Hollands Maandblad. Jaargang 1981 (398-409)

[p. 29]

Aan het begin van de zomer
Sjifra Herschberg

Gib deine Hand, du zart und schön Gebild!
Bin Freund und komme nicht zu strafen!
Sei gutes Muts! ich bin nicht wild!
Sollst sanft in meinem Armen schlafen!

Vandaag is alles anders, een feestdag denk ik terwijl ik de gordijnen opentrek en naar buiten kijk. Het is nog vroeg in de ochtend maar er is geen spoor van nevel meer te bekennen, al het vocht is verdampt. De zon schijnt, overtuigend. Niet zoals gisteren toen hij in de lucht hing als een klef schijfje banaan in een gelatinepudding van wolken. Ik open het raam en koele frisse lucht, gonzend van opwinding stroomt de kamer binnen. Lang zit ik voor het open raam, ellebogen geleund op de vensterbank, de handen onder de kin gevouwen en kijk naar de boom in de tuin van de buren. Hij lijkt met de minuut voller te gaan bloeien. De donkerrode bloesem brandt zijn winters strakomlijnde takken weg en wordt een wollige roze voorjaarstooi. Een zoete geur deint zachtjes op de golven van de wind mee mijn huis binnen. Beneden slaat een deur dicht. De buurvrouw schommelt naar buiten en zet moeizaam bukkend een schoteltje melk neer op de grijze stoeptegels. De vloeistofspiegel blinkt verleidelijk wit in het zonlicht. Even later hoor ik een bekende bons en met een gulzig vaartje komt poes aangerend over het bakstenenmuurtje dat de tuinen scheidt. Tevreden kijkt buurvrouw toe hoe ze de melk van het schoteltje likt. Dan trekt ze haar schort recht, plukt met een gewoontegebaar aan haar haar en werpt een blik naar boven. We groeten. Als ze weer naar binnen gaat kom ik overeind uit mijn gebogen houding en ga fluitend wat spullen bijelkaar zoeken. Vandaag is het bankjes-weer, voor het eerst. Even later wandel ik door de smalle steegjes van de binnenstad, waar de oude gevels, met kleuren die nieuw lijken, scherper dan anders tegen de blauwe lucht staan en bereik het park aan de rand van het centrum. Het ligt er vrolijk bij. Het onstuimige groene gras vol madelievenblaadjes, de verse grote kiezels langs de bloembedden en de kleinere op de paadjes, de bomen aan de randen, bloeiend en met nieuwe bladeren. Mensen in opgewekte zomerkleren bewegen er als fel gekleurde vlekken doorheen en genieten van hun eerste vrije zomerdag. Ik zoek een afgelegen hoekje op en ga zitten op het glimmende wit van een bankje naast een kastanje, mijn vaste plek, en kijk naar ze. De mensen lijken geïnfecteerd door de zon en de zomer, hun pas is veerkrachtig en hun houding fier, levenslust straalt van ze af. Het is spannend om naar ze te kijken. In de verte rent met plotselinge slingerende bewegingen van armen en benen een groepje kinderen heen en weer, ze spelen, een bal vliegt hoog door de lucht. Luid bellend haalt een vrouw, gekleed in een kort tennisrokje, het racket in een klem aan het voorwiel, hen in. Twee jongens wandelen met een hond. Dichterbij, over het pad dat langs mijn bankje voert, lopen twee meisjes en een jongen, vrolijk lachend en een beetje stoeierig. De arm van de jongen die opvallend wit uit een opgerolde hemdsmouw steekt, ligt voorzichtig om de blote schouder van een van de meisjes. Haar bovenarmen hangen schuchter langs het strakgeknipte lijfje van een zonnejurk. Dan, als ze voorbij zijn, het buigen van een achterbeen in een vale spijkerbroek, - de vloeiende bolling naar de bil toe - en de harmonische beweging van schouderbladen onder de smalle bandjes van een hemdje. Een dansende bruine paardestaart. Glimlachend kijk ik ze na. Ik koester me in de warmte, rek me nogeens behagelijk uit en pak dan een boek uit mijn tas en begin te lezen. Zo af en toe word ik afgeleid en sla mijn ogen op - een hond springt voorbij, kort fel geknars van het grind, gedribbel van een kind vergezeld van het stuiteren van een bal - dan lees ik weer verder. Ik word een beetje loom van de warmte, mijn gedachten dwalen verder weg, het boek glijdt op mijn buik en beweegt zachtjes met mijn ademhaling op en neer. Ik strek me uit op de bank en strengel mijn handen onder mijn hoofd in elkaar. Als ik mijn ogen dicht doe maakt het buitengesloten zonlicht nog een tijdje kaleidoscopische beelden op de binnenkant van mijn oogleden. De geluiden klinken anders nu, lijken van verder weg te komen en zijn tegelijkertijd scherper. Nu knerpt het grind vlak naast me. Ik onderdruk de neiging om overeind te komen. Iemand komt op mijn bankje af, aarzelt - een korte geluidloze pauze - en gaat zitten. Enigs-

