Hollands Maandblad. Jaargang 2002 (650-661)

[p. 5]

Scène uit een huwelijk
door Ton Rozeman

Wat me van mijn huwelijk het meest is bijgebleven, is onze reis naar Basel.

‘We gaan naar Basel om uit te rusten van een jaar hard werken,’ zeiden we tegen familie en vrienden.

Dat klonk aannemelijk. Maar het was niet waar. Jolanda en ik gingen niet naar Basel om uit te rusten. We gingen naar Basel om een kind te maken.

Ik geloof niet dat ík graag een kind wilde. Jolánda wilde graag een kind. En ik wilde graag Jolanda. Zo eenvoudig was mijn leven toen.

Vakantiebestemming Basel hadden we trouwens niet zelf uitgekozen. Zo'n bestemming kies je niet zelf uit. Het was een idee van de vader van Jolanda, een overenthousiaste leraar Duits die daar zijn tweede-huwelijksreis had doorgebracht. Al een paar jaar had hij er bij ons op aangedrongen om er ook eens naartoe te gaan. En al een paar jaar hadden we steeds iets bedacht om het niet te doen. Maar nu wisten we niets meer te bedenken. Nu gingen we naar Basel.

En ook de periode dat we gingen, hadden we niet geheel zelf in de hand. We moesten uitgerekend die week gaan: dan waren de eitjes van Jolanda op hun best. De vrouw die het chalet verhuurde vond dat we beter een week later of eerder konden vertrekken. Dat scheelde vijftig gulden pee-pee vanwege de krokus. Maar die vrouw wist natuurlijk niets van de eitjes van Jolanda.

Achteraf gezien hadden we maar beter wel naar haar kunnen luisteren. Niet vanwege die vijftig gulden, maar omdat er dan geen ongeluk zou zijn gebeurd. Achteraf is alles altijd makkelijk en overzichtelijk. Ook mijn huwelijk met Jolanda.

Jolanda zat achter het stuur, zij was de enige van ons twee met een rijbewijs. We hebben onderweg één keer overnacht, in Baden-Baden. Die overnachting was niet echt nodig, we hadden gemakkelijk door kunnen rijden: Basel mag dan wel niet in Nederland liggen, het is ook niet het andere eind van de wereld. Maar Jolanda wilde uitgerust aan de vakantie beginnen. Ze vond dat het verwekken van een kind geen haastklus mocht worden.

En net als de overnachting had ook het ongeluk de dag erna iets overbodigs. Het was een flutongeluk, een ongeluk van niks, een ongeluk dat amper een ongeluk mag heten. Maar het verpestte wel onze vakantie. Het gebeurde vlak voorbij Basel, we hadden de verkeerde afslag genomen en kwamen terecht in een dorpje dat wel op de kaart staat vermeld, maar dat in werkelijkheid nauwelijks bestaat. Ze hebben er geen kerk, geen café, niets. Maar wel een soort drogist, en daar gingen we even naar binnen. Jolanda's haar viel steeds voor haar ogen, ze wilde haarspeldjes kopen. Ik vond het overbodig, we waren er tenslotte bijna, maar zij stond erop, ze wilde niet dat ze uitgerekend de laatste paar kilometer een ongeluk veroorzaakte omdat heur haar voor haar ogen viel.

We kwamen net uit de drogist toen er een auto achteruit de helling af kwam gereden. Gereden is misschien niet het juiste woord: de auto kwam zachtjes en voorzichtig aangerold, alsof de bestuurder in de gaten had dat je in de bergen geen onverstandige dingen moet doen. Alleen hád deze auto geen bestuurder, de auto stond gewoon niet op de handrem en kwam op eigen initiatief op ons af, juist toen Jolanda een speldje in heur haar schoof. Ze deed een stap naar achter en struikelde over de stoeprand, ze probeerde haar val te breken door haar arm voor zich uit te strekken. En die arm strekken: dat had ze beter niet kunnen doen. Tenminste, dat vertelde de

[p. 6]

Zwitserse arts op de ehbo-post, waar Jolanda met wat later bleek een gekneusde rib toch nog naartoe had weten te rijden. Hij zei dat er niets aan de hand was en dat een gekneusde rib vanzelf weer geneest. En omdat het er nogal hightech uitzag, veel hightecher dan in Nederland, geloofden we dat ook. ‘Ik wens u een prettige vakantie,’ zei hij.

Maar een prettige vakantie werd het niet. Het verwekken van een kind is geen pretje als je vrouw een gekneusde rib heeft.

Of ik haar niet te onstuimig wilde beetpakken. Of ik haar niet bij haar ribben wilde beetpakken. Of ik niet te ruw in haar wilde bewegen. Of ik liever maar helemaal niet in haar wilde bewegen. En ten slotte, halverwege de week, of ik ook maar liever helemaal niet in haar wilde komen. Daar had ik allemaal best begrip voor, maar later toch weer niet. Ik besloot maar eens een ommetje te maken. Alleen formuleerde ik dat wat anders. Ik zei niet dat ik een ommetje ging maken. Ik zei dat ik mijn spullen pakte en nooit, nooit meer terug zou komen. En ik heb mijn spullen ook gepakt. Maar ik ben wel weer teruggekomen. Dat van dat terugkomen had ze niet verwacht, ze lag onbedaarlijk te huilen op bed. En dat huilen was nogal pijnlijk. Met een gekneusde rib kun je beter niet onbedaarlijk huilen.

