Hollands Maandblad. Jaargang 1992 (530-541)

[p. 36]

Verkeerde Lieveheer (of waarom God zwijgt)
Joris Denoo

Hoe kwam ik de verkeerde lieveheer op het spoor? Wíe maakte er me wáár attent op? Geen idee. Om te controleren of het misschien een droom betrof, polste ik in de loop der jaren verscheidene mensen. De meesten vonden het amusant. Enkelen knikten. Een belijdende gelovige nam me mijn vraag kwalijk. Iemand zei dat ik níet had gedroomd: een verkeerde lieveheer was als een foutief getande postzegel, een schrijffout in een belangrijk document of een historische verspreking in een toespraak. Een curiosum dus, een merkwaardigheid, ja: misschien een dingsigheidje. In een metaalwarenzaak in de stad hing zo'n verkeerde. Hij was te groot en te duur voor mij. Toen Paul V., een bevriend dokter, verhuisde, ontdekte ik een kleine verkeerde op de tweede verdieping van zijn imposante woning. Die ontvreemdde ik. Een jaar later bracht ik in een gezelschap de verkeerde lieveheer weer eens ter sprake. Ofschoon de gastvrouw en -heer stevig ongelovig waren, kwamen ze met een man-aan-het-kruis aandragen. Het was een stuk wortel van een wijnstok, dat toevallig die vorm had aangenomen. Een priester in de familie had hem als cadeau afgewezen, omdat hij hem te karikaturaal vond. Toen ik het pijnlijk verwrongen stuk hout bekeek, merkte ik dat het een verkeerde lieveheer betrof: hij keek de linkerkant op, om te luisteren naar het alibi van de slechte moordenaar, tegen de officiële canon in. Na lang zoeken had ik dus eindelijk mijn tweede exemplaar: de volgende middag ontdekte ik hem namelijk in mijn auto, na een lijdensweg van een nacht doorzakken annex hevige kater. De gastvrouw had hem er stiekem in gelegd. Mijn twee verkeerde lieveheren hing ik aan de hanebalken op mijn werkzolder thuis. Van hun bestaan was ik nu overtuigd.

Door omstandigheden leerde ik Alain van H. kennen, een antiekhandelaar uit een randgemeente, die plannen had om van zijn zaak ook een kunstgalerij te maken. Ik wees hem de weg naar de metaalwarenzaak. Hij ging, zag en kocht. ‘Misschien duiken ooit verzamelaars op,’ zei ik, ‘ik zou hem in verzekerde bewaring houden.’ ‘We zullen eens zien,’ antwoordde Alain, ‘alle neurosen vonden hun oorsprong op Golgotha.’ Alain van H. was hevig antiklerikaal. ‘De verkeerde lieveheer was het begin van de rechtspraak en de bevrijdingstheologie,’ repliceerde ik, ‘en onverstand is de hel. Je hoeft niet naar de kerk te gaan om...’ Het duurde lang vóór we de verkeerde bij hem thuis afleverden, want we bleven discussiëren bij vele glazen. Na deze nieuwe lijdensweg was ik tenminste verzekerd van de veilige bewaring van dit derde exemplaar. Het was enkel jammer dat ik tóen niet over extra geld beschikte. Wél bleef ik eerste op de lijst van eventuele kandidaat-kopers bij Alain van H.

Zoek iets, en je vindt het nooit. Overal waar ik kwam, keek ik uit mijn doppen. Nergens ontdekte ik nog verkeerde lieveheren. Ik inspecteerde zelfs paternosters bij hoogbejaarden. Ik ging weer kerken binnen. Ze leken van de aardbodem verdwenen.

Tot mijn verrassing had het wereldvermaarde filmarchief in Brussel inderdaad een afdeling ‘Bijbelfilms’. Ik bekeek die allemaal. Het was me natuurlijk om het passieverhaal te doen. Vooral Franse en Italiaanse prenten zag ik, van de jaren dertig tot tachtig. Ik maakte zuidelijke pathos en pogingen tot realisme mee. De kruisen en de manieren waarop gekruisigd werd, verschilden soms sterk. Maar geen enkele van deze fictieve christussen stierf als een verkeerde. De enige, échte verkeerde man die ik op het witte doek meemaakte, was Simon, genaamd Petrus. In de dodencellen bij de arena merkte hij op dat het een eer was te mogen sterven zoals zijn leermeester. ‘Daar zullen we dan wat aan doen,’ zeiden de Romeinen. Ze kruisigden hem ondersteboven. Onder keizer Nero was men inderdaad alle gevoel voor verhoudingen kwijtgeraakt.

