Hollands Maandblad. Jaargang 1987 (470-481)

[p. 38]

De begrafenis
M. Jacob

‘Als ik dood ben dan moeten jullie me maar in een sloep zetten en een eind de zee op brengen. Dan vind ik verder mijn weg wel!’ De bezoekers van Old Dutch keken elkaar wat verbijsterd aan maar niemand lachte want Ary zei het heel serieus.

Zijn leven lang had hij de oceanen bevaren. Toen de oorlog uitbrak was hij in de Pacific. Zijn boot zette koers naar Australië maar zo ver kwam hij niet. Halverwege de tocht liep het op een mijn. Het schip zonk heel langzaam, zo vertelde Ary en we hadden dus alle tijd om een sloep te strijken en vol te laden met proviand. Na drie dagen bereikten we een eiland voor de kust van Papoea Guinea. Toen zijn we allemaal onze weg gegaan, zij naar Australië en ik koos voor het eiland. Ik heb ze nooit meer terug gezien! Op dat eiland bracht Ary de oorlog door. Toen de jappen het bezetten trok hij het binnenland in met een paar dorpelingen met wie hij vriendschap had gesloten. De jappen waagden zich niet in de jungle en Ary maakte het de jappen niet lastig. Dat kwam pas later toen ze er eindelijk in slaagden wapens te stelen uit het kampement van de jappen. We hebben ze diezelfde nacht nog uitgemoord! zo vertelde Ary later.

Na de oorlog kocht Ary een schoener en zeilde er de hele Archipel mee af. Hij bracht en haalde vracht van de meest onmogelijke plaatsen. Iedere opdracht die geld opbracht, aanvaardde hij en daarom had Ary altijd werk, veel werk zelfs. Toen hij oud werd en de rheumatiek hem teisterde, verkocht hij de schoener en vestigde zich in het havenplaatsje Salam Mesra, de geboorteplaats van An. Terug gaan naar Europa had hij nooit overwogen. Het is daar te koud, bovendien heb ik hier mijn bezigheden en dan is er ook nog An, waren zijn gebruikelijke argumenten.

In Salam Mesra opende hij een bar die spoedig bezocht werd door zeelieden van velerlei nationaliteit. Omdat Ary altijd te vinden was voor een gesprek en bovendien naar eigen zeggen ‘een kleine gebruiker’ was, trof men Ary altijd aan tussen zijn gasten met een fles jenever als middelpunt. Dat bond hen samen. Dronken was Ary nooit. Hij had een hekel aan beschonken lieden en aarzelde nooit met het nemen van doortastende maatregelen, leeftijd en rheumatiek ten spijt. ‘Van jenever moet men genieten, het wordt niet gemaakt om er dronken van te worden!’ was hij gewend te zeggen.

Had hij geen gasten dan keek hij naar de zee, uren lang en het verveelde hem nooit.

Niemand wist Ary's leeftijd en allerlei overdreven schattingen deden daarover de ronde. Volgens sommigen was hij ver in de zeventig. Anderen schatten hem net zestig. Als men er naar vroeg, dan keek hij je spottend aan en zei dan: ‘dat moet je maar aan mijn vrouw vragen!’

An liet zich echter maar zelden zien in Old Dutch. We hebben ieder ons eigen schip, placht Ary te zeggen en het schip van An lag een eind verderop, aan de andere kant van de haven. Het was een huisje barstensvol met curiosa.

Als An bezoek had - en dat was dagelijks - vertelde ze uitvoerig over de belevenissen die aan de curiosa verbonden waren. Sommige verhalen waren authentiek, andere ontsproten aan haar fantasie.

Die verhouding met An was al jaren geleden begonnen. Deed Ary het haventje Salam Mesra aan dan bracht hij een bezoek aan An. Toen ze er beiden veel plezier van beleefden, kocht Ary er een huisje. Dat was veel leuker dan die ontmoetingen in dat havenhotelletje. Ary had nog een andere bedoeling met dat huisje. Hij bracht er zijn smokkelwaar en zodra Ary met zijn schoener weer vertrokken was, bracht An het aan de man. Dat was veiliger, vond Ary.

Toen Ary's moeder haar einde voelde naderen en Ary eindelijk gehoor gaf aan haar verzoek om naar Europa te komen, durfde hij dat pas aan na eerst officieel met An te trouwen. Zo vreesde hij de tong van zijn 90-jarige moeder! Hij had An uiterst zorgvuldig geïnstrueerd welke antwoorden ze moest geven. Hij wist immers precies welke vragen

[p. 39]

zijn moeder zou stellen.

