Hollands Maandblad. Jaargang 1977 (350-361)

[p. 30]

De weg naar Sacramento
Gerrit Krol

De eerste bladzijden uit de roman De weg naar Sacramento, in schets (tweede versie).

Voorpublicaties uit een boek vinden meestal pas plaats als het boek zijn finale vorm heeft gekregen. Mijn ervaring is dat zulke publicaties bijna samenvallen met de echte uitgave; als zodanig zijn ze dan nog nauwelijks interessant. Publicatie van iets dat nog (lang) niet af is leek mij, voor de verandering, wel 's leuk en misschien leerzaam.

Ik had een kamer betrokken in de Scheldestraat, op vierhoog, + een klein raam dat uitzicht gaf op de kruin van een linde. Een tafel had ik, en een bed, en een dak boven mijn hoofd dus. Het was aan het einde van de zomer. Ik had flink wat boeken meegenomen, maar liever dan te lezen, de eerste dagen, ging ik de straat op, om te zien waar ik terecht was gekomen.

In de weekends, als ik niet naar het Noorden reisde, liep ik meestal wat in de stad rond, bij de havens, omdat ik dacht dat ik filmer ging worden, of ik zat in het Stedelijk Museum, in de bibliotheek, omdat ik over schilderijen wilde schrijven ongeveer zoals Spinoza over het leven heeft geschreven, more geometrico, dus keihard zou ik daarin zijn, ik had vooral schilderijen op het oog die zich daartoe niet leenden, of ik zat bij Vos, een psycholoog, die ik kende uit militaire dienst maar die ik uit het oog had verloren toen hij luitenant was geworden, nu was hij weer terug en zelfs begonnen te schilderen en ik zat erbij om hem te vertellen hoe hij dat doen moest.

Maar je hebt behoefte aan geborgenheid en daarom fietste ik elke morgen trouw naar mijn werk.

‘Met het oog op het vertrouwen.’

Ik heb daar wel een verklaring voor. De manie om vrouwenfoto's op te plakken is afkomstig uit mijn diensttijd (zie aldaar), maar om daar nu voortaan mijn dagen mee te vullen? (uitwerken staat er telkens achter aan het eind van een opmerking, dat betekent dat ik 'm op het moment dat ik die opmerking opschreef ook niet begreep, dit begrijpen uitstelde tot het moment dat ik 'm zou uitwerken, want als ik 'm direct begrepen had, had ik 'm wel als zodanig uitgewerkt.)

Of mij te ontwikkelen als tekenaar, ook een mogelijkheid; maar dan zeker niet via het tekenen van zulke amorfiteiten als vrouwen, maar in iets anders daarin had ik geen zin. Ik had een doos kleurpotloden gekocht en daarmee schetste ik op A4 formaat wat meisjes met ijsblauwe messen tussen de borsten, terwijl ze bleven glimlachen, zijnde mijn stijl.

Je zoekt van alles uit in het begin, in zo'n vreemde stad, in zo'n vreemd huis. Bijvoorbeeld ook een goeie plaats om te kakken, want de WC was op de eerste verdieping en dat was niets gedaan.

Dit boek is een hypothese.

Die maand schreef ik een essay over de tijd, waar ik mij geen tijd voor gunde omdat ik wat aan wiskunde moest doen, waar ik niets aan deed. Daarom schreef ik dat essay, met een prikkelend gevoel tussen mijn benen, alsof ik te laat zou zijn met wat ik deed. The world, zo vermeldt mijn agenda van op 4 april van dat jaar, consists of a number - perhaps finite, perhaps infinite - of entities (best called events) which have various relations to each other and perhaps also various qualities. Russell. Groter onzin heb ik zelden gelezen, maar dat vond ik toen diep, geheimzinnig en via een bepaald soort leedvermaak met de mensen die ik dit liet lezen en die het niet begrepen vond ik het op een heel cynische manier nog mooi ook. Een opmerking over semantische trappen, met name de nultrap en op 31 mei:

[p. 31]

‘... eeuwig kostbaar goed. Gij alleen vervult met blijheid, gans en innig en in reinheid, mijn verstild gemoed’, een gedicht van mij, overgeschreven en veranderd door een verziekt gemoed + het voornemen een tiental romans te schrijven.

