Hollands Maandblad. Jaargang 1984 (434-445)

[p. 68]

Eerste brief uit Bellagio
Kester Freriks

Bellagio, zaterdag 7 april 1984

Zo heb ik het altijd gewild: een uur voor het vertrek van de trein uit Amsterdam naar Italië - over Keulen, Luzern, Chiasso, langs de poëzie van de Lorelei, bergmeren en besneeuwde hellingen, rakelings langs de lyriek van stations in de nacht en voorbijflitsende verlichte wagons - de kleine reistas uit de kast opdiepen, pluizen van de vorige vakantie vinden en die uit de hand wegblazen, en haar vullen met zomerkleren, boeken, pennen, reisgidsjes en landkaarten, een fles wijn. Het is dan zeven uur 's avonds. Nog snel naar deze en gene telefoneren. Enkelen zijn niet thuis zodat ik bij huisgenoten een boodschap achterlaat; de stemmen van de anderen klinken verbaasd. Dag, zeg ik, mijn besluit staat vast. Drie weken, misschien langer. Nee, geen hotel besproken. Het is vroeg in het seizoen en er is altijd wel plaats in een albergo. Bed en tafel zijn voldoende, en natuurlijk stromend water uit de kraan. Geen gesol met kopjes lauw water en een teiltje, het stuk zeep dat onherroepelijk wegschiet en in een hoek vol haren en spinrag verdwijnt. Verder stel ik geen eisen. Tot ziens, ik schrijf zodra ik onderkomen heb gevonden. Ik zal ansichtkaarten sturen, de meest schilderachtige die tegelijk onvervalste kitsch zijn. Zonsondergang achter de bergen, palmbomen en bloeiende oleanders, geliefden aan de waterkant. Tot ziens. Ik hang op, moet het snoer van de telefoon dat ik al pratend strak om de pols van mijn vrije hand heb gewonden loswikkelen. Een wedloop met hindernissen is dat, zo'n onvoorbereide reis. Wie heeft dat gezegd? Ik ben het alweer vergeten, ik heb gelukkig haast en geen tijd voor bespiegelingen.

De ramen schuif ik dicht. In de vensterbank staan geen planten, voor de kachel liggen geen poezen opgerold te slapen en het stapeltje onbeantwoorde post op de schoorsteenmantel laat ik onaangeroerd. Het huis is snel verlaten. De sleutels glijden tussen de bagage weg naar de bodem van de tas. Vind ik wel terug als ik weer voor de deur sta. Maar voorlopig niet; een korte maand moet ik het daarginds - is hier, in Excelsior Hotel Splendide waarvan twee verdiepingen zijn dichtgetimmerd, ik verblijf op de bovenste die de timmerlieden voorlopig met rust laten - uithouden. Het is immers een lang gekoesterde wens van me veeleisend Amsterdam voor enige tijd te verruilen tegen een kleine stad of dorpje, een ander uitzicht vanuit de kamer en andere gewoonten van de mensen die je op straat en in de koffiebars ontmoet, die plaatsnemen op hetzelfde terras. Amsterdam uitgespeeld tegen een zuidelijk paradijs - ik weet het, dit is een weinig oorspronkelijke gedachte, een sjabloon die me doet blozen van schaamte als ik de tas over mijn schouder zwaai en de richting insla van het station. De trams over Rokin en Damrak snerpen in de rails, alsof ze dwars door me heen rijden. Als altijd geniet ik van de aanblik van de glazen koepels die zich hoog boven de perrons verheffen en die zoveel beloftes inhouden. Verre reizen en onbekende landen, de troost van vluchtige en openhartige gesprekken waarin je elkaar alles vertelt en de sensatie elders, als je wilt, onvindbaar te zijn. Altijd wacht ik gespannen op het moment dat de trein met een schokje in beweging komt, pas daarna leun ik gedachteloos achterover, laat mijn ogen langzaam dichtvallen, bereid voor alles wat komen gaat. Telkens gebeurt het voor de eerste keer - en ook dit is een gemeenplaats. Ik moet echt weg. De tijd dringt.

Het Nederlandse geld brandt in de binnenzak van mijn jasje als ik de hal betreed en aan het loket voor internationale plaatsbewijzen een retourbiljet Como, dat twee maanden geldig is, vraag en betaal. Daarna naar het meisje van de Grenswisselkantoren - we kennen elkaar van de weekends als ik plotseling in geldnood ben en cheques moet verzilveren - dat vele duizenden lires uittelt terwijl ik van haar felrood gelakte nagels naar haar lippen kijk die geluidloos het bedrag spellen. Nadat ze vier stapeltjes naar mij heeft geschoven, wenst ze me een prettige reis en hoopt ze, hoor ik haar zeggen, me in het weekend weer eens terug te zien als het zo saai is achter het loket. Overmoedig neem ik me voor haar een ansicht te sturen. Euforie! over tien minuten vertrekt de trein. Spoor 7b is al het buitenland.

De stationsoverkapping wordt verlaten, we rijden het donker in. In de lege coupé ruikt het naar vuile kousen en klamme lichamen, een bierblikje vol deuken rolt heen en weer over de grond. Opeens mindert de trein vaart zodat de schuifdeur met een klap opengaat en de gerafelde gordijntjes luidruchtig wapperen op de vlaag tocht. Met al die geluiden om mij heen die

[p. 69]

me nog uren zullen begeleiden, zie ik Amsterdam en de lichten van de stad verdwijnen. Tussen Arnhem en Freiburg heb ik geslapen, hoofd voorover en de benen op de tegenoverliggende bank uitgestrekt, en gedroomd van de nieuwe ervaringen die ik kan kopen met de lires. Biljetten van tien-, vijftig- en honderdduizend. Handenvol geld. Als Bellagio het paradijs is - en Amsterdam? ik blijf het antwoord schuldig; een wereldstad die je uitput, meer kan ik er niet over zeggen - dan opent grof geld zijn poorten.

