Hollands Maandblad. Jaargang 2000 (626-637)

[p. 35]

Laatste trein
door Martin Bril

De trein gleed het station uit. Evelien van Brakem probeerde naar buiten te kijken, maar het enige dat ze zag was haar eigen, bleke gezicht. Ze zat in de laatste trein van Groningen naar Amsterdam. De bijbehorende melancholie stak al snel de kop op. Het was zaterdagavond.

Evelien was bij haar zus Sylvia op bezoek geweest. Eigenlijk zou Sylvia bij haar in Amsterdam komen, dat was makkelijker, Sylvia had tenslotte geen kinderen, maar op het laatste moment had Evelien zichzelf door haar oppas laten overtuigen dat het goed was er eens een dagje tussenuit te gaan. Voor de kinderen was het ook leuk, een hele dag met hun favoriete oppas. Het was nog donker toen ze haar vanochtend hadden uitgezwaaid. Het beeld had Evelien de hele dag niet losgelaten. Haar kleine dochters in hun pyjama voor het enige verlichte raam in hun lange straat. Ze zou straks eens bellen om te vragen of ze sliepen. Ze opende haar tas en legde haar mobiele telefoon op het tafeltje bij het raam. Ze staarde naar buiten. Ze legde haar zere voeten op de stoel tegenover haar. Ze was de enige reiziger in de eerste klas. Ze dacht aan haar zus.

Sylvia had een paar rake dingen tegen haar gezegd. Evelien had zware tijden achter de rug. Ze kon beter eerlijk zijn trouwens. Ze zat midden in zware tijden. Haar man Harko had haar na jaren huwelijk verlaten. Een goeie reden had hij eigenlijk niet gehad, maar dat hij er een tijd lang een andere vrouw op na had gehouden, had zeker een rol gespeeld. ‘Ik kan niet zijn wie ik wil zijn,’ had hij haar op het laatst voortdurend voorgehouden. ‘Het ligt niet aan jou, maar ik heb het gevoel dat ik niet meer leef.’ Ze had dit herkend. Zelf had ze een tijd lang een minnaar gehad. Pas toen haar huwelijk in een crisis kwam, begreep ze waarom ze af en toe bij Theo wilde zijn. Hij vond haar tenminste bijzonder. Ze kon bij hem een ander zijn. Of ze bij hem meer zichzelf was, wist ze niet. In ieder geval hoefde ze niet zichzelf te zijn. Dat was al heel wat. Toen Harko na veel soebatten eindelijk het huis had verlaten, was ze opgelucht geweest. Ze was er niet vrolijk onder, maar ook niet somber. Haar zus had dat gevoel vandaag onderuit gehaald.

‘Je bent belazerd, daar begint het mee,’ zei Sylvia. Ze hadden net besteld in een klein Thais restaurant. Ze waren naar het Groninger Museum geweest, ze hadden thee gedronken, wat gewinkeld, in een kroeg gezeten en nu moest er gegeten worden. Daarna moest Evelien op de trein. ‘En als je belazerd bent, moet je kwaad zijn.’

‘Ik ben niet kwaad,’ antwoordde Evelien. Ze nipte van haar thee. Ze was wél kwaad, maar meer op zichzelf dan op Harko. ‘Ik ben wel eens verdrietig,’ voegde ze eraan toe. Ze moest er zelf om lachen.

‘Je kan beter kwaad zijn,’ zei Sylvia, ‘je moet eens wat beter voor jezelf opkomen, schat. Die man heeft je ontwikkeling jarenlang geblokkeerd.’ Sylvia kon flink uit de hoek komen als het om mannen ging. ‘Jij zit met de zorg van twee kinderen. Je hebt geen carrière meer. Je bent een bang vogeltje. En je kón ook een bang vogeltje zijn, want Harko zorgde wel voor je.’

‘Lul niet zo Syl,’ had Evelien gezegd.

