Hollands Maandblad. Jaargang 2001 (638-649)

[p. 35]

Afscheid van zijn moeder
door Hans Münstermann

Hij stond midden in zijn kamer die nu bijna leeg was.

‘Kun je daar de was doen? Hoe doe je dat met de was?’

Hij wist het nog niet.

‘Dan kom je maar hier de was doen.’

Voor de laatste keer ging hij de trappen af en liep naar de auto.

Zijn ouwe deken lag over de motorkap. Hij moest denken aan het paard van de schillenboer dat hier vroeger door de straat sjokte. Een man op klompen en een oud paard met een deken op zijn rug. Het paard had soms een kolossale erectie. Zo ontzaglijk groot dat de top van het geslacht de straatstenen raakte.

Nu lagen zijn spullen in het kleine Dafje van zijn moeder.

‘Heb je alles?’

‘Ik heb alles.’

‘Kijk nog eens goed.’

Dat vond hij niet meer nodig. Hij kon de muren niet meenemen, met de lagen verf en behang. Ooit had hij de hele kamer zwart geverfd, tot afgrijzen van de familie. Nu zag het eruit als de verlaten folterkamer in een spookslot.

Er stond alleen nog zijn bed en het stinkende oliekacheltje.

Daar was hij nu definitief van verlost.

‘Ik heb alles.’

Wat had hij nou eigenlijk? Een paar boeken, wat ondergoed, een gammele pick-up met twee of drie langspeelplaten.

Booker T, de Rolling Stones. Dat was eigenlijk het enige dat hij beslist niet mocht vergeten. Het enige waar zijn ouders niks aan hadden als hij het zou vergeten. Als de wereld nog honderd miljard jaar bestond dan zou zijn moeder nóg niet naar de Stones willen luisteren. Het idée. ‘Andreas?’ - ‘Ja mam.’ - ‘Zou jij dat mooie nummer nog eens willen opzetten. Een beetje hard graag.’ - ‘Wat bedoel je mam?’ - ‘Sympathie voor de duivel.’ De stem van zijn moeder die dit zegt. Zelfs in een ander sterrenstelsel, in een andere dimensie, bleef het ondenkbaar.

‘Weet je al hoe je dat gaat doen met het eten?’

Zijn moeder kwam naast hem zitten en startte de motor. Het geluid van een gezellige koffiemolen vulde de straat. Met een schok kwam de auto in beweging.

Er stond niemand voor het raam om naar hem te zwaaien.

De boom bij de voordeur, die hij zo vaak met een bal had proberen te raken, bleef roerloos. Hij zou zelf kunnen zwaaien. Naar de mooie uren. De intens gelukkige uren, duizenden, die hij hier beleefd had, met zijn vriendjes.

Dag uren.

‘Wat is het druk.’

Bij het Roelof Hartplein was ze al volledig de kluts kwijt.

‘Hoe moet ik eigenlijk rijden?’

‘Je moet naar de Ceintuurbaan, en dan via de Ferdinand Bol de stad in, dan gaat het vanzelf.’

[p. 36]

‘Jij doet alsof dat allemaal vanzelf spreekt. Dat weet ik toch niet.’

‘Dat weet je best.’

Hij keek naar de winkels op de Ceintuurbaan.

De etalage van de groenteman die hij ooit een paar dagen had geholpen in een schoolvakantie. Er kwam een herinnering boven, ineens. Hij moest een kist bananen van de auto naar de winkel dragen. Maar hij liep weg met die kist, in de richting van de Hobbemakade. De groenteman was achter hem aan gekomen. ‘Andreas, waar ga je heen?’ Het was net of de groenteman hem wakker maakte. Hij was omgekeerd en weer mee teruggelopen.

De Albert Cuyp werd schoongemaakt.

‘Je komt toch wel thuis met sinterklaas, ik wil dat je er bent.’

Ze kon dit beter niet zeggen. Als er iets was op de wereld waar zijn speciale belangstelling niet naar uitging, dan was dit het sinterklaasfeest. Ze wist dit heel goed. O, wat wist ze het goed. Hij deed zijn uiterste best om niks te zeggen. Gun haar niet de kans om hierover door te gaan. Hij voelde hoe ze naar hem keek.

‘Ik reken op je.’

Hij zou haar bij haar nekvel kunnen pakken om haar nu eens goed door elkaar te schudden. Het omvangrijke lichaam, met het nog altijd mooie hoofd flink schudden. Om te zien of er iets uit viel. De dingen waar ze goed in was. De woorden die ze altijd bij zich had. Woorden als ‘kerst’ en ‘feestdagen’.

De pruttelende koffiemolen passeerde de Heineken Brouwerij.