Toen ik, na vele sessies in het filmarchief, weer in het daglicht kwam, vond ik dat mijn queeste ziekelijke afmetingen had aangenomen. Ik nam mijn oude hobby weer op: schaken. Toen ik in de jaren zeventig afstudeerde, had ik een correspondentieschaakpartij opgezet met Bart L., die aan een andere universiteit studeerde. Door omstan-

[p. 37]

digheden, en na acht maanden ongeveer, waren we in een ‘patstelling’ beland. De brieven bleven uit. We gingen naar het leger, we trouwden. Begin jaren negentig zocht ik weer contact met Bart L. Hij woonde met zijn vrouw en twee kinderen in een van de randgemeenten van mijn stad. ‘Oké, we nemen de draad weer op,’ antwoordde hij, ‘wit begint, andermaal.’ Elke donderdag gaven we elkaar partij. Bart L. was een sterk schaker. Zijn ware roeping was namelijk de muziek en de wiskunde. Hij ontcijferde moeilijke partituren, componeerde, bespeelde instrumenten en las boeken op een heel andere wijze dan ik, dromer. In het edelste spel ter wereld, schaken, was hij dus een zeer geducht tegenstander. (Ofschoon schaken geen ‘spel’ is: het zweeft tussen kunst en wetenschap, zoals Mohammeds doodskist tussen hemel en aarde.) Iets hadden we nog gemeen: we waren beiden kettingrokers. Al die jaren had mijn schaakbroeder het bord nimmer terzijde geschoven. Ik wel. De eerste



partijen verloor ik grandioos. Ik begon weer ‘openingen’ en ‘offers’ te studeren. Ik reconstrueerde historische partijen. Geleidelijk maakte ik mijn achterstand weer goed; Bart L. schoof al eens vaker naar de rand van zijn stoel, rokend als een schoorsteen. Het silhouet van de verkeerde lieveheer week naar de achtergrond. Ik was weer gewoon dobbelaar geworden, een beker wijn in de ene hand, de stenen in de andere.

In het schaakspel van de stadsambtenarij maakte ik me nuttig op het veld van Musea, Archief en Monumenten. Het was het stille strijdveld van de bewaardrift. De stilte werd er enkel verbroken door geritsel van papier (...dat óók werd bewaard...). De handtekeningen van de Schepen van Cultuur en mijzelf volstonden om het borstbeeld van Gezelle van mos en duivekwak te ontdoen, om een plastisch werk van een Nieuwe Wilde aan te kopen of de openingsuren van het Vlasmuseum te wijzigen. Toen de museum-

[p. 38]

commissie een beeld van de kunstenaar José Vermeersch aankocht, begon ik andermaal in ‘verkeerde’ termen te denken. Het was namelijk een naakte astronaut, met gespreide armen, het hoofd links op de schouder rustend. Leonardo da Vinci was ook linkshandig. Dat antipathieke Repelsteeltje greep zijn linkerbeen vast om zichzelf middendoor te scheuren. Kwade tongen beweerden dat Jezus Christus schizofreen was. Zóu je niet, met het opschrift ‘Koning der Joden’ boven je hoofd?!! Zóu je niet naar links wegkijken?!! En welk oorlelletje had Van Gogh verminkt?!! Ik begon me een charlatan te voelen: iemand die data en faxnummers mixt om de winnende combinatie lottogetallen te voorspellen. Iemand die uit de stand van de sterren het cijferslot van een fiets afleest.

Toen belde Alain van H. me plotseling weer op. Het was een tijd geleden. ‘Hoe staat het met je plankenkoorts?’ informeerde hij. ‘Nog verkeerde kruisheren ontdekt?’

‘Nee. Ze zijn zeldzaam. Waarom, Alain, heeft in de loop der eeuwen de katholieke godsdienst zich toch zo antipathiek gemaakt?’

‘Moet ik daar op antwoorden?’

‘Neenee, 't is een retorische verzuchting.’ Even bleef het stil. ‘Die grote linkse christus is verkocht,’ zei Alain plotseling.

