Hollands Maandblad. Jaargang 2000 (626-637)

[p. 19]

De dood van Lewe
door Frederik Philip Kuethe

‘Als het goed is, moet u zo stram voor mij staan, dat een rijksdaalder tussen uw billen zou blijven zitten,’ sprak de ambassadeur de eerste keer dat ik op zijn kamer moest komen. ‘Jawel, Excellentie,’ zei ik, alsof dit een normaal openingsgambiet was. E.J. Baron Lewe van Aduard was al drie jaar Nederlands ambassadeur in Madrid, toen ik in januari 1974 als Tweede Secretaris aan zijn staf werd toegevoegd.

Lewe was een gedrongen man, wiens hoofd in verhouding tot zijn romp veel te groot was uitgevallen. Zijn voornaam ben ik nooit te weten gekomen. Als wij, zijn medewerkers, het over hem hadden, spraken we altijd van Lewe. Zelf ondertekende hij zijn telegrammen aan Den Haag ook zo: Lewe. De associatie met die roofdieren in het Nederlandse wapen zal hem ongetwijfeld goed zijn bevallen. Lewe had een talent voor sentimentaliteit.

De ambassadeur was getrouwd met een Poolse prinses met zwarte haren; bloedmooi maar met een hart zo koud als het poolijs. Lewe zat zo onder de plak bij de prinses dat hij een ontvangstbewijs moest tekenen voor elk stuk serviesgoed uit haar privé-bezit dat zij bij een groot diner, zij het met tegenzin, wel eens aan haar man uitleende. Dat was bijvoorbeeld het geval toen prins Juan Carlos en prinses Sophia kwamen eten. Ik weet nog hoe Sophia bij die gelegenheid het boek The King and I uit de slecht gevulde boekenkast van de ambassadeur nam, en tegen haar man zei: ‘Kijk lieveling, dat zijn jij en ik over een poosje.’ De Lewe's hadden twee kinderen: een dochter die al getrouwd was en in Rio de Janeiro woonde, en Oscar, een branie van 15 jaar, die door zijn ouders chronisch werd verwaarloosd.

Tussen de ambassadeur en mij had het in het begin niet geboterd. Door een administratieve vergissing van de personeelsafdeling in Den Haag had men de ambassade laten weten dat ik Spaans sprak. Toen ik hem vertelde dat dit niet zo was, ontstak Lewe in woede. Aangezien de Spanjaarden zelf, na een isolement van veertig jaar onder Franco, geen notie hadden van welke vreemde taal dan ook, moest je inderdaad Spaans spreken om hier uit de voeten te kunnen. Anderzijds, het ministerie zond zo dikwijls iemand naar een post zonder sjoege van de landstaal. Het voordeel van Spanje was dat je je in dat geval door het nemen van wat lessen binnen enkele maanden toch redelijk verstaanbaar kon maken. Lewe beval mij om me ‘als de donder’ in te schrijven voor een cursus van het Taleninstituut Berlitz. En zo zat ik daar braaf elke morgen, terwijl mijn vrouw en kinderen nog in het hotel verbleven, in een klaslokaal hoog boven de Calle Princessa. Naast mij een blitse Duitse ballerina en een archeologe uit Stockholm die zich net als ik een voedingsbodempje Spaans probeerden eigen te maken.

Al spoedig werd het mij duidelijk dat het hier om grotere belangen ging dan mijn vorderingen in het Castiliaans. Op de kanselarij waar ik 's middags geacht werd te verschijnen, ving ik verhalen op van de haat en nijd tussen ambassadeur Lewe en de chef personeelszaken in Den Haag, Bul de Looze. Beide waren oud-zeeofficier en op een goed moment overgenomen door Buitenlandse Zaken. Tenslotte was dat net als de marine ook een conservatief en keurig gezelschap. Lewe en De Looze waren van dezelfde jaargang Adelborsten in Den Helder. Bij het afsluiten van hun opleiding was de Looze hoger op de ranglijst geëindigd dan mijn chef. Dat had Lewe Bul de Looze, door hem altijd aangeduid met Lul de Booze, nooit vergeven.