En toen die winter, vol analytische meetkunde en kegelsneden, groepentheorie, lichaamsuitbreidingen, convergenties, projecties en perspectiviteiten. Ik deed twee dingen: a) deze zaken leren zodat ik ze kon weergeven, sommen maken en formules kon kunnen afleiden en b) met die prachtige terminologie + wat het betekenen kon ter vestiging van een nieuw wereldbeeld een systeem opbouwen dat nogal van het systeem genoemd onder a) verschilde. Zo bleef ik tenminste actief en in beweging, want eenmaal tot stilstand gekomen op dat zolderkamertje zou ik, overeenkomstig mijn

[p. 32]

aard, mijzelf gaan beklagen dat ik zo eenzaam was, oh oh, en de wereld tonen dat ik sterk was, op datzelfde zolderkamertje, in dat damesfauteuiltje, daar zat ik meestal in, als ik niet leerde en als ik me verveelde en wachtte op de maandag, met een boek op schoot van Theresa van Avila of van Joannis van het Kruis, slechte lectuur, ik weet niet eens meer hoe ik er aan kwam.

Daarom me maar weer met energie geworpen op de samenvallende raaklijnen, de rechten op oneindig en op de asymptoten uiteraard en op wat er door werd uitgebeeld: de verte. Zuivere kost. Ik liep college bij prof. H., samen met een verzekeringsman en een hoofd der school uit Schagen, 's avonds van 7 tot 10. In de pauze zat H. met het schoolhoofd een sigaartje te roken en te praten over dingen die ons niet aangingen, dat was duidelijk en daarom liepen we op de gang, heen en weer te lopen, vanwege de kou en te praten over het Mathematisch Centrum waar ik misschien zou komen te werken en na de pauze nog wat groepentheorie. (...) O, de dankbaarheid die ik voelde, op een avond, toen ik weer naar mijn kamer fietste, achter H. aan die ik niet durfde inhalen of groeten - dat ik tenminste wist wat een lichaam was.

In werkelijkheid zat ik daar om de meisjes (aan de Amstel); maar geen van hen die naar mij toekwam.

Krasnapolsky.

En ik was weer even ver.

Toen ik een paar maanden later slaagde voor mijn examen wetenschappelijk rekenaar kwam H. meteen met een stapeltje nieuwe boeken aanzetten, zodat ik na het handenschudden en de bedankjes voor het gebak meteen kon doorgaan - wat je wielrenners ook wel ziet doen als ze van toeschouwers langs de weg verfrissingen aangereikt krijgen; zij stoppen daarvoor niet.

Op een vrijdagavond fietste ik, niet naar mijn kamer maar naar Vos; in geen tijden was ik daar geweest. Van zijn broer, die op handen en voeten in het trapgat stond en zijn mededeling inleidde met te zeggen dat het hem speet, hoorde ik dat Vos intussen was overleden...

Ik schrok, maar moest moeite doen om niet te glimlachen (toen ik begreep wat er was gebeurd, met Vos). Zenuwen, zeggen de psychologen en dat mag? Ik gaf 'm een hand en was even in de kamer, die al helemaal leeg was...

De volgende dag door Amsterdam gelopen met het dichtbundeltje van Vos op zak. Voor Eva, stond er op de eerste bladzij. Kijk ik door de hemel heen, zie ik aarde, zie er geen, uit een lang gedicht dat Post Mortem heette. Vos die zo van meisjes gehouden had, was er niet meer. De zon scheen en het was alsof ik er nu liep, in plaats van hem.

Toch trouwde ik een jaar later met haar dochter.

(...)

... daar, op die zolder. Het einde van een tijdperk.