Nu, in de trein, dacht ze eraan terug. Harko was een maand bij haar weg - hij had een tijd bij zijn ouders gewoond, pathetisch maar waar, en zat nu in het appartement van een kennis die voor zijn werk in Venezuela zat - en het voelde alsof het altijd zo geweest was. Het ergste was dat ergens onder die laag van berusting een vreselijke

[p. 36]

pijn schuilging. Evelien had dat altijd wel geweten, eigenlijk, maar pas toen haar zus in de laag begon te spitten, had ze de pijn gevoeld. Toen Sylvia haar op het perron had omhelsd, had ze voor het eerst gehuild - om zichzelf, om haar kinderen. Ze voelde zich aan haar lot overgelaten.

De trein minderde vaart.

Assen.

Het sneeuwde, zag Evelien. Natte vlokken spatten tegen haar raampje. Toen rolde de trein de overkapping van het station binnen. Op het perron stond een kluitje mensen te wachten. Evelien hoopte dat er niemand bij haar zou komen zitten. In de verte zag ze huizen staan waarin warm en gezellig het licht brandde en televisies speelden. Een man kwam gehaast het perron op. Er lag sneeuw op de schouders van zijn dikke jas. Zijn hoofd was nat. Hij holde naar de trein. Even later schoof hij de deur van de eersteklascoupé open. Hij glimlachte naar Evelien en ging twee rijen verderop zitten. De trein begon weer te rijden. Evelien pakte haar telefoon op om naar huis te bellen. De oppas nam na twee keer overgaan op.

‘Slapen ze?’ vroeg Evelien.

‘Allang joh,’ zei de oppas, die Jolanda heette. Op de achtergrond klonk gelach.

‘Heb je bezoek?’ vroeg Evelien.

‘De televisie staat aan,’ antwoordde Jolanda. ‘We hebben zo'n leuke dag gehad. We zijn naar de film geweest en we hebben pannenkoeken gebakken.’ Ze praatte zo snel omdat ze loog. Ze had wel bezoek. Een vriendje natuurlijk.

‘Ik ben om een uur of twaalf thuis,’ zei Evelien, ‘heeft er nog iemand gebeld?’

‘Harko,’ zei Jolanda.

‘Wat had ie?’

‘Weet ik niet. Hij belt morgen terug, zei-ie.’ Jolanda onderdrukte een lach.

‘Wat is er?’ vroeg Evelien. Achterdocht gierde ineens door haar heen.

‘Niks,’ zei Jolanda, ‘niks.’

Ze namen afscheid, hingen op. Evelien keek weer naar buiten. De trein raasde door een donker landschap. Het was lang geleden dat ze door dit nachtelijke land had gereden. Toen ze in Groningen studeerde, had haar vader haar op zondagavond vaak naar Zwolle gebracht waar ze de trein naar het Noorden kon nemen. Hij had haar op het perron altijd nog gauw wat extra geld toegestopt. Evelien had het meestal niet nodig gehad, maar het was zijn manier om zijn dochter duidelijk te maken dat hij voor haar zorgen wilde, ook nu ze een vrouw was die een eigen leven leidde. Ach, wat had ze van haar papa gehouden. Terwijl de trein het station binnenkwam, trok hij zijn portefeuille. ‘Kom schat, hier, een vrouw heeft altijd geld nodig,’ zei hij dan en snel gaf hij haar twee of drie honderdjes. Even later zat ze dan in de stampvolle trein tussen al die andere studenten en soldaten die een weekend naar huis waren geweest en nu met volle tassen schone was terug naar hun kamers in de stad of hun kazernes gingen. Papa zwaaide nooit. Hij hield te veel van zijn oudste dochter om haar temidden van vreemden van hem weg te kunnen zien glijden. Hij was een eenzame man die ongelukkig was geweest, en onverwacht was overleden aan een hartstilstand tijdens een partijtje tennis met zijn jongste dochter Sylvia, die er een gewoonte van had gemaakt hem alle hoeken van het veld te laten zien. Twee jaar later had hun moeder tijdens een kerstdiner verteld dat Eveliens vader niet de vader van Sylvia was. Wie Sylvia had verwekt, wilde hun moeder niet vertellen. ‘Een vriendje, een vergissing,’ was alles wat ze losliet, ‘een Italiaan. Hij weet het niet eens.’ Kort daarop hertrouwde ze met een pianoleraar en zowel Evelien als Sylvia zagen hun moeder nog maar zelden, hoewel ze nog steeds in het huis woonde waar de meiden waren opgegroeid, een grote villa in de bossen bij Hattum.

