Hollands Maandblad. Jaargang 1995 (566-577)

[p. 22]

Ontboezemingen van Irene
door Max Pam

Dus laten wij even recapituleren.

Wij hebben een koningin waarmee niets aan de hand is. Wij hebben een koningin-moeder, die in de Greet Hofmans-affaire verwikkeld is geweest. Wij hebben een prins-gemaal, die in de Lockheed-affaire verwikkeld is geweest. Wij hebben nog een prins-gemaal, die loopt als een houten klaas en die manisch depressief is. Wij hebben een prinses die getrouwd is met Pieter van Vollenhoven. Wij hebben een prinses die getrouwd is geweest met een Cubaanse oplichter. Wij hebben een kroonprins, die een doctoraal-scriptie heeft geschreven die niemand mag inzien. En dan hebben wij ook nog een paar kroonprinsjes,



die over het algemeen veel te hard rijden, maar van wie wij voorlopig nog geen last hebben. Overal is wel wat mee, maar het kan altijd nog erger, zoals regelmatig door het Britse koningshuis wordt aangetoond.

Natuurlijk heb ik er één nog niet genoemd: prinses Irene.

Onlangs heeft Irene van Lippe-Biesterfeld haar tweede boek gepubliceerd. Haar eerste boek, getiteld Van Daar, was nog geen echt boek, maar een bundel interviews met in Nederland wonende, buitenlandse vrouwen. In Van Daar staat nog de mens centraal, of liever gezegd de allochtone vrouwelijke medemens. Het boek is bovendien geschreven ‘vanuit een brok energie’ en blijkt vooral tot stand te zijn gekomen dankzij ‘de groei naar een nieuw bewustzijn van haar eigen situatie’.

In haar zojuist verschenen tweede boek, Dialoog met de natuur, heeft Irene van Lippe-Biesterfeld haar aandacht verplaatst van de mens naar de natuur. Weliswaar is de mens nog altijd het unieke wezen dat in een groeiproces pijn en angst leert te uiten, maar in haar nieuwe boek is nu ook ruimte voor communicatie met de zon, met bomen, planten en dieren. In Dialoog met de natuur knuffelt Irene van Lippe niet alleen varens en streelt zij beuken, ook laat zij zichzelf over het hoofd schijten en plassen door een dolfijn, hetgeen verrassend genoeg bij haar een bevrijdend gevoel van eenwording veroorzaakt.

Dit tweede boek van Irene van Lippe-Biesterfeld is filosofischer van aard dan haar eerste. ‘De natuur versterkt het oerbeginsel, het licht in je,’ schrijft de prinses. Zij voelt een esoterische blijdschap in zich loskomen: ‘Een nieuwe koers! Een nieuw tijdperk! Stroomafwaarts nu. Voorbij, verder, anders! Een nieuw deel van mijn leven!’ Dat deze blijheid ten slotte uitmondt in een catharsis zal niet langer verbazen wanneer men beseft dat het hier gaat om de meest individuele uitdrukking van de meest individuele emotie. ‘Als je,’ schrijft Irene van Lippe-Biesterfeld, ‘tot soortgelijke ervaringen gekomen bent, vertel er mij dan niets van! Leef het! Ervaar! Vertel het om je heen en vind je eigen weg erin.’

Toen ik Dialoog met de natuur uit had, moest ik allereerst denken aan een scène uit Spitting Images. Wanneer de bbc de aflevering met die bewuste scène heeft uitgezonden weet ik niet meer, maar het moet een jaar of zeven geleden zijn geweest. In ieder geval was het al in de tijd dat lady-Di kampte met vraatzuchtige eetstoornissen, terwijl prins Charles pogingen deed om een vegetarisch leven te leiden. Elke dag liet Charles zich een uitgebalanceerd menu van granen en vruchten voorzetten. Zijn maal was echter nooit compleet als het niet werd opgediend met een heel assortiment aan noten. De kroonprins was gek op noten.

Zoals ik mij de scène uit Spitting Images herinner, zien wij lady-Di en prins Charles aan de eettafel zitten. Op dat moment komt er een lakei binnenschuifelen met een schaal vol noten. Hij zet deze schaal voor prins Charles neer en zegt: ‘You're nuts, sir.’ Waarop lady-Di antwoordt: ‘That's putting it mildly!’

Dialoog met de natuur is een bestseller geworden. In twee weken beleefde het drie drukken en overal staat het op de top-tien. Toch is het juist dat succes wat het lezen van dat boekje zo intriest maakt. Op elke pagina besef je dat er weer genoeg mensen zijn gevonden die dit serieus willen nemen. Ook besef je op elke pagina, nee, in elke alinea, dat wij er weer een Oranje bij hebben gekregen die volkomen mattaklap is.

[p. 23]

Niets dan onzin staat er in dat boekje. Zo denkt Irene werkelijk dat de natuur ‘een niet-dualistische wereld’ is, waarvoor de mens zich in liefde kan openstellen. Dat de natuur in werkelijkheid één grote vreetpartij is, waar alles en iedereen elkaar opeet, blijkt voor de prinses een notie waaraan zij liever voorbijgaat.

