Hollands Maandblad. Jaargang 2001 (638-649)

[p. 25]

Een meedogenloze vrede
door André van der Veeke

Op de tiende dag van de oorlog werd ik verkouden. Als ik slikte, hoorde ik in mijn hoofd het geraas van instortende muren. Het was niet de eerste keer dat ik dat jaar wat mankeerde. Ik wist niet wat de oorzaak was en eigenlijk wilde ik het ook niet weten, bang als ik was dat een medisch onderzoek een verschrikkelijke ziekte aan het licht zou brengen. Het leek me raadzaam om zo lang mogelijk rond te blijven lopen met wat het dan ook wezen mocht. Wel raadpleegde ik telefonisch mijn huisarts, dat kon geen kwaad. Ik wist dat ik de man niet zelf aan de lijn zou krijgen. Hij beschikte over een doortastende assistente, die tachtig procent van de consulten in zijn praktijk telefonisch afhandelde. Zij was het inderdaad die me op daadkrachtige wijze een hoestsiroop aanbeval. Deze kon ik zonder recept bij een apotheker ophalen. Toen ik een paar uur later de apotheker uitlegde wat mijn verlangens waren, vroeg hij om wat voor soort hoest het ging. Ik moest het antwoord schuldig blijven, maar kreeg niettemin een fles met op het etiket het opschrift: ‘Tegen droge (afmattende) hoest.’

Na enkele dagen nam de keelpijn wat af, maar mijn hoestbuien werden steeds erger, vooral 's nachts. Zodra ik mijn hoofd op het kussen liet zakken, sprong er een hardnekkige prikkelhoest op in mijn keel die na verloop van tijd de aderen in mijn hoofd bijna deed knappen. Slapen was vrijwel onmogelijk onder deze omstandigheden. Koorts bleef echter uit, dus volgens de maatstaven van de jaren vijftig was ik niet echt ziek. Wel zag ik af en toe in een visioen wat de rook van tienduizend cigarillo's in mijn keel had aangericht. Inmiddels was ik gestopt met roken. Dat stond onder deze omstandigheden gelijk aan zelfmoord.

De vraag of ik echt ziek was, bleef in een moreel vacuüm hangen. In elk geval werd ik iedere ochtend gebroken wakker na een nachtrust van hooguit een paar uur. In deze toestand kon ik natuurlijk niet blijven werken, zeker niet in de slangenkuil waarin ik mijn dagelijks brood verdiende. Ik meldde me officieel ziek. Na een paar dagen belde mijn baas met de mededeling, dat mijn werk bleef liggen omdat hij geen invaller kon vinden. Ik trok me niks van zijn gezeik aan en bleef thuis, zodat ik van uur tot uur de nieuwsuitzendingen kon volgen.

Voor het eerst van mijn leven was mijn land in oorlog. Het was een luxe oorlog, dat wel. Aan onze kant mocht niemand sneuvelen. Desondanks hing er opwinding in de lucht. We waren in oorlog. Die opwinding hadden we te danken aan de media, want in ons eigen land zou nog geen tuinhekje beschadigd kunnen raken. Dankzij de vooruitgang waren we in staat om zonder risico's de kleine, afzichtelijke en brutale vijand gefaseerd te bombarderen. Eerst kwamen militaire doelen aan de beurt, na een week of wat krachtcentrales, chemische bedrijven, benzineopslagplaatsen. Nu waren spoorwegen, bruggen, fabrieken en bejaardenhuizen de pineut.

Maar het koppige volk, dat ons gedurende tientallen jaren zon, pruimenjenever, rotsen en stranden had verkocht, wist van geen wijken.

Na drie weken was de oorlog een vertrouwd gegeven op de buis geworden, net zo gewoon als een quiz of een talkshow. Niemand keek er dan ook al te zeer van op toen de Nis-expres werd vernietigd. De woordvoerder van het Bondgenootschap legde

[p. 26]

aan het eind van die dag met een verontschuldigende cockneygrijns uit dat het om een bedrijfsfout ging, een kleine onvolkomenheid. Waar gehakt werd, vielen spaanders. En hoofden.

Behalve de televisie-oorlog woedde er ook een propaganda-oorlog. Het vijandelijke staatshoofd werd met Hitler, Pol Pot en Stalin vergeleken. Eigenlijk had hij, de Baby Face Killer, met terugwerkende kracht de eerste en de tweede wereldoorlog veroorzaakt. Hij werd belachelijk gemaakt omdat zijn ouders zelfmoord hadden gepleegd. Hij zou het slachtoffer zijn van een duister doodsverlangen. En zo ging het maar door. Als M. iets slechts deed, was hij slecht. Als hij iets goeds deed - het vrijlaten van drie krijgsgevangenen - was hij zwak. (Bovendien, zo berichtte een Amerikaanse militaire woordvoerder, had een van de drie een schram op zijn kin opgelopen in het land van de vijand.)

