Hollands Maandblad. Jaargang 2003 (662-673)

[p. 12]

Vakantie
door Gerard van Emmerik

Jarenlang had mijn moeder goede argumenten. Vakantie moest worden beperkt tot een dagje strand of een boswandeling, niet te ver uit de buurt. Parijs? Geen sprake van! Wij een uitstapje naar het Louvre, het boevengilde op droomtournee door ons huis. Bovendien zou Ares worden gebeten en misschien zelfs verkracht door hondse medegasten in het dierenpension.

Maar nu we verhuisd waren naar een chalet op het platteland, waar een bejaarde de voorpagina haalde omdat ze in de supermarkt betrapt was bij het niet afrekenen van twee zakjes roosterpinda's, en Ares begraven lag onder de stokrozen, probeerde mijn vader haar ervan te doordringen dat een paar weken weg een fundamenteel recht was van elk gezin.

‘Dylan komt nergens,’ zei hij op kalme, onverzettelijke toon. Hij overhandigde haar een mes dat zij in het rek van de vaatwasser smeet. ‘Zijn wereld bestaat uit chalet en tuin.’

‘Kan wel zijn maar...’

‘En jou zal het ook goed doen. Even geen migraine.’

Op de ochtend van vertrek aten we stil en vermoeid ons ontbijt in een smetteloos schone keuken. Mijn moeder had de nacht gebruikt om de vloeren en kastjes van bacteriën te ontdoen met een naar citroen geurend middel. Vervolgens was ze eieren gaan koken, tien, twaalf stuks, voor onderweg. De Michelinkaart lag voor haar op tafel. Zacht repeteerde ze plaatsnamen en nummers van wegen. Voor vanavond was een eenvoudig hotel besproken, onze eindbestemming was een gastronomisch kasteel waarvan de brochure vijftig gulden had gekost.

‘Let's go,’ zei mijn vader.

Voorbij de meelfabriek zei mijn moeder: ‘Stop eens.’

Mijn vader remde af.

‘Kunnen we even terug?’ zei ze. ‘Ik heb het gas aangelaten. Zit niet zo stom te grijnzen, ik weet het heel zeker.’

‘En waarvoor heb je het gas dan wel gebruikt?’ vroeg mijn vader.

‘De eieren.’

‘Die heb je vannacht staan koken, schat, niet vanochtend.’

‘Toen ik de pan van het gas haalde, heb ik de knop niet op nul gedraaid.’

‘Dan had je dat vanochtend gemerkt.’ Mijn vader legde een hand op haar schouder. ‘En anders wij wel, hè boef?’ Hij knipoogde naar me via de achteruitkijkspiegel.

Ze zuchtte. ‘Je hebt gelijk. Ik zou het hebben gemerkt. En jullie ook.’

Maar een uur later, op de snelweg, zei ze: ‘Je merkt zoiets niet meteen. Zo'n waakvlam valt nauwelijks op.’

‘Een waakvlam zie je in het donker,’ zei mijn vader.

‘In het donker wel. Maar vanochtend was het niet meer donker... Of hij is uitgewaaid. Bij het minste of geringste waait zo'n vlammetje uit. Je hoeft er maar even langs te lopen of een deur dicht te doen, en...’

‘Dat zouden we hebben geroken.’

‘Zo snel ruik je dat niet.’

Mijn vader controleerde zijn horloge.

[p. 13]

‘Alsjeblieft,’ zei mijn moeder. Haar stem werd die van een klein, zielig meisje. ‘Alsjeblieft alsjeblieft alsjeblieft.’ Ze schoof heen en weer op haar stoel.

Bij het volgende tankstation keerden we.

‘Bovendien...’ zei mijn moeder, toen we het tuinpad opdraaiden, ‘kunnen we nog even naar onze eigen vertrouwde wc.’

‘Wij hoeven niet.’ Mijn vader wierp me een waarschuwende blik toe. ‘Schiet nou maar op.’

Ze opende het portier. ‘Als je straks maar niet gaat zeuren over een stinkend bidet en papier waar je kont van gaat schrijnen.’

