteren tegen hem. ‘Dat weet ik toch,’ zei hij.

We zaten op de bank met ons bord op schoot. Ik probeerde mijn vork in een stronk broccoli te steken. M. heeft laatst van een bevriende kok gehoord dat je groente niet te lang moet koken. De broccoli heeft hooguit een halve minuut in het water gelegen. ‘Het moet er nu uit,’ zei hij, met de spatel in zijn hand. ‘Het moet echt nog wat langer,’ riep ik. ‘Mag het alsjeblieft nog wat langer?’ Ik was in staat om te smeken op mijn knieën, maar de keukenvloer was te vies voor mijn witte zomerbroek. ‘Ik kook,’ zei M.

Duidelijk, dacht ik, en droop af naar de woonkamer.

Ik krijg een huisje in een witte villawijk in Haarlem. Ik woon nu samen met M.

‘Maar ik wil zeker weten dat jij weet dat ik niet bij je weg ga,’ zeg ik. Echt iets voor mij. Dit soort dingen zeker willen weten.

‘Ik ga niet bij je weg,’ zei ik. ‘Ik stond daar al heel lang ingeschreven en nu komt het vrij en ik kan het precies betalen. We wonen hier heel klein en tijdelijk. Het is niet duur, ik krijg huursubsidie!’

M. slaat een arm om me heen, onze borden schuiven gevaarlijk over elkaar. Hij zit er echt niet mee, dacht ik. Ik ben de enige die zich er raar onder voelt. Er drupt wat jus op zijn broek, precies bij zijn kruis. Die vlek kan weken blijven zitten zonder dat hij het door heeft. ‘Ik doe hem zo wel in de was,’ zeg ik.

De wekker gaat, de radio springt aan. De nieuwslezer begint met de aanhoudende hittegolf. M. draait zich om. Trekt het laken met zich mee. Het kussen valt op de grond. Mysterie opgelost. Ik vroeg me altijd al af waarom mijn beer vroeger altijd op de grond lag als ik 's ochtends wakker werd. Ik zou hem toch nooit loslaten? Maar ik liet hem altijd los.

Ik verhuis naar een witte villa in Haarlem. Nou ja, naar een appartementje in een witte villa die tot in het oneindige is opgesplitst. Mijn ouders staan om negen uur voor de ingang van de ikea. Mijn moeder gaat gordijnen maken voor mijn nieuwe huis. Mijn vader niet, die moet het rustig aan doen van de dokter. Ik ga nu echt leren hoe je gordijnen maakt. Het is al het derde huis waar mijn moeder de gordijnen voor naait.

Ik weet dat ik het nooit zal leren. Dat gordijnen naaien kunnen alleen onze moeders nog en die kunst zal uitsterven als zij dood gaan. Net als pruimenjam maken. En slakken verdrijven. En sokken stoppen. En schoonmaken met groene zeep, en groenten wecken in lege appelmoespotten, en zegeltjes sparen.

Toen ik gisteren het huurcontract tekende, werd mij nogmaals uitdrukkelijk gezegd dat het niet toegestaan was in het appartement samen te wonen. Ik knikte. Er is een klusjesman in dienst van de stichting die de gootsteen ontstopt en het gras maait. Vroeger zette hij ook het vuilnis van de alleenstaande werkende dames bui-

[p. 11]

ten. Dat moeten we nu zelf doen. Gisteren balanceerde hij in de dakgoot met een ruitenwisser en een emmer sop. Ik had me al afgevraagd hoe ik mijn ramen zou kunnen lappen. Ik hoop dat de man goed betaald wordt. Als hij klaar is met ramen lappen, grasmaaien, gootstenen ontstoppen, kieren dichtkitten en grind harken, moet hij waarschijnlijk precies hetzelfde thuis nog een keer doen. Voor niks. Met een vrouw die vanachter het raam in de woonkamer controleert of hij het wel goed doet.

