Hollands Maandblad. Jaargang 1973 (302-313)

[p. 3]

[303]

Hua Yüan Tse leest de Volkskrant
Battus

Bent u op de Volkskrant geabonneerd? Dan weet ik iets: u heeft hem vanochtend niet ontvangen! Daar kijkt u van op: hoe weet ik dat? Ik ben zelf op de Volkskrant geabonneerd. En dus weet ik dat de kans dat er een in de bus ligt nul op de honderd is. Alles en alles heb ik geprobeerd. Enorme plakkaten op de voordeur: hier de Volkskrant alstublieft. Een extra-abonnement op naam van mijn vrouw. En natuurlijk opbellen en klagen. Bel je op, dan vragen ze direct je adres. Dat je iets anders te vertellen zou hebben dan dat je de krant niet hebt gekregen, komt niet bij ze op. Soms ligt er dan inderdaad 's avonds een beduimeld exemplaar van de krant van die ochtend. Maar ze gaan er, terecht, van uit dat niemand zo gek is om elke dag weer op te bellen. In het begin dacht ik natuurlijk, net als u, dat ik pech had. Of dat ze een goede reden hadden om mij de krant niet te gunnen. Of dat de krantezuiger hem uit de brievenbus zoog. Of dat de rondbrengjongen een asbak op zijn hoofd had gekregen, en dacht dat die uit mijn raam viel (ik rook niet, Volkskrantjongen!) Pas toen ik er met andere Volkskrantabonnees over sprak, werd de verschrikkelijke waarheid duidelijk: Niemand krijgt de Volkskrant! De totale, met de hand gedrukte, oplaag is 1200 stuks. Daarvan sturen ze nummertjes naar de hardnekkigste opbellers. De rest gaat in de losse verkoop. Ze krijgen dus van elke abonnee het abonnementsgeld, 35 cent voor elk verkocht exemplaar, en dan hebben ze ook nog een deal met de PTT die ze vijf cent geeft voor elke telefonische klacht.

Gewone oplichting is het niet. Er zijn namelijk ook mensen die de krant elke ochtend krijgen. Dat zijn natuurlijk niet de mensen die zich geabonneerd hebben; dat zou teveel administratie vergen. Zo heb ik vorig jaar die krant een maand lang ongevraagd ontvangen en nog wel in een huisje dat 400 meter van de openbare weg afstaat. Trouw lag hij elke ochtend op het overdekte vogelvoerplankje, waar ook de post de post op legt. Toen dat ineens ophield was ik er zo aan gewend dat ik een abonnement nam, met alle zojuist beschreven ellende.

Het is dan ook niet zo verbazingwekkend dat de vijfenvijftigjarige Hua Yüan Tse uit het dorp Tai Tzu Ti, 2000 kilometer ten westen van Peking, elke ochtend voor zijn hutje een vers nummer van de Volkskrant vond. Hij gaf die dan aan zijn vrouw Pai Shih, die hem heel goed kon gebruiken om wanden mee te beplakken, de vis in te verpakken, en de kinderreetjes mee af te vegen. Dat er onregelmatige inktvlekken op het papier zaten viel niemand bijzonder op. Totdat Hua Yüan Tse zijn been brak.

Hij moest thuis blijven. Uit verveling ging Hua Yüan Tse maar eens in de stapel Volkskranten kijken. Nu moet direct vastgesteld worden, anders komt het volgende u misschien ongelooflijk voor, dat Hua Yüan Tse een bijzonder intelligent man is. Als eenvoudig visser in de rivier die langs Tai Tzu Ti loopt, had hij daar niet veel aan; hij kon niet lezen of schrijven, ja: hij had daar zelfs nog nooit van gehoord; maar iedereen wist dat hij alles onthield wat hij eenmaal had gezien, en dat hij een duivels slimme visser was.

