Hollands Maandblad. Jaargang 2002 (650-661)

[p. 34]

Slager zoekt vrouw
door René Hesselink

Lodewijk Thomas Dorenbosch was de jongste telg uit een eeuwenoud slagersgeslacht en dreigde ook de laatste te worden.

Zo ver de familieannalen reikten, waren alle voorvaderen van Lodewijk Thomas slager geweest. Tot midden negentiende eeuw hadden ze hun nering binnen de singels van de stad uitgeoefend en in 1857 had een eerdere Lodewijk Thomas zijn winkel naar de buurt van het juist met veelbelovende vooruitzichten ontworpen Koninginnepark verplaatst. De vooruitzichten werden bewaarheid: rond het park vestigden zich algauw doctoren, notarissen en advocaten, die graag een stukje vlees verorberden, daarbij niet gehinderd door een krappe beurs.

Natuurlijk, ook slagerij Dorenbosch had in de jaren dertig onder de crisis geleden en ook aan slagerij Dorenbosch was de toenemende concurrentie van de supermarkt niet voorbijgegaan, maar al die jaren had het familiebedrijf zich weten te handhaven. In de jaren vijftig waren er twee slagersknechten en drie verkoopsters in dienst geweest, een personeelsbestand dat in de daaropvolgende decennia geheel zou verdwijnen, totdat pa en ma Dorenbosch getweeën overbleven. Echt floreren deed de zaak misschien niet meer, maar er kwam genoeg geld binnen om voor zoon Lodewijk Thomas een gedegen slagersopleiding te bekostigen.

De dag nadat Lodewijk Thomas het diploma van de slagersvakschool ontving, kwam zijn vader bij een gruwelijk ongeval om het leven. Een zelfgekozen dood, werd gesuggereerd - de dag dat het ongeluk plaatsvond en de wijze waarop verleenden deze veronderstelling beslist enige waarde - maar Lodewijk Thomas was ervan overtuigd dat het een ongeluk betrof.

Matineus als hij was, had vader Thomas Lodewijk zich op de ochtend van zijn dood als gebruikelijk om zes uur rechtstreeks vanuit zijn bed naar de slagerij begeven, terwijl zijn vrouw haar toilet maakte en een ontbijt bereidde, en Lodewijk Thomas van een welverdiend uitslapen genoot. Het liefst begon vader zijn dag met het hakken van de karbonades en ook op de fatale ochtend was er een stevige varkensrug voorhanden. De rug op het hakblok, de bijl geheven om een eerste scheiding der bouten te maken, moet hij een vreemde beweging hebben gemaakt waardoor het scherp van de snede niet de varkensrug doorkliefde, maar een diepe kloof veroorzaakte in de zijkant van des slagers nek. Het bloed gulpte met zo'n kracht naar buiten dat zonder twijfel elke redding te laat zou zijn gekomen, was er al iemand in de nabijheid geweest om die redding te brengen.

Lodewijk Thomas had zijn vader gevonden, zijn hoofd op het slachtblok, bovenop de varkensrug. Even had hij gedacht dat zijn vader door slaap overmand het hoofd op het vlees had neergevleid als op een kussen. Even had de zoon zich vertederd gevoeld door zoveel liefde voor het vlees, maar algauw begreep hij dat er iets niet in orde was: er liep wel erg veel bloed uit de varkensrug en de houding van de slager leek weinig comfortabel.

Verlamd staarde hij naar de geslachte slager. De gedachte schoot door hem heen dat zijn vader zichzelf geofferd had, zo hing hij daar, geknield, over het slachtblok. Maar toen hij, met een wijde boog om het slachtoffer heengelopen, de verbijsterde blik in de opengesperde ogen ontwaarde, begreep hij: dit was geen opzet.

Diezelfde dag nog, nadat zijn vader in de woning boven de winkel was afgelegd, ving Lodewijk Thomas aan met de slagerswerkzaamheden: er kon geen sprake van

[p. 35]

zijn dat de zaak een hele dag gesloten zou worden! Bovendien jeukten zijn handen om aan de slag te gaan.

