Hollands Maandblad. Jaargang 1999 (614-625)

[p. 27]

Claudius is dood
door Jeroen Hermkens

Sinds jaar en dag worden de vuilnisbakken van Rue de Nantes, Rue de l'Ourq maar ook van een groot gedeelte van Rue de Flandre aan de poort gezet door Germaine. Elk huis is goed voor een apart contract en levert geld op. Hoe meer vuilnisbakken des te beter. Toen twintig jaar geleden haar eerste man plotseling overleed, zat Germaine dan ook met de handen in het haar. Het was zwaar werk voor een vrouw alleen van in de vijftig, elke nacht vanaf vijf uur de straat op. Ze bleef echter niet bij de pakken neerzitten en trok binnen een week na de begrafenis een zwerver haar bed in. Sindsdien sleepte ze samen met Claudius de ijzeren bakken over de kasseien van de binnenplaatsen.

Toen ik in 1983 naar Parijs vertrok om meer over lithografie te weten te komen, kwam ik terecht in de Rue de Nantes. Achteraan op de binnenplaats van nummer 17 zit de beste en aardigste lithodrukker die ik ken: Jacques de Champfleury. Vaak overnachtte ik in die tijd in de drukkerij na het zoveelste feest of gewoon omdat er geen andere plek was. Elke ochtend om zes uur vervloekte ik Claudius en Germaine, die met een hels kabaal de vuilnisbakken versleepten.

Telkens als ik ze zag, verbaasde ik me weer over deze twee stripfiguren, allebei niet groter dan 160 centimeter. Zij, een gebogen dik vrouwtje in een bloemetjesjurk sjokkend op bontlaarsjes. Hij, een schriel mannetje van zestig met een ingevallen gezicht, vet zwart haar in een lok over zijn voorhoofd en een ongelooflijke neus, een dikke rode aardbei. Zijn praten bestond uit gemompel met een Gitane-mais in zijn mond. Voor mij klonk het net zo Arabisch als de meeste gesprekken in de cafés van de straat, waar je hen 's middags kon vinden. Ça va mon pote?, was het enige dat ik begreep. Oui ça va. Beiden hadden de geur van hun werk overgenomen. Twee binnenplaatsen verderop bewoonden ze een groot appartement, zo vies dat de honden er niet wilden slapen. Elke ochtend om vijf uur ontbeten ze met bier. Daarna gingen ze aan het werk.

Afgelopen januari was ik in de drukkerij van Jacques voor het maken van drie litho's. Alles was anders. De vuilnisbakken worden tegenwoordig op het eind van de middag opgehaald. Dit was een grote ingreep in het leven van Germaine en Claudius en goed voor mijn nachtrust. Na een week had ik Claudius nog niet gezien. Als ik vroeger in de drukkerij de stenen aan het bewerken was, zag ik hem altijd wel rondlopen, in zichzelf pratend en vloekend. Toen Jacques en ik op straat Germaine tegenkwamen, vroeg Jacques haar hoe het met Claudius was. Ze barstte in snikken uit. Claudius was opgenomen in het ziekenhuis. Hij lag al een week in coma na een hersenbloeding. Germaine had geen idee in welk ziekenhuis. Ze had geen tijd erheen te gaan. Ze moest al het werk alleen doen, een vrouwtje van in de zeventig slepend met vuilnisbakken.

Jacques bood aan uit te zoeken waar hij lag, en er samen heen te gaan. Ik wist niet wat ik hoorde toen hij me vertelde dat Claudius net vijftig was geworden. Voor mij stond vast dat Claudius ouder was dan Germaine. Jacques beweerde dat het degeneratie was door alcoholisme van vader op zoon. Hij had ze in twintig jaar nog nooit nuchter gezien. De volgende dag kwam Germaine in de drukkerij vertellen dat ze Claudius nog niet wilde opzoeken. Ze dacht dat het allemaal wel zou meevallen - en bovendien, hij was toch in coma.

Ik tekende mijn stenen, maakte mijn proefdrukken. De eerste kleur kon gedrukt

[p. 28]

worden. De volgende ochtend - de inkt was net gemengd, het papier was gesneden - kwam Germaine binnen. Ze had een papiertje van de politie bij zich waarop stond dat ze naar het ziekenhuis moest komen. Jacques vloekte dat Claudius wel een zeer ongelukkig moment had uitgekozen om dood te gaan. Samen togen ze naar het ziekenhuis. Daar bleek dat Claudius al twee dagen geleden overleden was. Germaine schold op hem dat hij er zo jong tussenuit geknepen was. Nu was ze weer alleen met de vuilnisbakken. De verpleegster vroeg of ze nog prijs stelde op zijn ondergoed. Dat valt toch uit elkaar als het gewassen wordt, zei Germaine, gooien jullie het maar weg.

Terug in Rue de Nantes bood Jacques aan te helpen met het regelen van de formaliteiten en de begrafenis. Graag, zei Germaine, maar vandaag ben ik er al te veel tijd aan kwijt. De vuilnisbakken wachten. Ook wij gingen weer aan het werk.

Een paar dagen later kwamen de papieren. Gelukkig had Claudius een Carte d'identité, zodat Germaine in ieder geval zijn naam had. Maar dat was zo'n beetje alles. Na twintig jaar samenleven wist ze niet waar hij geboren was - ja, in het oosten van Frankrijk, zei ze, maar of hij kinderen had, wist ze niet - hij was ooit getrouwd geweest had hij haar een keer verteld, dus het zou kunnen. En verdere familie? Geen idee, ja misschien een broer, misschien ook niet. Jacques stelde voor een advertentie te zetten in een krant in het oosten van Frankrijk, maar dat idee verwierp Germaine meteen als geldverkwisting: hij ging zomaar dood, en zij zou dat moeten betalen? Alle kisten waren haar te duur, bloemen flauwekul. Geen mis, zei ze, want aan de clerus had hij een hekel. Nee, zo de grond in.

In alle cafés van de straat werd met de pet rondgegaan voor de begrafenis. Jacques grijnsde daarover, want Germaine bulkte volgens hem van het geld. Een kwestie van jarenlang hard werken en niks uitgeven.

De volgende dag kwam Germaine de drukkerij binnen en vroeg Jacques of de baas van Claudius zijn salaris zou doorbetalen als ze niet zou zeggen dat hij dood was. Hij lachte. Ik condoleerde haar met haar verlies, maar ze beet me toe dat iedereen al aan haar kop zeurde. Toen ik later achter de pers stond, kwam ze naar me toe en vroeg of ik Claudius had gekend. Ik vertelde dat hij mij twaalf jaar geleden al had wakker gemaakt met zijn vuilnisbakken. Het is toch een groot gemis na twintig jaar, zei ze. Ze sjokte over de binnenplaats weg, twee vuilnisbakken met zich meeslepend.

‘Trois macules et une,’ riep Jacques, en de pers zette zich in beweging. Onverstoorbaar ging hij door met het drukken van mijn litho's.