Al gauw had Hua Yüan Tse in de gaten dat de kranten gevuld waren met twee soorten tekeningen. De eerste soort tekeningen leek nog wel ergens op: hoofden, huizen, aldoor weer andere, hoewel sommige portretten wel herhaald werden. Ook in Tai Tzu Ti zijn er wel mensen die tekenen, en dat was dus niet zo bijzonder. De tweede soort tekeningen leek nergens op. Het waren kleine krabbeltjes, niet eens zoveel verschillende, die alsmaar herhaald werden, als stenen in een muur. Hua Yüan Tse begon ze al gauw te herkennen. De kleinste krabbeltjes kwamen het meeste voor, dat waren: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, (die twee stonden soms

[p. 4]

over mekaar heen zo dichtbij), k, l, m, n, o, p, q (die was heel zeldzaam), r, s, t, u, v, w, x, y en z. We noemen ze maar even ‘letters’. Er waren ook grotere letters. Soms leken die wel op de kleintjes, zoals de V en de v. Je had rijtjes letters (wij noemen ze maar even ‘woorden’, maar Hua Yüan Tse wist daar natuurlijk niets van) die, op de grootte van de eerste letter na, hetzelfde waren: Van en van. Hua Yüan Tse besloot om dan ook maar geen verschil meer tussen een grote V en een kleine v te maken. Maar toen merkte hij dat als je het niet zo nauw nam met zo'n eerste grote letter er wel meer woorden haast hetzelfde waren: bijvoorbeeld Aan en aan. Zoals hij de V zag als een grote v, zo beschouwde hij de A maar als een grote a. En dus bleef hij 26 letters overhouden, die hij allemaal een naam gaf.

Nu ging hij op de woorden letten. Al gauw had hij er duizend bij elkaar, sommige kwamen vaak voor, zoals aan en van, andere, zoals troepencongres, kwam hij maar één keer tegen. Tussen die woorden in stonden nogal eens kleine krabbeltjes, een soort vliegepoepjes. Als er een stip stond dan begon het volgende woord met een grote letter. Sommige woorden, zoals Ruppert en Volkskrant begonnen altijd met een grote letter. Behalve de 26 letters die de woorden vormden vielen hem er nog tien op: de 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 1 en 0, die graag bij elkaar in de buurt stonden, maar ook op een hoek van elk blad, waaruit de krant bestond, was zo'n gek tekentje aanwezig. Was die hoek onderaan of bovenaan, links of rechts? Moest je de krant zó houden of zó? Hua Yüan Tse had wel gemerkt dat bepaalde woorden die meestal als een geheel werden geschreven, soms in twee stukken waren gehakt met een klein streepje ertussen: Volks-krant, waarbij het ene deel op de ene regel stond, en het tweede op de andere regel. Hij begreep dat je die regels dus achter elkaar moest lezen, van regel op regel springend.

De eerste soort tekeningen, die waar vaak mensen in voorkwamen, hielp hem de krant zó te leggen dat de regels horizontaal lagen, maar moest je die regels nou van links naar rechts of van rechts naar links lezen? Pai Shih zei: ‘wat doet dat er nou toe?’

Hua Yüan Tse besloot om van links naar rechts te lezen, omdat er zo nu en dan halfvolle regels waren met rechts een lege helft; bovendien kwamen dan alle grote letters vooraan het woord te staan, en dat leek hem beter.

Na een week kwam uit het verre, veel grotere, dorp Ts'ai Chuh de ‘blotevoetendokter’ Ssu Yüan om naar zijn been te kijken. Ssu Yüan kon ook niet lezen of schrijven, maar hij wist wel dat het bestond. Toen Hua Yüan Tse hem dan ook de krant liet zien met de krabbeltjes riep Ssu Yüan uit: ‘dat is een bericht, daar staat iets, daar wordt iets gezegd, een brief, kijk dat moet je zó lezen’ en hij draaide de krant een kwartslag, en wees de letters van boven naar beneden aan.