Alleen als hij in de ogen van zijn eigen volk iets verkeerd deed - land afstaan aan de vijand - zou M. nog enigszins aanvaardbaar zijn. Nou ja, het was oorlog. Als de vijand je gaat prijzen, dan moet je pas echt oppassen. Misschien kwam het door mijn ziekte, maar eerlijk gezegd kon ik het niet nalaten te juichen als er een Amerikaan werd neergehaald of uit vrije wil neerstortte. En stiekem hoopte ik erop dat ook een Nederlandse f-16 een voltreffer zou krijgen. Hadden we niet zelf als eerste een Yugo neergehaald?

Maar ik dwaal af. De hoest vrat zich vast in mijn longen. Nadat ook de hoofdstad B. gebombardeerd was, verergerde mijn toestand in snel tempo. Ook overdag vormden mijn keelholte en longen een slagveld waar onafgebroken vijandelijke aanvallen plaatsvonden. De razende hoestbuien putten me uit. Ik kreeg blauwgroene greppels onder mijn ogen. Vermagerde ik? Mijn stem was ik al lang kwijt. Grove, aapachtige geluiden bracht ik voort, ondanks de twee flessen hoestsiroop die ik had leeg gelepeld.

Uiteindelijk begreep ik, na de zwaarste nachtelijke hoestaanval van mijn leven, dat ik niet onder een daadwerkelijk medisch consult uit kon. Op een woensdagochtend - er waren die nacht verschillende televisiemedewerkers bij een bombardement op hun studio omgekomen - belde ik opnieuw mijn huisarts en drong aan op een afspraak. Drie uur later mocht ik al komen. Ik meldde me bij de assistente die me van achter haar dreigende, puntige borsten minachtend aankeek omdat ik het lef had werkelijk iets te mankeren.

‘Ga maar zitten,’ sprak ze afgemeten. Ik nam plaats in de kleine afgeschotte ruimte, na enkele wachtenden toegeknikt te hebben. Een bejaard echtpaar verschool zich achter een geharnast stilzwijgen.

Een jonge vrouw was verdiept in een tijdschrift, terwijl ze met haar voet een buggy met kind heen en weer bewoog. Ze had een ruw gezicht waarin twee harde blauwe ogen doelloos naar een bladzijde staarden. Boven de hoofden van het echtpaar hing een bladenrek. Diabetici aller landen, Houd van uw huid, Pijnloos bevallen - dat kan, Ontspannen omgaan met stress.

‘'t Is wat daar,’ hoorde ik de man zeggen. Ik knikte, ik had geen zin in een gesprek. ‘Ik bedoel in J.,’ zei de man. Nu richtte ook de vrouw haar blik op mij. ‘Schande hoe ze met die mensen, met die vluchtelingen omspringen.’

‘Een atoombom op B., zou dat niet helpen,’ stelde ik voor. De vrouw knikte goedkeurend. Meteen kondigde zich een nieuwe hoestbui aan, een klassieker, dat merkte ik aan de aard van de prikkeling die zich in ijltempo van links naar rechts in mijn keel verplaatste.

‘Ik hoef niet te vragen waar u voor komt,’ veranderde de man van onderwerp, toen ik weer bij adem kwam.

Ik grijnsde kwaadaardig.

De vrouw draaide demonstratief haar hoofd om toen ik was uitgehoest. ‘Lekke-

[p. 27]

re kleine drol van me, ja, dat ben je. Kiekekiekediekedie. Moet jij daarom lachen, ja.’ Haar stem klonk bijna even hees als de mijne, maar tegen haar volume kon ik niet op. Ze praatte slordig en hard. En nu ze eenmaal was begonnen, leek ze niet meer te stuiten. Voor mij gold evenwel hetzelfde. De prikkeling kwam terug, gevolgd door een nieuwe gierende hoest. Ik rochelde onafgebroken door haar verbale liefkozingen heen, maar het gevolg was dat ze zich met nog meer energie op het kind stortte. ‘Klein manneke van me, klein klein manneke, ja, ja. Wil jij lekker schommelen, deugniet.’

Moeder en kind keken aan het einde van de knuffelsessie plotseling mijn richting uit. De ogen van het kind blikkerden. Ik wendde mijn blik snel af. Ik was niet in de stemming om mee te doen en vertederd terug te glimlachen. We waren godverdomme in oorlog. En waarom schoot die dokter niet op? Ik keek op mijn horloge en stond op. Van een tafel griste ik twee tijdschriften weg. Het ene ging uitsluitend over vogels, het andere bevatte de gebruikelijke pulp over bekende Nederlanders met hun verbouwde boerderijen.

Ik stelde me bombardementen voor op de Tower Bridge, raketten op het Empire State Building, bommenclusters op het Paleis op de Dam en op mijn eigen dierbare Rotterdamse bruggen. Die kleine schreeuwerige handelsreiziger uit Engeland mochten ze van mij op een spijkerbom trakteren, liefst als hij zich in het gezelschap van onze gemummificeerde leider bevond. Zelf kon ik helaas zoiets niet organiseren. Ik was zwaar, zwaar verkouden en misschien was er wel meer met me aan de hand.