Toen zijn vader drie dagen later werd begraven, had het Lodewijk Thomas nog aardig wat moeite gekost zijn moeder ervan te overtuigen dat het ongepast zou zijn niet op de begrafenis te verschijnen en dat er dus weinig anders op zat dan de winkel twee uur te sluiten. Ze konden allicht 's avonds iets langer doorwerken.

Na de begrafenis hing Lodewijk Thomas in de winkel een portret van zijn vader op naast de foto's van diens vader en grootvader, en een nieuwe episode in de geschiedenis van slagerij Dorenbosch nam een aanvang.

Met groot enthousiasme nam Lodewijk Thomas de plaats van zijn vader in. Zelden kleefde er aan zijn handen geen bloed. Van 's ochtends zes - hij nam zijn vaders matineuze gewoonte over - tot 's avonds zeven hakte en sneed hij in het vlees dat het een lieve lust was. Zijn moeder stond hem bij in de winkel. Met zijn tweeën vormden ze een hardwerkend maar gelukkig middenstandersgezin.

De zondag was de enige dag in de week waarop zijn handen van vlees en bloed verschoond bleven. Een enkele keer echter begaf hij zich op de dag des heren stiekem naar de slagerij om er wat in de biefstukken te snijden, maar omwille van zijn moeder, wie de zondagsrust een heilig genot was, en ook wel om het vage gevoel van onheil dat die zondagse escapades hem bezorgden, wist hij dit tot een enkele uitspatting te beperken.

Op zijn dertigste verjaardag uitte zijn moeder haar verlangen dat hij zich een vrouw zocht. Een vrouw! Hij, Lodewijk Thomas Dorenbosch, diende een vrouw te zoeken, met haar te trouwen en bij haar een kleine Thomas Lodewijk te verwekken. Hij, Lodewijk Thomas Dorenbosch, wie het slachten een lust was, doch die verder in deze wereld niets te zoeken had en van de mensen niets anders verwachtte dan dat ze vlees kochten en vlees aten! Tussen het vlees voelde hij zich veilig, tegenover de mensen kwam hij niet verder dan wat moeizaam gemompel. Hij, Lodewijk Thomas, die dagenlang van slag was als hij zijn moeder in ondergoed had gezien, hij diende een vrouw te zoeken!

Zij kwam er niet op terug, maar Lodewijk Thomas dacht vrijwel dagelijks aan de noodzaak een vrouw te vinden; het voortbestaan van het geslacht Dorenbosch lag immers in zijn schoot besloten. Vanuit zijn veilige plaats achter het hakblok bespiedde hij de klanten, op zoek naar een geschikte huwelijkskandidaat. Heimelijk hoopte hij dat zijn moeder er een voor hem zou uitzoeken.

Op rustige momenten kon hij minutenlang naar de portretten van zijn recentste voorvaderen turen: waren zij aantrekkelijk geweest voor een vrouw? En 's avonds, als zijn moeder sliep, bekeek hij zichzelf in de spiegel: zou een vrouw hem willen? Hij dacht van wel, maar wat wist hij van vrouwen? Zijn oren waren misschien wat groot, en stonden vermoedelijk wat al te fier bijna loodrecht op de ronde bol die zijn hoofd was, als waren ze trots op hun omvang. En de platte, brede neus gaf zijn hoofd enigszins het aanzien van een varken, maar dat leek hem voor een slager niet ongepast. Nee, een vrouw die met een slager wenste te trouwen, hoefde met hem niet ontevreden te zijn, dacht hij alvorens in slaap te verzinken.

Iets anders dan deze nachtelijke zelfbespiegelingen had zijn moeders opmerking niet tot gevolg, en toen zij stierf - Lodewijk Thomas was inmiddels 36 jaar oud - was hij nog immer ongehuwd.

Drie dagen was de winkel gesloten, niet alleen vanwege het verdriet dat Lodewijk Thomas plotseling te verwerken kreeg, maar vooral ook omdat hij zich niet in staat wist in zijn eentje het vlees zowel te snijden als te verkopen. Hij hing een briefje op de deur: ‘Wegens sterfgeval gezocht: verkoopster’. De eerste gegadigde die zich aandiende nam hij in dienst.

Cecile bleek een niet al te snuggere maar bruikbare verkoopster en toen zij enke-

[p. 36]

le weken in de winkel gewerkt had, bedacht Lodewijk Thomas dar zij voorbestemd was zijn vrouw te worden. Mooi was ze niet, dat zag hij wel, maar waren zijn moeder en grootmoeder mooi geweest?