‘Verdorie. Aan wie? Ken ik hem?’

‘Je neemt automatisch aan dat het een man is?’

‘Ken ik haar?’

‘Nee, 't is een man.’

‘Antiklerikale grapjas.’

‘Ik hoop dat je 't me niet kwalijk neemt. Dat ik hem verkocht heb, bedoel ik. Maar je daagde niet meer op.’

‘Geen probleem. Is hij in goede handen?’

‘Ja, bij Sebastiaan Otten. Ken je hem?’

‘Euh... ja, oppervlakkig.’

‘Hij was vroeger mijn leraar Grieks. Is al een hele tijd uit het onderwijs gestapt.’

‘Oh, een héle kerel. Altijd uitkijken met tiepen die uit het onderwijs zijn “gestapt”, Alain: gewoonlijk zijn ze eruit gevlógen. Was hij ook geen priester?’

‘Ja, ook dát is afgelopen. Het liep verkeerd. Hij zit nu in het welzijnswerk: baard, stalen brilletje, je weet wel.’

‘Hoe kwam hij op het spoor van de verkeerde?’

‘Hij zocht een betaalbare icoon-op-metaal en ging tevreden huiswaarts met een verkeerde lieveheer. Ik moest er wel een beetje voor prediken. Ieder zijn beurt: de leerling en de oud-leraar.’

‘Aha. De verkeerde is dus aan een bekeerde Griek verkocht, welwel.’

‘We kunnen sámen de markt veroveren en verder zoeken. Een handel opzetten...’

‘Lach niet.’

‘Ik lach niet, afvallige katholiek. Tot binnenkort?’

‘Ja, tot ziens in de nieuwe galerij eens.’ Op deze aardbol liepen dus nóg gekken rond. Otten, Sebastiaan bijvoorbeeld. Ik kende de man enkel van horen zeggen en misschien eens gezien.

De wekker maakte me wakker. Het was 1 mei in Vlaanderen. Drie jaar geleden vond de kernramp in Tsjernobyl plaats. Sinds dat onfeit doken allerlei vormen van epilepsie op, van stress, van hyperventilatie. Om van de rest nog maar te zwijgen. Ook de natuur onderging veranderingen. De geperforeerde ozonlaag beïnvloedde de gang der seizoenen, en de Russische kernramp veroorzaakte reuzengroei bij planten en bloemen. Mijn vrouw had me er al op gewezen: op de gazons groeiden nooit geziene, reusachtige paardebloemen. Eén bloem had genoeg groen om een kroostrijk gezin een etmaal lang te voeden. Bromvliegen waren abnormaal groot. Klavervier, waar ik al járen naar zocht, woekerde overal in extra-large maten. Wég fascinatie. 1 mei was echter geen dag om te kankeren. Vechtend tegen de zwaartekracht verliet ik mijn slaapstee. Kater? Nee. Gewoon te zwaar geslapen. Of de polaramine tegen hooikoorts van gisteravond.

Terwijl in de stad een legertje bakvissen, uit dijen, kuiten en krullen bestaand, voortdurend stokjes omhoog gooide en weer opving, fietste ik de voormiddag vol. Toen ik voor de derde keer uitwijken moest voor de optocht, hield ik stil op het trottoir. Jongens en meisjes in rood gympak buitelden voorbij. Meneren en mevrouwen passeerden, hun best doend níet op de cadans van de marsmuziek te stappen. Of juist wel. Honderd jaar geleden werd 1 mei voor het eerst gevierd. Dúbbel geblazen, dúbbel geglunderd. Het was broeikaswarm. Onder de oksels van de parademeisjes zaten grote vlekken. Een jonge spruit met magere maar zeer bruine dijen en bijpassende kruidnagelbruine krullen liet haar stokje op de straat kletteren. Over het gezicht van de hoofdmajorette trok een onweerswolk. Vijftien meter verder viel niet het stokje, maar het meisje. De hitte? Le petit mal? ‘Het wordt hier nog een Heilig Bloed-processie,’ grinnikte iemand. Gelach en boze blikken. Over de potsierlijke hoofddeksels van de meisjes heen keek ik naar het volk aan de overkant. Honderden ogen priemden door de rode apepakjes. Mijn blik schoof op. Interimbureau. Chocolaterie. Boekhandel. Kruispunt. Aan de