[p. 30]

zins verstoord til ik nu mijn hoofd op, maar als ik het meisje van daarnet ontwaar, nu zonder de jongen en het andere meisje, ga ik gerustgesteld weer liggen en doezel verder. Ik ruik de zware geur van corduroy in de zon, bedwelmende lucht van nieuwe broeken, en iets dat in de verte aan thijm doet denken. Een intrigerende combinatie, nieuwsgierig loer ik door de trillende haartjes van mijn wimpers. Ze heeft een arm langs de rugleuning van de bank uitgestrekt, vanaf de smalle pols hangt een hand met slanke vingers losjes naar beneden. Op haar onderarm glanzen haartjes in het zonlicht. Zachte huid achter een knik van de elleboog. Aan het einde van mijn beeld loopt een klein blauw adertje de oksel in. De arm begint zich met een bijna onmerkbare vloeiende beweging te buigen waardoor haar hand boven mijn buik komt zweven. Aarzelend blijft hij daar een tijdje hangen, roerloos. Ik houd mijn adem in en verbeeld me dat ik de warmte kan voelen die van de hand afstraalt. Dan wordt met een toch nog onverwachtse beweging het boek van mijn buik gepakt. Ik hoor een tevreden zucht, ze schuift wat verder weg, zakt onderuit en begint te bladeren. Ik doe alsof in niets gemerkt heb maar blijf door mijn oogharen turen en wacht gespannen af. Het bladeren stopt, ik zie haar een pagina een paar keer langzaam overlezen, dan peinst ze in de verte, het boek ligt open op haar schoot. Ze komt iets overeind, pakt het weer op en leest zachtjes, met een stem die dieper is dan ik verwacht had, een aantal regels voor. Met een schok herken ik één van mijn lievelingsgedichten. Dan is het weer stil. Nog voor ik de betovering van het moment durf te doorbreken staat ze op en loopt weg. Verbaasd en tegelijkertijd pijnlijk getroffen kijk ik haar na. Even later sta ik ook op, stop het boek dat eenzaam en vergeten op het puntje van de bank achtergebleven is in mijn tas en loop naar huis.

De avond van dezelfde dag zit ik op het terrasje van een café in het centrum van de stad en drink sprankelende koele witte wijn op mijn dierbare dichter en het begin van de zomer. Ik zit aan een tafeltje vlakbij een lantaarnpaal in een van de uithoeken van het terras, het licht valt precies op mijn boek. Ik lees nogmaals het gedicht en weer hoor ik haar stem zacht en diep de woorden zeggen. Het is nog druk op straat, groepjes mensen flaneren voorbij. Ze zijn nog steeds mooi. Temidden van hen ontdek ik het meisje van het bankje, nu weer in gezelschap van de jongen en het meisje, druk gebarend, lachend, overmoedig. Gespannen volg ik hun gang. Ze betreden het terras aan de andere kant en worden begroet door een paar vrienden dat aan een tafeltje dicht bij de deur naar binnen zit. Gezoen, stoelen worden bijgetrokken en drankjes gehaald. Mijn glas is inmiddels leeg, ik aarzel,