Het huis met de appartementen is bestemd voor alleenstaande werkende vrouwen. Ik vroeg me af of ik wel aan dit criterium voldeed. De man in de dakgoot glimlachte vriendelijk. Ik was bang dat hij zou vallen. Bewoog niet om hem niet af te leiden.

Ik fiets naar de metro. Het is stil in de stad. Sommige straten stinken nog naar bier. Duiven vliegen op. De dag duurt nog lang.

Het metrostel is zo goed als leeg. Een stuk of vier mensen. Een stel met veel bagage, waarschijnlijk op weg naar Schiphol. Een blond meisje met slippers, vast net als ik op weg naar de ikea. De metro rijdt bovengronds. Het is al warm. Ik heb niet eens haast. Mijn ouders komen altijd een halfuur te laat. Ik ben altijd een halfuur te vroeg. Waarom ga ik eigenlijk verhuizen? Ik wacht al mijn hele leven op zo'n huisje. Het is ontworpen door Rietveld. Het is ontworpen door Rietveld, het is ontworpen door Rietveld. Ik kan daar goed werken. Dan ga ik aan het eind van de dag terug naar Amsterdam. Of M. komt naar mij toe. Mijn vriendinnen vonden het ook een goed idee. Zij vinden alle ‘manloze’ ideeën een heel goed idee.

De metro stopt bij een halte. Ik staar naar buiten, naar het lege perron en een troep duiven rond een halfleeg bakje patat. Ik ben moe. Het voelt vreemd om moe te zijn op zo'n hellichte zomerochtend. Een man stapt in. Gaat een stuk of vijf rijen verderop zitten. Ik kijk naar hem. Ik weet niet waarom. Hij heeft een muts op. Een gebreide muts met veel kleuren. Het is een vrolijke muts zo in de zon. Via het spiegelbeeld in het raam kijk ik naar hem. Hij kijkt om zich heen, de passagiers kort

[p. 12]

bestuderend. Dan kijkt hij naar mij. Hij staat op, gaat tegenover mij zitten. Hij kijkt me indringend aan. Alsof hij boos op mij is. Jezus, moet dat nou, denk ik. Ik blijf naar buiten staren. De man legt een been op het bankje tegenover hem, naast mij. Ik zeg niets. Gordijnen, adreswijzigingen, pannen, busje van mijn vader lenen, verf, elektriciteit. Het rijtje van de dingen die ik nog moet doen, het rijtje dat al nachten in verschillende volgordes door mijn hoofd spookte.

Ik probeer niet meer naar zijn spiegelbeeld te kijken. Ik voel dat hij naar mij staart. Ik heb blote armen, denk ik. Het meisje tien stoelen verderop heeft een kort rokje aan, waarom gaat hij tegenover mij zitten, denk ik.

Ik durf niet te kijken wat de man doet. Hij kijkt of hij pijn heeft. Misschien was hij niet boos, misschien heeft hij pijn. De spieren in zijn armen zijn gespannen. Een arm beweegt schokkend op en neer. Ik probeer me te concentreren op het voetbalstadion waar we voorbijrazen. Ik kijk naar de man. Zijn hoofd vertrekt. Ik volg zijn arm naar beneden.

Hij is zich aan het aftrekken. Zijn hand houdt zijn lid krampachtig vast, hij kreunt. Ik spring op. Ik wil weglopen, maar zijn been op de bank houdt me tegen. Zijn lul staat zo raar overeind dat het lijkt alsof je hem als een wortel uit de grond kunt trekken. Dit heb ik nog nooit gezien, denk ik. Ik ben vierentwintig en ik heb dit nog nooit gezien.

‘Klootzak, laat me nu gaan,’ roep ik. ‘Ben je godverdomme helemaal gek geworden!’ Domme zin, denk ik. Natuurlijk is hij gek geworden. Ik duw hard tegen zijn been. Durf niet te schoppen. De man kijkt me boos aan. Hij zegt niets. Hij is verontwaardigd lijkt wel. Ik denk dat hij mij niet verstaat.

