Hollands Maandblad. Jaargang 1976 (338-349)

[p. 17]

Sir
Jan Siebelink
Voor Wout en Arno

‘Vogelnék ...’. Het woord sloeg door de lange gang. Hij kromp ineen en wankelde. Een moment sloot hij zijn ogen. Zijn klas lag helemaal aan het eind. De deur stond wijd open. Hard gelach drong tot hem door. Hij kreeg een bijna onoverkomelijke afkeer van de school. Zijn collega's gaven al les. Ze hadden het colbertjasje over hun stoel gehangen. De warmte van de vorige dag hing er nog. Het was geen reden je jas uit te doen. Het zou in zijn hoofd niet opkomen.

Hij kwam nooit te laat. Hij verhaastte zijn pas. Altijd was hij als eerste op school. Nog eerder dan de beide conciërges van de grote scholengemeenschap voor Havo/Athenaeum waar hij les gaf. Hij voelde zich zó moe, en zó bang dat hij bijna onmiddellijk weer langzamer ging lopen en nauwelijks vooruitkwam.

Twee M.O.-A akten bezat hij. Engels en Duits. Het was zijn trots. Toch speet het hem dat hij zich niet op één taal geworpen had. Het had hem meer kennis, aanzien en prestige gegeven. Hij had er zo'n behoefte aan. Hoe meer hij voelde dat ze hem ontbraken, hoe sterker werd zijn verlangen ernaar. Ziek van verlangen was hij soms. Golven van misselijkheid kropen dan in hem omhoog.

Het moment dat hij helemaal alleen in school was, niet thuis en nog niet echt op school, die tien minuten in het stille gebouw, had hij vandaag gemist. Hij wilde het zichzelf verwijten, maar kon geen redenen bedenken. Elke dag keek hij uit naar dat ogenblik. Zijn blik was dan minder vermoeid, minder angstig. Natuurlijk, de angst bleef altijd. Straks kwam de klas met haar onverschilligheid en onvoorziene reacties. Zij vroeg de uiterste tact. Maar door zo vroeg te komen, nam hij haar al direct verscheidene wapens uit handen. Zijn boeken lagen reeds open. Het klasseboek was geparafeerd. Hij kon zijn ogen op de klas gericht houden. Als hij ze direct in de gang hoorde, zou hij zich onmiddellijk in de deuropening posteren. Zó verhinderde hij een massale entree en hield tegelijk de gang in de gaten. Altijd waren er leerlingen die in de brede vensterbanken gingen zitten. Meelopers voegden er zich bij en de contouren van een massieve samenscholing werden zichtbaar. In deze tijd van matte ongeïnteresseerdheid was het zaak dadelijk op te treden. Je moest laten voelen dat je er was. Hij greep dan ook onmiddellijk in als zich een kleine groep begon te vormen. In zijn ogen kwam een scherpe blik. Hij strekte de lange, bloedeloze wijsvinger en met vertrokken mond riep hij: ‘Hé, hé, hé, vlerk’. Altijd in het enkelvoud. Hij sprak ze persoonlijk aan. Heel langzaam kwamen ze dan op hem toelopen, schoven zonder iets te zeggen langs hem heen. Lange pukkelige jongens; uitgegroeide meiden. Een hoofd groter. Ze negeerden hem totaal. Zaten ze eenmaal, dan was al veel gewonnen. Soms glimlachte hij als hij boven ze uittroonde op zijn lage estrada van gebeitste planken. Hadden de grootste leiders in de historie hun volk niet toegesproken vanaf de nederigste verhogingen!

Macht bezat hij. In kennis was hij superieur. Ze waren van hem afhankelijk. Hij kon ze maken en breken. Dat een aantal weigerde de boeken uit hun tas te halen, was een uiting van de tijdgeest, begreep hij langzamerhand. Hoewel hij zich wel eens afvroeg of er nog wel sprake was van een geest van de tijd. Er was niets. Waar was dat aroma van de heroïek dat vroeger de tijden geur verleende?

Hij, Dunnewind, had zo zijn twijfels over de toekomst van de cultuur. Ze zouden het merken als ze tentamen kregen. Hij zou geen medelijden kennen, medelijden, mijn God, in deze tijd van slapte ...

Opnieuw trof hem een langgerekt ‘vogelnék’.

Liever dit geschreeuw dan wat hij vorige week had meegemaakt... Hij liep nu héél

[p. 18]

langzaam. Hij was ter hoogte van het toilet. Hij drukte de leren schooltas tegen zijn maag. Dat hielp wel eens tegen de opwellingen van misselijkheid.

