Hollands Maandblad. Jaargang 1999 (614-625)

[p. 18]

Verhuizing
door Judith van der Stelt

I

Ik zie mijn moeder nog naast de auto staan. Ze buigt zich naar het halfgeopende raampje, zodat ze op gelijke hoogte met mij komt, en houdt met haar rechterhand de panden van haar vest bijeen.

Ik wil dat ze naar binnen gaat.

‘Zeg Hugo, denk je eraan dat je de hospita straks eerst die dubbele huur betaalt?’

Zuchtend sluit ik mijn ogen.

‘Nou ja...’ Ze trekt de wol strakker voor haar borst en tuurt in de verte. ‘Je zou toch op je neus kijken als die mevrouw de kamer ineens aan een ander verhuurt.’

Ik draai me half om, om te zien of mijn vader al klaar is. Hij staat gebogen over de achterbak en blijft mijn spullen herschikken. Ik kijk toe hoe hij de vuilniszak met kleren tussen een tafeltje en wat planken duwt en voel de auto onder zijn druk bewegen.

‘Die zak zat toch al goed?’ zeg ik.

Hij schuift de pet naar zijn achterhoofd, wrijft met z'n vingertoppen boven zijn ogen en mompelt met zijn blik op de spullen: ‘Zo zou het moeten lukken.’

Ik kijk nog één keer opzij, de huiskamer in. Vooraan staat de eettafel met de nieuwe lamp erboven. Een reusachtige beige kap in de vorm van een champignon. Vanavond vouwt m'n vader daar de krant weer onder open met de ernst van iemand die een honderd jaar oude bijbel openslaat. Recht tegenover hem, vanuit de auto net niet zichtbaar, hangt het zilveren bord met de inscriptie ‘Bedankt voor veertig jaar trouwe dienst. Je collega's van de postkamer’. Hij staat er dagelijks even bij stil, handen in z'n zakken, hoofd in z'n nek. Het gebed van de gepensioneerde. De planten in de vensterbank zijn van m'n moeder. Ze knijpt de dode bloemen er altijd uit en voelt dan met haar vingers of de aarde nat genoeg is. Links in de hoek staat een koperen gieter, alleen voor de sier.

M'n vader duwt met kracht de achterklep dicht, kust mijn moeder en stapt in. Wanneer we de straat uitrijden tikt hij op het glas van de achteruitkijkspiegel en zegt: ‘Moet jij niet even zwaaien naar je moeder?’

Bij een stoplicht aan de rand van Leiden voel ik hoofdpijn opkomen. Hij trommelt met zijn vingers op het stuur en buigt zich ver voorover naar het rode licht. ‘Het is toch een mijlpaal,’ zegt hij, ‘hoe je het ook wendt of keert.’

Ik kijk langs het stoplicht in de verte, zonder iets in me op te nemen. Ik vind het ineens onoverkomelijk dat hij erbij is om mijn hospita te begroeten en de spullen vanuit de auto naar mijn kamer te sjouwen. Voor die paar boeken en kleren heb ik hem toch helemaal niet nodig?

Hij zet de versnelling in zijn één en rijdt een wijk in met degelijke, vooroorlogse huizen. Brede straten, volop groen, maar nauwelijks mensen op straat. ‘Heb jij al gehoord dat mevrouw Vriezeveen is opgegeven?’

Mevrouw Vriezeveen, meneer De Bree. Wie niet, denk ik. De sliert auto's achter ons wordt groter en groter.

‘Dat schijnt helemaal niet mee te vallen. Ze hadden eerst nog hoop, zei haar man, maar zoals het er nu naar uit ziet...’

‘Sla anders een zijstraat in,’ zeg ik.

[p. 19]

Hij klemt zijn handen vaster om het stuur en blijft onrustig in de spiegel kijken.

‘Pa?’

‘Alles onder controle.’

Bij een verbreding in de weg worden we door de twee voorsten uit de rij met luid getoeter ingehaald. Ik druk mijn hoofd tegen de steun en voel het zweet op mijn huid prikken.

‘Voor ik het vergeet,’ zegt hij, ‘ik heb nog wat boeken tussen je kleren gestopt.’

‘Wat voor boeken?’ Ik luister niet naar het antwoord, omdat ik de titels kan dromen. Hij leest uitsluitend waargebeurde horror en plakt sinds jaar en dag de ergste krantenstukken in zo'n grijs geaderd schrift. Alles aan zijn bureau is besmet, want het bloed van vreemden kleeft aan de poten van zijn schaar en met de Prittstift is hij fluitend langs honderden doden gegleden.