Terwijl ze naar de voordeur snelwandelde, waren haar blote schouders hoog opgetrokken, alsof ze bescherming moesten bieden tegen iets, de blikken misschien van een man en een jongen die haar vanuit een auto gadesloegen en opmerkingen zouden kunnen maken over de slapte van haar bovenarmen, de plooien in haar nek. Voor ze naar binnenging, keek ze om en trok een komisch gezicht, dat leek te zeggen: inderdaad, altijd wat met mij.

‘Ze denkt zeker dat we er samen vandoor gaan...’ Mijn vader fronste me toe via het spiegeltje. ‘Misschien geen gek idee, wat jij? Wat doen we, boef? Samen op de vlucht? Goed voor ons humeur.’ Zijn mond werd een smalle streep. ‘Nou, waar wil je heen? De dierentuin? Ik wil al tijden met je naar de dierentuin. Of dat streekmuseum. De film kan ook. Escape to Victory. Wanneer zijn we voor het laatst... E.T.?’

Hij stak een sigaret op. ‘Leef je nog? Je bent veel te stil, jongen.’ Zijn vingers trommelden op het stuur. ‘Wat wil je? Vooruit, nu zeggen, talk to me.’

‘Doe maar een ijsje,’ zei ik.

[p. 14]

‘Vier woorden maar liefst. Mijn dank is groot. Een ijsje, prima. Wat voor ijsje?’

‘Gewoon,’ zei ik. ‘Een ijsje. Als mama klaar is.’

‘Die is nog wel een tijdje bezig.’ Hij startte de wagen en reed het pad af. ‘Wow, moet je die lucht zien, het wordt een prachtige dag,’ riep hij. ‘Echt weer voor een ijsje. En misschien voor iets erbij, frites met dubbel mayonaise, een kroket, je zegt het maar, jongen. Alles beter dan een klef broodje ei op een parkeerplaats, wat jij?’

‘Wegens familieomstandigheden gesloten’, meldde een kaartje op de deur van de ijssalon.

‘En nu?’ zei hij.

‘Terug naar huis,’ stelde ik voor.

Hij schudde zijn hoofd. ‘De bakker. Daar hebben ze een soort tearoom.’

We namen plaats aan een wankel tafeltje bij het raam. ‘Twee sorbets, schoonheid,’ riep hij naar het meisje achter de toonbank.

Ze schoof een witbrood in de snijmachine voor de enige andere klant, een oude man op glimmende Nikes, die strak naar de vitrine met gebak bleef staren. ‘Een moment, meneer,’ zei ze. ‘Het is nogal druk.’

Mijn vader glimlachte. ‘Nogal druk? Je hoeft alleen maar dat brood heelhuids in die zak zien te krijgen, snoes.’

‘Ik moet ook nog driehonderd kadetjes inpakken,’ zei het meisje. ‘Eigenlijk serveren we alleen 's middags.’ Ze groette de oude man die met een half wit de winkel verliet.

‘Nou, eens kijken of het je lukt om ook 's ochtends een ijsapparaat aan te zetten. En koffie, schat. Als dat tenminste niet teveel van je krachten vergt. Twee cappuccino, twee sorbets.’

‘Kunt u dat schat achterwege laten?’ vroeg ze. ‘Het truckercafé is verderop.’

‘Klinkt aantrekkelijk, dat proberen we een volgende keer zeer zeker, zuurdesempje van me, zei mijn vader. ‘De koffie met veel schuim graag. En voor mijn zoon die er nog van moet groeien een extra portie slagroom op zijn sorbet.’

Het meisje tilde een doos met kadetjes op de toonbank. Zwijgend begon ze de broodjes in plastic zakken te stoppen.

‘We moeten naar huis,’ zei ik. ‘Mama is vast ongerust.’

‘Ben je gek?’ Hij schudde zijn hoofd. ‘Mama is nog volop gasknoppen aan het controleren.’

Ik stond op.

‘Oké,’ zei hij. ‘Jij je zin.’

Mijn moeder zat op het tuinmuurtje bij de brievenbus. Het felle licht maakte haar huid vol kreuken. ‘Waar bleven jullie?’ zei ze. ‘Ik was al bang dat jullie er stiekem samen vandoor waren.’

‘We hadden zin in ijs,’ zei mijn vader. ‘Gas op nul?’