Aan het einde van de jaren zestig had De Looze als commodore van de ‘Karel Doorman’ ons vliegtuigmoederschip ergens in Australië zo hardhandig aan de wal gezet, dat er een miljoenenschade was ontstaan. Dat moet Lewe, die inmiddels zelf de marine al lang verruild had voor de buitenlandse dienst, een bijna satanisch genoegen hebben gedaan. Buitenlandse Zaken bedekte die stommiteit met de Doorman met de mantel der liefde en nam De Looze kort daarna in zijn gelederen op. ‘Of je nu scheepjes of poppetjes over de wereld schuift, het maakt geen bal uit’ liet de Looze, vlak na zijn overstap in het personeels-

[p. 20]

blad van bz weten. De rivaliteit tussen de twee ‘zeehelden’ was daarna meteen weer opgelaaid.

Voor mijzelf dreigde die vete fatale gevolgen te krijgen. Lewe was er namelijk van overtuigd dat De Looze hem alleen maar uit pesterij met een Tweede Secretaris die geen Spaans kende had opgescheept. Ik wist dit zo goed omdat over deze kwestie een bitse telegrammenwisseling tussen Madrid en Den Haag op gang was gekomen. In code, dat spreekt, want Lewe liet de berichten voor land- en tuinbouw nog per code overseinen.

Nu is het zo dat op bijna elke ambassade de jongste secretaris belast is met het ver- en ontcijferen van de codeberichten. Dat was toen een werkje waar flink wat technische vaardigheid bij kwam kijken. Die had ik helemaal niet, waardoor bij het bedienen van de Hagelin machine in die kleine codekamer zonder ramen het zweet over mijn rug stroomde. Zolang de berichten over de faits et gestes van het kabinet van Carlos Arias Navarro gingen, was dat gehannes met sleutel- en cryptoband nog tot daar aan toe. Maar menig keer moest ik ook berichten die over mijzelf gingen vercijferen. Dan kreeg ik, via Els, zijn secretaresse, een blocnotevel met Lewe's hanenpoten als banketletters zo groot. Een van die teksten kan ik nog letterlijk citeren: ‘Aangezien betrokkene, anders dan door u geïndiceerd, kat in de zak, want het Spaans niet machtig, moge ik op zijn spoedige repatriëring aandringen.’ Terugroeping, die onvoorstelbare blamage.

De volgende morgen lag er dan steevast een codebericht van Chef dbd (Chef Directie Buitenlandse Dienst; en dat was De Looze) voor Chef de Poste persoonlijk. Daarin werden mijn kwaliteiten zo breed uitgemeten dat het wel leek alsof men in Den Haag dacht dat ik eigenhandig Spanje uit het moeras van dat almaar voortdurende generaalsbewind zou kunnen trekken. Ik had het er op mijn eerste post niet al te beroerd afgebracht, maar het was me duidelijk dat het leeuwendeel van deze loftuitingen niets te maken had met de vraag hoe De Looze werkelijk over mij dacht. Ik was een van de fronten geworden waarlangs de permanente oorlog tussen de twee ex-zeeofficieren werd uitgevochten. Hoe meer Lewe op mij afgaf, des te hoger De Looze van mij opgaf.

Voor mij bleef dat een uiterst wankele positie, want tegen de wil van de ambassadeur wordt op den duur niemand op een post gehandhaafd. Mijn vrouw en ik hadden inmiddels een aardig huis gevonden in Pozuelo de Alarcón, een dorp aan de autoweg naar La Coruña, twintig kilometer ten westen van Madrid. Het kostte mij enige moeite Caroline er van te doordringen dat ze de gordijnen die ze net had opgehangen, binnenkort misschien wel weer van de rails zou moeten halen. We schreven de kinderen in op de ‘Cours Molière’, een kleine Franse school bij ons om de hoek, en hoopten er maar het beste van.