‘Ik zie niet in waarom jij ze weg zou doen.’

‘Geen plek.’ Hij draait een straat in met hoge, smalle huizen en kijkt aandachtig naar de nummers naast de deuren. Ik ruik de mengeling van tabak en scheerzeep wanneer hij zich in mijn richting buigt voor de nummers aan de oneven kant.

‘Zijn we er al?’

‘We zijn warm.’ Hij rijdt een parkeerhaven in bij nummer 23.

Ik kijk langs de gevel omhoog en kuch achter mijn hand. ‘Ik red het verder alleen wel.’

Na drie kwartier staat alles boven. Het is een kleine kamer in de nok van een herenhuis, met één dakraam aan de kant van de straat. M'n vader zit hijgend op het bed, terwijl ik tegen het halve muurtje leun dat de kamer van het keukenblok scheidt.

‘Ik heb geen bier in huis,’ zeg ik, en schrik van een rare uithaal in mijn stem.

M'n vader schudt zijn hoofd en hapt nog steeds naar adem. ‘Zie dat de komende tijd maar eens zo te houden.’ Hij trekt zijn mond tot een scheef lachje, maar blijft onafgebroken naar zijn knieën staren.

Ik trek de mouwen van m'n sweater over mijn handen en klem de boorden tussen m'n vingers. Ik wil niet dat hij lang blijft zitten, maar hem vragen om weg te gaan lukt me evenmin. Onder het dakraam staat een toren van dozen. Ik kan alvast wat uitpakken, denk ik. Maar juist wanneer ik me af wil zetten van het muurtje, vuurt hij een vraag op me af.

‘Zeg Huug, heb ik jou al eens verteld dat ik sinds een halfjaar ziek ben?’ Hij zegt het op een toon alsof hij een mop vertelt.

‘Ja, daar kijkje van op zeker?’ Hij wrijft met zijn vlakke hand over zijn dijbeen en kijkt me vragend aan. Ik sla mijn armen over elkaar en knik instemmend.

‘Ja, ik was in die tijd wel vaker niet lekker, maar dat ik ziek was had ik nooit gedacht.’

Ziek, denk ik. Zegt ie ziek? In verwarring leg ik de verbinding tussen de woorden daarvoor en hoor zo met terugwerkende kracht de eerste zin.

‘Ja het is vervelend natuurlijk, maar het is niet anders. En ik moest het je toch een keer vertellen.’ Hij schuift naar de rand van het bed, pakt z'n portefeuille uit zijn achterzak en haalt achthonderd gulden tevoorschijn. ‘Is dat genoeg voor de eerste weken?’

Ik laat de zool van mijn gymschoen gillen op het zeil en zeg: ‘Dat lijkt me wel, ja.’

Een paar minuten later zie ik hem beneden bij de auto staan. Hij houdt zijn hand aan het portier en zwaait. Omdat er iets klemt, krijg ik met geen mogelijkheid mijn arm door de kier tussen raam en kozijn, maar vind het idioot om dat te roepen. Vanuit de hoogte kijk ik toe hoe hij het portier verder opentrekt en instapt. Met de punten van mijn schoen geef ik korte stootjes tegen de dozen die voor me staan, en haal vol uit wanneer zijn auto de hoek om rijdt. Ik ren de stad in en hol als een idioot door allerlei straten. Pas wanneer ik volledig bezweet ben keer ik terug.

Op de trap word ik verwelkomd door mijn hospita. Ze staat in de deuropening

[p. 20]

van haar kamer en kijkt verbouwereerd naar mijn verhitte gezicht. Ik zie hoe haar blik op de bezwete plekken in mijn sweater blijft rusten en daarna afzakt naar mijn sportschoenen. De reflectoren op de neus lichten op in het duister van de gang. Ik schraap mijn keel en wil haar juist over het klemmende raam vertellen, wanneer ze zegt: ‘Wat ik u vragen wou... Die dubbele huur, kunnen we dat vanavond nog regelen?’

II

Sinds ik in Leiden woon ben ik voortdurend op zoek naar mooie dingen. En als ik iets vind, dan houd ik dat vast door er een foto van te maken. Ik neem mijn toestel bijna overal mee naar toe en fotografeer de universiteitsgebouwen, een verdwaalde zeemeeuw op een lantaarnpaal, en mensen, altijd weer mensen. Na een halfjaar vind ik Annemarie; parttime studente, parttime model. In mijn kamer wordt ze elke week opnieuw geboren in een bak vol chemicalieën. Ze is nooit dezelfde als de week ervoor; haar mimiek schommelt tussen de verlegen glimlach van een meisje van zeven en de bestudeerde nonchalance van een vrouw die alles al een keer heeft gezien.