Evelien dommelde in slaap.

Ze schrok wakker toen de trein het station van Zwolle binnenrolde. Ze probeer-

[p. 37]

de zich te herinneren wat ze had gedroomd, maar het lukte niet. Ze had spierpijn in haar kuiten en stond even op. Een van haar voeten sliep nog, ze viel bijna om. De trein stopte met een schok. Mensen stapten in en uit. Evelien keek naar buiten. Ze herinnerde zich dat de trein uit Leeuwarden over enkele minuten binnenkwam en vastgekoppeld zou worden aan deze trein. Ze werd onverwacht blij van die gedachte. Ze hoopte maar dat er niets veranderd zou zijn. Ze draaide het raampje op en stak haar hoofd naar buiten. Aan het einde van de trein zag ze een conducteur staan. De trein uit Leeuwarden gleed stapvoets op hem af. Over het perron schoof een oude vrouw met een grote koffer. Bij de automatiek aan de overkant stond een stelletje hartstochtelijk te vrijen. De flard van het busstation die Evelien kon zien was wit van de sneeuw. Het viel hier met dikke vlokken. Ze draaide het raam dicht en ging weer zitten.

De deur ging open en een lange, blonde man kwam binnen. Hoewel er ruimte genoeg was, ging hij schuin tegenover haar zitten, naast de stoel waar ze haar voeten weer op wilde leggen. Hij strekte zijn benen, zuchtte uitgebreid en keek toen naar Evelien. Ze glimlachte even vluchtig. De man had een groot litteken op zijn wang, en de helft van zijn gezicht leek scheef te hangen. De trein begon weer te rijden. Ze pakte haar telefoon op en bestudeerde het display. Ze borg hem op in haar tas. Stom dat ze niets te lezen had. Ze voelde de ogen van de blonde man. De trein ratelde over

[p. 38]

de IJsselbrug. Ze spande zich in om de rivier te zien, maar het sneeuwde te hard. Verderop glinsterden de lichtjes van Hattum. Ze schudde de gedachte aan haar moeder van zich af. Misschien dat de pianoleraar op dit moment een sonate voor haar speelde. De haard brandde, haar moeder hield een fonkelend glas wijn in haar perfect verzorgde handen. Buiten begon het bos te kreunen onder het gewicht van de sneeuw.

‘De Heertganck,’ zei plotseling de man tegenover haar.

Ze kon niet anders dan hem aankijken.

‘Kors Altenburg,’ vervolgde hij, ‘jij bent Evelien. Ken je me nog?’

Evelien bloosde. Kors Altenburg had de laatste twee jaar van de middelbare school bij haar in de klas gezeten. Op scholengemeenschap De Heertganck. Hij was de zoon van een slager uit Heerde, een getapte jongen. Tijdens een eindexamenfeestje - Kors was gezakt, Evelien geslaagd - had ze hem gepijpt, in een wc. Het was de eerste keer dat ze voor een man door de knieën ging. Hij had haar hoofd met twee handen vastgehouden.

‘Kors Altenburg,’ hoorde Evelien zichzelf mompelen.

Hij kwam naast haar zitten. Ze nam haar tas op schoot.

‘Wat ontzettend leuk dat ik jou tegenkom,’ ging Altenburg vertrouwelijk verder, ‘ik heb zo vaak gedacht: hoe zou het met Evelien zijn?’

Evelien geloofde er niets van. Kors Altenburg rook naar aftershave, en vaag, maar indringend, naar vlees, de weke lucht van vers geslacht vee. ‘Het is heel goed met Evelien,’ antwoordde ze luchtig. ‘Hoe is het met Kors Altenburg?’ Wat moest ze anders? Ze zat gevangen.

