Hollands Maandblad. Jaargang 1974 (314-325)

[p. 28]

Ach Lea
Bernard Sijtsma

Haar ouders hadden haar vijfendertig jaar geleden Lieuwkje genoemd. Een naam die ze op haar achtste al vreselijk had gevonden, en waar ze, toen ze vijftien was geworden, Lea van had gemaakt.

Daarbij dacht ze beslist niet aan de Oudtestamentische Lea, dochter van Laban, Jacobs lelijke vrouw, die hem vele zonen schonk.

Ze vond Lea leuk klinken.

Na korte tijd was iedereen haar ook Lea gaan noemen. Behalve haar ouders. Die bleven tot Lea's verdriet en ergernis hardnekkig haar echte naam gebruiken.

Nu ze vijfendertig was, stoorde haar dat niet meer. Op de prentbriefkaarten, die ze hun in haar vacanties stuurde, zette ze blijmoedig: ‘veel liefs, Lieuwkje’.

Buiten de hinderlijke gewoonte haar met die naam aan te spreken, was er werkelijk niets dat ze haar ouders verwijten kon.

Als enig kind hadden ze haar nimmer bovenmatig verwend. Als ze terugdacht aan haar kindertijd, kwamen er in de eerste plaats herinneringen aan harmonieuze evenwichtige dingen. Zoals de radioconcerten waar haar vader op zondag naar luisterde, haar moeder op een herfstige zaterdagavond in de warme keuken bezig met een verrukkelijk geurende cake, terwijl ze over Alice in Wonderland vertelde en glimlachend Lea's vragen beantwoordde, of de regen op het schuine dak, terwijl ze nog net niet was ingeslapen en beneden heel vaag de stemmen van haar ouders klonken, de pendule aan z'n zachtgalmende slagen begon, en Lea in slaap viel eer ze de negende slag had kunnen tellen.

Volwassen geworden, had ze zichzelf meer dan eens tot de orde moeten roepen, om in kritieke momenten niet al te snel in een nostalgisch verlangen naar die kindertijd te vluchten. Ze vroeg zich wel eens af hoe het geweest zou zijn als ze op een òngelukkige kindertijd had moeten terugzien. Daar kon geen antwoord op gegeven worden, dus liet ze het maar zo.

Toen ze op haar dertigste nog niet getrouwd was, begon ze zichzelf kritisch te bekijken. Ze kwam tot de ontdekking dat ze haar leven had ingericht alsof ze verzoend was met het idee dat ze tot haar jongste dag een ongetrouwde juffrouw zou blijven. Ze had een goede baan bij de administratie van het stadsziekenhuis, met een inkomen dat haar in staat stelde een ruime flat te bewonen, in een auto uit een wat duurdere klasse te rijden en goedverzorgde vacanties in noord-Afrika te houden. Samen met een collega had ze een concertabonnement, elke maand kocht ze een aantal boeken en grammofoonplaten, iedere zondag ging ze naar de kerk, iedere woensdagavond ging ze zwemmen (met een andere collega), elke herfst collecteerde ze voor het Gehandicapte Kind, en alle Jaarwisselingen maakte ze bij haar ouders mee. Voor de rest zat ze het liefst thuis. Ze keek televisie, las een boek of luisterde naar muziek. Dat ze tevreden bleek met deze levenswijze, was haar niet bevallen.

Ze dacht er over na, en besloot toen dat alles anders moest. Ze ging niet meer naar het Frysk orkest, maar bezocht alle - schaarse - jazz- en popconcerten. Ze kwam veel minder in de kerk en liep café's binnen die in waren. Ze bleef zwemmen, maar nu zònder collega. Oud-en-nieuw vierde ze in Sankt Anton, waar ze helaas alléén bleef.

Toen dat zo allemaal een half jaar had geduurd, kon ze niet meer en herstelde ze krachtig de oude toestand. Ze bleef evenwichtig, werd niet wanhopig, rancuneus of melancholiek. Ze stelde vast dat er niets op tegen was tevreden te zijn met de manier waarop ze het liefst leefde, als ze daarnaast haar ogen maar open zou houden, opdat de man die voor haar bestemd was niet ongemerkt aan haar voorbij zou gaan.

Ze was er van overtuigd dat die man bestond.