Op een middag sta ik gebogen over de bak met ontwikkelaar en kijk nieuwsgierig toe hoe ze in de golfjes van de vloeistof vaste vormen krijgt. Ze zit achterstevoren op een stoel, met haar rug naar me toe. Omdat ze haar hoofd een beetje gedraaid houdt, zie ik nog net een stukje van haar wimper, haar neus en wang. Het korte, zwarte haar glimt als de rug van een kever.

Dan gaat de telefoon. Na drie keer overgaan wordt er opgenomen en kort daarna klinkt de stem van mijn hospita onderaan de trap.

‘Ik kom!’ roep ik. Maar ik blijf nog een moment afwezig bij de foto staan. Vervolgens neem ik een pincet, pak de foto bij een punt en til hem over in de bak met fixeer.

‘Telefoon!’ klinkt het opnieuw.

Geïrriteerd duw ik de foto onder, aarzel, maar loop dan snel naar het dikke gordijn en open de deur die erachter zit.

‘Ik ben foto's aan het afdrukken!’ roep ik. ‘Wilt u vragen of ik terug kan bellen?’

‘Het is je moeder,’ antwoordt de hospita plotseling van heel dichtbij. ‘Ze zegt dat het dringend is.’

Geschrokken steek ik mijn hoofd om de deur en zie haar vlak naast mijn kamer staan. ‘O, neem me niet kwalijk.’

Ze streelt over het schort voor haar buik en vraagt: ‘Geeft dat geen vlekken, die foto's?’

Ik ruik koffiemelk en vaag de geur van kaas. ‘Schilderen geeft vlekken,’ zeg ik. ‘Maar ik maak foto's en foto's vlekken niet.’

‘O, op die manier.’ Ze knikt en doet een stap dichterbij.

‘Ik kom eraan,’ zeg ik en trek haastig de deur achter me dicht.

‘Het gaat niet goed met 'm,’ fluistert mijn moeder. ‘Op de foto's is weinig te zien, maar de symptomen zijn volgens mij niet gunstig. Hij éét niet.’

Ik staar naar het geborduurde molentje dat in een donkerbruine lijst boven het halkastje hangt, en ben met mijn gedachten nog steeds bij Annemarie. Misschien wil ze de volgende keer wel naakt poseren, of anders zonder trui. Ik wil dat ze vóór me op een stoel gaat zitten, haar armen kruist om het boord te pakken en dan langzaam de trui binnenstebuiten draait. Omhoog, omhoog, nog verder omhoog, tot de col strak staat rond haar gezicht.

‘Dus het gaat niet goed,’ zeg ik.

‘Gisterochtend was vréselijk. Hij had zo'n moeite om uit bed te komen en direct na het douchen ging hij alweer liggen. Hij is zo moe, zo vre-se-lijk moe.’

[p. 21]

Haar nadrukkelijke toon verwart me. Wat is er aan de hand? Ik wrijf in mijn nek en kijk opzij, de keuken in. Op het aanrecht staat een blad met kopjes klaar, alsof er ieder moment bezoek kan komen.

‘Morgen gaat hij het ziekenhuis weer in, voor onderzoek. En daar blijft hij in ieder geval tot komende vrijdag.’

Uit de woonkamer klinkt het geluid van een tv-reclame. Schuimend bier, opspattend water, lachende mensen. ‘Wat heeft hij dan precies?’

‘Ach, dat zeggen ze toch nooit. Ze weten het van z'n maag, maar misschien zit het ook al bij z'n lever! Ze vertellen me niets, die mannen. “Wat denkt u zelf?” vroeg eentje me vandaag. Toen had ik moeten zeggen: “Hoor eens, u bent de arts.” Dat had ik moeten zeggen.’

Er schiet me geen passende reactie te binnen.

‘Laten we ons maar op het ergste voorbereiden.’ Haar stem klinkt ineens veraf.

Het ergste? Ik sluit m'n ogen en probeer me te concentreren. Rustig, doe rustig. ‘Is zeven uur goed, of schikt dat niet?’

‘Natuurlijk is dat goed.’ Ze schraapt haar keel en zegt na een korte stilte: ‘Je hoeft bij ons toch nooit een afspraak te maken?’

