Hollands Maandblad. Jaargang 2000 (626-637)

[p. 28]

Met kop en staart
door Geert van der Kolk

Er is veel te zeggen voor het houden van konijnen. Ze planten zich als razenden voort, ze eten gras en onkruid en groeien zo snel dat ze in een paar maanden klaar zijn voor de pot. In de winkels op het Tsjechische platteland kan je geen behoorlijk vlees krijgen. Meestal is er alleen maar worst, en wat daarin zit weet je nooit. Een van de eerste dingen die wij deden toen wij in de molen gingen wonen, was konijnen kopen. We bouwden een hok voor ze onder de appelbomen en 's nachts sloten we ze met de geiten en het paard op in de stal, omdat we bang waren voor vossen. Konijnen smaken voortreffelijk. Je moet ze alleen even slachten en villen, en dat konden we van Accordeon George leren.

Met George en twee andere muzikanten speelde ik op zaterdagavonden in het dorpscafé van Mnich. Het café was na de revolutie van 1989 en de ontmanteling van het communisme teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenaar, die helaas al jaren dood was en dus weinig met de gerechtigheid opschoot. Zijn weduwe wist niet wat ze in haar eentje met een café moest beginnen en verhuurde het aan een snelle jongen uit Hradec, die er op zaterdagavonden discotheek hield tot de buren hem het dorp uitjoegen. Het café stond een tijd leeg, wat het gebouw niet ten goede kwam, en werd ten slotte verkocht aan een Tsjech die na de Russische invasie van 1968 naar West-Duitsland was gevlucht en daar wat had gespaard. De Duitse Tsjech begon aan een ambitieuze renovatie, maar hij had meer verbeeldingskracht dan geld. Toen wij in het dorp aankwamen zag het café er nog steeds triest en communistisch uit, een bouwval met een paar nieuwe ramen. Het was alleen op zaterdag open, omdat de eigenaar na het weekend terug moest naar zijn baan in Beieren. Hij had de woning boven de gelagkamer verhuurd aan twee vrouwen, een moeder en dochter die soms meehielpen achter de tap. Zij waren Tsjechen uit Kazachstan, afstammelingen van pioniers die in de vorige eeuw naar Rusland waren gegaan en na de ineenstorting van de Sovjet-Unie hun toevlucht hadden gezocht in het land van herkomst.

Terugkeer was een thema in Mnich. De nieuwe kroegbaas en Accordeon George waren allebei in het dorp geboren en getogen. George was majoor b.d.. Hij was na een bescheiden carrière in het leger teruggekomen en had een oud boerenhuis op een heuvel boven het dorp gekocht. Daar fokte hij konijnen. De saxofonist, Charlie, had jarenlang voor een Tsjechische firma in Algerije gewerkt. Na zijn pensioen was hij ook regelrecht naar Mnich, zijn geboortedorp, teruggekeerd. Het vierde lid van onze band, die net als ik gitaar speelde, kwam uit Praag. Hij had in Mnich een weekendhuis, George kende een paar woorden Duits. Charlie sprak vloeiend Frans en de tweede gitarist redelijk Engels. Als we met z'n vieren een gesprek wilden voeren moest ik een soort vertaal-estafette doen, omdat mijn Tsjechisch te wensen overliet. Het was veel makkelijker om samen muziek te maken. We speelden evergreens (The girl from Ipanema, Nooit op zondag, Irene goodnight), die beleefd werden aangehoord, en Tsjechische en Moravische drinkliederen, die luidkeels werden meegezongen. Soms, als de stemming er echt in zat, bijvoorbeeld als de voetbalclub die middag had gewonnen, werd er zelfs gedanst, hoewel daar eigenlijk geen ruimte voor was. Die Tsjechische liederen kende ik natuurlijk niet, maar door schuin tegenover de andere gitarist te gaan zitten en een oogje op zijn linkerhand te houden, kon ik aardig meekomen. Er zijn maar weinig liederen die meer dan vier accoorden hebben, en we deden ook niet moeilijk: we speelden alles in B-mol, want dat kwam de saxofonist beter uit.

