Hollands Maandblad. Jaargang 1973 (302-313)

[p. 14]

Wat willen de Arabieren nu eigenlijk?
A.A. de Boer

Het woord ‘Palestina’ heeft op veel Zionisten en pro-Zionisten het effect dat ‘Batavia’ op Indonesiërs moet hebben of - maar dat is misschien al te veel een afgedane zaak - ‘Sint Petersburg’ op een rechtgeaarde Bolsheviek. Zo begint J. Brugman zijn Tien aantekeningen over de Palestijnse kwestie in het vorig nummer van HM; even verder zegt hij, dat hij de essentie van het Palestijnse vraagstuk samengevat krijgt als hij de voorzitter van de Vereniging Nederland-Israël met voldoening in zijn stem hoort zeggen dat deze niet meer spreekt van Israël maar van Palestina: Palestina bestaat niet meer.

Vreemd eigenlijk. Het woord Israël heeft blijkbaar op pro-Palestijnen het effect dat ‘Djakarta’ moet hebben op een oud-Indischgast of - maar dat is misschien al te veel een afgedane zaak - ‘Wroclaw’ op een rechtgeaarde Duitser. Als ik lees wat Brugman ons te zeggen heeft over de Palestijnse kwestie dan heb ik het gevoel dat de essentie daarvan aldus kan worden samengevat: Israël hoort eigenlijk helemaal niet te bestaan.

Brugman doet in zijn artikel twee dingen. Hij geeft een aantal argumenten weer die volgens hem worden gebruikt door degenen die de Arabische zaak bestrijden en hij pleit voor begrip voor degenen, die pleiten voor steun aan die Arabische zaak. Wat het eerste betreft, men zou de twistpunten die Brugman aanroert stuk voor stuk kunnen nalopen om nuances aan te brengen in de kritiek; men kan zich ook afvragen of het nu werkelijk zin heeft om bijv. serieus in te gaan op de vraag of het moreel van de Israëlische troepen een argument voor of tegen de Israëliërs is. Ook over de vraag of de Palestijnen die zijn gevlucht tijdens de strijd die volgde op de Arabische aanval van 1948 nu wel of niet door Arabische legers zijn aangezet om te verdwijnen valt meer te zeggen dan het Watergate-verhaaltje van Brugman doet vermoeden.

Wat de tweede kwestie betreft - de steun aan het Arabische standpunt - ligt de zaak wat moeilijker omdat Brugman nergens formuleert wat hij eigenlijk onder de Arabische zaak verstaat. Als ik probeer uit het artikel zijn definitie te reconstrueren kom ik misschien ergens uit waar hij niet wil wezen. Als ik namelijk zie hoeveel aandacht Brugman besteedt aan het Zionisme of aan wat daarvoor door moet gaan, dan hoor ik daar duidelijk de latente melodie doorklinken: Israël hoort eigenlijk helemaal niet te bestaan. Daarbij komen dan twee vragen bij mij op. Ten eerste: wat is het beeld dat Brugman voor ogen staat als hij over het Zionisme praat? Ten tweede: waarom is een weerlegging van Zionistische stellingen zo actueel? Wat Brugman voor ogen staat als hij over Zionisme spreekt is een karikatuur. Niet minder dan een halve kolom wordt besteed aan de vraag of de Joden in biologische zin wel als een ras moeten worden beschouwd. Het antwoord is ontkennend: de gebruikelijke kenmerken als schedelvorm, bloedgroep, haarkleur en dergelijke geven geen steun aan een Joodse rassenideologie. Opgravingen van een Joods kerkhof hebben dat nog eens ten overvloede bewezen. In dit verhaal ligt de suggestie vervat dat het Zionistisch streven (mede) gebaseerd zou zijn op een Joodse rassenwaan, anders zou deze, in dit verband volslagen irrelevante kwestie hier niet aan de orde gesteld zijn. B. gaat zelfs nog een stap verder: hij vergelijkt het Zionisme met de satanische Nazi-ideologie van Blut und Boden, een aantijging die mij toch wel wat te ver gaat. Nog één stap verder en de Palestijnen worden vergeleken met de Joden in nazi-Duitsland.

Wanneer we de tweede vraag zo algemeen mogelijk stellen, nl. waarom praten sommige mensen nog steeds over de argumenten die zijn aangevoerd om de stichting van de staat Israël te rechtvaardigen, dan is het antwoord heel simpel. Voor de Arabische

[p. 15]

leiders kan het weerleggen van die argumenten nuttig zijn om de verdwijning van Israël te rechtvaardigen. Heikal heeft, ik meen in begin 1971, het Arabisch streven beschreven als opgebouwd uit twee doelstellingen, na elkaar te verwezenlijken. De eerste is de terugtrekking van de Israëli's uit de in 1967 bezette gebieden, de tweede de uitroeiïng van Israël. Sadat heeft nog midden 1973 een soortgelijke filosofie verkondigd, en Ghadaffi heeft zich vlak voor zijn bezoek aan Frankrijk in vergelijkbare termen uitgelaten. Het West-Europees begrip voor de Palestijnse zaak gaat thans zover dat men zich onomwonden voor de vernietiging van een land kan uitspreken om vervolgens door de Franse president te worden ontvangen op een wijze, een waardig staatshoofd waardig. Ik ben het met B. eens dat het droevig is dat men zich pas voor de problemen van het Midden-Oosten gaat interesseren als men aan ons zondagse autoritje komt. Maar ik kan me er niet over verheugen dat sommige mensen bereid zijn de olie te betalen met een positief ‘begrip’ voor dit Arabisch streven.