Ik moet me diep buigen om mijn moeder te kunnen kussen. Ze is net een vlinder in haar rode jurk met het groene vestje erover; klein en beweeglijk. In de gang hangt een onbekende geur.

‘Kom verder,’ zegt ze. ‘Hij slaapt.’

Ik volg haar zonder iets te zeggen. In het voorbijgaan zie ik mezelf in de spiegel. Ik schrik van m'n gezicht, roodbezweet en met een verwilderde blik, alsof ik zojuist gevochten heb.

In de slaapkamer zijn de gordijnen gesloten. De eerste paar seconden ben ik volledig mijn oriëntatie kwijt. Ik hoor een zacht gesnurk. Sta ik aan het voeteneind? Bij z'n kussen? Dan voel ik een hand op mijn arm en daarna het hout van een stoel tegen de achterkant van m'n benen.

‘Ga maar bij 'm zitten,’ zegt mijn moeder. ‘Dat vindt hij prettig.’

‘Hij slaapt.’

‘Sst. Stil jij nou maar.’ Ze schuift ook een stoel voor zichzelf bij, naast die van mij. ‘Hoe is het nou in Leiden?’

Ik negeer haar vraag en luister naar zijn ademhaling. Langzaam wennen mijn ogen aan het donker. ‘Zo jongen,’ hoor ik hem in gedachten zeggen, ‘ben je daar weer eens?’ Ik kijk naar zijn gezicht en schrik van de ingevallen wangen en de vreemde mimiek.

‘Hij heeft pijn,’ zegt m'n moeder, alsof ze mijn gedachten raadt. ‘Ben je wakker, Adri?’ Ze buigt zich naar hem over en strijkt wat haren uit zijn gezicht. ‘Hugo is net aangekomen.’

Ik sta op en ga bij het voeteneind staan. ‘Gaat het niet?’ Mijn polsen raken het koude ijzer van de bedrand.

‘Misschien kun jij iets leuks vertellen,’ zegt m'n moeder. ‘Dan ga ik even thee zetten.’

Hij steekt z'n hand naar me op, maar ik betwijfel of hij me herkent. Ik voel me naakt in mijn korte broek met m'n T-shirt. Behaarde benen in een ziekenkamer. Gezond zweet op m'n rug en borst. In de keuken rommelt m'n moeder met de kopjes en op de achtergrond klinkt vaag het journaal van zeven uur. Wil hij iets zeggen of verbeeld ik me dat maar?

‘Ik ben vorige week met de vereniging naar de Ardennen geweest,’ zeg ik luid, ‘voor een survivaltocht.’ Ik dwing mezelf om normaal te praten, maar het lijkt of een ander bezit van me neemt. ‘De opdracht was om met z'n tienen een trap te bouwen. En als dat gelukt was, dan moesten we er achter elkaar overheen.’

[p. 22]

Ik voel me een bazig kind dat de hoofdrol in een toneelstuk speelt en ondanks alle rumoer gewoon doorgaat met het opzeggen van z'n tekst. Hij knikt instemmend, maar z'n ogen staan afwezig. Ik heb geen idee hoe erg het is en ben te bang om ernaar te vragen. ‘We moesten in het bos op zoek naar materiaal en we hadden nauwelijks gereedschap. Maar wie niets heeft wordt vindingrijk.’

‘Vertel je over dat bos?’ vraagt m'n moeder. Ze blijft op de drempel staan en leunt met haar schouder tegen de deurpost. ‘Over de trap die tot aan de hemel moest reiken?’

‘Nou de hemel... Daar heb ik het niet over gehad.’

‘Vind je dat geen mooi beeld, Adri? Een trap die je samen maakt om daarna één voor één omhoog te klimmen?’

Ik kijk naar mijn vader en zie dat hij z'n ogen gesloten heeft.

‘Laat 'm maar even,’ zegt mijn moeder. ‘Hij slaapt.’

Ik zit uren aan zijn bed, al verstrijken er hooguit vijf minuten. Er gaat maar één keer een auto door de straat en ik hoor nergens stemmen of vogelgeluiden. ‘Is het hier altijd zo stil?’ vraag ik.

Mijn moeder doopt haar biscuitje in de thee en hapt naar de koek als naar een haring. ‘Aan de achterkant wel. Herinner je je dat niet meer?’

‘Niet echt.’ Ik pak een suikerklontje en verpulver het tussen m'n vingers. In de aangrenzende kamer bromt de Friese staartklok als aanzet tot de eerste slag. Kwart over zeven.

