Hollands Maandblad. Jaargang 1976 (338-349)

[p. 26]

Duif
Nelleke Hovens Greve

Tegen elven in de ochtend stopt de bloemist in zijn groene bestelauto voor het postkantoor. Geroutineerd en met een blijde blik, omdat hij weet dat bloemen vreugde brengen, springt Fransen, zoals hij heet, met een bos anjers de wagen uit. Rode en roze anjers. Hij geeft ze af bij een van de loketten, knipoogt en maakt meteen rechtsomkeert. Met het ene been reeds in de draaideur roept hij nog achterom: Er hangt een kaartje aan, het is voor juffrouw Bonnema.

Oh, het meisje dat zich over de bloemen ontfermde, snapt het nu. Voor juffrouw Bonnema, die momenteel in de directeurskamer haar eervol ontslag viert, met koffie en gebak.

Zij schuift het bordje met gesloten voor de ruit en wipt even met de anjers weg. Vrolijk, vooral vanwege de onverwachte kans, haar plichten achter het loket even te kunnen vergeten, roffelt ze op de deur.

Mnja. De neusklank van de directeur lijkt wel van einden ver te komen. Maar dat is altijd zo geweest, ze kan gerust naar binnen gaan. Daar zit het feestvarken, gelaten, op de punt van haar makkelijke stoel. Het is een grauwe muis met bange oogjes, enigszins in elkaar gedoken lepelt ze de slagroom van haar gebakje.

Zo, Ans, zegt de directeur tegen het meisje met de bloemen, kom jij juffrouw Bonnema nog eens met een bloemetje verwennen?

Ja, giechelt Ans, anjers.

Juffrouw Bonnema bekijkt het geschenk met haar bange oogjes aan alle kanten. Ze bedankt. Maar, ze weet niet wat men nu verder nog van haar verlangt. Het papier er af? Of is dat juist zeer onfatsoenlijk. Ze steekt haar neus voorzichtig tussen het papier, en ruikt. Dat is een algemeen bekend gebaar. Ze ruikt anjers, ja.

Eenendertig jaar lang had ze de P.T.T. gediend. Ze was volkomen vertrouwd geraakt in de warwinkel van zegels, plakkers, bonnen en invulformulieren. Maar stempelen had altijd haar voorkeur, dat was pas echt werken, daar moest je kracht voor zetten.

Waarom nu, moest deze dame die nog zestien jaar in het verschiet had, voor zij de pensioengerechtigde leeftijd zou bereiken, al met pensioen? Zou men waarde hechten aan hetgeen gefluisterd en geroddeld werd achter de bureaus, de loketten en in de kantine, dan was het vanwege de grillen van een directeur. Die man wilde iets nieuws. Een ongehoord modern postkantoor. Een totale verbouwing dus, één waarin juffrouw Bonnema niet paste.

Veel glas gevat in smalle randen van metaal, magnetisch openswingende deuren, kleurige mozaïeken de dag en de nacht voorstellend, kleine waterpartijen daar waar men de zegels plakte. Hij had er wel degelijk studie van gemaakt, was stad en land afgereisd om zich van het allernieuwste in de architectuur op de hoogte te stellen.

Maar zoals gezegd, juffrouw Bonnema viel buiten de ontwerpen.

Is het niet vreselijk zeiden de kantoormeisjes wiegend op hun krukken, tegen elkaar. Dat zo iets kan. Iemand de laan uit sturen, omdat zij niet meer past qua vorm en kleur. Maar niemand protesteerde werkelijk.

Toen de eerste geruchten het slachtoffer zelf bereikten, gaf dat een schok door haar mager lang lijf, dat wel, maar het liet geenszins zijn sporen na op haar gezicht. Nee, zij vierde haar lusten nog eens bot op het stempelen. Zo deed juffrouw Bonnema dat.

Daar ging ze dan, de bos met anjers als een baal stro onder haar rechter arm geklemd en in de linker hand het tasje. Schichtig stak ze de weg over, naar de bushalte. Wat voelde ze zich opgelaten. Opgelaten, omdat ze nu niet als grijze schim ongezien de bus in kon schieten, bloemen vallen zo op, maar niet in het minst vanwege de belachelijke situatie waarin ze verkeerde, 49 en dan al met pensioen. Hoe zei de directeur het ook al weer. Een wijze vrouw als u zal wel begrijpen, dat de P.T.T. een instantie is die met zijn tijd mee moet gaan. De dynamiek

[p. 27]

van 1960. Zo iets zei die. En daarmee was het gezegd.