Naïeve mensen proberen ons te vertellen dat het Arabisch streven niet verder gaat dan terugtrekking uit de bezette gebieden; de Arabische landen zouden geen verdere territoriale eisen meer hebben (waar heb ik dat toch eerder gehoord?) Waar zijn dan ineens de aspiraties van Egypte die aanleiding waren tot het conflict? Zijn we dan nu al weer de blokkade van de Straat van Tiran, het wegjagen van de VN-waarnemers uit de Gazastrook, kortom het hele voorspel van de zesdaagse oorlog vergeten? Of zijn er, ondanks de duidelijke woorden van de Arabische leiders, zulke veranderingen in de Arabische houding te bespeuren dat we in vertrouwen de vreedzame coexistentie tussen Israël en de omringende landen tegemoet kunnen zien? Wie dat gelooft moet meer waarmaken dan Brugman doet.

Toch geloof ik dat Brugman dit vertrouwen heeft. Want, paradoxaal genoeg, na de karikatuur van het Zionisme die zo uitstekend zou passen in een betoog ter verdediging van het Arabische twee-fasenplan is enig spoor van een definitie van het Arabisch standpunt waarvoor B. steun zoekt, nauwelijks te vinden. Eigenlijk wordt alleen gesproken over begrip voor het Arabisch streven met geweld terug te krijgen wat in 1967 is verloren gegaan. Zelfs als dat alles is wat B. van ons verlangt is het misschien goed er op te wijzen dat dit begrip niet identiek gesteld mag worden aan steun aan de Arabische zaak. Zolang het tegendeel niet op zijn minst aannemelijk is gemaakt, gaat het bij de vraag of men bereid is om het Arabische standpunt te steunen niet om het al dan niet terugtrekken van de Israëlische troepen uit (de) bezette gebieden. Het gaat erom of men die ontruiming wil zien als een eerste fase van een streven, dat uiteindelijk gericht is op de vernietiging van Israël, dan wel of die ontruiming deel uitmaakt van een pakket, waarin ook de erkenning van de staat Israël en de veilige grenzen voorkomen. Wie het eerste standpunt aanhangt, kan zich met recht een vriend van de Arabieren noemen, wie de tweede versie prefereert niet. Ik zie geen kans uit hetgeen zich de laatste decennia in het Midden-Oosten heeft afgespeeld, een andere dan deze conclusie te trekken. Dit is nu de moeilijkheid waarvoor men zich geplaatst ziet als men in Europa steun zoekt voor het Arabisch standpunt. Men moet dan de Arabische leiders tegenspreken om een standpunt te kunnen formuleren dat de toets van de Europese fatsoensnormen kan doorstaan.

Zelfs wie begrip heeft voor het Arabisch streven met geweld te pogen de bezette gebieden terug te krijgen zal begrijpen dat een daarop gerichte veldtocht, als zij succes heeft, de vernietiging van Israël dichterbij zou brengen. Daar heeft de sympathiebetuiging voor Israël iets mee te maken die door velen werd uitgesproken toen die poging eind 1973 werd ondernomen. Tenslotte: als sommige Arabische leiders op het ogenblik alleen maar over het terugkrijgen van de bezette gebieden spreken, vrees ik dat degenen die zich door zo'n optimistisch geluid achter de Arabische zaak scharen, zich in een wir haben es nicht gewusst-situatie zullen werken die de door Brugman gewraakte vergelijking met de Tweede Wereldoorlog ineens weer hoogst aktueel zou maken.

Antwoord

De reactie van de Heer A.A. de Boer op mijn ‘Tien aantekeningen over de Palestijnse kwestie’ is een mooi voorbeeld van de methode om niet op de zaken zelf in te gaan, van een diversio om de term van de voortreffelijke Schopenhauer nog eens te gegebruiken. Ik had keurig tien punten in volgorde opgesomd en wat zou er gemakkelijker zijn geweest dan deze één voor één te bestrijden? Dat doet de Heer de Boer niet, die ook wel weet dat lezers er het vorige artikel niet naast leggen. Hij draait eerst speels mijn constatering ‘Palestina bestaat (voor de Israëli's) niet meer’ om tot: ‘Israël

[p. 16]

behoort (in de ogen van de Arabieren) niet meer te bestaan’. Nu zegt het al iets dat hij er niet van kan maken ‘Israël bestaat niet meer’, maar goed. Vervolgens, in plaats van in te gaan op wat ik beweer, stoot hij door naar de diepere achtergronden van mijn betoog.