‘Alles in orde.’ Ze schoof naast hem. ‘Loos alarm. Wel ging een paar keer de telefoon. Als ik opnam werd er niks gezegd en opgehangen.’

Mijn vader knikte. ‘Doe je riem nou maar om,’ zei hij. ‘Jij ook, boef. Let's go. Vakantie.’

‘Het gebeurt trouwens vaker. Gisteren minstens driemaal. Als ik mijn naam zeg, wordt er neergelegd.’

‘Vast een aanbidder.’

‘Zat ik ook aan te denken ja,’ zei ze. ‘Een aanbidder. Maar niet van mij.’

Waarna ze honderdertig kilometer lang zwegen.

‘Toch ben ik blij dat je bent teruggereden,’ zei ze opeens. Het geel en groen van

[p. 15]

de velden had plaatsgemaakt voor een landschap van snelwegen en kantoren. ‘Nou hoef ik niet meer te piekeren. Lief van je. Dankjewel.’

‘Niets te danken.’ Hij legde even een hand op haar schouder. ‘Graag gedaan.’

In de namiddag stopten we bij een wegrestaurant. Ik kreeg alvast een milkshake. ‘Wat nemen we verder?’ zei mijn moeder. We bogen ons over het plaatjesmenu. ‘Als die steak zo rood is als op de foto, laat dan maar zitten. En moet je die kipfilet zien. Of zijn het loempia's?’

‘Iets te fel ingekleurd,’ zei mijn vader. Zijn hoofd wiegde mee op de klanken van een countrynummer, mijn moeder tikte met een lepeltje tegen haar voortanden, tot een vrouw aan de tafel tegenover ons in gebroken Engels vroeg of ze daar misschien mee wilde ophouden.

‘Shut up,’ zei mijn vader. ‘Allez-vite.’

De vrouw bloosde.

‘Wat is er?’ vroeg mijn moeder. ‘Ik heb je weleens vrolijker meegemaakt.’

‘Te kort geslapen denk ik.’

‘Waar is je mobiel?’ zei ze. ‘Ik moet even bellen.’

‘Wie?’

‘Mevrouw Sturm.’

‘Wie in godsnaam is mevrouw Sturm?’

‘De buurvrouw van die nouveau-riche bungalow. Ze bleef laatst bij het hek staan treuzelen om de dahlia's te roemen. Bril, gehoorapparaat...’

‘Klink charmant. Zeker verdrongen.’

‘Zoals jij nu eenmaal alles boven de dertig verdringt, liefje.’ Ze begon weer met het lepeltje tegen haar tanden te tikken.

‘Waarom moet die gebeld?’

‘Ik wil toch even laten controleren of de kraan in de badkamer wel dicht is.’

Hij begon zijn servetje in smalle repen te scheuren. ‘En hoe moet ze dat doen zonder sleutel?’

‘Door gewoon naar binnen te kijken. Via het raam kun je heel goed zien of de kraan loopt.’

‘Enig idee wat dat kost? Bellen met een mobiel in het buitenland?’

‘Wat dat kost?’ Ze verhief haar stem. De vrouw aan de tafel tegenover ons fluisterde iets tegen een serveerster, die onze richting op keek en bedachtzaam knikte. ‘Als straks jouw computer gezellig ronddobbert in de keuken,’ vervolgde mijn moeder, ‘wil je vast niet horen wat dát kost.’

‘Boef, we gaan,’ zei mijn vader. ‘Of wil je zo'n geverfde hamburger?’ Hij schoof de koffiebekers in elkaar en stond op.

‘Kijk nou niet zo somber...’ Mijn moeder knipoogde naar me. Ze liep naar de balie. Een meisje dat de koffiemachine bediende, overhandigde haar een gsm.

‘Wij gaan alvast naar buiten,’ zei mijn vader.

Ze bleef weg. Zwijgend zaten we naast elkaar in de naar sigaretten stinkende wagen, terwijl het grijs van de avond neerdaalde over de parkeerplaats. Auto's reden af en aan, auto's vol gezinnen die uitstapten, vaders, moeders, kinderen, soms een hond; gezinnen die gaapten, zich uitrekten, de hond lieten snuffelen en plassen tegen een van de geordende boompjes, en vervolgens lachend en pratend de McDonalds binnenwandelden, om een kwartier of wat later weer met een gelukzalige grijns voorbij te slenteren en in hun auto's te stappen.

