Deze maand
Veel mensen verkopen hun ziel, en leven nog lang en gelukkig van de opbrengsten, schreef Logan Pearsall Smith, en dat was ver vóór de afgelopen zomer waarin de Nederlandse media erin slaagden het begrip komkommertijd een slechte naam te bezorgen. Pearsall Smith was een Amerikaans-Britse essayist die thans vrijwel is vergeten, maar soms jaloersmakende zinnen schreef die men graag zelf had willen formuleren. Hij leefde dan ook in een tijd waarin de ennui van het moderne leven nog niet zo ver was opgerukt dat NRC Handelsblad in een hoofdredactioneel artikel de popgroep The Rolling Stones voor de laatste keer waarschuwde, en het kleurenmagazine van De Volkskrant elke week onbedoeld een dermate scherp beeld geeft van het huidige hersenloze hypernarcisme dat men bijna medelijden met onze samenleving krijgt, en helemaal met de lezers van dit dagblad.
Niet dat men zich hierdoor uit veld hoeft te laten slaan, want wie dapper spreekt van spleen weet toch een beschaafde klank aan de collaboratie met de moderne tijd te geven. En wie een zonnige kijk op het leven heeft - en ik reken mezelf tot deze gelukkigen - klampt zich vast aan de wetenschap dat het vraagteken ons laatste wapen is tegen de ondragelijke leegheid van het bestaan. Ik geef toe: veel kans op zelfbehoud is er niet, maar gaat men niet liever ten onder met een vraagteken op de lippen dan met een opinie? Is een vraag immers niet interessanter dan een antwoord, is aarzeling dan niet houdbaarder dan een geloofsovertuiging en is twijfel niet steevast onkreukbaarder dan een mening?
Helaas is dit een tijd van uitroeptekens, en die worden in groten getale geproduceerd door professionele meninggevers. Zij maken duidelijk dat opinies verworden zijn tot de graftombes voor mediocere talenten, en bovenal dat we een fenomenologie van de verveling behoeven om onze beschaving te begrijpen.
Dan bedoel ik niet alleen het verschijnsel dat er nu wereldwijd meer dan 25 miljard sms-jes per maand worden verzonden via mobiele telefoons, terwijl er vóór december 1992, toen de Short Message Service werd uitgevonden, eeuwenlang niet één was verzonden. En dan bedoel ik ook niet dat er nog nooit zoveel dance-festivals in Nederland waren als deze zomer, die, zo meldde het christelijke dagblad Trouw opgetogen ‘bol stond van de beats’. In totaal bezochten zo'n 4 miljoen jongeren de diverse gelegenheden om twaalf uur achtereen of langer te dansen op hardstyle, electro, techno of trance. Wie toekijkt - en ik kan er geen genoeg van krijgen - meent al snel dat elk van de talloos veel miljoenen bezoekers van deze feesten alleen danst, geheel in zichzelf verzonken, zonder oog voor anderen, met een habitus die sterk doet denken aan de stoornis autisme.
Dit is, denk ik, een vergissing. De jeugd is geenszins autistischer dan vroeger. Men sms't immers dat het een lieve lust is! Natuurlijk is er het zonderlinge feit dat volgens een recent onderzoek van de Nederlandse jongens in de scholierenleeftijd 57,1 procent nooit een boek of krant ter hand neemt (vergeleken met een internationaal gemiddelde van 40,2 procent). Maar is dat reden voor geweeklaag? Ik meen van niet. Beschaving dient men slechts druppelsgewijs tot zich te nemen. Een overdosis heeft al snel fatale gevolgen. Het is immers de les van de afgelopen eeuw dat als intellectuelen zich luidruchtig tot de beschaving bekeren dit zelden prettig afloopt. Dat is misschien ook wel het verborgen thema van dit Hollands Maandblad: niet dat wij onze ziel verkocht hebben is verontrustend, maar dat de opbrengst zo gering was. - bb
Auteursrechtelijk beschermd