Juffrouw Bonnema, die Elisabeth als voornaam had, welke naam echter slechts zelden gebruikt werd, alleen veel door haar zelf om zich toe te spreken in haar eenzaamheid, woonde te Sparrewoud, een wijk van villa's die de oostkant van de stad begrensde.

Daar had ze kamers gehuurd, iets wat weinig voorkomt in een dergelijke buurt. Heeft men daar een ruimte zelf niet nodig, dan zal hij ingericht worden voor hond of paard, of als biljartzaal, en nooit zouden ze zoals de Van Crevelaers deden, hem verhuren aan een juffrouw van de post. Dat gaf maar narigheid.

Mevrouw van Crevelaer had het er laatst nog over, toen ze bridgede met haar buurvrouwen. Nooit gaat ze eens uit, alleen even voor de boodschappen. Dan zit ze daar maar, en je hoort haar niet. Griezelig vind ik het. Je weet nooit wat zo'n mens in haar hoofd haalt. Met die loerende ogen, als ze je passeert in het trappenhuis, het is alsof je de duivel over de vloer hebt. En nu is ze de hele dag thuis, ze werkt niet meer. Waarom? Ik weet het niet. Mijn man had het 't eerste in de gaten, dat ze niet meer om acht uur de deur uitging. Hij heeft toen gevraagd, juffrouw Bonnema bent u ziek?

Nee, met pensioen, zei ze toen.

Met pensioen? Ja met pensioen.

Dus jullie begrijpen dat ik gewoon in mijn eigen huis niet rustig zit. In de serre durf ik helemaal niet meer te zitten, zo bang ben ik dat ze een sprong van haar balkon neemt, dwars door het glas van de serre. Ik zie het gewoon voor me, zo iets moet een keer gebeuren.

Tjé, Emilie, kind, wat vreselijk voor je, had een van de dames gezegd. Kom dan bij ons in de serre, als je er behoefte aan hebt. Dan maken we gewoon plaats.

Kan Otto die dame er niet gewoon uitzetten, het is toch zijn eigen huis?, had buurvrouw Teck geopperd.

Nee, dat kan hij niet, daar is hij te veel mens voor, zegt ie, had mevrouw van Crevelaer daarop zacht snikkend geantwoord. Zij hadden de speelkaarten toen terzijde gelegd, en bij toerbeurt Emilie getroost. En alle dames waren in hun hart blij, dat ze niet met meneer van Crevelaer getrouwd waren.

Bij Van Crevelaer hadden ze twee dochters. Beiden keurige meisjes. De een was 14, de ander 16. Zij deden niets anders dan naar school gaan en huiswerk maken. Alleen zondags niet, dan speelden ze viool.

Marie-Sophie, de oudste, was de intelligentste, zij kon het beste mee op school. Josephien, de jongste, had wat moeite met

[p. 28]

de wiskunde, maar kon weer iets beter met de viool overweg. Zij waren dus eigenlijk een legpuzzel van twee stukjes, die compleet was. Een zekere saaiheid kon hun niet kwalijk genomen worden, de omgeving waarin ze opgegroeid waren, sidderde nu ook niet bepaald van levendigheid of oorspronkelijkheid. De enige zelf bedachte grap die ze hadden, was die van de duif. Daar beleefden ze al drie jaar lang plezier van. Josephien had hem bedacht.

Wanneer Elisabeth Bonnema 's avonds laat langs de deur van hun kamertjes kwam, als zij al in bed lagen maar nog niet sliepen, sprongen zij bliksemsnel te voorschijn, en fluisterden: duif, duif, duif. Waarop Elisabeth keer op keer van hevige schrik aan het fladderen sloeg. Of tenminste iets deed, wat daar verdraaid veel op leek. Marie-Sophie en Josephien vielen dan giebelend op hun bedden neer, en Elisabeth later met hartkloppingen op het hare. Als postduif, postduif, was het begonnen. Dat een dergelijk spel drie jaar meegaat, wijst er op, dat de dynamiek van 1960, waarvan ons de postdirecteur sprak, tot dit huis nog niet doorgedrongen was.