Op de ambassade werd ik uit de wind gehouden door Kirsten Vlasman, mijn secretaresse - even slim als aantrekkelijk - die het Zwolse gymnasium pas enkele jaren achter zich had. Werd er voor mij opgebeld, dan wikkelde Kirsten met haar uitstekende, tussen de lakens geleerde Spaans de zaak bijna altijd persoonlijk af. Daarmee voorkwam ze dat ik tegenover de Spanjaarden in verlegenheid werd gebracht. Spoedig begon ik Kirsten, al was het maar om iets terug te kunnen doen, bij ons thuis uit te nodigen. In onze tuin met uitzicht op de skyline van Madrid lag een klein zwembad. Secretaresses zoals Kirsten, die op een benauwd appartement in het centrum van Madrid woonden, lieten zich wat graag in Pozuelo uitnodigen. Vooral vanwege dat zwemwater.

Kirstens beste vriendin op de ambassade was een zekere Olga Drewes, die op het archief werkte. Olga was een stevige vrouw met een groot gevoel voor humor wier stem vaak oversloeg van het lachen. Ze had buiten de ambassade veel minder contacten dan dat snoepje van de week uit Zwolle. De archivaresse maakte zelfs een wat eenzame indruk.

Weldra vroeg Kirsten mij of Olga niet ook eens mocht komen zwemmen. Zij had me in de weken daarvoor te verstaan gegeven dat er met Olga iets bijzonders aan de hand was. Nadere mededelingen daarover kon ze niet doen. Ik stond er niet lang bij stil, maar ik vermoedde dat Olga leed aan een ongeneeslijke liefde, waarschijnlijk opgedaan op haar vorige post Wenen. Dat is van alle tijden. De buitenlandse dienst ruist voortdurend van het verdriet om de door al die overplaatsingen wreed verbroken relaties. Slechts een enkeling ziet in dat zo'n geforceerde scheiding ook wel eens een zegen kan zijn. Hoe dan ook, Olga kwam spoedig regelmatig zwemmen. De manier waarop zij mijn kinderen die vreselijke boeken van Pipi Langkous voorlas, werkte zo op hun lachspieren dat onze Spaanse buurman, een communistische chirurg, soms

[p. 21]

zijn kop over de muur stak om te kijken wat er aan de hand was.

Op het werk viel het me op dat telkens wanneer de ambassadeur enkele dagen weg was op dienstreis, Olga verlof nam. Toen vlak na Lewe's terugkomst van een inspectiereis langs de wijnhuizen in de Rioja - het begrip Nederlands belang wordt vaak flink opgerekt bij dit soort tripjes - Olga bij de eerstvolgende zwempartij in mijn tuin plotseling de loftrompet over de afdronk van de Berberana Bandera Azul begon te steken, vielen de schellen mij van de ogen. Zij waren samen naar de Rioja geweest en hadden een verhouding.

Het was mij verder niet ontgaan dat de strijd om mijn eigen voortbestaan in Madrid inmiddels het karakter van een loopgravenoorlog had aangenomen. Er gingen weken voorbij zonder dat er in de codekamer een schot werd gelost. Ik besloot mijn geheime wetenschap ogenblikkelijk te benutten. Bij de volgende zwempartij met Olga bracht ik het gesprek op mijn verhouding met de ambassadeur. Het was een wreed lot, zo zei ik, om louter ten gevolge van een onnozel misverstand zulke ijzige betrekkingen te moeten onderhouden met een chef die ik juist had leren kennen als een prachtmens en een eminent diplomaat. Ik ging er vanuit dat deze éloges de ambassadeur nog dezelfde avond op het hoofdkussen van Olga zouden bereiken. Verder hield ik er rekening mee dat het Lewe, met zijn tal van officiële verplichtingen, en zijn wens om de verhouding met Olga cosmic top secret te houden, niet slecht zou uitkomen als mijn familie in al die uren dat hij niet bij haar kon zijn, zich een beetje over zijn geliefde wilde ontfermen. Zo moet het inderdaad zijn gegaan, want sinds die dag heeft Lewe mij geen kwaad woord meer over mijzelf aan De Looze doen seinen. De terugroeping was van de baan.