‘Daar komt een muisje aangeslopen en is in jouw nekkie gekropen. Daar komt een...’ Na deze klassieker stond de jonge vrouw plotseling op en vertrok met haar kind. Ik snapte er niets van, was zij niet ziek. Waarom had ze hier een half uur voor joker gezeten?

Mevrouw Grensen, riep de assistente. Het oude mens stond moeizaam op, knikte droevig maar voldaan naar haar man en stapte de gang op. Grensen zelf voelde mijn stemming goed aan en vermeed mijn blik. Tien minuten later was ik aan de beurt.

In de dokterskamer zag ik tot mijn verrassing een onbekende vrouwelijke arts. Ik deed mijn verhaal en daarna moest ik mijn bovenkleding uittrekken.

‘Diep zuchten, doet u dat eens.’

Ik zuchtte, maar ze was niet tevreden over mijn inspanningen.

‘Weinig longinhoud. En een lichte ruis. Doe uw mond eens open. Mmmm... ziet er toch redelijk goed uit.’

Ze trok een band om mijn arm.

‘Bloeddruk is goed.’

‘De pols is wel snel, maar dat heeft misschien te maken met de geringe longcapaciteit. Vertelt u eens wat u bezighoudt.’

‘We zijn in oorlog. Ik vermoed dat er op dit zelfde ogenblik een brug...’

‘Juist, ja. Ik merk dat u totaal geen weerstand heeft. Het woord stress is hier waarschijnlijk wel op zijn plaats. Voor de zekerheid zal ik ook uw bloed laten onderzoeken. Heeft u vanmiddag tijd?’

Ze overhandigde me een kaart waarop ze een zevental kruizen had gezet.

Ik knikte. Ik was een magere man die voor een dokter stond. De oorlog had me stress bezorgd, ik was het eerste slachtoffer in het westen.

Die middag fietste ik langs de voorjaarsroute naar het ziekenhuis. Het was een warme dag in april, dat had ik misschien eerder moeten vermelden.

Ik voelde me het middelpunt van het groen dat overal explodeerde. Ik reed langs een krekengebied waar een paar vissers achter groene schermen schuilden voor het lentebombardement. De vrouwen die ik passeerde hadden hun jassen thuisgelaten.

[p. 28]

Het leek alsof een onzichtbare kracht aan hun borsten trok.

In het ziekenhuis kreeg ik een nieuw ponsplaatje op mijn kaart. Een verpleger in het groen trok vier buisjes bloed en bevestigde een watje met pleister op het minuscule gaatje in de plooi van mijn huid, waar volgens mij geen speciale naam voor bestaat. Ik vond mijn bloed mooi.

Ik reed langs dezelfde weg terug. Het was alsof ik mijn geluk niet op kon. Eigenlijk was ik er van overtuigd dat het vanaf nu beter met me zou gaan. Niet meer aan de oorlog denken, nam ik me voor. Thuisgekomen zette ik de tv aan en bekeek de nieuwsindex. ‘Navo raakt bus in Luzane.’ Ik toetste het nummer in en las het bericht. Negen doden. Buiten scheen de zon.

Een week later kreeg ik de uitslag van het bloedonderzoek. Ik mankeerde niets. Ik kon het nauwelijks geloven en voelde me wanhopig en opgelucht tegelijk.

Bijna automatisch zette ik de tv aan. Teletekst pagina 135. Apache tijdens oefening neergestort. Niks dan goede berichten, maar ik bleef me klote voelen.

Plotseling wist ik wat me te doen stond. Ik plukte een sigaar uit mijn cederhouten voorraaddoos en liet hem een tijdje tussen mijn lippen bungelen. Ten slotte stak ik hem aan en proefde onwennig van het bittere aroma. Smaken deed hij niet maar het was toch een stapje vooruit. Vervolgens zocht ik een schaar en begon in de krant te knippen. Vanaf de eerste dag had ik alle oorlogsberichten uit de krant geknipt. Ik las en herlas en wist alles van de oorlog. Ik gaf regelmatig deskundig commentaar. Over Clinton wist ik mijn vrouw te melden: als hij niet door een jonge meid gepijpt wordt, gaat hij bommen gooien.

Ik las een artikel over een bombardement op B. voor de tweede keer. Toen ik het uit had, meende ik buiten een sirene te horen. Zelfsuggestie, dacht ik. Maar nee, het signaal was echt en kwam van de jaarlijkse alarmoefening. De kelder in, riep ik naar mijn vrouw. We hebben geen kelder, gilde ze terug.

Mijn gedachten waren bij de inwoners van B. Ik was zo gek om ze te benijden.

Mijn vader had zijn Tweede Wereldoorlog, maar wat had ik? Ik zou het ongelofelijke nooit meemaken. Mijn land was in oorlog, maar in de steden en de dorpen heerste een meedogenloze, onafzienbare vrede.