Soms, een heel enkele keer, komt onze prinses wel eens een cynicus tegen (‘zo'n uitgesproken klootzak’) en dan vraagt zij zich af: ‘Is het mogelijk dat er mensen zijn waarmee je niet kunt omgaan?’ Die vraag legt zij vervolgens voor aan een jonge acacia. En wat antwoordt de jonge acacia? ‘De jonge acacia zegt dat ik hem moet vergeven.’ Daarna gaat ze naar een honderdjarige Pyrus japonicus. En wat zegt de Pyrus japonicus? Die zegt: ‘Hij is bang en jij ook. (...) Laat hem van je afglijden. Schud hem los.’

In feite heeft Dialoog met de natuur alles in zich om belachelijk gemaakt te worden. Het is geschreven door iemand van koninklijke bloede, wat in onze genivelleerde cultuur sowieso aanleiding geeft tot hilariteit. De inhoud is volstrekte flauwekul, en dan ook nog eens flauwekul van een tamelijk domme, niet geheel ongevaarlijke soort. Daarnaast is het geschreven in het stijltje van een zevenjarig kind, en ten slotte blijkt er ook nog eens een groot publiek te zijn dat de ontboezemingen van Irene graag tot zich wil nemen. Kortom, voor critici, columnisten en satyrici liggen hier alle ingrediënten voor het opscheppen.

Maar vreemd genoeg zijn de meeste reacties nogal lauw geweest. In HP/de Tijd schreef Theo van Gogh weliswaar een misselijk stukje (‘Daar heb je flipper! Wat een dolfijn, om trots op te zijn!’), maar voor de rest viel het reuze mee. Het is waar, in zekere zin is Irene natuurlijk een makkelijke prooi, maar makkelijke prooien dienen nu eenmaal ook opgegeten te worden, zeker als zij koket genoeg zijn om zich in het openbaar te manifesteren.

Misschien heeft het ermee te maken dat het boek van Irene op een nogal slimme manier is gelanceerd. In de jaren van Juliana ging een interview met iemand van koninklijke bloede nog met een zeker ritueel gepaard. Meestal werd Ferry Hoogendijk of een van zijn slippedragers op Soestdijk ontboden om daar de antwoorden in ontvangst te nemen van vooraf ingeleverde vragen - ‘wat denkt u van de Europese toekomst?’, enzovoort. Het uiteindelijke resultaat werd door de rvd nauwkeurig doorgelicht en pas daarna verscheen het interview in Elsevier. Het behoorde tot de normale gang van zaken dat de linkse pers, met Vrij Nederland voorop, zich vervolgens vrolijk maakte over wat er in Elsevier had gestaan.

De tijden zijn kennelijk veranderd, want met Dialoog met de natuur is het precies andersom gegaan. Een interview over Irenes avonturen met de schijtende dolfijn verscheen eerst in Vrij Nederland. Daarin mocht de prinses uitgebreid haar esoterische gang gaan. Een recensie over Dialoog met de natuur is nog niet in VN verschenen en ik voorspel dat dat ook niet zal gebeuren.

Welke journalistieke maatstaven heeft de redactie van VN voor ogen gestaan bij deze aanpak? Ik kan twee overwegingen bedenken. De eerste is die van het eigen graf laten graven. Men kan in een interview iemand zo laten kwekken, dat de lezer al snel het gevoel krijgt dat hier een idioot aan het woord is. In zo'n geval knoopt de geïnterviewde zichzelf op en blijft de interviewer buiten schot. Dat is onder meer gebeurd bij het beroemde Bram Peper-interview met Ischa Meijer.

De tweede overweging is dat Irene de aandacht voor haar boek gewoon via hoofdredacteur Joop van Tijn heeft geregeld. Je bent een vriend of je bent het niet. Ooit heeft Van Tijn nog eens een stuk van Frits Abrahams uit de krant gehouden, dat ging over Irenes omgang met een kruidendokter. Van Tijn kwam daartoe omdat hij meende beter op de hoogte te zijn van de feiten dan degene die het stuk geschreven had. Je moet voor een vriend of een vriendin nu eenmaal wel eens een journalistieke veer laten en in dat opzicht lijden wij, als collega-journalisten, allemaal met Van Tijn mee.

Dat is allemaal te begrijpen, maar er is ook iets dat mij werkelijk bevreemdt. Uit haar boek blijkt dat Irene tegen betaling (ongeveer f 750) cursussen geeft in het esoterisch denken. Wie wil leren om te communiceren met bomen en vlinders, kan zich gewoon inschrijven. De cursist wordt dan bij de prinses thuis ontvangen. Het verbaast mij dat geen Nederlandse journalist tot dusver op het idee is gekomen om zich under cover te laten inschrijven voor die cursus. Als ik verslaggever was, zouden mijn handen jeuken.

Zoals altijd is het wachten op een buitenlandse krant.