En passant wijst hij nog even op de irrelevantie van mijn opmerkingen over het ontbreken van gemeenschappelijke biologische kenmerken van de Joden waaraan ik ‘niet minder dan een halve kolom besteed’ (nauwkeurige telling levert op: 18 regels op een kolom van 60 regels). Hij rukt hier mijn opmerkingen uit hun verband. Zij maken namelijk onderdeel uit van een beschouwing over de vraag of de teruggekeerde Joden wel afstammen van de eens verdreven Hebreeërs. Het gaat dus niet om het begrip ras maar om de idee van de terugkeer, niet natuurlijk van de verdrevenen zelf maar van hun afstammelingen. Aangezien in de loop van de geschiedenis grote groepen tot het Jodendom zijn overgegaan (wat onder andere blijkt uit het ontbreken van gemeenschappelijke biologische kenmerken) betreft het hier dus niet meer dezelfde groep. Ik vind het begrip ras natuurlijk ook onzinnig (ook de idee van een terugkeer trouwens, maar daar is dus eigenlijk geen sprake van).

Nu de diepere achtergronden van de zaak. Inderdaad menen de Arabieren dat Israël niet gesticht had moeten worden. Daarvoor is geen onthullende analyse van mijn tien aantekeningen nodig. De Arabieren zien namelijk niet goed waarom dit ten koste van de Palestijnen moest gebeuren. Elke rechtvaardiging van deze daad blijkt, wanneer zij zakelijk en objectief wordt onderzocht, niet te kloppen. De terugkeer is zo'n rechtvaardiging die niet opgaat. Ik had nog als elfde punt toe kunnen voegen dat een Wiedergutmachung ten koste van de Arabieren - zelfs aannemende dat iemand moet boeten voor het lijden van de Joden - onverdedigbaar is omdat de Arabieren altijd de Joden beter hebben behandeld dan welk ander volk ook. Twaalfde punt: Israël is niet eens een substituutoplossing voor het antisemitisme (de eigenlijke oplossing moet in Europa en Amerika worden gezocht). Ik geloof trouwens dat veel mensen die geen enkele sympathie voor het Arabische standpunt hebben toegeven dat de stichting van de Israëlische staat principieel gezien een ongelukkige zaak was, waar in hun ogen niet veel meer aan te doen is.

Als Palestina een leeg land was geweest dan hadden de Arabieren zich natuurlijk evenmin als wie ook bekommerd over de aanvaardbaarheid van de Zionistische argumenten. Maar nu zij - in de eerste plaats de Palestijnen - er het slachtoffer van geworden zijn willen zij graag weten waarom. In 1947, voordat de staat Israël werd uitgeroepen, hebben de Arabische staten al in doodsnood gevraagd het verdelingsplan van Palestina van de VN aan het Internationale Hof van Justitie in Den Haag voor te leggen. Dat is hun geweigerd. Is het een wonder dat zij nog steeds niet inzien waarom, en dat ze moeite hebben met de erkenning van de rechtsgeldigheid van een en ander?

Maar dat is nog wat anders dan de tweefazen-theorie van de Heer de Boer. Evenals de Israëlische die-hards (er zijn gelukkig ook andere, meer vreedzame Israëli's) weigert hij in te zien dat wanneer de Arabieren zich uiteindelijk (blijkens uitspraken van de Egyptenaren en de Syriërs voor de laatste oorlog, en onlangs nog van de Arabische topconferentie in Algiers) neerleggen bij het bestaan van een klein Israël, dat afziet van expansie, dit een grote concessie van hun kant is aan wat we euphemistisch de ‘realiteit’ plegen te noemen. Natuurlijk zijn er nog Arabieren die blijven hopen dat Israël uiteindelijk zal verdwijnen: een zekere mate van irredentisme zal wel blijven bestaan. Maar Israël zal het zelf in de hand hebben om door een verstandige politiek, in de eerste plaats door een goede behandeling van de Arabieren binnen zijn grenzen, dat irredentisme net zo irreëel te doen worden als in Zuid-Tirol of in Oost-Polen. Voetstoots aan te nemen dat de Arabieren minder betrouwbaar zijn dan bijvoorbeeld de Duitsers, die zich nu neer blijken te leggen bij de verdeling van Duitsland (in strijd met het zelfbeschikkingsrecht en met de overeenkomsten tussen de geallieerden), is unfair (of mag ik de Duitsers niet als voorbeeld aanhalen?). De waarschuwing om niet te geraken in een ‘Wir haben es nicht gewusst-situatie’ (term van de heer de Boer), met een duidelijke toespeling op vermeende Arabische plannen voor een tweede Auschwitz, is een insinuatie die ik op mijn beurt in strijd acht met wat mijn geachte opponent op zo vaderlandse wijze ‘fatsoensnormen’ noemt.

J. Brugman