Bier drinken, dat kon ze heel goed.

Ze zwabberde langs het Weteringplantsoen.

‘En nu? Hoe moet ik nu rijden?’

Ze moest langs de poffertjestent naar de Vijzelstraat. Daar had zijn zusje Brunhilde Kees voor het eerst ontmoet. De macht van zijn ouders was op een grens gestuit. Hier.

De Daf ging niet naar de Vijzelstraat. Zijn moeder stuurde de auto weer een halve slag om het plantsoen.

‘Wat ben je nou eigenlijk aan het doen?’

‘Ja jij zegt niks. Ik weet toch niet hoe ik rijden moet.’

Langzaam gingen ze nog een keer om het plantsoen heen, tot bij de ingang van de Vijzelstraat.

Hij wist dus: nu komt het. Hij voelde het voor de zoveelste keer. Hier, op dit punt, begon de magie van de stad echt te werken. Hij had het gemerkt toen hij ooit voor het eerst met zijn vader op weg ging naar de Cineac. Te voet. Hier begonnen de geheimzinnige dingen. En jaren later, toen hij in zijn eentje koortsig op weg ging om uit te zoeken of er echt bioscopen bestonden met seksfilms.

Waar je de geheimste dingen kon zien.

De magie was er nog steeds.

In de Vijzelstraat hoorde hij de hijgende stemmen. De drukte werd ingewikkeld. De zuigkracht groter. Ga door! Nu niet ophouden. Kom. Een enorm koor van hijgende stemmen en onbegrijpelijke tekens trok de wandelaars in de richting van de binnenstad. Ze passeerden het bakstenen gebouw dat op een dag voor een deel was ingestort.

De Munt bood ineens uitzicht op verlokkingen in alle windrichtingen. Het eerste grandioze hoogtepunt. De wereld was hier zo complex dat je gewoon niet wist welke kant je op moest kijken. Ze moesten voor het eerst langdurig wachten voor de overstekende voetgangers.

‘Wat is het eigenlijk voor buurt?’

[p. 37]

‘Gewoon een buurt.’

‘Wat voor mensen wonen er? Is het ordinair?’

‘Het is niet de Apollolaan.’

Op het Rokin stak zijn moeder een sigaret op.

Er waren nog altijd straten en stegen die hij niet kende.

Wat was er eigenlijk precies achter de Oude Turfmarkt? Er ging een golf van enthousiasme door hem heen.

Naast de Daf, in hetzelfde tempo, was een grote zwarte limousine komen rijden, versierd met vlaggetjes en slingers. Een bruidspaar op weg naar het stadhuis. Eigenlijk was het een heel feestelijke dag.

Hij rukte met zijn legers op in de richting van de Dam. Er zat geen radio in het dashboard van de Daf. Maar hij hoorde de muziek. Ze gingen stapvoets vooruit, stonden nu stil schuin tegenover de ingang van hotel Polen. Hier was ooit een foto gemaakt van Amsterdammers die met bedrukte gezichten de Duitse intocht moesten aanschouwen.

Zijn moeder stond stil om de limousine te laten passeren die rechtsaf ging naar de Damstraat.

‘Het is niet waar!’ riep zijn moeder uit.

[p. 38]

‘Wat?’

‘Maar kijk dan toch.’

‘Waar?’

‘In die grote wagen.’

‘Wat is daarmee?’

‘Dat is Johan Cruijff.’

De voetballer lachte breed en hij zwaaide terwijl de limousine afsloeg.

Andreas bleef over zijn schouder naar rechts kijken. De limousine gleed naar de Damstraat, op de trottoirs gevolgd door hollende nieuwsgierigen.

‘Leuke knul,’ zei zijn moeder.

Ze raakten bekneld in een file op het Damrak.

‘Er is geen doorkomen aan.’

Het was december, de straat was vol met winkelende mensen.

‘We komen er zo nooit.’

‘Ach mens.’

‘Ik ga terug.’

Ze reden weer stapvoets, steeds langzamer tot ze halt moesten houden naast een enorme etalage van de Bijenkorf.

Een lachende Zwarte Piet in een berg cadeaus.

Hij schatte dat ze nu halverwege waren.

‘Jij rijdt gewoon door, zoals we hebben afgesproken.’

‘Is het daar goed verwarmd?’

‘Je denkt toch niet dat ze de hele wereld over gingen zonder verwarming bij zich te hebben.’

‘Maar het is een oud schip. Het is toch eigenlijk afgedankt.’

Zij wou hem mee terug nemen. Het drong ineens tot hem door. Midden op het Damrak begon ze waarachtig aan het stuur te draaien om dwars over de weg om te keren.