Op een maandagochtend - de eerste klanten moesten zich nog melden - besloot hij een poging te wagen. Cecile stond voorovergebogen het vlees in de koelvitrine te schikken toen hij haar van achteren naderde. Hij duwde zijn kruis tegen haar voluptueuze billen, boog zijn borst tegen haar rug en greep met zijn handen naar de plek op haar schort waarachter hij haar borsten vermoedde.

Met een kreet richtte ze zich op, stootte met haar achterhoofd tegen zijn mond zodat een tand door zijn lip sloeg, en verliet gillend de winkel. Lodewijk Thomas bleef verbaasd achter. Hij had zich aan alle regels van de verleidingskunst gehouden, dacht hij. Zo had hij het op de televisie gezien. Waardoor was ze dan toch zo ontsteld geraakt?

Er zat niets anders op dan een nieuwe verkoopster te zoeken, want Cecile kwam niet terug. Hij hing opnieuw een briefje op, dat pas na drie dagen - drie hels drukke dagen, want hij kon moeilijk de winkel weer gesloten houden - een sollicitante opleverde, die hij onmiddellijk in dienst nam.

Wilde hij niet het risico lopen zijn nieuwe werkneemster kwijt te raken, begreep hij, dan deed hij er beter aan geen verleidingspogingen te ondernemen. Maar hoe kwam hij dan aan een vrouw? Het voortbestaan van het geslacht Dorenbosch hing van hem af.

In de plaatselijke krant sloeg Lodewijk Thomas de contactadvertenties, evenals andere reclameuitingen, altijd over, maar nu besloot hij ze te bestuderen. Wellicht vond hij er zijn vrouw. Een hele vrije zondag besteedde hij aan het bestuderen van de vrouwen die zich aanboden, maar kiezen kon hij niet. Was hij die tedere, liefhebbende man die alle vrouwen zochten? Op zoek waren ze naar sportieve mannen met een brede belangstelling. Maar een brede belangstelling had Lodewijk Thomas niet. Het enige wat hem werkelijk interesseerde was vlees. Nu waren er vele vleessoorten, maar hij betwijfelde of de belangstelling voor het hele vleesassortiment een brede genoemd mocht worden. En was hij sportief? Lodewijk Thomas wist het werkelijk niet. Ook begreep hij niet dat een vrouw dat belangrijk kon vinden. Wat had je nou aan een sportieve man?

Het viel hem op dat de vrouwen niet op zoek waren naar een man om mee te trouwen, maar eerder naar een vriend, die ze een ‘maatje’ noemden, met wie ze op vakantie konden gaan of een avondje de bioscoop bezoeken. Sommigen zochten een man die hield van een goed gesprek. Ook hielden ze vaak van lezen. Dat men van lezen hield, begreep Lodewijk Thomas niet - ja, hij las elke dag de krant, en niet met tegenzin, maar ‘houden van lezen’? - en al helemaal niet zag hij de zin ervan in deze hobby te vermelden in een contactadvertentie. Lezen was toch bij uitstek iets dat je alleen deed?

Een enkele keer werd er om een man ‘met kinderwens’ gevraagd. Dat begreep hij. Een kinderwens had hij. Maar voortdurend werd er dan ook om ‘liefde voor de natuur’ gevraagd, of om ‘gevoel voor humor’, en hij had geen flauw idee of hij gevoel voor humor had. Hij zag graag grappige series op de televisie, en elke dag lachte hij om de grap in het hoekje op de voorpagina van de krant, maar dat deed iedereen toch? Betekende dit dat hij gevoel voor humor had?

Helemaal niet begreep hij de vrouw die iemand zocht ‘om de kou uit haar leven te verdrijven’. Dan zette je de kachel toch gewoon wat hoger? En de vrouw die ‘een hang naar alles wat verboden is’ had, diende bij de politie te worden aangegeven. Dat iemand zoiets van zichzelf durfde zeggen!

Nee, in de krant vond hij geen vrouw. Hij besloot zelf een advertentie te plaatsen.