‘Godverdomme,’ zeg ik nog een keer. Duw hard tegen zijn been. Ik val bijna voorover in het gangpad. Loop naar voren, waar een man en het meisje met het korte rokje zitten. Ze kijken me raar aan. Het ging allemaal zo snel, ze hebben niet eens gezien wat er gebeurde. Ik weet niet wat ik moet doen.

De metro stopt bij een halte. Ik kijk achterom. De man stapt uit. Hij kijkt me niet aan. De metro rijdt verder. De man blijft op het lege perron staan. Alsof hij zo in de volgende metro zal stappen.

Ik kan dit niet aan mijn vader vertellen, denk ik. Hij wordt altijd zo ontzettend kwaad als hij dit soort verhalen hoort. Hij moet al zijn uiterste best doen om mee te praten met de vriendjes van zijn dochters.

Ik heb het gevoel dat de man in de metro zijn kunstje de hele dag zal blijven herhalen. Bij de volgende halte moet ik eruit. Ik kijk om me heen. Het perron is leeg. De zon schijnt langs de betonnen pilaren. Als ik de roltrap afdaal komt een man in bewakersuniform de trap op. Alsof dit niet toevallig is kruisen we elkaar.

‘Wacht, wacht,’ roep ik. ‘Ik heb u nodig!’ Mijn stem slaat over, alsof hij de eerste is die ik zie na acht jaar op een onbewoond eiland. Ik ren de roltrap af, en ga de andere roltrap op. Ik sta voor de man in zijn kreukloze smetteloze beveiligingspak. Zijn speldje glimt in de zon. Net als zijn ingevette gezicht. Hij luistert zonder een spier te vertrekken.

Ik neem koffie met appeltaart. Omdat het nog geen tien uur is, kost het maar één euro vijftig. Een man aan het tafeltje tegenover mij schenkt bij de automaat vier keer zijn kop koffie bij. Ik volg zijn bewegingen argwanend. Je hoeft hier je koffie maar één keer te betalen en daarna mag je bijschenken. Ik mag geen koffie meer. Daar wordt mijn urine oranje van, zegt de homeopaat. De urine, althans, het staafje dat ik iedere ochtend in het potje plas moet stoppen, moet groen zijn. Ik heb dit nog maar drie keer gecontroleerd. Tegen de homeopaat zeg ik dat het hartstikke goed gaat. Ik denk aan de urine van de man terwijl hij uit het hete kopje nipt.

Aan het tafeltje tegenover mij zit een vader die zijn zoontje laat zien hoe je het

[p. 13]

topje van je duim door de lucht laat zweven. Het zoontje weet nog niet of hij moet huilen of lachen. De vader lacht.

Ik denk aan de man in de metro. Ik ben misselijk. Ik eet de appeltaart omdat hij maar een euro vijftig kost. Omdat ik niet ontbeten heb. Omdat ik van mijzelf vind dat het hoort om appeltaart te eten op ochtenden als deze. Hij is goedkoop, je hebt nog niet ontbeten, je hebt tijd. Eet hem.

Precies om tien uur gaat mijn mobiele telefoon. Het is mijn moeder om te zeggen dat ze er over een halfuurtje zijn. Een minuut later belt M. ‘Ik heb net met de politie gebeld,’ zegt hij. ‘Ze vertelden mij dat ze een oogje in het zeil zullen houden, ze hebben zijn signalement. Ze zeiden ook dat je in dit soort gevallen 112 had mogen bellen.’

‘Oh,’ zeg ik. ‘Daar had ik nog niet eens aan gedacht.’ Ik was niet in gevaar. Het was gewoon heel goor. Ik weet zelfs nog dat ik dacht: ik ben niet in levensgevaar. ‘Ik ben misselijk,’ zeg ik. ‘Ik wil niet naar Haarlem.’

