Hollands Maandblad. Jaargang 2002 (650-661)

[p. 14]

Guillotine voor huiselijk gebruik
door Frans Stüger

Al dagenlang zeurde René zijn vader aan het hoofd om een scheermesje. Op school had de meester de Franse Revolutie besproken, waarbij gebruik werd gemaakt van de guillotine. Het apparaat was uitgevonden, aldus de meester, omdat de beul die Maria Stuart had moeten onthoofden, wel drie keer moest toeslaan voordat het gewenste effect werd bereikt. Daarom had de vreedzame Franse arts Guillotin de guillotine uitgevonden. En - dat was grappig - Dr. Guillotin had, als hij de meester moest geloven, zelf ook het leven gelaten onder de valbijl.

René luisterde ademloos en tegen het einde van de les wist hij één ding zeker: hij wilde ook vreedzaam beroemd worden. Als hij nu eens een apparaat uitvond dat niet één maar honderden of zelfs duizenden mensen vreedzaam aan hun einde hielp... Dat zou mooi zijn. De mensheid zou hem voor altijd dankbaar zijn. Maar René besefte al te goed dat hij dan nog een lange weg had te gaan. Eerst moest hij maar eens proberen zelf een guillotine te bouwen.

Het idee sprak hem aan. Een guillotine op je kamer was altijd handig. Je kon bijvoorbeeld jongens die jouw pestten veroordelen tot onthoofding - helaas, maar het is niet anders - of dingen handig ermee afsnijden.

De bouw van het toestel scheen René eenvoudig toe. Met zijn meccanodoos nummer drie, van acht tot tien jaar, moest dat te doen zijn. Er was echter één probleem: hoe kwam hij aan een mes? Op dat moment zag René in gedachte zijn vader de hoek omkomen. Zou hij aan hem niet een scheermesje kunnen vragen?

Zijn vader weigerde pertinent; zei dat scheermesjes bloedscherp waren en dus dat het geen speelgoed was. Ten einde raad loog René dat iedereen in de klas van de meester op eigen wijze de Franse revolutie moest uitbeelden. En wat was nu mooier dan een guillotine? Dan kon hij meteen eens zijn handen laten wapperen, zoals zijn vader hem regelmatig smeekte. En inderdaad scheen deze laatste toevoeging zijn vader over de streep te trekken. In ieder geval gaf hij René een scheermesje, verpakt in vloeipapier, na hem op het hart te hebben gedrukt voorzichtig te zijn.

De volgende dag, woensdagmiddag om precies te zijn, ging René onmiddellijk aan het werk. In zijn tekenboek maakte hij eerst een schets: er moest een trapje van drie treden komen naar het schavot, daarna het schavot zelf, vervolgens moest hij twee maal twee staanders optrekken waartussen het mes omlaag zou zoeven. Er moest een katrol komen met vliegertouw waaraan het mes weer opgehesen kon worden voor het volgende slachtoffer en aan de onderkant van het schavot zou een halfgeopend luciferdoosje aangebracht moeten worden om de afgehakte hoofden op te vangen. Kortom: René bracht menig vrij uurtje op zijn kamer door, druk in de weer, met de obsessieve blik in de ogen die de ware onderzoeker kenmerkt.

Het was eind mei toen de guillotine tot volle tevredenheid werkte. De kopjes van de lucifers rolden bij proefterechtstellingen perfect in het doosje. Trots plaatste hij het apparaat op de tafel bij het raam, naast een vrolijk gekleurd blikje waarin een boon op een vochtig sponsje uitliep. In de tuin bloeide de rododendron.

Toen René op dat moment naar buiten keek, zag hij voor het eerst één tuin verder het meisje. Ze stond met haar rug naar hem toe. Hij kende haar niet. Haar zwar-

[p. 15]

te haar reikte tot halverwege haar schouders. De witte jurk en kniekousen contrasteerden met haar gebruinde huid. Ineens draaide zij zich om. René trok zich geschrokken terug.

's Avonds, onder het eten, vroeg hij aan zijn vader wie die nieuwe buren waren.

‘O, dat zijn joden,’ antwoordde zijn vader. Ondertussen probeerde hij met een vork zijn gehaktbal te klieven.

‘Joden?’ vroeg René. ‘Wat zijn dat voor mensen?’

‘Die praten met hun handen.’

‘Zijn ze dan doof?’

