Hollands Maandblad. Jaargang 1990 (506-517)

[p. 27]

Vriendschap
Bart Croughs

Op de derde dag van ons verblijf in het vakantiekamp op Vlieland werd ik door meneer Kuipers, het hoofd van de school, aangewezen om na het middageten met een paar klasgenoten de afwas te doen. Omdat ik bang was iets te zullen breken had ik erg tegen dit moment opgezien.

Ik brak niets, maar was wel als laatste klaar. Nadat ik alles had opgeruimd ging ik op zoek naar de rest. Op het grasveld waren een paar jongens uit de zesde klas aan het voetballen. Ik slenterde een tijdje langs de bosrand en keek speurend tussen de bomen door, maar ik kon niemand ontdekken in wie ik enig belang stelde. Vermoedelijk waren de meesten dieper het bos in gegaan om hutten te bouwen en kuilen te graven.

Ik ging terug het gebouw in om te zien wie er in de verblijfsruimtes waren overgebleven. In een hoek op een houten bank zat Leonard. Hij schaakte, in z'n eentje. Midden in het lokaal zat een groepje meisjes uit de zesde in een kring bijeen, met in hun midden juffrouw Smit, onze lerares handarbeid. Ze was mollig en klein van stuk, maar ze had een schelle, doordringende stem waar ik bang voor was. Ze deed een spelletje met de meisjes, waarbij gezongen werd en met de handen beurtelings op de knieën, de schouders en het hoofd werd getikt.

Ik liep op Leonard toe, die me intussen had opgemerkt. ‘Weet jij waar de rest is?’ vroeg ik hem fluisterend, om het spel van juffrouw Smit niet te storen. (Ik was bang dat ze me anders zou uitnodigen om mee te doen).

‘Welke rest?’ vroeg hij lusteloos. Hij scheen verdiept te zijn in z'n spel, maar ik verdacht hem ervan dat hij dit alleen maar speelde, om interessant te doen.

‘Nou, je weet wel, de rest’, zei ik ongeduldig. Ik keek om naar juffrouw Smit, maar ze leek geen belangstelling te hebben voor mijn aanwezigheid.

‘Ze zijn buiten’, zei Leonard. ‘Wil je met me schaken? Deze partij is zo afgelopen.’

‘Straks misschien.’ Zo had ik in ieder geval nog een mogelijkheid achter de hand, als bleek dat ik me bij niemand anders zou kunnen aansluiten. Leonard was dan wel niet veel waard, toch kon ik altijd nog beter met hem zijn dan helemaal alleen.

Juffrouw Smit stond op en zei tegen de meisjes dat het spel was afgelopen, en dat ze nu maar zelf iets moesten verzinnen. De meisjes slaakten teleurgestelde kreten. Eén van hen vroeg op zeurderige toon: ‘Juf, gaan we vanavond eindelijk dansen?’ De anderen vielen haar enthousiast bij: ‘Hè ja juf!’

Ik hoopte dat juffrouw Smit geen aandacht aan ze zou besteden, maar ze antwoordde toch. ‘Misschien’, zei ze, ‘maar dan moeten jullie verder niet vervelend zijn.’ De meisjes begonnen opgewonden te jubelen en bezwoeren juffrouw Smit dat ze niet vervelend zouden zijn. Ik liep haastig naar buiten en hoorde de stemmen achter me verflauwen. Ik heb niets gehoord, dacht ik. Er is niets gebeurd. Ze zal het wel weer vergeten. Gisteren hadden ze ook gezeurd. Als ze hun kop nu eens hielden! Nog maar drie dagen, en dan gaan we terug. Nog drie dagen.

In gedachten verzonken liep ik langs de rand van het bos. Ik besloot Erik op te zoeken. Hij was mijn beste vriend, maar ik had hem nu al twee dagen nauwelijks gezien, en in zijn gedrag had ik bepaalde veranderingen opgemerkt waar ik me zorgen over maakte. De laatste keer dat ik een ernstig gesprek met hem had gehad was op de dag van onze aankomst geweest, tijdens een avondwandeling door de bossen. Opzettelijk hadden we onze pas ingehouden en waren zo steeds verder op de groep achtergeraakt, tot het leek alsof we helemaal alleen waren. Beschermd door het nachtelijke duister hadden we steeds grotere geheimen uitgewisseld. Ik had hem zelfs toevertrouwd dat ik graag een zusje zou willen hebben, en dat ik, als ik op de WC zat, vaak probeerde mijn ballen van plaats te wisselen, maar dat ze steeds weer terugsprongen. Hierop had Erik me bekend dat hij hetzelfde had geprobeerd, en dat het hem wel gelukt was.