‘Haarlem is heel mooi,’ zegt M. ‘Ik wil wel een vriendinnetje met een witte villa.’

‘Als een freule,’ zegt ik.

‘Wat is een freule?’ vraagt M.

‘Een soort chique dame,’ zeg ik. Van die serie van de vpro.

‘Ik moet zo gaan,’ zegt M.

‘Wat ga je doen?’

[p. 14]

‘Voetballen. Gaat het een beetje met je, je praat zo zachtjes.’

‘Het gaat wel goed,’ zeg ik. ‘Ik was niet bang, maar ik ben zo misselijk. En mijn ouders zijn te laat. En ik mis je.’ Ik stop weer een hap taart in mijn mond. Waarom?

‘Ik zie je vanavond,’ zegt M. ‘Dan gaan we het vieren.’

‘Wat vieren?’ vraag ik.

‘Je nieuwe huisje.’

We lopen door de winkel. Mijn moeder pakt zonder te stoppen met lopen kleerhangers, koekenpannen en gloeilampen uit grote bakken en gooit ze in het wagentje. Mijn vader loopt tien meter achter ons. Ik heb het nog niet verteld. Ik heb gisteravond berekend hoeveel meter gordijnen we nodig hebben. Het staat op een papiertje in mijn broekzak. Mijn knieën knikken nog een beetje. Ik voel me zweterig en koud.

Ik wil witte gordijnen, de goedkoopste, mijn moeder zegt dat we dan ook een voering nodig hebben. Er klopt niets van mijn berekeningen. Ze pakt routineus de houten meterstok en een schaar. ‘Knip hier maar,’ zegt ze. Haar vinger duidt de plek aan. Ik zet de schaar in de stof en begin te knippen. ‘Vanaf nu kun je scheuren, zegt ze. Dan gaat het vanzelf recht.’ Ze gaat naast me staan, pakt de twee uiteinden van de stof en trekt hard en gecontroleerd.

‘We hebben zes van zulke lappen nodig,’ zegt ze. Ze vraagt aan mijn vader of hij de gordijnband en gordijnhaakjes wil halen. Hij draait zich om en loopt weg. Ik weet zeker dat hij niet weet wat ze bedoelt. Over een paar minuten zal hij terugkomen om te zeggen dat hij het niet heeft kunnen vinden. Ik kan hem even niet helpen. Ben misselijk en slap. Mijn moeder heeft er nog niets van gezegd. Meestal ziet ze alles meteen. Vandaag zegt ze niets.

‘Mam ik moet je iets vertellen,’ zeg ik tegen mijn moeder. Het klinkt al meteen erger dan het is. Dat heb je met die mededelingen. Ik wilde eerst wachten tot het gesprek terloops het onderwerp zou raken. Dat ik kon zeggen: ‘Nu je het toch over enge mannen hebt...’ Of: ‘Over openbaar vervoer gesproken...’

Maar het gesprek ging niet over enge mannen en ook niet over openbaar vervoer. Mijn moeder had het over garen, en katoen en over de nonnen die haar leerden handwerken. Mijn vader mompelde iets over goede verlengsnoeren, pluggen, koude biertjes en een piepklein schroevendraaiertje voor het lampje in de badkamer. Ik ben er al vier keer op uitgeweest voor hem. Liep als een net geland marsmannetje door de stad.

Mijn moeders gezicht is bezweet. Onze kleren plakken tegen ons lijf. Ik heb een huisje in een witte villa in Haarlem. Het is op de zolder. Het is veertig graden.

‘Ik heb even gewacht tot papa weg was,’ zeg ik. ‘Want hij wordt meteen razend als hij het hoort.’ Niet nadenken, denk ik. Gewoon doorvertellen anders doe je het nooit meer. Mijn moeder haalt een lap onder de naaimachine vandaan en kijkt op.