Ria, mijn vrouw, woonde allang op kamers. De eerste keer dat ik haar zag, was ze bij haar moeder op bezoek. Toen ik de huur wou betalen, stond ik daar met de deurknop in de hand, zo raakte ik daar even met beide dames aan de praat, o.a. over de omstandigheid dat ik een Leeuw was, een typische Leeuw, volgens haar moeder. Ik zei dat ik er helemaal niets van geloofde, want dat ik wel meer Leeuwen kende, maar dat ik geen enkele affiniteit met die mensen had. Integendeel, ik had een geweldige hekel aan Leeuwen in het algemeen, waarop beide vrouwen mij met plezier aankeken en mij uitlegden hoe góéd het was, wat ik had gezegd.

(ik ga dat niet allemaal uitleggen). Maar dat vertrouwen ontleende ze, zoals ze me later vertelde, aan mij. In elk geval vestigde zich bij ons, de daarop volgende maanden, het idee dat wat wij beleefden, liefde op het eerste gezicht was.

Ik had een verhaal geschreven, al een jaar terug, een essay om precies te zijn, ik vroeg haar het te typen voor me. Ze zat toch de hele dag achter de schrijfmachine. Twee dagen later had ik het in de brievenbus, perfect getypt, maar geen woordje erbij dat ze het waardeerde. Het was een fel, agressief stuk; toen ik het nog 's had doorgenomen, moest ik dat wel toegeven en ik had er op dat moment net zo lief een lucifer onder gehouden, maar omdat het zo keurig getypt was, heb ik het toch maar opgestuurd. Naar uitgeverij de Driehoek, aan de Adm. de Ruyterweg.

(Ik zoek een passende vergelijking om aan te geven hoe je restanten uit het verleden opruimt, om des te meer van het Vita Nuova te genieten.) Het was eind oktober. Gele bladeren langs straatranden, maar nog veel (lage) zon en warmte. Ria droeg een tweedpakje, een geel, warm onderlichaam waar ik mee liep, net zo warm als die

[p. 33]

zachte bomen rondom. Lagen we daar aan de rand van de bossen bij Schiphol ons over elkaar te verbazen. Ik had dit nog niet eerder meegemaakt en zij ook niet, in die mate. En hiermee zou, wat mij betreft de story afgelopen zijn. Elke zondag bij elkaar en langs de nevelige Amstel dwalend en in elkaars armen staan, buiten adem zijn van het kussen. Heerlijk om je het leven zo voor te stellen, want het is natuurlijk anders: de lange winteravonden dat ik alleen op mijn kamer zat, met Kronig met wie ik maar niet verder kwam zodat ik maar weer de van ijs glinsterende straat op ging naar het kruispunt van de Churchilllaan; geen mens te zien, wat een wereld, en weer terug; blij als je het huis binnenstapt en de deur achter je sluiten kunt. Niettemin kom je weer terug op je kamer, dan zit je daar en heb je nog steeds niets te doen. De enige uitweg, dat wil ik maar zeggen, is trouwen. Eigen huis, je geliefde bij je, zodat je niet meer de straat op hoeft en daarom trouwens de mensen zo gauw in deze streken. Vanwege de kou.

En daarom trouwden wij. Op 21 juni overigens. We betrokken een huis in Amstelveen en de huwelijksreis, waar geen geld voor was, die maakten wij op de fiets, langs de Amstel omdat we daar, zoals we heel dweperig tegen elkaar zeiden, geboren waren.

Waarom ik van Ria hield? Om iets wat ik zelf niet bezat - haar zachtheid, of: geen vorm. En zo afhankelijk. Het type vrouw dat als ze in gezelschap een verhaal vertelt, daarbij van tijd tot tijd met een glimlach naar haar echtgenoot kijkt. En zo verdraagzaam, op het weerloze af. Iets wat je makkelijk vernielt. Je hebt wel van die bessen die je kunt laten knappen, als je even doorzet.