Eens dacht ze hem te zien in een restaurant waar ze wel eens met een collega at.

Een donkerblonde man van midden dertig, die in z'n eentje dat hele diner van vijf

[p. 29]

gangen moest verorberen.

Regelmatig keek hij Lea peilend aan. En hij deed dit zo onomwonden, dat het haar tot blozen bracht.

Alsof ik een jong kind ben, dacht ze en stond op om vòòr het hoofdgerecht op tafel zou staan het toilet te bezoeken. Ze deed daar niets anders dan nauwgezet haar uiterlijk in de spiegel inspecteren.

Ze had een alledaags gezicht. In haar tienertijd had ze wel eens gewenst op Ava Gardner te lijken.

Later verklaarde ze in alle rust dat ze nog het meest deed denken aan een dame van gezelschap uit een middelmatige Engelse roman: saai, keurig en onopvallend.

De vriendin aan wie ze dit bekende, sprak haar verontwaardigd tegen. Net iets tè verontwaardigd.

Lea glimlachte, streek over haar kapsel, stiftte haar lippen, haalde het rood er grotendeels weer af, en besloot de donkerblonde vreemdeling onvervaard tegemoet te gaan.

Helaas was hij verdwenen.

Eerst nam ze aan dat hij ook het toilet bezocht, maar toen hij na tien minuten nog niet verscheen, moest ze vaststellen dat hij echt weg was.

Zo maar uit zijn maaltijd weggelopen.

De collega was niet van het soort waartegen je onbevangen kon zeggen dat je je afvroeg waar toch die intrigerende jongeman gebleven kon zijn. Dus besloot ze er niet meer aan te denken en babbelde ze moeiteloos verder.

Toen ze zich thuis van haar schoeisel bevrijdde, dacht ze weer aan die onderzoeken-

[p. 30]

de ogen. Er was spijt en verlangen en ze vroeg zich af waarom de dingen nooit eens zo liepen als zij zich wenste.

Onmiddellijk stond ze op, schonk zich een sherry in en zei hardop: ‘Weest waakzaam’.

Alles wat op zelfbeklag of verbittering kon lijken, moest in de kiem gesmoord worden.

Ze zette een symfonie van Brahms op, die te melancholiek en smartelijk klonk, zodat ze haar haastig ruilde voor Mozart. Ze sloot de gordijnen toen de muziek ophield. Dat was ongebruikelijk. Niemand kon feitelijk bij haar naar binnen kijken. Ze had toegegeven aan het rare gevoel dat ze de wereld buiten moest sluiten.

De gordijnen weer openschuiven zou alles alleen maar hachelijker maken.

Ze ging naar de telefoon en belde haar moeder op. Het werd een wat moeizaam gesprek, want haar vader zette het televisietoestel nauwelijks zachter.

Zodra ze de hoorn had neergelegd, bedacht ze verbaasd dat ze nooit had geweten dat hij van voetbal hield en het geloei van zo'n televisieverslaggever kon verdragen. Ze liep naar de slaapkamer, trok snel haar kleren uit, nam een douche, waarbij ze waarachtig vergat haar kapsel af te schermen, zodat de creatie van Leon verloren was, smeerde haar gezicht in met crème en dacht er aan welk boek ze straks zou gaan lezen.

Waar zou de man zo overhaast heen gemoeten hebben? Minstens de helft van zijn diner was blijven staan. Stel dat hij van zijn vrouw was weggelopen en ineens tot het besluit was gekomen terug te keren. Had hij een ring gedragen? Ze kon het zich niet herinneren. Toch had ze terdege op zijn handen gelet. Het waren handen die haar aanstonden.

Lieve hemel, vannacht droom ik nog van hem, dacht ze met net iets te weinig zelfspot.

Ze koos een reisbeschrijving over IJsland, viel probleemloos in slaap en droomde helemaal nergens over.

Een maand hierna, begin november, de herfst was nu echt begonnen, kwam er een nieuw iemand van het accountantsbureau op kantoor.