‘Wat doen we, makker?’ Mijn vader knipperde met zijn ogen. ‘Kwart voor negen.’

Op dat moment werd er ongeduldig tegen mijn raampje geklopt. Mijn vader ontgrendelde het achterportier.

‘Er werd niet opgenomen.’ Met een zucht zonk mijn moeder neer op de achter-

[p. 16]

bank. ‘Ik heb het minstens tien keer geprobeerd. Misschien zit ze buiten, en hoort ze de telefoon niet.’

Mijn vader bleef voor zich uit staren. ‘Wel een proleterig nouveau-riche paleis, maar een gehoorapparaat van niks.’

‘Hahaha,’ zei ze. ‘Ik lach me dood.’

‘Of misschien is je buurvrouwtje zelf ook met vakantie.’

‘Ik probeer het straks nog eens,’ zei mijn moeder. ‘Het is trouwens ook jouw buurvrouwtje. Wat vind jij? Hier blijven en het straks nog eens proberen, of terug? Dan moeten we wel even het hotel bellen dat het wat later wordt. En ook het kasteel. Maar dat zijn ze gewend, met die files enzo. We schuiven de data gewoon een beetje op.’

Mijn vader startte de motor. ‘We schuiven niks op.’

‘Ik wil terug,’ zei mijn moeder. ‘Ik wil nu terug. Als ik de boel heb gecontroleerd kan ik met een gerust hart op vakantie. Wat maakt zo'n dagje nou uit?’

Mijn vader schudde zijn hoofd.

‘Kenden we maar iemand anders,’ zei mijn moeder. ‘Waarom kennen we niet iemand die even kan kijken.’

‘En nu hou je verder je bek,’ zei mijn vader.

Maar hij maakte rechtsomkeert en toen er op de radio een chanson kwam, floot hij mee. Mijn moeder leunde naar voren. Ze streelde zijn oor. ‘Dit is toch eigenlijk best leuk, jongens?’ zei ze.

‘Enig,’ zei mijn vader.

Ik werd wakker van het portier. Door de raampjes sijpelde grauwig licht. Ik lag op de achterbank. Mijn moeder boog zich over me heen. ‘Lekker gedroomd?’ fluisterde ze. Ik schoof overeind. Het regende. Onze tuin stond vol plassen.

‘En?’ vroeg mijn vader.

‘Alles in orde,’ zei ze opgewekt. ‘Vakantie. Op naar de zon.’

Laat in de avond arriveerden we bij het hotel. Van de receptionist, een oude man met zwart, golvend haar en een slechte adem, kreeg ik een set balpennen en een miniblocnote cadeau. ‘Jouw dag is weer goed,’ zei mijn vader.

Op onze kamer lagen meer pennen met miniblocnotes, overal, op het tafeltje, in de vensterbank, zelfs op het kussen van het extra ledikant dat de receptionist tegenover het bed van mijn ouders had geplaatst.

‘Jezus, ik ben doodop,’ zei mijn vader. Hij liet zich languit op het bed vallen. ‘Ik ben zelfs te moe om me uit te kleden. Waar is dit voor?’ Hij drukte op een knop. Het hoofdeinde kwam zacht zoemend omhoog. ‘Vakantie.’ Hij sloot zijn ogen. Zijn neus glom in het felle licht van de tl. ‘Vakantie...’ Een paar tellen later bewoog zijn borst op het ritme van zijn ademhaling kalm op en neer.

‘Gaat het, boef?’ fluisterde mijn moeder. Ze nam plaats op het krukje voor de spiegel, en begon haar voorhoofd in te wrijven met een crème. ‘Je hebt sinds vanochtend nog geen tien woorden gesproken, geloof ik. Wees nou een beetje aardig en laat eens horen hoe je stem ook alweer klinkt. Zit je ergens over in? Als je je maar geen zorgen over mij maakt. Je kijkt me de hele tijd met zo'n rare blik aan, alsof ik gek ben of zo.’