We praatten het uit. Zij zei dat ik niet meer van die lelijke dingen moest zeggen. En ik zei dat ze me wat meer moest vertrouwen. Natuurlijk zou ik wel weer terugkomen, ze kende me toch? Ik had dan wel demonstratief mijn koffer in de auto geladen, maar ik had niet eens een rijbewijs.

Ze huilde nog een beetje. En ik beloofde dat we iets zouden bedenken. ‘We gaan hieruit komen,’ zei ik dapper. En we bedachten een oplossing. Of iets dat voor een oplossing moest doorgaan. We zouden proberen mijn zaad in Jolanda te krijgen zonder dat ik zelf in haar kwam. Aanvankelijk deed ik dat met mijn vingers. Jolanda kleedde zich uit en liet zich bekijken; ik liet mij gaan en wat er uit mij kwam bracht ik handmatig bij haar in. Maar die methode werkte volgens Jolanda niet goed; ze vond dat er te veel verloren ging. En na een nachtje erover te hebben geslapen, kwam ze met het voorstel om het met een trechtertje te proberen. Ik ging daarmee akkoord, ik had het tamelijk gehad en zou overal mee akkoord gaan. We hebben het drie keer geprobeerd: mijn zaad in een trechtertje en dat trechtertje in Jolanda. De eerste keer ging wat onhandig, maar de derde keer raakten we er al aardig bedreven in. Toen was de vakantie voorbij.

Maar de problemen gingen gewoon verder. We moesten nog terug in Nederland zien te komen. De makkelijkste oplossing was om alternatief vervoer te regelen: iets met een trein of een vliegtuig, het werd allemaal gedekt door de reis- en kredietbrief van de anwb. Maar onze relatie kenmerkte zich niet door het kiezen van makkelijkste oplossingen. We kozen iets anders.

En dat we iets anders kozen, lag niet zozeer aan onszelf alswel aan de vader van Jolanda. Die had haar door de telefoon een verkeerd soort moed in gesproken. Hij zei dat je na een ongeluk maar het beste meteen weer in je auto kunt stappen, anders durf je nooit meer te rijden. Een collega bij hem op school was eens in een kettingbotsing terechtgekomen. Die man had dood kunnen zijn, maar hij had geen schrammetje. Alleen durfde hij niet de volgende dag met de auto naar school. Hij zei: ‘Dat doe ik morgen wel weer.’ En de volgende dag zei hij hetzelfde. Dat was alweer een jaar geleden, en nog steeds ging die man met de bus.

Dus reed Jolanda ons met haar gekneusde rib terug naar Nederland. Dat wil zeggen: we hielden ieder uur een pauze van een kwartier en overnachtten in totaal drie keer: in Lahr, in Frankfurt, in Köln. Ik heb haar vaak gezegd dat ze naar omstandigheden een zeer bekwaam bestuurster was. En alsof dat niet genoeg was, zei ik ook dat ze dit voor het nageslacht deed en dat we later aan ons kind zouden vertellen hoe dapper zijn moeder was. Ik zei dat ons kind trots op haar kon zijn. Ik zei dat ik trots was.

[p. 7]

Ik zei dat haar vader trots was. Van dat soort uitspraken fleurde ze op. Maar bij de Duits-Nederlandse grens was er geen redden meer aan. ‘Er is iets in me geknapt,’ zei ze. Dat zei ze heel rustig. Ze keek me lief aan. Toen legde ze haar hoofd op het stuur en begon te huilen. Ze zei dat ze een zwakkeling was, een moeder van niets. Toen heb ik haar vader gebeld om te zeggen dat het toch niet zo'n goed advies was om door te rijden.

Die man is ons met de trein op komen halen. Hij heeft de auto voor ons naar huis gereden. En wij moesten bij hem in onze auto blijven zitten, we mochten niet alsnog ander vervoer regelen. Hij zei: ‘Je kunt nog beter als passagier in de auto zitten, dan dat je helemaal niet in de auto zit.’ Jolanda zat vooral voor zich uit te glimlachen met haar handen op haar buik.

Dit alles is zo'n tien jaar geleden. Mijn huwelijk met Jolanda is lang en breed voorbij, evenals de relatie die daarna kwam, en de relatie daarna. Toch denk ik nu bijna dagelijks aan onze vakantie naar Basel, en vooral aan de terugtocht. Het zit momenteel niet zo mee. Ik zit alweer een tijdje zonder werk. En zonder vriendin. En zonder geld. Het wordt met de dag moeilijker om een reden te vinden om uit bed te komen. Vrienden zeggen dat ik de draad weer op moet pakken. Ze zeggen dat ik door moet gaan, al zeggen ze niet waarméé. Maar ik geloof er niet meer in, ik vertrouw niet meer in adviezen die er op neerkomen dat je na een ongeluk gewoon maar weer verder moet rijden alsof er niets aan de hand is.