Hij bleef staan en leunde tegen een verwarmingspijp.

Hij had een leerling uit de klas gestuurd. En bloc was de rest opgestaan en ook weggegaan. Nooit had hij zich machtelozer gevoeld in het aangezicht van deze negatieve solidariteit. Hij had nog wat willen zeggen, een laatste poging om zijn daad te rechtvaardigen. Hij had geen speeksel meer ...

Zijn vrouw was binnengekomen. Hij was zijn brood vergeten. Zij was op weg naar de universiteit waar zij klassieke talen doceerde. ‘Aan prae-kandidaten’, zoals zij altijd zei. Ze werkte hard aan een proefschrift over Aristides die naar de overlevering onder Hadrianus schreef.

Hij had vroeger Ulo-a gedaan en de kweekschool. Wat zij deed, was voor hem hermetisch gesloten.

Ze was verbaasd hem alleen aan te treffen. Hij had verteld wat er gebeurd was.

Ze had van de rector strenge straffen geëist die ook werden verkregen.

Nooit kwam hij te laat. Nooit. Direct kon de rector de gang opkomen. Het was niet zijn schuld. Hij zou zeggen dat zijn zoon tegen de marmeren tafel was gevallen vanmorgen. Een diepe snee, vlak boven zijn oog. Hij had hem naar de polikliniek moeten brengen. Haar moest hij er buiten laten. Haar trof geen schuld. Ze was mooi ...

Hij dacht dat zijn hoofd zou barsten. Uit zijn benen stroomde alle gevoel, de tas viel uit zijn hand... het rumoer van de klas was heel ver weg... hij leunde tegen de buis ... en begon over te geven... steeds opnieuw bolde de tong zich, tranen rolden over zijn vale, ingevallen wangen... haar trof geen schuld... ze was mooi, ze kende een taal waarvan hij de lettertekens niet eens begreep, zij was niet bang... Iets opgelucht liep hij het toilet binnen. Hij liet koud water over zijn handen stromen.

‘Victor-Ré, kom!’

Zo was het vanmorgen begonnen. Zij was in de keuken. Zijn zoon nog boven. Natuurlijk temidden van zijn medailles.

Hijzelf las de krant en wachtte op de beschuit die zij voor hem aan het klaarmaken was.

‘Victor-Ré!’ klonk het nadrukkelijker. In die scherp gemunte, onverbiddelijke en toch welluidende toon die een vreemde onmiddellijk zou doen opzien. Die vreemde zou heel witte tanden hebben gezien die recht in het vlees staken. Kwamen die tanden op elkaar, dan hadden ze de neiging een tikkeltje naar binnen te buigen. Een stand van tanden die zeer opvallend is en bijna ieder die haar voor het eerst ziet een lichte huivering bezorgt. Met haar bleke teint, haar koele grijze ogen straalde zij een voornaamheid uit waarin een voor vreemden nauwelijks waarneembare wreedheid lag.

Victor-Ré kwam naar beneden.

In de keuken sprak ze tegen hem. Hij kon het duidelijk verstaan: ‘Je vraagt het aan je vader en je zegt dat hij het voor jou moet doen. Hij heeft maar één zoon. Jij bent onze enige jongen. Volgend jaar ga je al naar de brugklas van pappa's school; dan zul je snel genoeg Engels kennen om het zelf te vragen ...’

Zijn zoon kwam naar hem toe. Zijn ogen waren heel somber. Zo donker hadden ze nog nooit gekeken. De jongen stond naast de marmeren salontafel. Hij was slank en bleek.

‘Pa’, zei hij met zijn hese, lage stem, ‘mamma zegt dat jij het moet doen. Jij hebt Engels gestudeerd. Jij weet precies de woorden. Ik wil die ene nog zo graag hebben. Dan is mijn verzameling compleet. Tenminste wat betreft de insignes van de gemenebestlanden’.

Hij sprak als zij, formuleerde zuiver. Zijn stem boog zich volmaakt naar de fijne lippen. Natuurlijk zou hij toegeven. Verzamelen is prachtig. Het is van de atavistische perioden die ieder mens verkort doormaakt, de meest vruchtbare. Verzamelen is een diep menselijke bezigheid - alles verzamelen wat op de aarde is en opstapelen in je huis en altijd weten dat je verzameling incompleet is. Een verzameling opbouwen is het leven van de mens zelf; het draagt de illusie en de mislukking in zich. Hij zou zelf wel iets willen verzamelen, maar de school gaf hem teveel werk. Zoals zijn zoon zou hij ook wel militaire ordetekenen willen vergaren. Nog liever echter vulde hij zijn huis met boeken, met onbegrijpelijke, in Oudnoors of Nieuwgrieks geschreven werken die hij in der eeuwigheid niet zou kunnen begrijpen en zij ook niet, ja als hij zo'n verzameling zou opzetten, zou hij boeken kopen in talen die ieder versteld deden staan... hij zou zich met hen opsluiten, ze koesteren ...