‘Nou’ zei Hua Yüan Tse ‘wat een brief is weet ik niet, maar ik hou die krant altijd zó, want dan staan de mensen in de tekeningen tenminste recht op.’

‘Nee, nee, de woorden die je opschrijft staan onder elkaar, dan gaan die mensen maar op hun zijkant liggen. Heb je al woorden die je kan lezen?’

‘Lezen?? Ik heb wel ontdekt dat er maar 26 verschillende krabbeltjes zijn’ en Hua Yüan Tse legde Ssu Yüan uit van de grote en kleine letters.

‘Tsjonge’ zei Ssu Yüan, ‘wat een armoedige taal is dat, met maar 26 verschillende woorden, stel je voor.’

‘Taal?’ zei Hua Yüan Tse, ‘wat is dat nou weer?’

‘Weet je dat niet? Behalve het Chinees waarin wij met elkaar spreken zijn er nog andere manieren om met elkaar te spreken. Wij noemen een bloem natuurlijk hua, maar er zijn ook andere landen waar ze een bloem heel anders noemen, bijvoorbeeld “bloem”.’

‘Wat een onzin. Een bloem is toch zeker hua’ zei Hua Yüan Tse (in het Chinees).

‘Toch is het zo. Je moet proberen uit te vinden wat die 26 woorden betekenen, dan weet je wat ze zeggen willen. Nu moet ik weg.’

De dagen daarna las Hua Yüan Tse elk vrij ogenblik in de Volkskrant. Hij begreep er niks van. Hoe konden ze met maar 26 woorden iets zeggen, hij kende er in het Chinees wel duizend! Maar er vielen hem een aantal dingen op.

Er was een hele serie tekeningen, haast elke dag wel een, waarop je steeds weer hetzelfde hoofd (met bril) herkende. Deze man (want soms zat aan het hoofd een compleet lichaam vast) stond naast steeds weer anderen. Onder de tekeningen zag Hua Yüan Tse staan: Ruppert en Den Uyl of: Andriessen bij Ruppert of: Ruppert ontvangt Wiegel. Zoals dus in de tekeningen steeds weer datzelfde hoofd terugkeerde, zo kwam in de tekst erbij steeds weer het Ruppert terug. Al heel lang vermoedde Hua Yüan Tse dat de onder- of zijschriften bij de tekeningen iets met die tekeningen te maken hadden. Er waren trouwens ook tekeningen waar de letters gewoon in stonden, maar daarover later. Heel brutaal dacht Hua Yüan Tse: ‘Ssu Yüan kan me nog meer vertellen. Ruppert, dat is die

[p. 5]

man met die bril’. Het bewijs kwam de volgende dag toen er een tekening verscheen waarop twee mannen te zien waren die eerder samen met Ruppert hadden gestaan, en waar nu bij stond ‘Andriessen en Den Uyl’. Alles klopte! Hij wist hoe die mensen op de tekeningen heetten! Soms had een mens wel eens twee namen; zo heette Ruppert ook wel de informateur, en Golda Meir was dezelfde mevrouw als Oudste overleden.

Toen Ssu Yüan weer terugkwam zei Hua Yüan Tse: ‘ik geloof niet dat die 26 tekentjes woorden zijn, ik geloof dat de combinaties van die tekentjes die zo dicht op elkaar gedrukt zijn, dat dát de woorden zijn. Daar heb ik er nu al meer dan duizend van. Sommige staan altijd met een grote letter in het begin, zelfs al volgen ze niet op een stip, dat zijn de namen van de lui op de tekeningen: Ruppert, Andriessen, Den Uyl.’

‘Voorzover ik weet’ zei Ssu Yüan, ‘schrijf je een woord altijd met één tekentje, en een aantal tekentjes achter elkaar is een zin.’