Lea had nooit met een ander dan met meneer Dijkstra te maken gehad. Een middelbare weduwnaar met roos op zijn schouders, een verdrietige snor en ouderwetse pakken. Als hij al eens een kritische opmerking moest maken, ging dat uiterst zachtmoedig. Hij praatte vaak over zijn overleden vrouw. Meestal op een wat verongelijkte toon. Als een kind dat iets afgenomen is. Ook vroeg hij Lea's raad in de meest uiteenlopende problemen, waarbij hij een openhartigheid kon tonen, die Lea soms in verlegenheid bracht.

Hij had een schoonzuster, weduwe, die hem sexuele voorstellen deed. Wat moest hij doen? Wat dacht Lea ervan?

Enfin, meneer Dijkstra was ziek en zou wel niet meer terugkomen. Kanker, veronderstelde meneer Bremer onaangedaan. Hij was een energieke man van begin veertig, die er ouder uitzag, daar hij volstrekt kaalhoofdig en gezet was. Hij had dus geen roos op de schouders en droeg een perfect maatpak.

Het leek alsof zijn mond en ogen niet bij de rest van zijn gladgeschoren mollige gezicht behoorden. De vorm van kin en wangen, de huidplooien en de stompe neus zorgden voor de goedmoedige aanblik waaraan dikke mensen in cliché-beschrijvingen vaak moeten voldoen. Maar zijn mond was een dunne, vastberaden streep, en zijn heel donkere bruine ogen bekeken alles en iedereen onafgebroken kritisch en argwanend. Lea kreeg prompt het gevoel niet in het minst voor haar post te deugen, en dat de hele administratie in feite een smeerboel was. Toen ze dat eenmaal had verwerkt, begon ze het komisch te vinden en was ze erg benieuwd naar de bevindingen van de heer Bremer.

Ze bemerkte dat hij veel gedegener te werk ging dan zijn voorganger en er ook veel langer over deed. Dagenlang bleef hij op haar kamer werken, en sommige collega's begonnen al grapjes te maken in de trant van ‘hij schijnt het erg genoegelijk bij je te vinden’.

Ze begon naar zijn afwezigheid te verlangen. Toch viel meneer Bremer wel mee. Aan de tegenstrijdigheden in zijn gezicht was ze al spoedig gewend, zijn parfum - iets van leer, kerrie en eau de cologne - kreeg zelfs iets vertrouwds, en zijn brede donkerbehaarde handen met smetteloze nagels bevielen haar ronduit. Zijn goedkeuring voor bepaalde boekhoudkundige zaken onthield hij haar ook niet. Praten over onderwerpen die niet met het werk te maken hadden, bleek niet eenvoudig. Ook vergat hij telkens het adres van de zieke meneer Dijkstra mee te brengen, zodat ze tenslotte zelf maar zijn bureau belde.

Toen hij, na ruim een week, verklaarde de boel vandaag wel rond te krijgen, was ze veel minder opgelucht dan ze had verwacht.

Tot slot stelde hij haar voor ergens een kopje koffie te gebruiken, waarbij hij stotterde en zweette en daardoor zelfs iets aandoenlijks

[p. 31]

kreeg. Het verraste haar volkomen. Ze voelde zich niet erg goed, maar ze kon en wilde eigenlijk ook niet weigeren. Toen ze dan in een klein, chique café tegenover elkaar zaten, was ze nog niet van haar verbazing bekomen. Hij bestelde koffie en drong er op aan dat ze er een of andere dure cognac bij zou nemen.

Ze weigerde. Toen ze zijn teleurgestelde gezicht zag, accepteerde ze één glas.

Hij bleef erg correct, behalve dat hij haar zo nu en dan ‘mijn beste juffrouw Hiemstra’ noemde.

Hij onthulde haar het verbazingwekkende feit dat hij gescheiden was, en ‘gelukkig geen kinderen had’.

Ze had in hem de eeuwige vrijgezel gezien. Soms zelfs gedacht dat hij homosexueel kon zijn. Maar nee, hij was tien jaar getrouwd geweest en ‘probeerde zich nu geheel in zijn werk te verliezen’.

Hij keek haar ernstig aan met zijn scherpe ogen. ‘Het valt voor een mens niet mee om alleen te zijn’.

Ze glimlachte maar zo'n beetje. ‘Het hangt er vanaf wat je er van maakt’.

Hij knikte somber. ‘De een zal het wel beter kunnen dan de ander’.