Ik kwam bij een jongen uit mijn klas die gehurkt op het zandpad zat; hij was ingespannen bezig mieren dood te drukken. Ik vroeg hem of hij Erik misschien gezien had.

‘Ja, die is daar achter bezig’, zei hij, en hij

[p. 28]

gebaarde naar de achterkant van het gebouw. Ik meende me vaag te herinneren dat het ons verboden was daar te komen omdat de baas van het kamp er met zijn familie woonde. Ik aarzelde een moment en keek in het rond, maar er waren geen leraren in de buurt. Vervolgens liep ik haastig over het pad tussen de slaapzaal en het bos naar de achterkant van het gebouw. Hier was ik nog nooit geweest.

Links achter het gebouw stond een tiental meter verderop het huis dat vermoedelijk van de baas was. Er was niemand te zien. Wel hoorde ik stemmen opklinken; ze kwamen van achter het schuurtje vandaan dat iets verderop stond. Daar zouden ze zijn.

Toen ik het schuurtje was genaderd meende ik de stem van Erik te kunnen onderscheiden. Hij klonk opgewonden en riep iets als ‘pak haar’. Voorzichtig keek ik om de hoek van de schuur. Op de grond zag ik Michael liggen, een kleine jongen met kort krullend haar. Hij lag half over een meisje heen dat ik niet direct kon herkennen omdat ze grotendeels door Michael's lichaam aan het zicht werd onttrokken. Om hen heen stonden, met hun rug naar me toegekeerd, twee meisjes en twee jongens toe te kijken. Een van hen was inderdaad Erik.

Het eerste ogenblik dat ik het tafereeltje zag dacht ik dat er gevochten werd, hoe ongewoon het ook was dat een jongen met een meisje vocht. Maar nu merkte ik dat Diana - ik had haar inmiddels herkend -, hoewel ze groter was dan Michael, nauwelijks tegenstand bood. Integendeel, ze scheen het wel prettig te vinden dat hij op haar lag, want ze was onafgebroken aan het giechelen.

Toen pas drong het tot me door hoe de merkwaardige positie van Michael's armen verklaard moest worden: hij had zijn handen in de blouse van Diana gestoken. Zag ik dat goed? Ik meende zelfs een glimp van haar beginnende borstjes op te vangen. Een merkwaardig wee gevoel kwam op in mijn maag, en ik voelde mijn knieën slap. worden. Ik moest hier weg.

Op het moment dat ik me wilde omdraaien maakte Diana een draai met haar lichaam en kreeg me in de gaten. ‘Hee, daar is Thomas!’ riep ze verrast. Allemaal draaiden ze zich om en keken me aan. Michael onderbrak zijn geworstel en richtte zich half op. Er viel een korte stilte.

‘Wat sta je daar nou te gluren, man!’ zei Michael toen boos. ‘Wat kom je hier doen?’

Ze keken me afwachtend aan. Ik dacht koortsachtig na, maar wist niet goed wat ik moest zeggen. Het liefst was ik zonder meer weggelopen.

‘Nou gewoon’, zei ik eindelijk.

‘Wat gewoon!’ riep Michael met overslaande stem. ‘Hebben wij je soms gevraagd om hier te komen? Rot toch op, man!’

Om bijstand te zoeken keek ik naar Erik, die inmiddels een tak had opgeraapt en in de aarde stond te wroeten. Hij keek me even aan, maar bepaalde direct daarop zijn aandacht weer bij zijn werk. Rudolf, een grote, grof gebouwde jongen met blond haar en rode vlekken op zijn gezicht, viel Michael nu krachtig bij. ‘Ja!’ zei hij, ‘pleur op, klootzak dat je bent! Ga maar fijn met je ballen spelen!’