Voordat ik een antwoord kon verzinnen, begon ze te huilen, met hoge uithalen, waardoor mijn vader wakker werd. Hij wreef in zijn ogen.

‘Ik weet wat je gaat zeggen,’ zei ze. ‘Niet boos worden. Niet boos worden.’

Hij zweeg.

‘Beloof je het?’ vroeg ze.

‘Beloof ik wat?’

[p. 17]

‘Dat je niet boos wordt.’

‘Beloofd. Welterusten.’

‘Ik ben toch nog iets vergeten.’ Haar stem trilde. ‘Vanochtend viel me iets op in de badkamer, ik wist alleen niet precies wat. Ik had natuurlijk rustig de tijd moeten nemen maar jij zat in de auto te wachten met zo'n houding van vlug vlug schiet op... Daardoor ben ik zo stom geweest om er niet langer bij stil te staan.’

Op de gang klonken voetstappen. ‘Allright,’ riep een meisje. ‘See you tomorrow then,’ antwoordde een jongen, waarna de voetstappen zich verwijderden.

‘In elk geval weet ik nu wat het was.’ Ze beet op haar lip. ‘Eigenlijk wist ik het onderweg al, maar ik durfde er niet over te beginnen. Een paar keer dacht ik: laat ik het nu maar zeggen, nu we nog terugkunnen...’

‘Wat is het?’ Mijn vader draaide zich op zijn buik. ‘Laat ons niet langer in spanning. Douchekraan? Afvoerputje? Batterij-oplader?’

‘Het straalkacheltje.’

‘Ach natuurlijk, het straalkacheltje,’ zei hij. ‘Nou moet je eens even heel goed luisteren, neuroticaatje van me. Dat ding is nog nooit aangeweest omdat we een radiator hebben.

Het hangt er voor de sier. Cadeau van de vorige eigenaar.’

‘Oja?’ zei mijn moeder. ‘Voor de sier? Nooit aangeweest? Vroeger had ik je misschien geloofd. Je kunt me moeilijk verwijten dat ik je woorden vandaag de dag met een korrel zout neem.’

Mijn vader ging rechtop zitten. Hij trok zijn schoenen uit en smeet ze een voor een tegen de kleerkast.

‘Kan het nog harder?’ zei ze. ‘Je zoon slaapt.’

Ze zwegen. Ik ademde zo regelmatig mogelijk in en uit.

‘Ik ga gewoon in mijn eentje,’ fluisterde ze. ‘Eind van de middag ben ik terug, half zes, zes uur, niet later. 's Nachts is er weinig verkeer, dus heen gaat heel snel. Intussen rusten jullie lekker uit. Ga maar uitgebreid ontbijten en een wandeling maken.’ Ze rommelde in zijn tas. ‘Waar heb je de sleutels?’

Hij gaf geen antwoord.

‘De sleutels?’ herhaalde ze.

‘Krijg je niet.’

‘O nee?’ zei ze. ‘Krijg ik die niet?’

‘Je zoon slaapt.’ Ook hij dempte nu zijn stem.

‘Nou, laat hem dan slapen en geef me die klotensleutels.’

Mijn vader verroerde zich niet. Mijn moeder sloop naar mijn bed. Ik hield mijn ogen stijf gesloten. Haar adem streek langs mijn wang.

‘Boef,’ fluisterde ze. ‘Boefje.’

Even later werd de deur zacht geopend en weer gesloten.

‘Ze is weg,’ zei mijn vader. ‘De kust is vrij.’ Hij stak een sigaret op.

Ik verroerde me niet.

Na een poosje kwam ze terug. ‘Weer niet gelukt,’ zei ze. ‘Ik denk dat mevrouw Sturm inderdaad op vakantie is.’

‘Dat mens slaapt. Zoals ieder weldenkend mens op dit uur.’

‘Ik probeer het straks nog eens.’

‘Kom nou maar,’ zei hij.

Hun bed kraakte. Gehoorzaam schoof ze naast hem.

‘Welterusten boef,’ fluisterde ze. ‘Ik weet dat je maar doet alsof. Trek je er alsjeblieft niks van aan. Vakantie is altijd even wennen.’