Hij dacht dat hij gek werd.

‘Dan gaan we toch een andere keer?’

‘Nee, we rijden door.’

Ze trokken allebei aan het kleine plastic stuur.

‘Je kan toch ook op een andere dag verhuizen.’

‘Dat wil ik niet.’

‘Maar het kan toch ook morgen?’

Hij bezwoer haar om door te rijden.

‘Maar dan staan we hier morgenochtend nog.’

Met een zucht reed ze weer een eindje rechtuit, tot ze stilstonden voor het Beursplein.

Hij wist nog dat hij voor het allereerst met haar naar de Bijenkorf ging.

Hij kreeg een groot plaatjesboek van Kuifje.

‘De doodskus van Dr. Fu Manchu’ stond er in lelijke schreeuwende kleuren op de gevel van Cineac Damrak.

Hij moest denken aan de smerige tijdschriften die hij zou gaan kopen. Niet meer wonen in een kamer die elke dag door zijn moeder wordt bezocht en schoongemaakt.

Baden in zijn eigen vuil.

In een grote cirkel reden ze om het Station.

Weet je wat? Het leven gaat beginnen.

Abrupt trapte ze op de rem.

‘En je fiets dan? Hadden we je fiets niet moeten meenemen?’

Ze wou alweer rechtsomkeert maken.

[p. 39]

‘Ik heb helemaal geen fiets.’

‘Heb jij geen fiets!?’

‘Welnee.’

Het autootje hobbelde langs het open havenfront. ‘Je gaat hier toch niet 's avonds laat lópen. Dat is doodeng.’

Op de Westerdoksdijk wees hij naar het Stenen Hoofd.

‘Hier is het,’ zei hij.

‘Ik zie niks.’

‘Dat komt omdat het zo groot is.’

Hij stapte uit om zijn collegekaart te tonen aan de portier.

Toen hij weer naast haar zat reden ze langzaam verder.

Nu drong eindelijk tot haar door dat het geen Amsterdamse woonschuit was.

‘Wat is dat groot.’

Over de hele lengte van bijna tweehonderd meter was het schip versierd met lampjes en vlaggetjes.

‘Ik wist niet dat het zo groot was.’

[p. 40]

Er was ruimte genoeg op de kade om de auto gewoon tot stilstand te brengen maar zijn moeder bleef zuchtend kleine stukjes vooruit en achteruit rijden.

‘Wat doe je met Kerstmis?’

Hij had geen zin om er op in te gaan.

‘Met Kerstmis ben je gewoon thuis. Denk eraan.’

De auto stond nu stil naast de ingang.

‘Ik begrijp niet dat het allemaal op dit moment moet gebeuren. Met de feestdagen voor de deur. Je had toch ook in januari kunnen gaan.’

Het woord ‘feestdagen’. Daar kon een mens een hartverzakking van krijgen. Of een bijzonder felle bloedspuwing.

Ze stonden bij de loopplank. Een donker gat in het roestige metaal.

‘Zal ik je het eerst maar laten zien?’

Ze staarde in het duister van de vierkante opening.

‘Akelig ziet het eruit.’

Ze hielp hem met het dragen van zijn spullen.

‘Wat is het hier donker!’

In het trappenhuis bleef ze staan om in de spiegels te kijken.

Ze liep achter hem aan naar zijn hut.

‘Wat voor mensen wonen hier? Zijn dat wel allemaal studenten?’

Hij opende de deur met een geelkoperen sleutel.

Hij wist wat ze zou gaan zeggen.

‘Wat is dat klein. Dan kun je toch veel beter thuis zitten.’

Ze liep door het smalle gangetje naar de patrijspoort.

‘Je hebt niet eens een behoorlijk raam.’

Ze gingen een paar keer terug naar de auto. Onderweg steeds de geluidjes die uit haar keel kwamen. Geluidjes die het nog eens extra wilden benadrukken. Het ergste zuchten.

Nu waren ze klaar met de verhuizing. Zijn moeder stond bij de deur en hij zat op het bed.

Ze zou terug moeten naar het huis waar hij niet meer zou eten en slapen.

‘Ik wil niet dat je hier met Kerstmis in je eentje blijft zitten.’

‘We zien wel,’ zei hij.

Er was niet eens een stoel waar ze op kon zitten.

‘Hoe houden ze dat hier schoon?’

In de lobby, bij de monumentale trappen, en weerkaatst door de enorme spiegels, gaven ze elkaar een zoen.

Hij stond op de voorplecht van het enorme schip terwijl op de kade zijn moeder in haar Daf stapte. Ze zwaaide en toeterde en hij zwaaide terug.

Door de smalle, schemerige gangen liep hij naar zijn hut.