‘Dat denk ik ook wel’, zei Lea opgewekt.

‘Maar als je getrouwd bent geweest. Tien jaar bij elkaar hebt gehoord’.

Hij stopte plotseling. Misschien besefte hij dat het niet aardig klonk tegenover haar.

Lea keek op haar horloge. Ze was moe. Ze wilde naar huis en vroeg naar bed. Ze had het koud, voelde een hoofdpijn opkomen en kreeg het gevoel dat het slikken pijn ging doen.

‘Neem mij alsjeblieft niet kwalijk’, zei ze, ‘maar ik voel me niet zoals ik me zou moeten voelen. Ik zou graag naar huis willen’.

Er kwam een meewarige trek op zijn dikke gezicht. ‘U wordt toch niet ziek’, zei

[p. 32]

hij op bezorgde toon.

‘Ik hoop van niet’. Ze kon een lichte zucht niet voor zich houden.

Bremer rekende af en bood haar bij het naar buiten gaan zijn sjaal aan.

Zij vond dat niet nodig.

Hij begeleidde haar naar haar auto, die een paar honderd meter verder op de smalle gracht stond geparkeerd.

Lea moest toegeven dat ze zijn aandacht heel prettig vond. Hoewel Bremer onmogelijk kon beantwoorden aan het beeld dat ze zich min of meer van haar adspirant echtgenoot had gevormd, - mollig en kaal pasten daar nu eenmaal niet in - kwam ze tot het besef dat ze het zou betreuren wanneer hij als kennis, vriend desnoods, ineens verdwenen zou zijn.

Zoals de jongeman in dat restaurant, die ze zich plotseling herinnerde.

De buitenlucht was uitgesproken kil. Er hing een lichte nevel. De lantaarns gingen aan, en de weerschijn in het donkere water van de gracht, stemde haar op de een of andere manier droevig.

‘Geef mij toch uw sjaal maar’, zei ze.

Dat deed hij.

Het was een lange sjaal van dikke zachte wol, die sterk naar zijn typisch parfum geurde.

Lea liep tamelijk vlug. Met korte, kleine pasjes.

Ze merkte dat hij een beetje dwaas naast haar meesukkelde op zijn korte benen.

Het viel haar nu pas op dat hij kleiner was dan zij. Misschien één centimetertje, maar toch onmiskenbaar kleiner. Terwijl ze haast onmerkbaar wat langzamer ging lopen, kwam er plotseling een hevige lichamelijke afkeer bij haar boven. Ze vond het onredelijk, maar kon niets tegen deze, wat zij noemde, primitieve reactie doen.

Als ik straks in mijn auto ben, kan ik mij van die sjaal ontdoen, dacht ze.

‘Blijf gerust flink doorstappen’, zei Bremer. ‘Het is verdomde koud’.

Bij haar auto gekomen gaf ze hem een hand, bedankte vormelijk en wilde hem de sjaal teruggeven.

‘Eerst maar de auto in’, vond hij en bleef naast het portier staan wachten.

Ze dacht opgelucht aan een heet bad (de geur van Bremer kwijtraken), en aan haar bed. Warm worden, ontspannen en slapen.

De motor sloeg niet aan.

Ze had de knop van de choke echt helemaal uitgetrokken. Ze probeerde opnieuw te starten, en nog eens. Er kwam alleen maar een dreinend geluid vanonder de motorkap. Verder niets. Het zweet brak haar uit. De voorruit raakte geheel bewasemd. Uitgerekend nu, verdomme!

Bremer maakte het portier open. ‘De choke’, zei hij.

‘Is uit’. Ze wees naar de knop.

‘Als je even opschuift, zal ik het proberen’.

Je! Was het mannelijk superioriteitsgevoel dat losbrak bij dit technisch falen, of was het meer?

Zwijgend schoof ze op de andere stoel. Wat kon ze anders?

Bremer duwde de knop weer in, drukte enige malen het gaspedaal naar beneden en deed een poging tot starten. Onmachtig gegorgel. Verder niets.

‘Vreemd’, mompelde Bremer. ‘Deze wagens horen feilloos aan te slaan’.

Lea verbeeldde zich dat haar keel snel dikker werd en slikte enige malen krachtig, wat beslist pijn deed. ‘Laat u maar’, zei ze. ‘Laat u maar. Ik neem wel een taxi’. Haar stem was hees en ze schraapte haar keel.