‘Ook goed, heel goed,’ zei Kors. Hij had enorme handen. Een daarvan kwam op haar arm te liggen. Een bleke hand, met korte stompe vingers waarvan de nagelriemen rood waren. Hij zuchtte. Ze voelde zijn ogen op zijn gezicht branden. ‘Jezus, ongelofelijk. Wat is dat lang geleden zeg. Ik herkende je meteen, weet je dat?’

Evelien wilde zeggen dat ze hem niet had herkend. Ze hield zich in. Ze keek even snel naar buiten. De trein raasde langs een klein station. De plaatsnaam was niet meer dan een blauwe flits. Ze zag in de ruit hoe Kors Altenburg diep adem haalde. Zijn grote adamsappel ging nadrukkelijk op en neer. Het liefst was ze opgestaan en ergens anders gaan zitten. Maar ze wist ook dat hij het soort man was dat achter haar aan zou komen. Ze verzette zich heftig tegen het beeld dat haar van die keer op de wc het langst was bijgebleven en dat nu weer opspeelde: de broek op zijn knieën, de bruine veeg in zijn witte onderbroek.

‘Waar ga je heen?’ vroeg hij nu naast haar. Zijn stem was schor. Alsof hij ineens dezelfde scène voor ogen had.

‘Naar huis,’ zei Evelien, ‘ik woon in Amsterdam. Al jaren. Ik was vandaag even bij m'n zus. Die woont in Groningen. En waar ga jij heen?’

‘Naar Amersfoort. Ik ga iedere zaterdagavond naar Amersfoort.’

Ze zwegen.

‘Ben je getrouwd?’

‘Ja. Twee kinderen. En jij?’

‘Ik ben gescheiden,’ antwoordde Kors Altenburg. ‘Ik heb een vriendin in Amersfoort. Ik zie haar iedere zaterdagavond.’ Hij lachte wrang. ‘Mag ik je wat zeggen Evelien?’

‘Tuurlijk,’ zei ze. Veel te snel.

‘Het klinkt misschien raar, maar ik ben heel lang heel verliefd op jou geweest. Daar heb je nooit iets van gemerkt hè?’

‘Nee,’ zei ze, ‘ik dacht...’ Ze had meteen spijt van de toevoeging. Ze dacht ook helemaal niets. Hij had haar in de val gelokt met zijn ontboezeming die geen ontboezeming, maar een domme truc was. Ze zag ineens weer de broek rond zijn enkels liggen, een corduroy broek, lichtbruin.

[p. 39]

‘Wat wou je zeggen?’ vroeg hij naast haar.

‘Niks. Heb je kinderen Kors? Wat doe je?’ Ze draaide haar gezicht resoluut naar hem toe en keek hem strak aan. De linkerhelft van zijn gezicht leek verlamd. Het oog dat erin stond keek een tikje scheef langs haar heen.

‘Ik heb de zaak van mijn vader overgenomen,’ antwoordde Kors Altenburg. ‘Ik heb twee kinderen, jongens. Ze wonen bij hun moeder. Ik mag ze niet zien. Ik heb een ongeluk gehad. Dat zie je zeker wel...’

Evelien knikte.

‘Mijn jongens wonen in Dalfsen. Met hun moeder. Ik mag Dalfsen niet in. Mijn ex procedeert. Mijn jongens...’ Hij zweeg. ‘Hun eigen vader.’ mompelde hij toen nog.

De trein reed door een lange, slome bocht en kwam wat scheef te liggen. Ze waren dus in de buurt van Harderwijk. Evelien stond op. ‘Ik moet even naar het toilet,’ zei ze. Kors Altenburg trok zijn lange benen in en ze haastte zich voor hem langs. Ze had haar tas bij zich.

Ze bleef tot Amersfoort op het toilet. Ze zat op het deksel van de pot. Het kleine wastafeltje lag vol wc-papier, de vloer was nat. Het ratelen en bonken van de trein nam bezit van haar. Het was koud. Ze was haar jas vergeten. Ze zocht in haar tas naar haar sleutels. Ze was blij toen ze ze vond. Ze zaten niet in haar jas, waar Kors Altenburg ze uit kon halen. Ze had het koud en rilde. De trein minderde vaart en bolder-

[p. 40]

de over een serie wissels. Evelien schudde heen en weer. Toen kwam de trein piepend tot stilstand. De deuren gingen sissend open. Ze hoorde mensen op de gang heen en weer lopen. Iemand sloeg hard op de deur, en ze schrok. Toen de trein weer begon te rijden, ging haar telefoon. Op het display zag ze haar nummer van thuis. Onmiddellijk nam ze op.