Een dag voor het vertrek ontving hij een telegram. Zijn moeder was plotseling overleden. De tocht overzee ging niet door. Later klaagde hij zijn nood aan zijn beste vrienden: ‘ik ben mijn vrijheid kwijt!’ maar dat was slechts ten dele waar. Wel stond vast dat An konsekwenties bond aan die huwelijksband. Wat zij nooit eerder gedaan had, gebeurde nu en dat tot onvoorstelbare ergernis van Ary: ze wenste uitleg over Ary's periodieke afwezigheid!

‘Zaken’, zei Ary dan, ‘zeer belangrijke zaken’.

Toen Ary tot verontrusting van An bedenkelijk veel op zakenreis ging, had An een taxi gehuurd en was hem gevolgd op een tocht die naar een bergressort voerde, bekend vanwege de vele lieftallige vrouwen die daar verbleven. An wist genoeg en sindsdien had ieder zijn eigen boot. Ary had er vrede mee, An veel minder. Ieder had dan wel zijn eigen schip maar dat betekende geenszins dat An rivalen in Salam Mesra duldde. Ze gebruikte een heel leger van spionnen dat Ary's doen en laten nauwkeurig volgde. Zodra Ary een heftige aanval van rheumatiek kreeg, weet hij dat aan de zwarte kunst van An: ‘ze bewerkt me weer, ik voel het!’ en dan verdween hij weer naar het bergressort.

An organiseerde geen achtervolgingstochten meer. Wat ze moest weten, wist ze al. Dat veranderde pas toen Ary zelfs na een week nog niet in Old Dutch was terug gekeerd. An zond haar spionnen uit, die haar spoedig kwamen melden dat Ary ziek was. Zwaar ziek zelfs.

Nog dezelfde dag vertrok An naar de bergen en kwam terug samen met Ary.

En net zoals in vroeger tijden namen ze weer hun intrek op één schip. En het bijna onvoorstelbare gebeurde! Juist toen An in Old Dutch rondverteld had, dat Ary goed herstelde, stierf hij. Ze had juist de ramen voor hem geopend omdat hij de zonsondergang wilde zien.

Op de dag van de begrafenis liet de natte moesson zich van haar donkerste zijde kennen. Het regende zoals het nog nooit eerder geregend had.

Zelfs de natuur is bedroefd, zeiden de stamgasten van Old Dutch. An had de lijkkist naar Old Dutch laten brengen en daar lag Ary opgebaard.

Hij was omgeven door tientallen flessen reukwater en aan zijn voeten lag zijn dierbaarste souvenir, een gehavende reddingsboei. An had er menig verhaal aan gewijd.

Toen men op de begraafplaats aankwam was het gat dat Ary's graf moest worden, volgelopen met water. Het veroorzaakte grote ontsteltenis.

An liet ijlings een pomp halen, die snel en efficient haar werk deed. Toen de kist onder het geweeklaag van An aan de touwen gevierd werd en men aanstalten maakte om die met bloemen te bestrooien, kwam die weer langzaam naar boven. Het gat was wederom vol gelopen. De consternatie werd nu nog veel groter en zelfs An vergat een ogenblik haar geweeklaag, zette de pomp weer aan het werk en liet zelfs een tweede pomp brengen. De kist zakte weer en de pompen bleven op bevel van An doorwerken totdat ze op het laatst alleen nog maar modder spoten. Ondertussen verzwaarde men de kist snel met grote rivierstenen. Toen de laatste spade aarde op de lijkkist was neergevallen, en allen zich weer in Old Dutch hadden verzameld, kwam een opgewonden begrafenisbediende het lokaal binnen gesneld: de kist stond weer boven aarde, rivierstenen ten spijt!

Het werd onheilspellend stil in Old Dutch. Toen stond een van haar oudste bezoekers langzaam op. Zijn door de elementen doorgroefde gezicht verraadde een lang zeemansleven.

Hij sprak welhaast dreigend: ‘Was An Ary's laatste wens vergeten?’

Even later was de begrafenisstoet weer op weg. Men voerde een sloep mee, gedragen door de stamgasten van Old Dutch. Onder het schijnsel van tientallen fakkels opende men de kist, haalde er het lijk uit en plaatste het in de sloep. Daar werd het vastgebonden.

En het geval wilde dat Ary er in zat met opgeheven hoofd, zijn arm aan het roer. En omdat het weer hevig begon te regenen, zette men hem een zuidwester op.

Tientallen motorboten gingen de sloep van Ary vooraf. Toen men zo ver gevaren was dat de lichtjes van Old Dutch niet meer zichtbaar waren, liet men de sloep los. En Ary, de hand aan het roer, zocht wederom zijn weg op de golven.