De kamer van Elisabeth was ruim, met grote openslaande deuren naar het balkon. Als ze zeker wist dat de familie niet thuis was, zette ze daar wel eens een stoel neer, om op te gaan zitten. Anders niet, dan durfde ze er zelfs de was niet op te gaan hangen.

Bij ieder geluidje dat ze hoorde, dacht ze uitgelachen te worden, door iemand die haar vanaf het balkon begluurde. Iets waar ze vroeger, als klein meisje, al last van had. Stond ze dan 's avonds voor het naar bed gaan tanden te poetsen op haar zolderkamer, dan kreeg ze ineens het gevoel dat de hele schoolklas, inclusief de meester, zich in de dakgoot had verzameld, om te kijken hoe raar zij poetste, en wat voor een rare pyjama zij wel droeg.

Ofschoon zij er zich iedere keer weer van kon overtuigen, dat het niet waar was. Ze had nog nooit iemand op het balkon betrapt, en ook niet vroeger in de dakgoot, maar het lukte haar niet om zich van dat waanidee te bevrijden.

Er was zo veel dat haar niet lukte. Zoveel, dat het haar allemaal niet meer schelen kon.

Ze deed wat ze durfde, dingen waarvan ze van tevoren wist dat ze niet mis konden gaan.

Staren, stofzuigen, de was, eten, drinken, lezen en de meubels verschuiven.

Soms schreef ze een brief naar haar broer in Australië. Een brief terug, daar rekende ze niet op. Willem was nooit zo schrijverig.

Dat ze daar op die kamer eigenlijk gewoon wegrotte, dat wist ze wel.

En, dat het rottingsproces zich met de dag versnelde, na haar ontslag, was ook niet onopgemerkt aan haar voorbij gegaan. Maar dacht ze, ik heb tamelijk veel plezier in mijn jeugd gehad, met mijn broer kon ik goed opschieten, we bedachten de gekste dingen. Ik heb zeker honderd maal zoveel plezier gehad in mijn jeugd, als die twee bleke Betten van Van Crevelaer. Dat was iets waar ze graag aan dacht. Daar teerde ze eigenlijk op, op oud plezier.

Desondanks waren de eerste middaguren haar een kwelling. Tegen half twee begon het, en om vier uur was het voorbij. Misschien had het te maken met het volle daglicht. Het minimale aan werk, dat ze zoal deed, deed ze niet in die middaguren. Nee, dat gebeurde vooral 's morgens, dan was ze verreweg het actiefst.

Om half twee stond haar duidelijk voor ogen, dat er iets gebeuren moest. Zij zag de beelden voor zich van allerlei bedrijvigheid, stempelende juffrouwen in het postkantoor, oplettende agenten van politie, zorgzame verpleegsters, buigzame danseressen, en zo meer.

Zij kon natuurlijk haar ramen gaan zemen, maar ze wist dat dat niet in vergelijking stond met datgene wat ze voor zich zag. Dus deed ze niets dan trillen en verzitten. Om vier uur nam ze sherry, dat was het begin van haar avond. Dan was er niets meer aan de hand.

Er was een tuinfeest vanwege Marie-Sophie, zij was geslaagd voor haar eindexamen. Mevrouws keukenhulpje, en Otto van Crevelaer zelf, sjouwden tafels, stoelen en parasols. Bijna in iedere boom moest een lampion. De hele tuin werd op zijn kop gezet. Schalen, ja zelfs emmers vol met heerlijkheden, werden door mevrouw Emilie op de tafels gerangschikt. Zout bij zout, en zoet bij zoet. Marie-Sophie zelf was nog niet aanwezig, zij had opgebeld dat alles okee was. Niemand had daar ook aan getwijfeld.

Otto, zorg jij vast voor een muziekje, gilde Emilie opgewonden terwijl ze de papieren servetjes telde.

Otto hing toen de twee luidsprekers in de coniferen, en weldra galmden er sonates door de tuin.

Marie-Sophie kwam haast meteen daarop thuis. Zij vloog in de armen van haar vader, haar moeder, en haar zuster. Zo'n grote blijdschap had het viertal nooit gekend, zo leek het wel. Waaruit weer blijkt dat geld alleen nog niet gelukkig maakt. Dit feestgedruis, het klinken met champagne, en ronddollen onder de parasols, viel gelijk

[p. 29]

met het eindigen van juffrouw Bonnema's middagsyndroom. Vier uur.