Voor Spanje waren het zwarte jaren. Nadat de eta in december 1973 Franco's gedoodverfde opvolger admiraal Carero Blanco de lucht in had geblazen, begon het systeem steeds meer te kraken. De Nederlandse regering meed het franquistische Spanje als de builenpest. Tot woede van Lewe verbood de minister van Defensie, Bram Stemerdink, op het allerlaatste ogenblik

[p. 22]

een technisch bezoek van het fregat de ‘Hr Ms. Zeeland’ aan Cadiz. Franco had in de zomer van 1974 flebitis gekregen en prins Juan Carlos had hem vervangen als staatshoofd. Toen de generalissimo opkrabbelde, had Juan Carlos de macht weer terug moeten geven. Daardoor was zijn toch al geringe aanzien bij de nieuwe generaties nog verder gedaald.

Op een dag dat wij samen in de dienstauto zaten, zei Lewe tegen mij: ‘Wilt u wel geloven dat ik het jammer vind niet voor de Franse Revolutie te hebben geleefd.’ ‘Jawel, Excellentie, dat kan ik mij goed voorstellen,’ antwoordde ik. We waren op weg naar een presentatie van nieuwe irrigatieapparatuur voor de citrusteelt. Die sproeisystemen waren ontwikkeld door Stork. In een zaal van hotel Melia Castilia was een massa Spaanse fruittelers samengestroomd. Ik moet zeggen, met zijn honderd woorden Spaans en zijn recht voor zijn raap benadering, werkte de interventie van Lewe uiterst effectief. Hij ging op een tafel staan en riep: ‘Mijne Heren, nergens op aarde schijnt de zon zo lekker en zijn de sinaasappels en de meisjes zo vlezig als hier in Spanje.’ Wilde dat zo blijven, dan deden de telers er goed aan onverwijld de nieuwe sproeiers bij Stork te bestellen. Ze aten uit zijn hand. Bij de passage over die vlezige meisjes was al een instemmend gehuil opgegaan.

Olga Drewes zat steeds vaker bij ons aan het zwembad. Soms met roodbehuilde ogen, maar vaker met een gek verhaal. Zo was er eens een gorilla, die zij in de dierentuin had zitten tekenen, verliefd op haar geworden. De directie had gevraagd of ze niet voor een weekje terug wilde komen om die ontroostbare gorilla tot bedaren te brengen. Over Lewe sprak Olga niet veel, maar het was duidelijk dat het haar pijn deed hem zo weinig voor zichzelf te hebben.

In het voorjaar van 1975 kreeg Lewe het bericht dat minister Max van der Stoel hem benoemd had tot Chef Protocol op het ministerie in Den Haag. De ambassadeur was zwaar aangeslagen. In Nederland zou hij van een gewoon ambtenarensalaris (hij hoorde de prinses al piepen) moeten rondkomen. En dan de hele dag protocollaire besognes; hij moest er niet aan denken. Toch zat er niets anders op; terug naar de marine kon Lewe al lang niet meer.

Tot verbazing van bijna iedereen, kondigde Olga enkele weken later ook haar vertrek uit Madrid aan. Zij had per 1 augustus een baan gevonden op het Ministerie van Economische Zaken aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag.

Vrijdagavond 30 mei - drie dagen voordat de verhuizers zouden komen - was er een afscheidsfeest voor de hele staf en nog wat loslopend volk op de residentie in Puerto de Hierro. Wiep van Pallandt, de tweede man op de ambassade, bood uit aller naam een replica van een galjoen aan. Daarna daalde het gezelschap af naar de kelder waar zoon Oscar een nachtkroeg had ingericht. De ambassadeur weigerde om met zijn vrouw te dansen. De prinses rukte even daarna, woedend, Oscar los uit de armen van Olga. Huisvriendin Carmen Rosillo - zelf een beetje van Lotje getikt -, danste mond-op-mond met de dorpsgek van Puerto de Hierro, terwijl Caroline ongemakkelijk met Andrès, de traiteur, over de dansvloer schoof. Alle mensen werden maar moeizaam broeders.