Hierop brak een daverend hoongelach los. Ik talmde nog even, draaide me toen om en liep weg. ‘Waarom doen jullie zo gemeen tegen die jongen?’ hoorde ik Diana nog vragen. Het antwoord kon ik niet meer verstaan.

Een tijdlang liep ik doelloos rond door het bos terwijl ik nadacht over het gebeurde. Wat verschrikkelijk dat Rudolf het wist, van mijn ballen. Straks wist de hele klas het! Hoe kon Rudolf er achter zijn gekomen? Zou Erik het hem verteld hebben? Dat kon toch niet? Maar hoe anders? Als we straks naar het strand gingen zou ik Erik ernaar vragen.

In de verte zag ik een paar jongens bezig een kuil te graven, maar ik had al besloten verder niet meer te proberen me bij een andere groep aan te sluiten. Het was nu eenmaal erg moeilijk om er nog tussen te komen als een groep al gevormd was. Het kon zelfs voorkomen dat je voor een spion werd aangezien, zoals me de dag tevoren nog was overkomen. Elmer had toen gemeend dat ik bij een vijandige groep hoorde, en had me zelfs willen vastbinden.

Ik besloot terug te gaan naar de verblijfsruimte, waar Leonard nog steeds zat te schaken. Toen ik naast hem ging zitten vroeg hij me of ik ze gevonden had.

‘Ja, ze waren achter de schuur... Diana was er ook bij.’

‘En wat deden ze?’

‘Jaah...’ zei ik met een raadselachtige glimlach. ‘Dat zijn dingen die niet iedereen zomaar mag weten.’ Maar Leonard bleef er op aandringen te vertellen wat er zich achter de schuur had afgespeeld; als ik het niet vertelde zou hij ook niet met me schaken. ‘Ze doen er bepaalde dingen met elkaar’, zei ik eindelijk. ‘Meer kan ik je echt niet vertellen. Eigenlijk heb ik al teveel gezegd, want ik heb moeten beloven dat ik het niet zou doorvertellen.’ Leonard scheen tevreden te zijn met dit antwoord, want hij nodigde me uit met hem te schaken, en was zelfs bereid de partij waarmee hij bezig was af te breken.

Na vijftien zetten al stond Leonard schaakmat, maar omdat hij erg veel bedenk-

[p. 29]

2.

tijd had genomen was de partij pas laat in de middag afgelopen. Ik keek op mijn horloge: over tien minuten moesten we verzamelen op het grasveld. We zouden met z'n allen naar het strand gaan om te zwemmen.

Er waren geen kleedhokjes op het strand, en van handdoeken om de middel kon evenmin sprake zijn: meneer Kuipers had ons al omstandig uit de doeken gedaan dat er niets aan ons lichaam was waarvoor we ons hoefden te schamen. Integendeel, het lichaam was iets moois, waar we trots op moesten zijn.

Toch had ik besloten dat er geen reden was om me hier erg veel zorgen over te maken. Ik had met de gymnastieklessen op school mezelf al met de andere jongens kunnen vergelijken, en deze vergelijking was bevredigend uitgevallen. Eigenlijk vond ik mijn maat precies de juiste: niet te klein, maar ook niet te groot. Ik hoefde dus niet bang te zijn voor eventuele opmerkingen van meisjes die me zouden zien.

Er gingen twee begeleiders mee naar het strand: meneer Spoelder, de leraar van de zesde klas en juffrouw Meeter, de gymnastieklerares. Onderweg ging ik naast Erik lopen. Een tijdlang zeiden we niets tegen elkaar. Toen vroeg ik: ‘Waarom heb je het doorverteld, van mijn ballen?’

‘Ik heb helemaal niets doorverteld’, antwoordde hij kortaf.

‘Maar hoe kon Rudolf het dan weten? Jij bent de enige aan wie ik het heb verteld...’