[p. 37]

Een eenvoudig ‘Slager zoekt vrouw’ leek hem niet voldoende, maar wat meer te melden? Hij bestudeerde de advertenties van de mannen. Ook die vroegen zelden expliciet om een huwelijkspartner. Iedereen wilde een ‘intieme vriendschap’, ‘serieuze relatie’ of ‘erotische verhouding’. Lodewijk Thomas was op zoek naar een vrouw die hem een kind zou willen schenken en die als verkoopster in de winkel kon werken. En dan mocht ze van hem 's avonds best een boek lezen in plaats van tv kijken. Ja zelfs was hij bereid met haar de plaatselijke bioscoop te bezoeken, al kon niemand van hem vragen dat hij een ‘brede culturele belangstelling’ tentoon zou spreiden.

[p. 38]

Er moesten toch vrouwen bestaan die niet op zoek waren naar ‘integriteit’ en ‘tederheid’, maar die een man met een eigen zaak zochten, een degelijke middenstander als hij, om mee te trouwen en een gezin te stichten. ‘Degelijke slager (36) met eigen bedrijf en kinderwens zoekt vrouw’ luidde de tekst die Lodewijk Thomas in de krant liet zetten.

Binnen een week kwam er één reactie. Gertrude van Damme schreef dat ze 32 jaar oud was en graag kennis met hem maakte. Of zondag over een week hem schikte.

Dat schikte, want aan zijn moeders sterfbed had hij gezworen op zondag geen vlees aan te raken. Hij schreef Gertrude dat hij er naar verlangde met haar kennis te maken en dat de zondag in kwestie hem zeer goed uitkwam.

De zaterdagavond voorafgaand aan de zondag waarop hij het belangrijke bezoek verwachtte, sloot hij stipt om vijf uur de winkel, dweilde en boende de vloeren, muren en vitrines in de winkel tot ze glansden als nooit tevoren en zorgde dat het bovenhuis een propere indruk maakte als overigens altijd. Voor het eerst in zijn leven - en naar hij hoopte voor het laatst - sliep hij die nacht slecht.

Bij de bakker had hij een appeltaart met slagroom besteld en het koffieapparaat pruttelde aangenaam toen de bel ging. Op de stoep stond een geweldig grote vrouw.

‘Gertrude van Damme.’

‘Komt u binnen,’ reageerde hij lichtelijk verbouwereerd. Ze was bijna een kop groter dan hij en het zou hem niet verbazen wanneer ze ook kilo's zwaarder was.

‘Ik ben Lodewijk Thomas Dorenbosch.’

‘Aha, de koffie ruikt al heerlijk!’

Een vrouw met eenvoudige verlangens, concludeerde Lodewijk Thomas, en hij schonk een kopje koffie in. Zij kwam onmiddellijk ter zake.

‘U woont hier alleen?’

Hij knikte. Ze keek goedkeurend om zich heen.

‘Juist. En de slagerij? Werkt u daar alleen?’

‘Met één verkoopster. Ik kan niet alles alleen.’

‘Die zullen we dan moeten ontslaan. Kunnen we nu de winkel bekijken?’

Hij ging haar voor en daalde de trap af naar de slagerij. Hij toonde haar de pas vijf jaar oude koelcel, waarvan zij tevreden concludeerde dat die dus nog gemakkelijk vijftien jaar meekon, maar de ouderwetse vitrine in de winkel beviel haar duidelijk niet.

‘Die moeten we op termijn vervangen.’

Weer boven, bij een tweede kop koffie, joeg zij de kogel door de kerk.

‘Ik zal dan maar zo snel mogelijk beginnen. Ik wou morgen maar in de winkel komen werken en kan volgende week zondag mijn spullen verhuizen. Ik heb niet veel, dus dat is zo gepiept.’

‘Fantastisch,’ was alles wat hij uit kon brengen en hij was zeer in zijn nopjes toen hij de deur achter haar dichttrok. Voor de kruiswoordpuzzel in de weekendbijlage van de krant ontbrak hem die avond de vereiste rust.

Maandagochtend acht uur was ze present, goedkeurend mompelend toen hij al aan het werk bleek en stak meteen de handen uit haar mouwen. Vanaf die maandagochtend - of eigenlijk al vanaf de zondag daarvoor - hoefde Lodewijk Thomas geen beslissing meer te nemen: voortaan werd alles met ongekende voortvarendheid door Gertrude geregeld. Zijn moeder zou trots op hem zijn geweest met zo'n vrouw.