Hij stond op uit zijn stoel. Hij maakte zich lang voor zijn zoon, maar hij was zo klein, zo iel ...

‘Je gaat zelf maar’, kwam er onverwacht uit. Zijn zoon aarzelde. In de ogen van de jongen was angst gekomen. Hij deed zijn lippen van elkaar alsof hij wilde gaan schreeuwen. Angst zag hij in die ogen en

[p. 19]

medelijden. De jongen keek om. Hij zag zijn moeder bij de suitedeuren. ‘Doe dan’, zei ze zacht.

Toen kwam die duw in zijn maag. Het was geen stomp. De jongen had hem niet willen duwen. Hij kon geen adem meer krijgen. Hij viel. De punt van de tafel drong in zijn zij. Verward kwam hij overeind. Hij zag haar. Haar ochtendjapon hing open. Ze bewoog zachtjes, de suitedeur tussen de benen. Ze keek glimlachend naar hen.

‘Vraag het pappa nog een keer, lieveling’.

Haar stem, zo beheerst, zo correct, zo afstandelijk, vol fluweel... De jongen aarzelde weer.

‘Paps, doe je 't?’. Hij zei het heel zacht. Hij zag opnieuw de angst vermengd met medelijden. De jongen wilde het niet zeggen. Hij had met zijn zoon absoluut geen contact, maar nog nooit had hij zich zo dicht bij hem gevoeld.

Hij wilde toegeven. Het kwam niet over zijn lippen.

‘Victor-Ré’, zei ze. In haar stem was iets hards gekomen. Ze bewoog haar lichaam en haar wang lag tegen het koele hout van de deurstijl. Toen ging de telefoon.

‘Lieveling’, zei ze, ‘als het iemand van pappa's school is, zeg je dat pappa is uitgegleden. Hij komt zo. Als het de werkster is, zeg je dat ze vandaag niet hoeft te komen’.

Met de handdoek maakte hij de gang schoon. Hij zat op zijn hurken. Hij dacht weer dui-

[p. 20]

zelig te worden. Het geluid in de klas zwol aan. In zijn hand ging de vuile, natte handdoek. Een meter van hem af lag de tas.

Zo zag de rector hem.

De volgende dag, zaterdag, zat Dunnewind op het plaatsje achter het huis. Het was heet. Hij legde het ochtendblad op de tuintafel. Hij was niet in staat te lezen. De letters dansten voor zijn ogen. Hij was bang, omdat het zaterdag was. Het liefst was hij vanmorgen niet wakker geworden. Nooit meer die stem horen, die volmaakte, wrede stem.

Vanmorgen vroeg al had ze de serredeuren opengezet en naar boven geroepen:

‘Voordat ik wegga, wil ik zien dat je buiten zit’.

Ze had het zonnescherm uitgetrokken. Ze was naar de universiteitsbibliotheek gegaan.

Zijn zoon zat boven. Bezig op zijn kamer, met de herindeling van zijn collectie. Victor-Ré kon niet tegen de zon. Hij had geen pigment. Hij had ook geen vrienden. Het leek wel of hij zijn medeleerlingen minachtte. In ieder geval wantrouwde hij ze. Dunnewind bewonderde zijn zoon. Misschien kwam de jongen straks uit zichzelf even bij hem zitten.

Hij staarde de diepe tuin in. De borders met petunia's interesseerden hem niet. Hij was niet eens in staat voorover te buigen om de dode bloemen er uit te halen. Zijn maag zou in elkaar krimpen. Helemaal achterin was een kleine kippenren. Ridicule sierkippen liepen er en een protserige haan. Dat was haar hobby. Een ontspanning na de intellectuele arbeid. Ze genoot als ze warme eitjes in het stro vond. Hij durfde er niet meer naar te kijken. Hij sloot zijn ogen. Die obsessie om genadeloos toe te slaan in het hok, om genadeloos met alles af te rekenen.