De volgende dag wachtte ons een geheime missie. De ambassadeur had bedacht dat het laatste weekeinde van Olga en hemzelf in Madrid in kleine kring gevierd moest worden. Caroline had zich ernstig tegen ons meedoen aan dit ‘kleffe plan’ verzet, maar was uiteindelijk gezwicht voor het argument dat spelbreken mijn carrière zou schaden. Omdat mevrouw Lewe niets van dit uitstapje mocht weten, verzamelden we ons bij het warenhuis Woolworth, vlak bij de kanselarij. Om half zes arriveerden de ambassadeur met Oscar en diens Prikkebeen-achtige vriendje Alexandre Pilou, een zoon van de correspondent van Agence France Presse. Lewe's secretaresse, Els van Oldenborgh, en Olga voegden zich weldra bij het gezelschap.

Wij namen de dames in de auto. Over de Castiliaanse hoogvlakte hing een mosterdgeel licht. Van de Mercedes van de ambassadeur knipperden constant alle lampen. Alle raampjes stonden open en de muziek moet tot in Portugal te horen zijn geweest. De auto denderde als een mobiele nachtclub door de avond. In Arevalo zagen we elkaar weer voor een biertje. Het is een kleine doorsnee Castiliaanse stad. De ambassadeur, die als feodaal man van eenvoudige gelegenheden hield, viel niet bij de tap weg te slaan. Daardoor raakten we achter op ons schema. Ik probeerde ons hotel te bellen om de kamers vast te houden. De telefoon deed het niet. Dat irriteerde Lewe in hoge mate. Hij rukte het toestel uit mijn hand en brulde in de hoorn: ‘Luister eens, jij telefoon, hier spreekt de Nederlandse

[p. 23]

ambassadeur, verbind me als de donder door.’ Zelfs deze noodgreep mocht niet baten. Dat was niet erg, want toen we bij het hotel ‘El Montico’ in de pijnbossen bij Valladolid aankwamen, waren de kamers nog niet vergeven. In het laatste licht sloegen Olga en ik nog een balletje op de tennisbaan. Lewe, in een bruin suèdejasje met zijden shawl, keek welwillend toe.

De volgende ochtend gingen we op bezoek bij Fernando Gomez, de burgemeester van Morales de Toro, een vlek op de hoogvlakte. Gomez en Lewe waren ‘oude vrienden’. Bij de gemeentegrens stond, zoals toen overal nog in Spanje, een bord met het embleem van de falange: de pijlenbundel. Gomez geloofde nog met hart en ziel in de oude orde en sprak met liefde over de Caudillo. Hij liet ons het wijnreservoir van de coöperatie zien, ‘een zwembad’ vol paars bocht. Enkele kamers van het gemeentehuis waren ingericht als naaiatelier voor het leuke nichtje van de burgemeester, dat de hele dag bij ons bleef. Ten slotte was daar een aalmoezenier, een vriendelijke man, die nog biechtvader van Franco was geweest. Om twaalf uur was het 45 graden in het dorp. Om de hitte te ontlopen, lieten we ons via een nauw gat wel twintig meter onder de grond zakken. Het gezelschap paste makkelijk in de uitgespaarde koele ruimte, die de burgemeester als ontvangstruimte diende. Er was brood, chorizo, olijven, geitenkaas, en paarse wijn. Plotseling misten we Alexandre Pilou. Ik werd er op uitgestuurd om hem te zoeken. Via die griezelige haken in de rots moest ik, met mijn hoogtevrees, weer naar boven.

Ik vond Pilou junior, stomdronken driedubbel om een pilaar gevouwen, in de hitte van de Plaza Mayor. Toen wij heelhuids terugkeerden in de kelder, hadden de ambassadeur en Olga het over een ceremonie met zwarte hengsten ergens in de Betuwe. Aan het einde van de zondagmiddag namen we afscheid van Fernando Gomez. Op de terugweg naar Madrid dronken we nog iets in een anonieme kroeg. Toen hij vroeg of ik nog een tweede biertje wilde, noemde Lewe mij voor het eerst bij mijn voornaam.