Een week later kwamen haar, inderdaad in aantal zeer geringe, spullen en drie maanden later waren ze officieel man en vrouw.

Tot in bed maakte zij de dienst uit. Gedwee kroop hij vijf keer in de maand bovenop haar, totdat zij zei dat het niet meer hoefde, want ze was zwanger.

Het koste hem nogal wat moeite om de zoon die geboren werd Thomas Lodewijk genoemd te krijgen - Gertrude had een sterke voorkeur voor Gerard Willem,

[p. 39]

de namen van háár vader - maar toen Lodewijk Thomas haar de Dorenboschstamboom toonde, begreep ze dat er weinig anders opzat dan voor één keer toe te geven aan haar echtgenoot.

Was het door de nederlaag die ze hier leed dat ze vanaf de geboorte van hun zoon het leven van haar man tot een hel maakte? Lodewijk Thomas wist het niet, zoals hij ook niet precies kon zeggen waarin dat helse was gelegen. Hij leefde voordien alleen voor zijn zaak en voor het vlees, en dit veranderde niet. Ook de intensiteit van hun contact bleef beperkt tot het uitwisselen van enkele woorden per dag. Maar waar zij hem tot de geboorte van hun zoon met onverschilligheid bejegende, was haar houding daarna vijandig. Wenste ze hem vroeger nog wel eens een goede morgen, nu

[p. 40]

werd hij uit bed gejaagd met de woorden ‘aan het werk, man’, terwijl hij toch heus niet langer bleef liggen dan gewenst. Integendeel! Door de vijandige houding van zijn vrouw verliet hij nog vroeger in de ochtend dan voordien de echtelijke sponde om zich naar het hakblok te spoeden.

In de winkel voelde hij zich nergens veilig voor haar priemende, veroordelende blikken, en zelfs als hij achterin de winkel bezig was met het malen van het gehakt, terwijl Gertrude zich voorin de zaak met de klanten bemoeide, dan nog zag hij aan haar brede rug dat zij elke handeling van hem afkeurde. At hij 's avonds de door haar bereide, niet bijzonder smakelijke, doch adequate soep, dan wist zij het kleine beetje genoegen dat hij daaraan ontleende nog te vergallen door bits op te merken dat hij met zijn slurpen het verkeerde voorbeeld gaf aan hun kind.

Verder beperkten haar opmerkingen zich tot ‘zou je niet eens...’ ‘Zou je de krant niet eens gaan lezen?’ ‘Zou je niet eens gaan slapen?’ Lodewijk Thomas antwoordde zelden, maar volgde stipt haar bevelen op. Had ze niets gezegd, hij had precies hetzelfde gedaan.

Alleen in het halve uur tussen opstaan en ontbijt dat hij alleen met de karbonades doorbracht, voelde hij zich op zijn gemak. Dat halve uur breidde zich allengs uit tot een uur, totdat zij ook daarover misprijzende opmerkingen maakte. ‘Dat karbonadehakken gaat je ook niet best meer af!’ of ‘Heb je ze weer te klein gehakt?’ Dus beperkte hij het hakken tot precies drie kwartier, van kwart voor zes tot half zeven. Iedere afwijking hiervan werd door zijn vrouw onmiddellijk met een zure opmerking afgestraft.

Zo leefde hij vijfentwintig jaar lang. Drie kwartier vrij hakken, en de rest van de dag genadeloos zwoegen onder het juk van zijn vrouw. Van lieverlede verviel hij, ondanks de dure eed die hij zijn moeder had gezworen, in zijn oude gewoonte zich op zondag een kwartiertje terug te trekken in de slagerij, totdat Gertrude hem betrapte. Toen bestond ook deze vluchtmethode niet meer.

Op de ochtend na de dag dat zijn zoon Thomas Lodewijk afstudeerde aan de slagersvakschool legde hij zijn hoofd op het slachtblok en sneed met een flinke snee van het vlijmscherpe slagersmes zich de keel af. Er lag geen vlees op het blok, zodat er geen vergissing mogelijk was: Lodewijk Thomas Dorenbosch had vrijwillig de dood gekozen.