‘Ik moet er al de hele dag aan denken. Ik krijg het niet uit mijn hoofd. Ik zat net in de metro op weg naar jullie. Het was nog heel vroeg, dus er zat bijna niemand. Er ging een man tegenover mij zitten en ik dacht meteen: die gaat irritant doen. Er was overal plaats maar hij ging tegenover mij zitten en begon me aan te staren. Ik moet hem gewoon negeren dacht ik, dan houdt hij wel op. Maar hij hield niet op. Ik zag in de spiegeling van het raam dat hij steeds naar mij keek. Hij maakte vreemde bewegingen, maar ik zag niet wat hij aan het doen was en hij zette zijn voet naast mij op het bankje. Toen keek ik en zag dat hij zich aan het aftrekken was. Hij had zo'n heel kort nylon sportbroekje aan en alles stak eruit. Het was zo goor. Gatverdamme, ik heb nog nooit zoiets goors gezien. Ik sprong op en zei dat hij moest ophouden. “Ben je helemaal gek geworden,” riep ik, of zoiets. Ik bleef best rustig. Ik wilde weg-

[p. 15]

lopen, maar hij hield me met zijn been tegen. Ik schopte tegen zijn been en liep weg. Dat was het. Bij de eerste halte stapte hij uit. Sindsdien ben ik misselijk.’

Mijn moeder kijkt me aan. ‘Wat verschrikkelijk,’ zegt ze. Haar benen zijn bedekt met gordijnen. In haar haar hangt een draadje wit garen. Ik staar naar buiten. Mijn kamer kijkt uit over het park met eeuwenoude eiken. De bomen lijken de kamer in te willen groeien. Het is net een boomhut, denk ik. Als biologen in een regenwoud zitten we hier gordijnen te naaien.

‘Ik heb het ook een keer meegemaakt,’ zegt ze.

Nee! denk ik. Niet ook mijn moeder. Mijn Limburgse moeder. Ze schudt haar hoofd en het draadje garen valt uit haar haar.

‘Ik fietste naar huis. Het was absoluut niet zo erg als bij jou vanmorgen.’ Dat zegt ze ook nog. Mijn moeder is zo lief.

‘Het was het eind van de middag en al een beetje donker. Het miezerde. Er stond een man langs het fietspad met een lange jas. Toen ik langsfietste zwaaide hij zijn jas open en stond hij daar naakt. Ik ben keihard doorgefietst. Ik weet nog dat ik dacht: Ja, die mensen bestaan. Dat weet je. En nu heb je er een gezien. Maar toch, als je dan iemand ziet met zo'n zelfde jas aan, of het is weer donker aan het eind van de middag en je fietst door de regen, dan kan ineens weer dat beeld door je heen flitsen. Jaren later. Dat gaat nooit meer weg.’

‘Ik ben er al de hele dag misselijk van,’ zeg ik. ‘Ik ging net die schroeven halen en toen stond ik in de doe-het-zelfzaak en er waren alleen maar mannen en ik zag ze niet als mannen met kleren aan maar als naakte mannen met kleren aan.’

Het is warm. Het dekbed ligt al weken in de kast. Mijn vriend ligt in bed onder een wit laken met vlekken van sinaasappelsap die ik er niet meer uit krijg. Ik bedenk dat zijn oma er misschien wel een Oudhollands middeltje tegen heeft. Maar waarschijnlijk is het al te laat. Ik had ze meteen in de week moeten zetten. Vroeger werd er vast geen sinaasappelsap in bed gedronken. Ik kan me in ieder geval niet voorstellen dat zij het ooit heeft gedaan.

Ik kleed me uit. ‘Heb je een nieuwe bh,’ vraagt M.

‘Nee,’ zeg ik. ‘Ik was hem kwijt.’

‘Mooi,’ zegt M.

Op de hoogte van zijn geslacht bolt het witte laken omhoog als het doek van een zeilbootje dat op het punt staat wind te vangen. Ik denk aan mijn moeder. Mijn lieve Limburgse moeder.