[p. 39]

flank van de Aloysius-kerk hing een vervuilde lieveheer. Het meisje werd nu geëvacueerd door druk gesticulerende helpers van het Rode Kruis. Toen ik weer naar het kruisbeeld keek, zag ik nog net hoe de lieveheer zijn hoofd afwendde, weg van deze ellende, weg van de mensen en hun leed, weg van zijn vergissingen, grand of petit. Ik knipperde met mijn oogleden en zei tegen mezelf dat dit niet kon. Toen de stoet gepasseerd was, haastte ik me naar het kruispunt, fiets aan de hand. Bij de Aloysius-kerk bleef ik staan. Het hoofd van de man aan het kruis was op zijn borst gezonken. Als het leed te groot is, doet het lichaam niet meer mee. Toch wist ik zeker dat hij daarstraks bewogen had. Toen de voorbijgangers óók bleven staan en hun hoofd hieven naar de vervuilde crucifix, sprong ik op de fiets. Later op de dag trok een formidabel onweer over de stad. ‘God maakt zich kwaad,’ zei een van mijn kinderen. ‘Nee, hij heeft spijt,’ verbeterde ik, ‘hij probeert de gaten in de ozonlaag weer dicht te schroeien. De vlammen van zijn lastoestel geven zóveel licht dat de tranen hem in de ogen springen.’

In de kranten vond ik evenmin een spoor, een teken, een sein. Niets om mijn cryptoknipselmap aan te vullen. Eén artikel stak er tot nu toe in: het bericht dat de lijkwade van Turijn niet de echte was. Dubbelblind onderzoek had dit uitgewezen. De lijkwade was net zo nep als het zusje van Jezus Christus. Plotseling werd het zolderraam hel verlicht. Even hingen mijn twee lieveheren aan de balk als spoken in de spotlights. Hevig geknetter volgde. Donder en bliksem had ik altijd al met kruisbeelden geassocieerd. Het was de schuld van een ouwe Italiaanse jeugdfilm, waarin een kind een sprekende lieveheer aan het kruis ontdekt. Die hing boven aan een zoldertrap. Maanden achtervolgde die nachtmerrie me. Het was ook de tijd dat ik elke zondag in de kerk het bewustzijn verloor. Ik was bevreesd voor dat grote bloedende hart van een oude, langharige lieveheer (hij wees er zelfs met zijn vinger naar!), ik hallucineerde op wierook, ik sneuvelde onder de blikken van strenge kerkgangers.

Elke zondag werd ik wakker door de koele bries in het zijportaal, dat naar urine stonk. Later bleef ik gewoon wég.

Om twee uur 's nachts ging ik slapen. Het rode meisje viel opnieuw en bleef als een gebroken ledenpop ter aarde liggen, het hoofd op de linkerschouder, haar hals een geknakte stengel, haar schouderbladen engelenvleugeltjes. Het stokje cirkelde door de lucht en weigerde aan de wetten van de zwaartekracht te gehoorzamen.

Zo zat het dus. Kinderen werden door de navel van de aarde aangezogen. Halfvolwassenen vielen door een teveel aan adem op aarde neer. Plant en dier explodeerden king size. Tsjernobyl was een vermomde Eindknal geweest, in plaats van het feestvuurwerk op het eind van een millennium. Bij al dat fraais wendden onze goden dus hun hoofd af. Daarenboven stak wereldwijd de inquisitie de kop weer op. Salman Rushdie betrapte de god van de mohammedanen op een zware fout en tekende gelijk zijn eigen doodvonnis. De katholieke universiteiten eisten het recht op dwaling op, maar de onfeilbare Pool in het Vaticaan draaide de klok terug naar de tijd dat de wereld nog zo plat als een vijg was. Van zo'n platte aardkloot kun je vrije geesten makkelijk afduwen. Over dit alles was de verkeerde lieveheer erg beschaamd. Vroeger had hij vaker de hulp van zijn vader ingeroepen, als een kwaad kind. Nu werd ík kwaad op hém. Ik begon hem zelfs met kleine letter te schrijven, zoals boosaardige puberdichters het doen. De wereld was rot, Golgotha een molshoop.