‘Rudolf weet helemaal niets. Wat hij heeft gezegd is gewoon een uitdrukking, voor als je iemand wilt uitschelden: ga maar met je ballen spelen.’ Ik keek hem een beetje ongelovig aan. ‘Je denkt toch niet dat ik sta te liegen?’ zei hij verontwaardigd. Ik knikte van nee, maar eigenlijk wist ik niet goed wat ik moest geloven. Erik had me in het verleden wel vaker dingen verteld die achteraf niet waar bleken te zijn. Maar aan de andere kant was ik niet echt goed op de hoogte van de nieuwste uitdrukkingen die door jongens als Rudolf werden gebruikt om iemand uit te schelden. (Rudolf was een brutale jongen, voor wie zelfs de jongens uit de zesde bang waren. Ook was hij erg dom. De enige reden dat hij steeds overging was dat de school dan eerder van hem af was, had meneer Kuipers gezegd.) Ik besloot Erik maar te geloven. Zo iets ergs kon hij niet gedaan hebben.

Erik en ik waren weer in een zwijgen vervallen, en dat was niet goed. Omdat ik niet anders wist te zeggen zei ik toen maar dat ik met Leonard had geschaakt, en dat ik gewonnen had in vijftien zetten. ‘Geschaakt!’ zei Erik op minachtende toon.

Tot het strand in zicht kwam zwegen we verder. Toen, na enige aarzeling, vroeg ik Erik wat ze achter schuurtje eigenlijk hadden gedaan.

[p. 30]

‘Gewoon, we hebben die wijven gepakt’, zei hij onverschillig.

‘Jij ook? Heb jij ook aan Diana's tieten gezeten?’ Ik deed moeite om mijn vraag vanzelfsprekend te laten klinken. Net doen alsof ik het gewoon vind, dacht ik.

‘Nee’, antwoordde hij, ‘ik heb Petra gepakt. Bij d'r kut.’

Nu niet verder vragen, dacht ik. Ik was bang dat hij dan ongeduldig zou worden en mij zou vragen of ik zelf soms nog nooit een meisje had gepakt. ‘Ze had al haar op d'r kut’, ging hij verder, ‘een hele bos al...’

Weer vroeg ik me af of ik Erik wel kon geloven. Ik vond het een vreemd idee dat een meisje als Petra zich aan haar kut had laten voelen; in de klas was ze bijna nooit vervelend. Maar aan de andere kant had ik zelf gezien wat Michael met Diana had gedaan...

Op het strand gekomen gingen de jongens en de meisjes in aparte groepen staan om zich uit te kleden. Hoewel ik me dus niet erg ongerust maakte zorgde ik er toch voor dat op het beslissende moment alles zonder onnodig oponthoud zou kunnen verlopen. Hiertoe legde ik mijn zwembroek zorgvuldig klaar, zodat ik direct nadat ik mijn onderbroek had uitgetrokken, als het ware in één beweging, mijn zwembroek zou kunnen aantrekken. Wel moest ik ervoor zorgen niet al te gehaast te lijken, omdat ook die houding de aandacht zou kunnen trekken.

Alles verliep bevredigend. Toen ik klaar was probeerde ik onopvallend wat om me heen te kijken. Niet veel verderop was juffrouw Meeters bezig zich uit te kleden. Gebiologeerd keek ik toe. Even dacht ik erover om Erik op deze gebeurtenis attent te maken, maar ik was bang dat hij na zijn belevenissen van die middag hooguit verachtend zijn schouders zou ophalen.

Ook andere jongens zag ik toekijken. Om niet te zeer op te vallen wendde ik mijn hoofd af en bekeek haar nu vanuit mijn ooghoeken, tot het moment waarop ze helemaal naakt was. Ze had kleine, stevige borsten. Mijn ogen gleden naar beneden, tussen haar benen; alleen donkere beharing was daar te zien. Het duurde maar even, daarna had ze zich in haar badpak gestoken. Naast haar stond meneer Spoelder, eveneens naakt. Hij haalde zijn zwembroek op en rende vervolgens joelend de zee in.

Op de terugweg liep Erik in een groepje met Michael en Rudolf. Ik begreep dat ik me beter niet bij ze zou kunnen aansluiten, en liep dus alleen, verzonken in gedachten.