[p. 29]

George was gescheiden. Hij woonde alleen in zijn huis op de heuvel, met zijn accordeon en zijn konijnen. Hij klaagde nooit, maar lachte ook zelden. Eén keer per maand kwam zijn kleinzoon op bezoek, op een brommer. Dan bleef George thuis en moesten wij met een invaller spelen. Die waren er overigens genoeg. In Zuid-Bohemen is de volksmuziek nog springlevend. Mnich is zo klein dat de straten er geen namen hebben, maar het dorp had een complete Dechovka, een veelzijdige harmonie die in de kerk kerstconcerten gaf, tijdens optochten en plechtigheden de marsmuziek speelde en op feestavonden de plaatselijke jodelaars begeleidde en de polka deed. Volksmuziek bloeit niet vanzelf. Tsjechische schoolkinderen leren al generaties lang de liederen uit een klein boekje dat Ia Pisnicka (‘Ik ben een versje’) heet, en elke provincieplaats heeft een muziekschool waar je voor drie gulden per uur privéles kunt nemen. Er is overal muziek. De Dechovka van Mnich rukte zelfs bij begrafenissen uit en er woonden in het dorp maar liefst drie geoefende accordeonisten die alledrie konijnen fokten.

Op de dag dat de voetbalclub kampioen van het district werd, ging het café 's middags al open, direct na het einde van de wedstrijd. Toen wij met onze muziekinstrumenten binnenkwamen was het feest al uren aan de gang. Er werd gedronken zoals ik zelfs in Rusland zelden heb gezien. Het was een lange, gedenkwaardige avond. We speelden door tot het hele elftal laveloos in de goot lag. Toen kropen we zelf naar huis.

De volgende dag kwam George helpen met het slachten van de konijnen. We hadden hoofdpijn, onze handen beefden en we zeiden zo min mogelijk. We zagen de toekomst somber in. We sloegen een stel grote spijkers in een zware stam boven op de houtstapel. Ik ving het eerste konijn en gaf het aan George. Hij hield het bij zijn achterpoten omhoog. Het konijn spartelde en gilde even, met een hoge piepstem. Toen hing het slap omlaag. George gaf het met de zijkant van zijn hand een harde klap tegen zijn nek. Het konijn begon weer te spartelen en te gillen. George vloekte en sloeg opnieuw. Toen hij de nek gebroken had, maakte hij een snee in het vel rond de achterpoten. Het leek ineens alsof het konijn sokjes had. George stroopte het vel een stukje op en wrikte zijn duimen tussen de scheen- en kuitbotjes. Aan de opening tussen deze botjes kun je het konijn heel handig ophangen. Daar waren de spijkers voor. Ze zaten op ooghoogte, zodat we goed konden zien wat we deden.

Voor het tweede konijn aan de houtstapel hing, ging er iets fout. George graaide in het hok, greep mis en had het konijn alleen bij zijn staartje beet. Hij tilde het op en het staartje brak af. George vloekte. Het konijn gilde tot we zijn nekje hadden gebroken.

Het vel van een konijn (en wie weet, ook het vel van een mens) zit alleen vast aan zijn kop en aan zijn anus. Als je de anus lossnijdt en het vel goed met twee handen beetpakt, kan je het als een pyjama afstropen. Dan komen eerst de dijen te voorschijn, die vrij stevig zijn, dan heel smalle heupen en een smalle, maar ver uitstekende borstkas. Al het vlees is roze en dooraderd, maar als je het goed doet, bloedt het niet. Als je bij de kop komt, moet je een keuze maken.

‘Wat wil je?’ vroeg George. ‘Met of zonder kop?’

‘Wat het makkelijkst is,’ zei ik.

‘Zonder kop is het makkelijkst.’

Wij sneden de koppen eraf. Wij deden ook niet ingewikkeld met de ingewanden. We bewaarden alleen de lever en gaven de rest aan de kippen. We wasten onze handen en keken naar de gevilde konijnen die ondersteboven aan de houtstapel hingen. Hun bloed druppelde langzaam uit hun nekken in het gras.

‘Met kop is eleganter,’ zei George.

Hij lachte, maar keek grimmiger dan ooit.

‘Met kop en staart.’