En hoe zat het met de lieveheer van de vrouwen? Wat als hij borsten had gehad? (...Paardebloemen, klavervieren en bromvliegen dijden immers óók uit...) Zelf bleef hij daarover al ééuwen grimmig zwijgen: toen ze er in de bijbel over gingen schrijven, hield hij op met spreken. Wie waren de erfgenamen van die schuwe zwarte vogels in het slijk rond Golgotha? De moeders, de zusters, de vrouwen, de hoeren? Waarom nam ik aan dat het toen regende? Altijd regende het. Dat kwam waarschijnlijk doordat een ietwat apocriefe bijbelfilm door mijn hoofd bleef spoken: in De Mantel met name, waarin de man-aan-het-kruis enkel van op de rug wordt getoond en nooit frontaal in beeld komt, regent het op het einde... tja, oude wijven. Het is een van de meest beklijvende knekelheuveltaferelen: het ontbreken van het Christus-gezicht, de regen, de modder, de doorweekte vrouwen. Niks geen schroeiende hitte en verstikkend stof.

Café De Zevende Hemel werd geopend en was een prima alibi voor mijn donderdagavondschaakpartijen, die ik begon te verwaarlozen. De verkeerde lieveheer verdween een tijdlang uit mijn gedachten. Ik mengde me onder typen met een stoppelbaard van vier dagen. Op een donderdagavond in de winter echter dook Sebastiaan Otten in De Zevende op. Iets in mij vertelde me dat ik even met de man praten moest. Het was de alcohol. Eerst bestudeerde ik hem grondig. Hij was vrijwel kaal, maar van

[p. 40]

zijn nek hingen de overgebleven zwarte haren tot op zijn schouders neer. Hij droeg een bril. Hij was een hoofd kleiner dan een groot jong meisje dat bij hem was. Ik hoorde dat hij ‘Tamara’ tegen haar zei. Ik wachtte, dronk, en werd met het wegtikken van de minuten alsmaar kwader op hem. Dat had allerlei duistere redenen. ‘Dag Otten,’ zei ik plotseling scherp. Ik schoof van mijn kruk en voegde me bij hen. Ik constateerde dat ikzelf een half hoofd groter dan Tamara was. Otten griste verrast zijn bril van zijn hoofd en nam me onderzoekend op. Waarom droeg zo'n kerel dan godverongelukt toch zo'n brilletje!?? ‘Kennen we jou, vriendschap?’

‘Ik heb drie kinderen,’ antwoordde ik naar waarheid, ‘en een kat en een hond.’ Otten legde zijn welzijnsbrilletje naast zijn glas. ‘Ja?’ Nu pas merkte ik dat hij geen baard droeg. Dat was strijdig met de telefonische berichtgeving van Alain van H. ‘Je was ooit op zoek naar een icoon, maar je kwam thuis met een linkse christus, enfin, ik bedoel zo'n verkeerde...’

‘Haha...!’ lachte Otten kort. ‘Drink een glas.’ Ik knikte. ‘Dit hier is Tamara,’ zei hij dan, ‘ze schildert in mijn atelier.’

‘Dag Tamara. Oh, je schildert. Gezondheid.’

‘Ja. Allebei. Sebas heeft de Prijs van de Stad Tongeren gewonnen.’

‘Toch geen iconen?’

‘Pardon?’

‘Jij schildert toch geen iconen?’

‘Neenee,’ zei Otten, Prijs van de Stad Tongeren, in haar plaats. ‘De verkeerde lieveheer staat model voor een project?’ opperde ik. ‘Ja,’ gaf hij toe. Verbazend hoe helder een mens denken kan door alcohol-met-mate. ‘Kruisafneming? Golgotha?’

‘De hele santenkraam,’ knikte Otten, ‘ieder kunstenaar moet zich daar ooit eens aan wagen. Maar wie ben jij, in godsnaam?’

‘In godsnaam ben ik Erik,’ antwoordde ik, ‘Erik R., maar dat zegt jou niks.’