‘In deze taal niet’ zei Hua Yüan Tse, ‘en ik heb nog iets ontdekt: Er zijn vijf tekens,

[p. 6]

de a, de e, de i, de oe n de u, en die vijf hebben de eigenschap dat elk woord in de krant eentje van die vijf in zich heeft. Omdat ik die letters in het begin als stenen zag, noem ik die vijf voor het gemak de “klinkers”. Ik kan geen ander vijftal letters kiezen met die eigenschap, en met vier gaat het niet.’

‘Daar begrijp ik niets van’ zei Ssu Yüan ‘dat moet mijn zoon maar eens aan het schoolhoofd in de Grote Stad gaan vragen.’

‘Graag’ zei Hua Yüan Tse.

Elke dag ontdekte Hua Yüan Tse meer. Soms was zo'n ontdekking vervelend, zoals met de woorden lynx en mmmmmm waarin geen ‘klinker’ zat (dat laatste woord zag er natuurlijk helemaal gek uit met al die m's; het stond in een tekening bij de mond van iemand die voor een bord eten zat). Maar meestal waren zijn gewaagde ingevingen goed. Zo zag hij dat in de buurt van de tekeningen met Ruppert ook een stuk tekst stond, waar vaak Ruppert in voorkwam, en de naam van de man met wie hij nu weer in de tekening stond. Het leek wel een doorlopende geschiedenis.

Telkens na zes dagen kwam de Volkskrant niet. De krant na die rustdag had een speciaal karakter. Hij stond vol tekeningen met vechtende jongens in een soort uniform. Was er soms een oorlog aan de gang? De namen Ajax en Feijenoord, waren dat soms de stijdende partijen? Na een paar weken herkende Hua Yüan Tse een paar krijgers, die vaak in gevaarlijke situaties afgebeeld stonden. Hij wist zo dat de soldaat Hanegem in Feijenoord hoorde. Toen hij dan ook las Hanegem in Feijenoord, dacht hij: misschien betekent in wel ‘in’. En ja hoor, in diezelfde krant stond een prachtige tekening van een auto die in een huis was gereden. Huis in puin stond er onder, en Hua Yüan Tse begreep: huis betekent auto, in betekent in, en puin betekent huis: auto in huis! Wat een geluk dat auto's het dorp Tai Tzu Ti niet konden bereiken, want je zal toch zo'n ding in je huis krijgen.

Na een maand kwam Ssu Yüan weer bij Hua Yüan Tse langs. ‘Ik heb dat van die klinkers aan het schoolhoofd gevraagd. Hij zegt dat er veel talen zijn waarin het zo is dat in elke zin een werkwoord moet staan. Die a, e, i, o, en u van jou zijn dus waarschijnlijk de vijf werkwoorden in je taal.’

‘Werkwoord? Daar weet ik niet van. Maar ik kan al hele stukken begrijpen. En ik leer steeds meer. Weet je hoe ik veel leer? Achterin de krant, de pagina waar 13 boven staat, daar staat iedere dag een tekening met hokjes; er staat PUZZEL boven. Diezelfde tekening staat de volgende dag weer in de krant, maar nu met in elk hokje een letter. Het gekke is nu dat die letters zowel horizontaal als vertikaal goede woorden vormen. Naast die PUZZEL staan een stel zinnen en die corresponderen met de woorden die je in de hokjes invult. Eerst komen de gewoon geschreven woorden die staan onder horizontaal en dan komen de woorden die van boven naar beneden geschreven worden, daar staat boven verticaal. Nou denk ik dat horizontaal betekent ‘horizontaal’ en verticaal ‘verticaal’.

‘Dat gaat me te ver,’ zei Ssu Yüan, ‘het wordt hoe langer hoe onbegrijpelijker. Wie zou jou nou toch schrijven? Wat een gekke taal waar ze de woorden maken uit aparte krabbeltjes.’