Hoe was het mogelijk dat meneer Spoelder zo'n monsterlijk harig ding tussen zijn benen had hangen? Iedereen weet het, en iedereen doet net alsof er niets aan de hand is. Hij trekt zijn broek weer aan en gaat straks gewoon weer lesgeven, en niemand zegt er niets van...

Zoals iedere avond werd er na afloop van het avondeten een lied gezongen waarin de vraag werd gesteld welke tafel de trofee zou krijgen. (De schoonste tafel kreeg altijd de trofee; daarom moest je je bord goed aflikken.)

Meneer Kuipers sloop terwijl we zongen met tijgerpassen tussen de tafels door, intussen alle borden goed inspecterend. Met een luide schreeuw sprong hij ineens op de schoonste tafel toe, en plaatste de trofee erop. De tafel begon luid te juichen; van andere tafels werd geroepen dat het niet eerlijk was.

Meneer Kuipers klapte in zijn handen en meteen was het stil. ‘Jongens’, zei hij plechtig, ‘we hebben er de afgelopen dagen goed over nagedacht of we zouden doen wat jullie zo graag willen...’ Hij zweeg even om de spanning te laten stijgen. Ik kreeg een onaangenaam voorgevoel. ‘En we hebben besloten dat er vanavond gedanst gaat worden!’

Een stemming van opgewonden verwachting brak los; hier en daar klonken jubelkreten op. Ik kreeg een naar gevoel in mijn maag, hetzelfde gevoel dat ik vanmiddag had gekregen toen ik Michael en Diana had gezien.

Eerst moest iedereen zich wassen en z'n pyjama aantrekken. Terwijl ik bezig was in de badkamer kreeg ik een idee: misschien zou ik me kunnen verstoppen op de WC. Niemand zou hoeven merken dat ik er niet bij was...

Maar omdat ik bang was betrapt te zullen worden liep ik gewoon met de rest mee terug de zaal in. De stoelen en tafels waren inmiddels langs de kant geschoven, de lampen waren verduisterd met rood papier, en er stond muziek op.

Toen iedereen er was nam meneer Kuipers weer het woord. ‘Wie niet meedoet moet het nu zeggen’, zei hij, ‘die kan meteen opdonderen, naar bed.’

Ik voelde het bloed naar mijn hoofd stijgen, mijn slapen begonnen te bonzen. Zou ik het zeggen? Ik zou dan rustig in de slaapzaal kunnen liggen, terwijl de anderen moesten dansen. Maar als ze terugkwamen zouden ze me zeker gaan pesten. Bovendien, wat zou Erik wel van me denken? Dan zou hij zeker mijn vriend niet meer kunnen zijn.

‘En jij, Gijs?’ vroeg meneer Kuipers, ‘doe je dit jaar wel mee?’ Mijn ogen zochten Gijs, een dikke jongen met rood haar en fletse sproeten. Hij zat in de zesde klas, maar werd zelfs gepest door sommige jongens uit mijn klas. Gijs begon te blozen en stotterde iets onverstaanbaars. ‘Wat zeg je?’ vroeg me-

[p. 31]

neer Kuipers, ‘duidelijk spreken graag, zodat iedereen het kan verstaan.’

‘Ik doe niet mee!’ zei Gijs nu luid.

‘Nee?’ zei meneer Kuipers, ‘je doet weer niet mee? Maak dan maar snel dat je wegkomt, mooie meneer! Zulke figuren als jij hebben we hier niet nodig!’

Met gebogen hoofd liep Gijs naar de slaapzaal, wonderlijk snel met zijn plompe lichaam.

‘Kom’, riep meneer Kuipers toen Gijs was verdwenen, ‘dansen allemaal!’ Hij liep naar juffrouw Meeter toe, legde zijn arm om haar middel en zwierde met haar de zaal door op de maat van de muziek. De leerlingen begonnen zijn voorbeeld te volgen. Paniekerig keek ik om me heen. Wat moest ik doen? Ik moest een meisje zien te pakken te krijgen, maar welk meisje zou met mij willen dansen? Ik liep rond door de zaal en keek de meisjes aan die ik tegenkwam, maar die besteedden geen aandacht aan mij. Steeds meer paren werden gevormd, en steeds minder meisjes bleven over. Stel dat er te weinig meisjes waren, en ik als enige zou overblijven! Misschien zou ik dan net als Gijs alsnog naar bed worden gestuurd!