Elisabeth zat met haar oren gespitst bij de balkondeuren. Het dagelijks glaasje sherry had zijn weg al gevonden. De kirrende menigte kon ze niet zien, wou ze dat, dan moest ze het balkon op, en over de balustrade gaan hangen. Maar dat lag niet in haar lijn. Ze hoorde de gasten in aantal groeien.

Laat alstjeblieft niemand het in zijn hoofd krijgen om mij er bij te halen, dacht ze geschrokken.

En of het nu van schrik was, of uit pure nieuwsgierigheid, wie zal het zeggen, niemand weet dat toch zeker, ze kwam te voorschijn op het balkon, en ging over de balustrade hangen. Tot zover was ze nooit gegaan.

Niemand, behalve Josephien, had haar in de gaten.

Want Josephien stond voor de gasten, met een hemelse blik viool te spelen. Zij kon het niet nalaten, duif, duif, duif, te roepen.

In 's hemelsnaam, wat had ze aangehaald.

Josephien bleef steken in haar spel.

Kijk, krijste ze boven alles uit. Het hele gezelschap verstomde, verbleekte.

Josephien, kindlief, wat heb je? Het ouderpaar kwam toegerend. Juffrouw Bonnema, Bonnema, Bonnema, beefde ze.

Tja, meisje, wat is er dan met juffrouw Bonnema? Mevrouw van Crevelaer schudde haar dochter eens liefdevol door elkaar. Wil het niet naar boven komen?

Niemand zag iets bijzonders aan het balkon van juffrouw Bonnema. Dat kon ook niet, want juffrouw Bonnema was duif geworden. Ze had zich verschanst, achter een van de hoekpilaren, waar ze de rust en stilte vond, die ze nodig had om één te worden met haar nieuwe dierengedaante.

Wat een genot, die zachte veertjes om haar heen.

Beneden had Otto het probleem opgelost. Had Josephien niet vandaag voor het eerst champagne geproefd? Zo was dat. Ga even zitten Josephien, dan zal er iemand koffie halen. Al was je nu nog zo overstuur, zegt vader lichtelijk geërgerd, dan zie ik nog niet in waarom je je dure viool in het gras moet gooien.

Iemand vond de strijkstok zelfs tussen de rododendrons. Er hoefde maar een neef met geheven glas, prosit, te roepen, of het feest was weer in volle gang.

Maar Josephien bleek niet meer bij te draaien. Haar hele leven zou ze het voor zich zien. Hoe juffrouw Bonnema op haar commando duif werd. Zo akelig razendvlug ging dat. Daar kwam ze aangevlogen, een mooie witte duif. Sierlijk streek Elisabeth neer op een schaal kersen.

Duif, ga weg, riep de bazige oma van Crevelaer.

Ach nee, ze detoneert niet, sprak opa minzaam.

En dat was waar. Een witte schaal tot aan de rand gevuld met kersen. Elisabeth had geen mooier decor kunnen kiezen, daar had opa gelijk in.

Wat een toestand in huize Van Crevelaer, toen men na een week juffrouw Bonnema miste. De hele villa werd doorzocht. Ze kon tenslotte op de gekste plaatsen zitten. Zoekacties in de omgeving leverde niets op. Men nam toen aan dat ze verdronken was.

Mevrouw Emilie heeft zeker het eerste half jaar bij de buren gelogeerd. Nu nog is ze bang, eens over het lijk van juffrouw Bonnema te struikelen.

Josephien dacht, dat ze minstens zo iets als een moord had begaan. Dat was haar geheim. Het ging slecht met haar, ze wilde geen viool meer spelen. Op school werd het ook niets.

Kon Josephien maar kijken tot Australië, dan zou ze zien, hoe gelukkig Elisabeth was in haar duivenbestaan. Ze was daar meteen na het feest heen gevlogen. O, dacht ze vaak, was zo iets maar veel eerder gebeurd. Zo veel liever was ze een duif dan een dame.

Broer Willem wou eerst dat ze opkraste. Een brutale duif in zijn huis, dat moest ie niet.

Maar als een duif aanhoudt, en je merkt dat hij, hoe gek het ook is, op je lijkt, dan bouw je een beeldschoon hok, en koop je het fijnste duivenvoer.

Zo verging het tenminste Willem Bonnema.