Maandag 2 juni was een grijze dag. Ik arriveerde pas laat op de ambassade wegens een verkeersopstopping op de Carretera de la Coruña. De delegatie uit Den Haag, die luchtvaartbesprekingen kwam voeren, was door bode Vincente maar zo lang in de wachtkamer geparkeerd. Voor de deur van het archief kwam ik Olga tegen, die mij even naar zich toetrok om nog een ogenblik na te jubelen over ‘ons fantastische weekeinde’.

Even na twaalf stormde Hulda Neeb, de secretaresse van van Pallandt, mijn kamer binnen met het bericht dat de ambassadeur was gevallen. Op dat moment ging de telefoon op mijn bureau. Het was Pepe, de majordomo op de residentie. ‘El Señor embajador ha muerto,’ zei hij, bijna verdrinkend in zijn tranen. Toen Pepe de verhuizers uit Den Haag open had gedaan, was Lewe in elkaar gezakt en bewusteloos geraakt. Zijn achterhoofd bloedde. Twee wachtposten van de Guardia Civil hadden hem naar de privékliniek tegenover de ambtswoning gedragen. Het had allemaal niets meer uitgehaald.

Van Pallandt, Lewe's plaatvervanger, was op dienstreis naar Barcelona. Het geviel zo dat ik voorlopig de leiding van de bergingswerkzaamheden op mij moest nemen. In de eerste plaats diende Olga ingelicht te worden. Ik vond haar na enig zoeken in mijn oude kamer. Ze zat gebogen over een oud nummer van De Telegraaf met een foto van een breed lachende Lewe bij de opening van de nieuwe akzo-vestiging in Tarragona. Betrapt keek ze op, en zei toen, opgelucht dat ik het maar was: ‘Wat een teddybeer is het toch, vind je niet.’

Die lange stilte gevolgd door zo'n afgeknotte schreeuw, toen mijn woorden eindelijk tot haar doordrongen.

Ik werkte de rest van de dag aan het draaiboek voor de begrafenis. De contacten met de dikdoenerige ambtenaar Roze op het ministerie in Den Haag verliepen ongemakkelijk. Ik liet dertig broodjes met tortilla komen voor alle medewerkers. Ze schenen vettig door het papier heen. Kirsten Vlasman was met vakantie. Voor zover ik kon nagaan was er behalve Els van Oldenborgh niemand van de staf die wist welk onheil Olga getroffen had. Vlak voordat we het licht op de ambassade uit deden, meldde burgemeester Fernando Gomez zich aan de telefoon. Onze gastheer van de dag daarvoor had het nieuws van Lewe's dood op de radio gehoord en was duidelijk aangeslagen. Olga was inmiddels al lang vertrokken. Caroline was in de loop van de dag naar Madrid gekomen om haar op te halen. Toen ik thuis kwam, lag Olga in het bed van onze oudste dochter voor zich uit te staren. Zij had een zilveren lijstje met een foto van Lewe naast zich staan. Lewe in een tropensmoking. Charmante glim-

[p. 24]

lach boven een onberispelijk gestrikt vlinderdasje.

De datum voor de herdenkingsdienst werd vastgesteld op donderdag 5 juni. In de tussenliggende dagen bezocht ik de Reverend Father Nay en de bijna blinde Don Cecilio, de aartsdiaken van de San Jeronimo. Daar zouden zij samen een oecumenische dienst leiden. Vervolgens vroeg ik belet bij mevrouw Lewe en vroeg haar of de getroffen regelingen op haar instemming mochten rekenen. Ik was toch nog verbluft over haar gebrek aan compassie; ze deed het voorkomen alsof we een strikt zakelijke transactie bespraken. Of vergiste ik me, en was dit extreme beheersing? Mevrouw schonk zelf de thee in, zoals het hoort, en ging graag akkoord met alles wat ik haar voorlegde.