Eén keer had hij aan zijn onbedwingbare lust toegegeven. Hij stond voor het hok, een ijzeren pin in zijn hand. Hij had het op de haan gemunt. Trotser, veelkleuriger en soepeler dan de andere dieren stond hij in de hoek. De poten strak en gespreid in de mulle grond. Van een ander ras leek hij; een vreemdeling temidden van soortgenoten. Nerveus hief hij zijn kop schoksgewijs steeds hoger. Het moest er eens van komen. Hij bukte zich en deed het deurtje open. Nog één keer keek hij om. De lucht trilde van de hitte. Het leek of de ramen bewogen. Hij zag zijn zoon. Hij stond rechtop, onbeweeglijk voor het raam van zijn kamer. Zijn donkere lijf stak scherp af tegen het lichte raam, als een silhouet gesneden uit zwart karton.

Een zwarte, slanke, gepolijste God van een onbekende religie. Hij dacht dat zijn zoon iets zei. Hij had de pin in de border gegooid en was teruggelopen.

Zo soesde hij. Zonder zijn ogen te openen, zag hij haar op zich afkomen, de neusvleugels hoog in de wind ...

Om drie uur daalden ze de weg af naar het centrum van de plaats. De wijk waar ze woonden lag op een hoogte. In het dal waren de winkels.

De jongen liep enkele meters voor zijn ouders uit. Hij zag er opvallend uit in zijn zwarte, strakke broek en donkerbruin stippeltjeshemd. De jongen hield van donkere kleren.

Ze kwamen kennissen tegen en spraken over de toenemende waardevermindering van de huidige diploma's. Ze deden verachtelijk over nieuwlichters die het zelfs waagden te spreken over dossioma's, een soort bul die het midden hield tussen dossier en diploma.

De jongen deed aan die gesprekken niet mee. Hij stond wat achteraf. Dunnewind zei ook weinig. Onder invloed van haar stem sluimerden zijn gedachten in. Toch hoorde hij ondertussen angstig kakelende kippen. Hij zweette hevig. Het was of hij bezig was een levende kip op te eten. En hij haatte kippevlees. Hij moest in een vreemde toestand verkeren... Hij was nog nooit zo bang geweest als vandaag ...

Ze dronken met z'n drieën thee. De zon stond laag. Ze hoorden gelach in de tuin naast hen. Zij sprak.

De uren van de zaterdag voltrokken zich met een rituele precisie.

Wie haar nu nauwkeurig gadesloeg, zou hebben gezien dat haar schouders iets omhoog gingen. Haar ogen waren levendiger dan anders. Ze leek onderhevig aan vreemde emoties.

‘Ga naar boven, Victor-Ré’, zei ze. ‘Hier is de sleutel’.

Hij stond onmiddellijk op en ging het huis binnen. Ze hoorden hem de trap oplopen.

Ze schonk de kopjes nog een keer vol.

De jongen deed de deur open van een vertrek dat aan de straatkant lag. Voor het raam zat verduisteringspapier. Hij deed het licht aan. Het was er koel. Er stond een tweepersoonsbed met veel kussens. Aan de muren hingen geen schilderijen. Hij stond lange tijd met de rug naar de diepe muurkast. Hij dacht na. Hij draaide zich om. De jongen deed de kast open. Hij keek er lang in. Daarna kleedde hij zich snel uit, liep naar de

[p. 21]

slaapkamer van zijn ouders en riep uit het raam: ‘Mam’.

Even later kwamen ze naar boven. De deur van de kast was gesloten. Hij lag in de kussens. De frêle benen naast elkaar, de kuiten gespannen. Een bloedeloze, bevallige chimaera. Ze maakte een knipbeweging en langzaam begonnen zijn heupen te bewegen.

‘Lieveling’, zei ze tegen haar zoon.

Ze begon zich uit te kleden.

Nooit had de liederlijkheid hem zo tegengestaan. Hij voelde dat hij dood ging.

‘Lieveling, vraag het nu aan pappa’.

Hij wachtte de vraag niet af.

‘Morgen ga ik’, mompelde hij. Toen zakte hij in elkaar. Hij viel niet. Het was een langzaam in zichzelf terugzakken, alsof hij in elkaar werd geschoven, zoals je dat kunt doen met die Japanse doosjes van paarlemoer.

Witte kruisen in volmaakte symmetrie. Hoog geboomte. Niet de gebruikelijke coniferen. Op het grintplein ervoor stonden in een halve cirkel houten klapstoelen.

Dunnewind luisterde naar de evangelische woorden. De oudstrijders en familieleden van de gevallenen luisterden die zondagochtend naar een korte preek op het Airborne-kerkhof.