Met de mond aan de hals van de fles enkele slokken wijn drinken. Inslapen. Wakker schrikken door conducteurs en douane. Lezen, en opnieuw inslapen. Als voorbij twee uur 's nachts niemand me meer stoort is de coupé intiem als een slaapkamer die met hoge snelheid voortjaagt, dwars door West-Duitsland, zich slingert door Zwitserland, en waarin de ochtend steeds warmere lucht door het geopende venster binnenwaait. De lange zwarte tunnel die toegang verschaft tot Italië ligt dan al ver achter me. Mijn lippen schrijnen en ik moet de koffie die de bediende van Wagons-Lits langsbrengt met voorzichtige slokjes drinken.

Bij aankomst in Como blijken trein en bus precies op elkaar aan te sluiten, ik hoef alleen het plein voor het station over te steken, de zon in het gezicht, en plaats te nemen in de met draaiende motor gereedstaande bus, blauw met de zilveren vogel op de flanken. Bellagio is de eindbestemming, men heeft op mij gewacht. Tot nu toe is de reis verlopen als een wonder van orde en overzicht. Geen wedloop met hindernissen... De weg is in de rotsen uitgehouwen, we zijn ingeklemd tussen granieten wanden en het lage muurtje waarachter de helling begint die steil afloopt naar het Lago di Como. Aan de oevers staan villa's die zich ijdel spiegelen in het water en die ieder ogenblik over de trappen omlaag het water in kunnen schrijden, zo sierlijk en gewichtloos lijken ze door de lichte kleuren van de muren, terracotta en zachtgeel. Een pergola verbindt het terras met het theekoepeltje verderop, nog dichter aan het water waar de uren van de middag geruisloos verglijden. De tuinen die de huizen omsluiten zijn met kunstenaarshand ontworpen en aangelegd; struiken zijn haarfijn geknipt, de haagjes die paden afboorden met een nagelvijl gemodelleerd. Vrouwen met witte parasols, afkomstig van schilderijen uit het eind van de vorige eeuw, zitten halfverscholen in het hoge gras met pluimen dat de tuinen de suggestie van verwildering moet geven. Boven het lawaai van de motor uit hoor ik hun stemmen, melodieus en zangrijk, en meen ik een vleugje parfum te ruiken. Bij zoveel schoonheid voel ik me verloren, tegen deze impressies ben ik niet bestand: eeuwige hoogtijdagen hier, al je verwachtingen van een ononderbroken verblijf in een volmaakte omgeving zijn op slag overbodig en klinken aanstellerig noordelijk, belachelijk, alleen in ere gehouden door iemand die zichzelf dagelijks wil terugvinden in overdadige tuinen en in koele woonkamers. Het is allemaal aanwezig, in schaamteloze rijkdom. In de verte ligt Tremezzo, aan de overkant vana het meer, traghetti glijden over het water en dan verschijnt om de bocht opeens Bellagio. Een stadje als een edelsteen, geslepen door het water dat het aan drie zijden omspoelt. Mijn hart klopt in de keel, ik slik. Bellagio zag ik al eerder en toch ben ik er nooit geweest. Foto's, beschrijvingen, filmbeelden, schilderijen soms? Alles tegelijk, en bovenal de overtuiging dat een ideale buitenplaats moet bestaan, een wijkplaats, kleine stad van goud. Een stad die zich alleen laat dromen. En nog heb ik geen stap binnen haar muren gezet!

De bus draait rond het plein, komt tot stilstand, neemt passagiers mee voor Como en keert terug op zijn schreden. Ik sta oog in oog met het vervallen hotel Splendide, een witte kast die mij uitgelezen schijnt om te overnachten, misschien iemand te ontvangen en plat op mijn buik op het bed te liggen, luisterend naar de geluiden van het plaatsje die na een paar dagen bekend zullen zijn. De brede boulevard biedt ruimte voor het flaneren op zondag - morgen, nog even geduld - en is in het bezit van een terras dat door een enkeling wordt gebruikt. Ik kies een plaats en drink het weidse perspectief over het water op de huizen, vorstelijk van stijl, aan de andere oever van het meer waar Cadenabbia en Menaggio liggen. Ik ben gulzig, mijn ogen schieten heen en weer, hoog langs de bergen en lager langs de dorpen. Niets mag me ontgaan. Onwerkelijk ver weg ligt alles onder het gefilterde licht van de namiddag. Wat ik zie is het decor voor de mooiste toneelvoorstelling. Een illusie die ik bewonder, waardoor ik me laat ontroeren. Hartstochtelijk zal ik alle indrukken in mijn geheugen bewaren. Ik bestel espresso. Onderweg las ik voor de zoveelste keer, alweer in een ander boek, een van de felste zweepslagen uit de literatuur: wer-die-Schönheit-angeschaut-mit-Augen-ist-dem-Tode-schon-anheimgegeben.

Het uitzicht verdonkert, de bergen en het zwarte water versmelten en worden slechts hier en daar gescheiden door een lint van lichten. De avond valt over Lombardije. De vermoeidheid dwingt me naar het hotel te gaan. Ik loop door de arcaden en denk aan het geheim dat ik moet ontraadselen van dit zonlicht dat deze uitlopers van de Alpen beschijnt en aan dit water glans verleent en Bellagio betovert - en mijn emoties omwoelt. Met niemand heb ik een woord gesproken, vanavond nog moet ik verhalen en verhalen vertellen aan een toevallige luisteraar over mijn aankomst hier en de ontdekking van Bellagio.