Gezien de vergiftiging van de betrekkingen kwam er geen politieke ambtsdrager uit Nederland voor de dienst over. Wel zou staatssecretaris Peter Kooijmans meevliegen in de Fokker Friendship van de Luchtmacht die het stoffelijk overschot van de ambassadeur kwam ophalen. Het verkrijgen van de benodigde vergunningen voor het overvliegen van het Spaanse territoir en het landen in Madrid kostte minder moeite dan anders. Maar de tijd dat het toestel in het Spaanse luchtruim en op de grond mocht verblijven, was krap bemeten zoals altijd. Het was daarom van het grootste belang dat de dienst niet zou uitlopen.

In de San Jeronimo stond die donderdag een detachement van de Pyreneeënjagers voorzien van zilverkleurige hamertjes en houwelen rondom de baar opgesteld. Staatssecretaris Rovira die de minister van Buitenlandse Zaken Cortina verving, zat met zonnebril op de eerste rij naast de Directeur-Generaal van de Guardia Civil, ook met zwarte bril. Het mannelijke deel van de Nederlandse kolonie had zich in jacquet gestoken. Vanaf mijn plaats kon ik niet zien hoe Olga zich hield. Het koor zette het Kyrie Eleison in. Daarna las Padre Cecilio bijna op de tast uit de Apocalyps: ‘En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, want de eerste hemel en de eerste aarde waren voorbijgegaan.’

Baronesse Lewe, die werd geflankeerd door haar twee kinderen, nam dit alles vanachter haar mantilla roerloos in zich op. Tot slot sprak de nuntius de zegen uit. Een oude vrouw met een boers gezicht liep plotseling naar voren, knielde bij de katafalk neer, en draaide zich toen schielijk weer om. Bij de uitgang van de kerk legde de staatssecretaris de versierselen behorende bij het Grootkruis in de Orde van Isabella la Catolica op de kist. Postuum verleend.

Hoog in de hemel schitterde de zon. Eenmaal buiten volgde nog een muzikaal eerbetoon door een militaire kapel. Daar hadden de Spanjaarden ons niets van verteld. En zo kon het gebeuren dat de plechtigheid toch nog ruim twintig minuten uitliep. Die vertraging had de grootste ellende met de vliegvergunningen kunnen geven. Het toestel met de resten van Lewe aan boord als inzet van een diplomatieke rel. Je moest er niet aan denken. Terwijl de kist, met daarop een bosje rozen van Olga, in de eerste auto werd getild, smeekte ik de chauffeurs van de lange rij volgauto's om desnoods plankgas naar Barajas te rijden. Dat lieten die jongens zich geen twee keer zeggen. En zo scheurden wij met 120 kilometer per uur en op twee banden door de bochten, richting vliegveld. De bestelauto met kransen kon het maar nauwelijks bijhouden. Het schouwspel deed mij aan de moord op Kennedy denken. Op Barajas aangekomen, werd onze stoet naar een uithoek van het vliegveld gedirigeerd. De motoren van de Friendship draaiden al. In een hangar stond de Mystère van prins Juan Carlos te dromen. Een hond aan een ketting hield de wacht.

Boven aan de vliegtuigtrap van de Fokker verscheen staatssecretaris Kooijmans. Hij maakte een lichte buiging toen hij mevrouw Lewe en haar kinderen aan boord verwelkomde. Willenden, de vrouw van Van Pallandt reisde mee naar Nederland. Oscar, de jonge baron Lewe, kwam nog drie keer naar buiten om ‘de uitzwaaiers’ te bedanken. Als een gevierd goochelaar lichtte hij zijn hoge hoed. Een veld vol hoge hoeden zwaaide terug. Voor mij stond in een donkerbruin pak Fernando Gomez uit Morales de Toro te snikken. Enkele minuten voordat de landingsvergunning verstreken zou zijn, verhief het toestel met het lichaam van de ambassadeur zich van de Spaanse bodem.

In de tuin van Charles Huijbregts van de consulaire afdeling, werd nog een glas wijn op de treurige afloop gedronken. Van Pallandt kwam naar mij toe en zei, een beetje lacherig: ‘Wat denk je, zou het gezien haar opvallende gedrag van de laatste dagen kunnen zijn, dat Olga Drewes en de ambassadeur al die tijd meer dan gewone betrekkingen hebben onderhouden?