Hij zat op de tweede rij tussen twee zwaar gedecoreerde heren met grijzende dichte snorren. Ze droegen het haar in het midden gescheiden. Hun gezicht was vol groeven. Gezichten vol onverzettelijke hardheid. Geteisterd door kanonvuur. Heimelijk keek hij naar ze op. Hier in de buurt hadden ze slag geleverd. In een glider waren ze geland. De Lee Enfield in de aanslag. Straatgevechten. De bajonet op het geweer. Een schreeuw. De ene voet op de vijand en dan doorstoten. Hij zou weten waar het hart zat. Hij zag de veelkleurige haan ...

Er werd gezongen.

Vannacht had hij geen oog dichtgedaan. Er was de angst bijgekomen om niet met het gevraagde thuis te komen. Maar, gek, hij voelde zich nu prettig. Hij legde zijn magere benen over elkaar. Aan wie zou hij het straks vragen? Beiden bezaten het zo begeerde, blauwachtige insigne. Beiden bezaten dat zo typische Engelse flegma, want geen van de twee trok zich iets van hem aan.

De linker zong mee. Die aan de andere kant hield zijn mond stijf dicht. Dunnewind zong ook nooit in de kerk. Hij zou het straks aan zijn rechter buurman vragen. Hij sloot een ogenblik zijn ogen. De vredige stilte hier van de levenden en de doden maakte hem soezig.

Het ‘God save the Queen’ bracht tranen

[p. 22]

in zijn ogen. Beide militairen in burger stonden strak in de houding. Ze hadden een hoge gestalte. De medailles schoten vonken.

Ze schuifelden uit de rijen. Bij een tafel werd koffie geschonken. Men verspreidde zich tussen de graven in kleine groepjes. De militair die hij op het oog had, liep nog alleen. Dunnewind haastte zich. Hij maakte een boog tussen de graven door. Bij de tweede rij kruisen wachtte hij hem op. Hij trachtte iets van een militaire groet te maken, met strakke gespreide vingers, ongeveer ter hoogte van zijn oren.

‘Sir’, zei hij.

De Engelsman boog hoffelijk.

‘Sir, mijn zoon heeft een ingekankerde haat tegen alles wat onze beide volkeren bedreigt, hij is bovendien een groot kenner van militaire decoraties. Mijn zoon is ziek. Hij heeft geen pigment en zit vol rode bulten; hij lijdt aan hayfever, maar nu ontbreekt slechts één insigne aan zijn verzameling en u kent het geluk van de collectionneur die eigenlijk altijd leeft in de onzekerheid ...’

De Engelsman glimlachte en wees naar zijn mond.

‘Sir ...’

De Engelsman wees opnieuw naar zijn mond.

‘Sir, de British Service Order, daar gaat het mijn zoon om’, en hij richtte zijn vinger op de meest opvallende medaille, uiterst links op de borst. Een beetje terzijde van de andere, wat bij rijen medailles niet gebruikelijk was.

De Engelsman bleef glimlachen en perste zijn lippen stijf op elkaar. Alsof hij daar iets mee wilde aanduiden.

Toen begreep Dunnewind.

In de oorlog was hij zijn spraak kwijtgeraakt.

Dunnewind voelde zich als de stoutmoedige zwemmer in zee. Hij zwemt steeds verder. Hij kijkt achterom. Hij heeft het trotse gevoel dat hij enkel vertrouwend op eigen kracht, zich beweegt tussen hemel en aarde. De verre kustlijn. Dan bemerkt hij dat vijftig centimeter onder hem de bodem is en hij voelt zich bedrogen. Door de omstandigheden. Zweet liep in zijn ogen. Hij voelde ook zijn maag. Hij maakte zijn militaire groet en om zich een houding te geven, las hij enkele opschriften op de graven.

De zon begon te steken. De bloemen die overal in steekvazen tussen het marmergrint stonden, geurden sterk. Hij werd echt misselijk. Hij kon niet zonder iets thuis komen. In de buurt van twee heren aarzelde hij. Ze praatten druk.

‘Gentlemen’. Hij bracht zijn groet. Even grotesk als daarnet. Hij herhaalde zijn vraag in dezelfde bewoordingen. Toen hij was uitgesproken, begonnen ze hard te lachen. Eén sloeg hem op de schouder. Hij kromp ineen.

Hier op het verste gedeelte van het ereveld kwam niemand. Hij zat op een bank. Voor zichzelf had hij uitgemaakt dat hij de opdracht die hem was afgedwongen, zou uitvoeren.