Met een rood hoofd liep ik tussen de dansende paren door, tot ik een meisje uit de zesde zag dat alleen was, en ook zoekend om zich heen keek. Ze was erg lelijk: ze had net als Gijs rood haar en sproeten, maar was mager en had een schelle, scherpe stem. Ik wist niet hoe ze heette. Omdat ik nu verder om me heen helemaal geen andere meisjes zag die nog vrij waren, en omdat het lelijke meisje mij aankeek, liep ik op haar toe. Zwijgend bleef ik voor haar staan. Ze keek me aan alsof ze verwachtte dat ik iets zou zeggen, maar omdat ik een vage angst had dat ze me zou afwijzen zei ik niets.

‘Zullen we dansen?’ vroeg ze toen, terwijl ze beschaamd om zich heen keek.

‘Goed’, zei ik. Ik legde een arm om haar middel, pakte haar hand vast en deed een paar passen, zoals ik het meneer Kuipers had zien doen. Het meisje zorgde ervoor dat er een behoorlijke afstand tussen onze lichamen bleef, maar toch stootten we vaak tegen elkaar aan. Ook botsten we af en toe tegen andere dansenden op. Het meisje voelde hard en knokig aan, en rook naar zeep. We zeiden verder niets tegen elkaar.

Steeds als er een plaat was afgelopen hoopte ik dat het voorbij zou zijn, maar telkens weer werd er een nieuwe plaat opgezet. Wanneer zijn de platen nu op, dacht ik, ze moeten toch eens opraken? Ik keek zo min mogelijk om me heen en hoopte dat op deze manier ook mijn klasgenoten geen aandacht aan mij zouden besteden. Toch zag ik in een glimp Erik dansen met Petra. Zou het dan waar zijn wat hij verteld had?

Uiteindelijk was het dan afgelopen. Er werd heftig geprotesteerd, maar meneer Kuipers hield vol dat het te laat was geworden en dat we nu naar bed moesten. Opgelucht liet ik het meisje los en liep met de anderen mee naar de slaapzaal. Ik voelde me nu zelfs een beetje trots: ik was niet zo'n zak als Gijs, ik hoorde erbij!

Al mijn klasgenoten hadden rode gezichten en praatten opgewonden door elkaar. Even verderop zag ik Erik staan. Omdat we vanmiddag niet goed met elkaar hadden gepraat besloot ik naar hem toe te gaan om nog wat na te praten.

‘Daar hebben we Thomas ook weer!’ riep Rudolf, die bij hem in de buurt stond. Waarom had ik hem niet eerder gezien? Nu kon ik niet meer terug. ‘Wat een lekker wijf had je daar te pakken, zeg!’ zei hij op luide toon. Hier en daar werd gegrinnikt; ik voelde het bloed naar mijn wangen stijgen. Ik besefte dat ik iets moest terugzeggen.

‘En jij dan?’ zei ik, want ook Rudolf had met een niet al te mooi meisje gedanst. ‘Jij had zelf een schele trut!’

‘Ach, hou toch je kop! Ga jij je zusje maar neuken!’

‘Ik heb niet eens een zusje’, protesteerde ik nog, maar toen ik het daverende gelach hoorde dat inmiddels was losgebarsten begreep ik ineens wat hij bedoelde. Ik keek naar Erik; hij lachte zwakjes mee met de rest, maar keek me niet aan.

Ik draaide me om en liep terug naar mijn bed.

Ook nadat het eindelijk stil was geworden duurde het nog lang voordat ik in slaap viel. Ik had zin om te huilen, maar deed het niet, omdat ik bang was te worden opgemerkt. Eigenlijk was ik net als Gijs, besefte ik nu, maar dan erger, omdat ik er niet voor uit durfde te komen en Gijs wel.

Ik besloot om zolang we nog op Vlieland waren geen contact meer met Erik te zoeken. Als we eenmaal thuis waren zou Erik zich misschien weer normaal gaan gedragen, en zou alles weer worden zoals vroeger, toen we elkaars beste vriend waren.