M'n vader ontwaakt uit zijn hazenslaapje en kijkt me aan zonder te knipperen. Het bruin van zijn irissen is zonder de spiegeling van zijn brillenglazen nog donkerder.

‘Ik hoef je niets meer te vertellen,’ zegt hij. ‘Dat is een pak van m'n hart.’

Ik vraag me af of hij soms ijlt, omdat de overgang van slapen naar waken zo onzichtbaar is gegaan. ‘Bent u wakker?’ Ik schuif mijn stoel wat dichter naar hem toe.

‘Het was een goed moment destijds, daar heb ik nooit aan getwijfeld.’

‘Pa?’

‘Maar je bent er nooit meer op teruggekomen, is het wel?’

Ik leg mijn hand op de dekens en kijk hem aan. Hij bazelt, denk ik, maar zijn ogen staan helderder dan zoëven. ‘Wat bedoelt u?’

Ik heb zin om de rollen om te draaien en zelf in het hoge bed te kruipen. Hij begripvol aan de rand; zorgzaam en onzeker.

‘Verhuizing.’ Hij gooit het woord eruit alsof hij een stomp uitdeelt. Zijn ogen kleuren bijna zwart.

‘Verhuizing?’ Ik zoek onrustig mijn geheugen af, maar zie uitsluitend dozen en tassen. En ik voel weer de spanning tussen ons, maar dat is vast niet wat hij bedoelt. ‘Ik ben het vergeten,’ beken ik.

‘Welnee,’ zegt hij, ‘je hebt het nooit gehoord.’

‘Wil je thee, Adri?’ Aan de stem van mijn moeder hoor ik dat mijn onwetendheid ernstig is. M'n vader heeft gelijk en dat laat ze hem merken door zachter en vriendelijker te gaan praten. Hij geeft haar geen antwoord en ook dat is in orde. Ik sta op en loop in gedachten naar de hal. Pas wanneer ik de deur achter me sluit en hen alleen laat, dringt de ernst van de situatie echt tot me door.

In het voorportaal kussen mijn moeder en ik elkaar gedag. Het is er leeg en schoon, de geur van bleekmiddel hangt om ons heen. Ze kijkt me met grote ogen aan en drukt haar vingers in mijn bovenarmen. Het valt me op hoeveel jonger ze is vergeleken bij m'n vader.

‘Je vader praat met zijn mond dicht,’ zegt ze, ‘maar hij bedoelt het goed. Echt. Volgens hem heeft hij uitgebreid over z'n ziekte verteld. Maar ik weet toch hoe die dingen gaan? Heus, trek het je niet aan.’

Ik sluit mijn armen om haar heen en laat m'n hoofd op de hare rusten. Beheerst. Omdat ze dat van me gewend is.

[p. 23]

‘We hebben het ruim een jaar kunnen rekken,’ zegt ze, ‘maar nu kan het ieder moment gebeurd zijn.’

‘Zei de dokter dat?’

Ze knikt en plukt wat aan mijn jas. ‘Nou. Kijk je goed uit onderweg?’

‘Natuurlijk.’

‘En zorg je goed voor jezelf?’ Ze opent de deur en kust me voor een tweede keer. ‘Hij is in ieder geval blij dat je bent geweest.’

III

Mijn hospita lijkt op Wilhelmina. Zeker wanneer ze bovenaan de trap staat is de gelijkenis opvallend. De lange, stugge rok hangt zwaar rond haar benen en plooit zelfs niet wanneer ze beweegt.

‘Hoe gaat het thuis?’ vraagt ze.

Ik klim omhoog en antwoord: ‘Thuis gaat het prima. Dank u wel.’

Nog een trap en ik ben weer alleen.

‘Je hebt bezoek,’ zegt ze. ‘Wist je dat?’

Ik aarzel, maar loop langzaam verder.

‘Een heel mooi meisje met donker haar. Lang, slank.’

‘Ze is fotogeniek,’ zeg ik, maar laat me niet verleiden tot een waardeoordeel.

Annemarie zit op een van de roze keukenstoelen als ik binnenkom. Ze schuift met haar vinger door een bak met chips alsof ze iets zoekt. Ik ga op de rand van het bed zitten en overweeg of ik haar weg zal sturen. Ze haakt de blokhakken van haar laarzen achter een spijl van de stoel en kijkt even kort naar me op. De cassetterecorder gromt en springt op ‘Stop’.

‘Ik ga met thema's werken,’ zeg ik uiteindelijk.