‘Ik heb je al eens gezien, op een vernissage,’ zei de grote mooie Tamara. ‘Dat klopt. Ik werk op Cultuur & Patrimonium.’ Sebastiaan Otten zette zijn brilletje weer op zijn ongeveer vijftigjarige hoofd. ‘Ook kunstenaar?’ informeerde hij. ‘Nee,’ zei ik, ‘gewoon. Nog een glas?’ Ik wenkte Lore, de kroegbazin. Daarna vertelde ik Otten en Tamara over mijn kleine belevenissen met de verkeerde lieveheer. Alles vertelde ik ze. Na nog enkele glazen apezuur richtte ik me uitsluitend tot Tamara (zijn verfhoer?) ‘... en zó viel het me weer in,’ zei ik, ‘maar waar in 's hemelsnaam is Sebastiaan?’ De man was verdwenen. ‘Hij is naar buiten gegaan,’ zei Tamara, ‘hij slaapt wat in de auto. Dat doet hij vaak, want hij kan niet goed tegen luide muziek.’

‘Aha. Het is dus níet goed met hem gegaan. Werk je bij hem? Door hem? Met hem? In hem?’

‘Ik ben bediende, maar ik schilder in mijn vrije uren, en 's nachts. Ik mag zijn atelier gebruiken.’ Ze had bijzonder mooie reeëogen. ‘Is dat een gróte prijs, de Prijs van Tongeren?’ informeerde ik. ‘Vijftigduizend frank,’ zei ze met een zucht, ‘Sebas schildert nog maar enkele jaren. Hij werkt nu al drie maanden aan zijn Golgotha-doek.’

‘Ken je hem al lang?’

‘Van op de academie. Drie jaar.’

‘Heb je de verkeerde bij hem al gezien?’

‘Elke dag. Hij staat model. Néé: hángt model, hi.’

‘Welwel,’ zei ik. ‘Hij heeft een glas op. Jij óók, maar je bent oké.’

‘Dank je, Tania,’ zei ik. ‘Tamara.’

‘Tamara dan.’ De Zevende Hemel golfde op en neer als een Rode Zee. Het was al laat. ‘Sebas stelt volgende maand zijn werk tentoon in de nieuwe galerij van Alain,’ zei Tamara, ‘kom je dan?’

‘Antiek?’ vroeg ik beknopt. ‘En de antiek?’

‘Wég. Alain begint een kunstgalerij. Sebas wordt de eerste exposant.’ Mijn oogleden wogen zwaar door. ‘Kom je? Ik stuur je...’ Ik knikte. ‘We komen wel hoor.’

‘Goed,’ zei ze, ‘tot dan.’ Ze ontwarde haar goddelijke benen van rond de gedraaide spijltjes van haar kruk en ging naar de slapende Picasso in de auto. ‘Ik laat de rekening openstaan,’ liet ik Lore weten. Mijn thuiskomst was eerder een schipbreuk.

Op vrijdag was het al een hele prestatie gewoon overeind te blijven. Otten en zijn verfmeid zag ik niet meer terug. Wel kwamen er invitaties: één van Tamara, één van Otten, één van Alain. Ik besloot naar de vernissage te gaan. In mijn dromen verscheen Otten soms als de gekruisigde: ik wou zien wie hij zélf aan het dwarshout spijkerde. En Tamara weer ontmoeten.

Op een koude vrijdagavond waadde ik tegen een strakke wind in naar de galerij van Alain. Mijn auto liet ik op verzoek van mijn vrouw thuis. Het liep tegen negenen. Op de invitatie waren vanaf halfnegen twee sprekers aangekondigd. Ik haastte me dus niet. Protocollaire dwangarbeid, abstract gedram, derderangsfilosofie: worst. Toen nattigheid begon te vallen, was ik ter plaatse. Vanaf de straat zag je de hele inboedel van de galerij. Achtentwintig mensen stonden stil en keken eensgezind dezelfde richting uit. Ik bleef op het trottoir staan tot ik Tamara in

[p. 41]

het samenscholinkje had ontdekt. Daarna stak ik de straat over.

Drie grote lappen textiel had Otten aaneengehecht tot een drieluik. De rechtse lap was dan nóg eens middendoor gescheurd en weer gehecht. Daarop kon niks worden ontcijferd: het was een wilde, kleurrijke wirwar van lijnen, strepen en serpentines. Op het linkerluik herkende ik de contour van een gebogen wezen, een vraagteken van pijn. In het midden dan hing een figuur die uit vurige vlammen te voorschijn leek te komen. Zijn hoofd, dat op zijn linkerschouder rustte, vormde een stekelig kluwen. Naar de onderste ledematen en de voeten toe was het wezen realistischer uitgetekend. Ik vlakte het linkse en rechtse gedeelte uit mijn blikveld weg en wenste in stilte de schilder Sebastiaan Otten proficiat met zijn lieveheer. Dat was verve! Het gekruisigde wezen stelde een man voor, maar waarom!?? Misschien omdat iedereen dat zómaar aannam. Als je lang naar iets kijkt, verandert het onder je blik. Een gezicht bijvoorbeeld wordt gelaat. Ik bleef minutenlang naar het doek staren. Toen ontdekte ik dat Otten een vrouw had gekruisigd.