Hij klemde zijn dunne lippen opeen en keek haar berispend aan. ‘Geen sprake van. Mijn wagen staat tien meter verder. Eer je in deze stad een taxi hebt. Je zou door en door koud worden’. Weer dat je.

Wat moest een vastberaden vrouw doen?

Zeggen dat ze er geen prijs op stelde getutoyeerd te worden, dat ze persé een taxi wilde en bedankte voor het aanbod? Lea knikte vaag en zei dat dat misschien wel het beste was en dat het erg vriendelijk van hem was.

Zijn auto bleek een groot Amerikaans monster te zijn. Hij reed probleemloos weg.

Haar straat wist Bremer te vinden. Ze hoefde niets uit te leggen.

De verwarming van de auto werkte snel en doeltreffend. Lea vroeg zich af of ze blij moest zijn dat ze niet op een taxi had gewacht. Maar tevreden over zichzelf was ze niet. Bremer had gewonnen en dat was niet juist. Of overdreef ze alles? Gewonnen. Alsof het oorlog was. In liefde en oorlog is alles geoorloofd. Dat was bekend.

Ze begon zich af te vragen of Bremer verliefd was. Althans ‘geïnteresseerd in haar’. Ze dacht er aan hoe hij daarnet op de gracht naast haar had gelopen en rilde.

Ze had al een vriend in hem gezien, zijn handen waren haar bevallen, het parfum had ze wel op prijs gesteld. Hoe was het in Godsnaam mogelijk!

Ze waagde het naar hem te kijken.

Veel kans kreeg ze niet. Hij keek haar aan en glimlachte geruststellend.

Ze kreeg het er benauwd van. Ze zag zich ineens in de lift staan met Bremer naast zich. En hij was het die de knop voor de vierde etage indrukte. Hij nam haar de

[p. 33]

huissleutel af en stak deze in het slot van de deur. Ik zal een hete groc voor je maken en dan vlug onder de wol. Waar staat de drank?

‘Welk flatgebouw is het?’ informeerde Bremer.

Er stonden er drie bij elkaar.

‘Het middelste’, zei ze hees. Even keek hij haar onderzoekend aan. Richtte toen zijn blik weer op de weg. ‘Ik zou morgen maar in bed blijven. 't Lijkt me wel zo verstandig’.

Ze gaf geen antwoord.

Hij stopte voor de helverlichte ingang en stapte de auto uit, terwijl hij de motor liet draaien. Hij maakte het portier voor haar open en liep met haar mee tot in de hal. Ze wikkelde de sjaal los en gaf die hem zonder een woord te zeggen.

Voorzichtig drukte hij haar de hand. ‘Pas goed op’.

‘Heel erg bedankt’, zei ze, draaide zich om en vluchtte de lift in.

In de woonkamer bleef ze een poosje met haar rug tegen de deur geleund staan.

‘Stel je voor’, zei ze fluisterend. ‘Stel je voor’. Toen drukte ze op de lichtknop en een aantal schemerlampen ging aan.

Ze bekeek alle meubels en voorwerpen waar ze aan gehecht was, en kreeg sterk het gevoel dat het haar niet zou kunnen schelen als alles verdwenen zou zijn.

Ze deed de lichten weer uit en liep naar de badkamer. ‘Stel je voor, ik dacht dat hij mij het hof wilde maken’.

Je kon er om lachen en je kon er om huilen.

Ze deed geen van beide.

Ze slikte twee aspirine's, trok haar kleren uit en stapte in bed.

De hoofdpijn werd erger, haar slapen bonsden en haar keel deed pijn.

Ze herinnerde zich hoe verrukkelijk het was geweest wanneer in haar kindertijd haar moeder bij haar ziekbed kwam, haar iets lekkers te drinken gaf, de kussens opschudde en haar heel zachtjes een zoen gaf.

‘Nu gaat m'n Lieuwkje lekker slapen’.

Lea zuchtte, en kon niet helpen dat er tranen in haar ogen kwamen.

Ze wreef ze weg en probeerde aan andere dingen te denken. Haar werk, de kapotte auto, aan Bremer desnoods.