Ze veegt haar vingers af aan haar broek en schuift de kom naar het midden van de tafel. ‘Ik draai een sjekkie, goed?’

[p. 24]

Ik knik naar de schaal. ‘Hou je niet van wokkels?’

Ze spreidt de tabak al over het vloeitje en schudt haar hoofd. ‘Ik eet nooit zo veel.’ Ze likt langs de gomrand en slaat haar ogen naar me op. ‘Jij wel?’

‘Och, wat is veel.’ Ik voel ineens een sterke weerzin om verder te praten.

‘Thema's dus.’ Ze inhaleert diep en zet haar ellebogen op tafel. ‘Noem dan eens wat.’

‘Communicatie bijvoorbeeld.’

Ze kijkt me aan alsof ik iets onbetamelijks heb gezegd. ‘Communicatie?’

‘Bijvoorbeeld.’ Ik kijk naar het spierwitte gezicht en voel me niet langer tegen haar opgewassen. ‘Vooral nonverbale communicatie vind ik interessant.’

Ze laat haar armen op tafel vallen en schudt haar hoofd. ‘Ik raad het je af.’

Ik sta op om mijn fototoestel te pakken. Het is een noodgreep, maar op dat moment schiet me niets beters te binnen.

‘Zeg, ik ben nog niet uitgesproken hoor.’

‘Weet ik.’ Ik hou de camera voor mijn neus en draai aan de lens. ‘Ik kijk alleen even hoe de belichting is.’

Zonder gêne kijkt ze in de lens. Zodra ze de rook tegen het glas blaast, druk ik af.

‘Nog één?’ Ze draait de stoel naar me toe en zet haar handen in haar zij.

Ik hou het toestel voor m'n neus maar druk niet af. ‘Nee, sorry. Het gaat niet.’

Ze buigt zich over naar de asbak en drukt haar sigaret tot een prop. ‘Nou, dan zijn we snel klaar deze keer.’ Ze pakt haar rugzak van de grond en duwt de shag in het zijvakje.

‘Momentje.’ Ik zet het toestel op tafel en pak m'n portemonnee. Met een rood hoofd leg ik 15 gulden op tafel. ‘Dat is nog van de vorige keer.’

Pas als ik de benedendeur dicht hoor slaan, krijg ik lucht. Ik hoor haar hakken weerklinken op het trottoir en volg haar in gedachten tot de bushalte. Daarna sta ik op en bekijk mezelf in de spiegel. Aan de stand van mijn schouders zie ik dat m'n vader op mijn rug zit. Zijn lange benen hangen omlaag langs mijn heupen en z'n armen klemmen zich om mijn keel. Ik recht mijn rug, maar voel geen verlichting. Door het open raam komt een koude wind de kamer binnen. Het gordijn wordt wild door elkaar geschud, bolt de ene keer op en valt dan plotseling weer in als een spook dat zich snel uit de voeten maakt. Ik ga op bed liggen en rol me op mijn zij. Als ik mijn ogen sluit, word ik overweldigd door een stoet circusartiesten. De gekste koppen trekken aan me voorbij en overal hoor ik stemmen en gelach. Pas wanneer de laatste clowns in de verte verdwijnen, zie ik zijn ovale gezicht weer op het kussen. De grijze wenkbrauwen die als een doorgetrokken streep op zijn voorhoofd staan, zijn donkere ogen en de vale, droge lippen. Hij vormt woorden met zijn mond, maar welke? Ik span me in om te begrijpen wat hij zegt, maar de woorden bereiken me niet. Hij is te ver, zijn mond is niet meer dan een dunne lijn.

Toch zouden we kunnen praten nu. Niet over het laatste nieuws of over de huurverhoging, maar over iets van ons samen. Een ritje op de fiets bijvoorbeeld. Hoe ik als kind bij hem achterop zat met mijn hoofd onder z'n jas, en in het donker probeerde te raden wanneer we onze straat inreden.

Of praten over schoonheid, misschien ook dat. Ik kan een foto van hem maken; een portret in zwart-wit.

Wil je dat?

Ik zet hem met zijn rug tegen de hoge kussens en verschans mezelf achter het statief. Kijken is reageren: inzoomen, scherpstellen, afdrukken en dan weer op zoek naar een nieuwe hoek.

Je schaarse haar raakt de bovengrens van de foto. Kijk naar me. Kijk me aan.

En ze vormen weer woorden, zijn lippen. Ze vormen zich tot een oo en een ui. Ik buig me voorover en bevries hem tot een man die praat.