‘Nee, natuurlijk niet. Wat kun je toch een domme vragen stellen. Dat zijn mensen die heel druk doen, snap je? En ze hebben, zoals je weet, Jezus Christus aan het kruis geslagen.’

[p. 16]

Om te voorkomen dat hij weer een domme vraag zou stellen volstond René met: O ja, nou begrijp ik het. Toen hadden ze nog geen guillotine.’

‘Eet je bord nou maar leeg, wijsneus,’ zei René's moeder.

René deed er het zwijgen toe.

Vanaf die dag vatte René een buitengewone interesse voor het meisje op. Iemand die uit een familie kwam die Jezus Christus aan het kruis had geslagen, zo iemand kwam je niet vaak tegen. En dus stelde René zich, zodra hij in de gelegenheid was, verdekt op achter de gordijnen bij het raam in de hoop een glimp van het meisje op te vangen. Vaak stond hij er tevergeefs, in zijn neus peuterend van verveling of doelloos krabbend in zijn kruis. Soms had hij geluk, dan verscheen zij in de tuin om touwtje te springen met een vriendinnetje. Dan vergat hij zijn kruis of neus en probeerde uit de gedragingen van het buurmeisje op te maken waarom haar familie Christus aan het kruis had geslagen. Maar hoe langer hij naar het meisje keek, des te minder raakte hij daarvan overtuigd. Dit meisje, met haar glanzend-zwarte haar, kon geen familie zijn van moordenaars.

Op school hing een kleurplaat waarop de kruisiging stond afgebeeld. De mensen die daarop stonden leken helemaal niet op dit meisje. En familie lijkt op elkaar, wist René. Zoals hij op zijn ouders leek. Nee, die mensen op de kleurplaat keken heel gemeen en hadden kromme neuzen. Dit meisje had juist een rechte neus. René wist niet waardoor, maar ineens ontstond in hem de behoefte om dat het meisje te gaan vertellen. Om haar bemoedigend toe te spreken. Haar te zeggen dat haar familie onmogelijk Christus aan het kruis kon hebben geslagen; zij had immers een rechte neus. Daarna zouden ze voor altijd vrienden zijn.

Maar toen hij haar in gedachten voor zich zag staan, trok het bloed weg uit zijn gezicht en kromp zijn maag ineen van angst. René moest zich beperken tot zuchtend gluren.

Op een middag in juni trof hij haar weer onverwacht aan in de tuin. De rechtspraak waarin hij was verwikkeld en waarin hij behalve advocaat, aanklager ook rechter was, moest voor een korte tijd worden geschorst. Zijn piem, zoals zijn moeder het iedere vrijdagavond noemde, als René in de teil met warm water stond, lag al op het schavot in afwachting van de terechtstelling. Ook nu stond zij met haar rug naar hem toe. In haar hand hield zij een gele bal. Ze wierp de bal tegen de muur van het schuurtje, klapte daarbij in haar handen en ving de bal behendig op. Uit de zak van haar jurk haalde ze een tweede bal te voorschijn, kaatste nu beide ballen tegen de muur, klapte weer in haar handen om daarna de twee ballen op te vangen. Vervolgens kwam zij met een derde bal op de proppen.

René bespiedde haar met halfgeopende mond en fluisterde: ‘Als zij één bal laat vallen dan ben ik schuldig.’

Ook de derde bal ving zij moeiteloos op. Bij de vierde bal ging het bijna mis, vermoedelijk door een oneffenheid in de muur, maar op het allerlaatste moment wist zij de bal toch uit de lucht te grissen. Bij de vierde bal riep ineens een stem: ‘Judith, kom je binnen?’

Het meisje draaide zich abrupt om. Op het tuinpad stuiterden vier ballen. René ontgrendelde de katrol. Op dat moment zag hij hoe het meisje zich bukte om de ballen op te rapen. Ze toonde hem een hagelwitte onderbroek. Precies in het midden zat een rood vlekje. Het was alsof zijn piemel een eigen leven begon te leiden. Alsof het iets graag wilde en zich daar alvast groot voor maakte. Het mes viel. René gaf een gil en keek geschrokken omlaag. Vanaf het schavot lekte traag een druppel bloed. In het halfgeopende luciferdoosje lag een stukje voorhuid ter grootte van een sliertje snot.

Toen René weer opkeek, was het meisje verdwenen. Alsof er niets was gebeurd.