‘Mama,’ hoorde ze het stemmetje van Judith, haar jongste. Ze huilde. ‘Kom je naar huis mama?’

‘Ik ben er bijna schat. Heb je een enge droom gehad?’ Judith droomde de laatste tijd. Ze werd bijna iedere nacht wel een keer wakker. Ze wilde nooit zeggen waar ze over droomde. Evelien was bang dat het over haar en Harko ging. Kinderen wisten meer dan ze loslieten.

Judith zei niks.

‘Geef Jolanda maar even,’ zei Evelien, ‘ga maar lekker bij Regina in bed liggen. Maar maak haar niet wakker. Mama is zo thuis.’

De oppas kwam aan de lijn en Evelien gaf haar instructies. Daarna stond ze op. Ze bekeek zichzelf in de spiegel boven het wasbakje. Ze zag er beter uit dan ze zich voelde. Ze opende de deur van het toilet en zocht haar stoel weer op. Kors Altenburg was verdwenen. Haar jas hing er nog, net als de weke lucht van het slagersvak. Ze ging zitten en legde haar voeten op de stoel tegenover haar. Buiten ratelde het land voorbij. Een halfuur later kwam de hoofdstad in zicht. Net als een vliegtuig dat daalt, nam de trein een lange aanloop naar het eindpunt; steeds langzamer ging het, over steeds meer wissels. Al lang voor ze uit kon stappen stond Evelien met haar jas aan bij de uitgang. Ze herinnerde zich een lange treinreis naar het Zuiden van Frankrijk die ze met Harko had gemaakt toen ze hem net kende. Het was zo druk in die trein geweest dat ze urenlang met z'n tweeën op het balkon hadden gezeten, zij op een stoeltje, hij op hun rugzakken tussen haar benen. Af en toe had ze hem in zijn nek gezoend. Hij had lang, krullend haar gehad.

De trein stopte.

Ze was de eerste reiziger die op het perron stond. De winterlucht tintelde aan haar longen. Ze haastte zich naar de roltrap. Even later liep ze door de lege stationshal. Een man op een dweilmachine kwam haar tegemoet. De man had een tandeloze grijns op zijn gezicht staan. Hij droeg een oranje muts waar met grote letters Unox op stond. Evelien voelde zich thuis.

Buiten lag Amsterdam. Het had ook hier gesneeuwd, maar wat in het land wit was, was in de hoofdstad bruine smurrie. Ze liep langs de wachtende taxi's naar de stalling om haar fiets te halen. Het bijbehorende bonnetje had ze die ochtend in haar jaszak gestopt. Ze viste het te voorschijn en gaf het gedachteloos aan de man in het kantoortje van de fietsenstalling. Ondertussen haalde ze haar portemonnee uit haar tas.

‘Wat is dit dame?’ vroeg de man.

Evelien keek hem aan.

‘Dit is een visitekaartje,’ zei de man, ‘geen bonnetje voor uw fiets hoor. Of heet u Kors Altenburg?’

Evelien verstijfde. Kippenvel liep over haar rug. Ze griste het kaartje uit de uitgestoken hand van de man. ‘Kors Altenburg, traiteur’ stond erop gedrukt. Met de hand was een 06-nummer bijgeschreven. Met haar andere hand voelde Evelien op hetzelfde moment in haar andere jaszak het bonnetje van haar fiets zitten.

‘Is er wat dame?’ vroeg de man van de fietsenstalling bezorgd. ‘U kijkt alsof u een spook ziet...’

‘Nee,’ mompelde Evelien van Brakem. Ze zag de bleke slagershanden van Kors Altenburg aan haar jas plukken, het visitekaartje tussen zijn dikke vingers. Ze klapte dubbel en gaf over.