In zijn karakter zat iets hardnekkigs. Hij had al lang volledige afkeuring als leraar kunnen krijgen. Zijn gestel was te zwak. Hij hield vol.

... als die spraakloze Engelsman hierheen was te krijgen, op de een of andere manier .. als hij hem dan besloop op deze stille plek, waar blijkbaar soldaten lagen begraven die geen familie meer hadden - zijn gedachten kregen opeens scherpe vorm - hij zou alle krachten verzamelen die in hem waren; vlak voor de stenen rand van een graf zou hij hem een zet moeten geven, hij zou vallen... een hand gravel in zijn gezicht, zodat tijdelijke blindheid en hevige schrik hem zeker enige minuten buiten gevecht zouden stellen ... de decoratie van zijn borst rissen was dan nog maar jongenswerk... indien nodig een lichte tik met zijn schoen tegen één van beide slapen... hij zag het zo duidelijk voor zich; hij kreeg er zin in ...

Hij hoorde iemand op het pad lopen. Hij schrok. Het was de Engelsman. Hij liep met een vaste stap op Dunnewind toe. Hij bleef voor hem staan. Hij glimlachte. Hij deed zijn hand open. Erin lag de medaille. Donkerblauw. Hij bewoog zijn lippen en overhandigde het de tengere, bleke vechtjas.

Er stonden Latijnse woorden op: ‘Parvus numero magnus merito’. Drie woorden kon hij met behulp van zijn kennis ontcijferen. ‘Parvus’ was hem totaal onbekend. Zij zou het ongetwijfeld weten.

Hij liep de straat op. Daar stond zijn huis. Hij zag het verduisteringspapier en uit zijn oksels lekten druppels zweet. In zijn hand hield hij de trofee.

De serredeuren stonden open. In de tuin was niemand. Op de tafel waren geen koffiekoppen. Hij ging het huis binnen. Beneden was niemand. Hij liep de trap op. De jongen zou in zijn kamer zijn. Misschien was zij een eindje om. Of ze studeerde, maar dat deed ze nooit op zondagmorgen. In huis was geen geluid. Hij was niet op zijn slaapkamer. Zij was niet op haar studeerkamer.

Op de overloop aarzelde hij. Hij deed zijn warme hand wijd open. Het was een mooi ordeteken. Dat donkere blauw sprak hem

[p. 23]

wel aan. Bijna dacht hij: Ik hou hem zelf. Ik begin zelf een verzameling. Het fraaiste is al in mijn bezit.

In het dal luidden de zware klokken van de kerk. Hij sloot zijn hand weer om het kleinood. Hij wilde ze verrassen. Waar waren ze nu? Hij wachtte. Toen liep hij naar de kleine kamer aan de straatkant. Niet om ze daar aan te treffen. Meer om overal even gekeken te hebben. Misschien maakten ze een wandeling, hoewel dat meestal 's middags gebeurde.

De deur was niet op slot. De lamp was aan. Hij zat op het bed. Hij keek naar zijn vader. Zijn gezicht was bleker dan anders. De ogen waren diep en zwart. Hij stond op en terwijl hij zijn vader bleef aankijken, liep hij naar de kast. Langzaam deed hij de deur open. Naakt hing ze aan een gitaardraad. De draad sneed diep in haar hals. Hij deed de kast weer dicht.

De onderscheiding gloeide in zijn hand. Hij liet hem vallen. Zijn vogelnek begon te trillen. Toen kokhalsde hij en zijn darmen krompen samen of er met gloeiende ijzers in werd gestoken.

Het was een uur later.

Het was drie uur.

De jongen stond voor het raam. Het zwarte gordijn was half omhooggeschoven. Hij stond heel recht en onbeweeglijk. Hij keek strak voor zich uit. Hij zag niet de moeder die haar dochtertje behoedzaam de eerste passen liet maken.

Zijn gezicht, fijner en bleker dan is toegestaan aan een jongen van die leeftijd, glansde.

De blauwe medaille op de donkere bloes trok de meeste stralen aan van de laag inschijnende zon.

Dunnewind zat in de tuinstoel onder het zonnescherm. Een krant lag op tafel. Hij had geen zin in lezen. Hij keek naar de borders met paarse en rose petunia's. De kippen pikten in de aarde tussen de bloemen en trokken vette wormen naar boven die zich om hun snavels wonden. De haan stond op het gazon. Hij hield zijn kop schuin en knipperde met de ogen.