Lieve, grote Tamara. Ontbrekende lievevrouw in mijn collectie. We rookten een sigaret uit haar pakje. Ik haalde twee glazen apezuur en we stelden ons bij het doek op. Otten werd door enkele kunstkippetjes en hun haantjes in beslag genomen. ‘Geschilderd naar jouw beeld en gelijkenis, hè,’ zei ik, ‘ik hou ervan.’

‘De verkeerde stond óók model.’

‘Hing je comfortabel?’

‘Ik geloof dat je aan crucifixatie lijdt, Erik.’

‘Hm.’

‘Moet je vroeg weg? Het atelier is onbemand.’

‘Sebastiaan?’ vatte ik met een hoofdknik samen. ‘Die barst straks in drank los. Vóór morgenochtend duikt hij niet op.’

‘Auto?’

‘Ja,’ knikte ze.

‘Ik niet.’ We duwden onze sigaret uit. Lieve, grote Tamara. Zónder iets van haar werk gezien te hebben, gaf ik haar de Prijs van Tongeren, Tienen, Tournai en Turnhout tegelijk.

‘Ga je vaak naar De Zevende Hemel?’

‘Ik plons er vrijwel elke donderdagavond binnen.’

‘Dat zuipen is heel ongezond.’

‘Hm.’

‘Je gaat recht naar de hel.’

‘Maar dan wél via de hemel. Ik laat geen kelk aan mij voorbijgaan.’ Ik keek naar de lieveheer die Sebastiaan Otten bij Alain van H. had gekocht. Die slang onder aan de voeten van de gekruisigde man had ik nog niet eerder opgemerkt. ‘Waarom heeft god geen borsten, Tamara?’

‘Op het schilderij is daar iets aan gedaan.’

‘Als je lang genoeg kijkt, ja.’

‘Je lijdt écht aan crucifixatie, weet je.’ Ik ging rechtop zitten. ‘Luister Tamara,’ zei ik, ‘luister goed. De wereld gaat naar de knoppen. De mensen worden ziek. De kinderen krijgen vreemde dingen. Elke dag komen er verkeerde lieveheren bij. Ze zijn zó beschaamd over wat ze hebben aangericht dat ze de andere kant op kijken, de één na de ander. Ze wenden hun hoofd af. Eerst dacht ik: ze luisteren naar het alibi van de slechterik, ze kiezen partij voor de underdog. Dat is maar gedeeltelijk zo. Ze beseffen dat ze de mensen niet kunnen redden. De wereld is een rotte plek met één molshoop. Golgotha is een broeiplaats voor neurosen, inderdaad.’

‘Daar heeft Sebastiaan allemaal geen rekening mee gehouden.’

‘Ieder mens is een eiland. Sebastiaan heeft zijn god al lang bedankt en vervangen door een godin.’ Weer viel mijn blik op de slang. ‘Oh, de liefde ten top gedreven?’ zei Tamara.

‘Of ten voeten uit getekend. Het kan me niet schelen wat je met hem te maken hebt. Ik heb genoeg gezegd.’

Terwijl in de galerij, voorheen antiekzaak, de kunstschilder Otten een kleien schare belangstellenden te woord stond over zijn apocriefe lieveheer, ontfermde ik mij over zijn lievevrouw. Het was koud in het atelier, maar we vrijden ons in het zweet. Er was haast bij. Daarbuiten galoppeerde de wereld zijn ondergang tegemoet. Dampkring, seizoenen en natuur signaleerden het. Mensen ook. Zóveel tijd hadden we niet meer. We pasten op elkaar als een verkeerde lieveheer op een verkeerde lievevrouw. Ik hoefde enkel haar handen te spreiden. En het waaide over Golgotha, waarop de man-aan-het-kruis uit pure schaamte de andere kant op keek.