[p. 31]

overweeg naar huis te gaan, maar besluit te blijven en sta op om nieuwe wijn te halen. Als ik langs haar tafeltje loop kijk ik op het laatste ogenblik toch een andere kant op. Op de terugweg gaat het andersom, nu is zij het die zich net over haar buurman buigt en hem lachend iets in het oor fluistert. De beweging is iets te plotseling, ze heeft me opgemerkt. Terug aan mijn tafeltje lees ik, nu weer rustig, verder in mijn boek. Maar in mij is iets veranderd, iets onafwendbaars is op gang gebracht. Zo af en toe kijk ik toch onrustig op of ze niet verdwenen is. Maar iedere keer zit ze er nog. Meestal slaat ze net haar ogen neer of buigt zich voorover en rommelt onduidelijk in haar tas. Ze neemt al een tijdje niet meer deel aan het gesprek, maar kijkt voor zich uit, een vergeten sigaret in haar hand. Plotseling word ik opgeschrikt door het geschuif van stoelen, een raspend geluid, de vrienden staan op en lopen het terras af, zij blijft alleen achter. Het verbaast me niet. Ik durf niet meer verder te lezen, sla mijn boek dicht en kijk naar het gebeuren om mij heen. En zie alleen haar. De hele omgeving valt weg, lost op in een donkere achtergrond. Ikzelf verdwijn ook in de duisternis en registreer het beeld als een camera. Op het hele terras zijn nog maar twee mensen en twee tafeltjes. Ik zit aan het ene, zij aan het andere. Een perfect uitgelicht, stil en ademlooslang shot. Alleen het ritselen van de pagina's van een dichtbundel is hoorbaar. Close-up op het rechter tafeltje: met een automatisch gebaar neemt ze de laatste slok uit haar glas en staat op, buiten het beeld doe ik precies hetzelfde, tegelijkertijd en niet gehaast. Gedachteloos. Pas als ik precies gelijk met haar de uitgang bereik vangt de blik van de camera mij weer en samen lopen we de straat op. Automatisch en zonder elkaar aan te kijken lopen we dezelfde kant uit. Slaan een hoek om, gaan nog een straat door en stoppen voor de deur van mijn huis. Er is nog geen woord gewisseld. In het licht van de lantaarn tegenover zie ik onze figuren als donkere silhouetten in de glazen ruit van de voordeur weerspiegeld. Het lijkt een vertrouwd beeld. Ik doe een stap naar voren en steek de sleutel in het slot. De voordeur zwaait open en de silhouetten verdwijnen in de duisternis van de gang. We volgen ze langs de vaag glimmende contouren van fietsen de donkere trap op tot in mijn kamer. Op de drempel wacht ik even voor ik met een zachte klik van het lichtknopje het schimmenspel van stoelen en tafel en planten uitdoof. Ik trek het gordijn dicht en loop naar de achterkamer, waar het raam nog open is. Zomeravondlucht met nog een vage herinnering aan roze bloesem speelt door de kamer. Zij blijft staan in de smalle opening tussen de schuifdeuren, een schaduw op de grens van avond en nacht. Achter haar, in het licht, is de deur naar de gang nog open. Voor het eerst is er onzekerheid in haar houding, dan recht ze haar rug, schudt haar dikke haar naar achteren en sluit met een resoluut gebaar de deur. Ik loop door naar de keuken, op zoek naar wijn. Als ik met twee gevulde glazen terug kom zit ze in de vensterbank voor het open raam, haar rug geleund tegen het kozijn, één been opgetrokken en kijkt mij aan. Haar hand streelt de poes van de buurvrouw. Uit mijn geluidsinstallatie klinkt ‘Der Tod und das Mädchen’. Het beeld brandt zich vast, de kamer, het raam, zij en ik. Een periode van veel pijn is onherroepelijk aangebroken.