‘Kijk hier eens’ zei Hua Yüan Tse, en hij wees op een stripverhaal. ‘Je ziet daar een man, en wat komt er uit zijn mond? Er komen letters, woorden, uit zijn mond. Wij Chinezen praten door geluid, maar die lui praten doordat er krabbeltjes uit hun mond komen vliegen. Eentje wil er tegen me praten, en hij heeft al zijn krabbeltjes in dit papier gepakt en naar me toe gebracht.’

‘Hoe kan dat nou, praten doordat er dingen uit je mond komen?’ ‘Ik heb daar nog een bewijs voor. Kijk op de eerste pagina staat links onderaan altijd een kleine tekening met een regeltje tekst. Ik geeft toe dat ik daar niets van begrijp. Maar kijk nu eens naar deze hier. Daar staat een man bij zijn deur, en daar vallen lettertjes neer. Van die letters kan je net het woord Volkskrant maken, en dat staat altijd bovenaan alle pagina's, zie je?’

‘En wat betekent dan die regel erbij “Dagbladen weigeren papier te kopen”?’

‘Geen idee. Misschien wel dat die man geen papier heeft om die letters in te verpakken. Dat woordje te kom ik om de haverklap tegen, dat betekent volgens mij helemaal niets, misschien is het wel een kuchje.’

Maar een maand later wist Hua Yüan Tse dat te weliswaar weinig betekende, maar dat het op bepaalde plaatsen voor bepaalde woorden niet mocht ontbreken. Hij wist nog veel meer. Hij kwam zelfs zo ver dat hij drukfouten kon verbeteren. Zijn gloriedag kwam toen er een tekening in de krant stond waarop duidelijk Mao Tse Tung te zien was. Er onder stond Mao Tse Tung. Aha, dus Mao Tse Tung was de naam van Mao Tse Tung. Die drie woorden zagen er wel vreemd uit met die ao en dat ts, dat was hij nog niet eerder tegengekomen. Hij liet het Ssu Yüan zien. Die vond het niet zo gek: ‘Mao Tse Tung is Chinees’ zei hij, ‘dus dan ziet zijn naam er in jouw taal natuurlijk gek uit’.

‘En volgens jou kan het best dat ze in die taal een bloem “bloem” noemen in plaats van

[p. 7]

hua, dan kan Mao Tse Tung daar ook best heel anders heten. Maar kijk eens naar deze grote tekening op de pagina met het teken 3. Die is altijd in die typische stijl. Er staat onduidelijk Opland onder, zie je; voor mij is dat de naam van de tekenaar. Op die tekening staan allemaal bekende figuren. Daar zit meneer Biesbeuvel, er staat trouwens Biesheuvel op zijn pet, en daar staat Ruppert, die ken ik al zo lang. Hij staat op een kistje waarop staat “informateur”.’

‘Wat is dat?’ vroeg Ssu Yüan.

‘Dat is een andere naam van Ruppert. Hij staat altijd met een van die andere lui, nooit met een soldaat. Meestal lachen ze allebei een beetje’.

Voor u nu denkt dat Ssu Yüan alleen maar domme dingen kan inbrengen: Hij keek nog eens goed in de kranten, vooral het stripverhaal interesseerde hem, omdat je daar de mensen zag praten. Toen zag hij in de krant van 12 januari een kat die ‘maoooo’ zei. ‘Hee, Hua Yüan Tse, kijk dit eens, die kat zegt “maoooo.” Onze katten zeggen “mao”. Daarom noemen wij Chinezen een kat ook “mao”. Dus onze grote leider Mao heet daar ook Mao.’

‘O, wat is dat slim’ zei Hua Yüan Tse, ‘maar nu herinner ik me ineens iets anders. Er was een plaatje van een man voor een bord met eten en die man zei mmmmmm, zou hij misschien “mmmmmm” bedoelen? En ik heb ook eens een man gezien die au zei toen hij een trap kreeg. Die eerste letter van Mao zou je die kunnen opvatten als het geluid “m”? Jammer dat die man die die trap kreeg niet “ao” zei, dan klopte het allemaal. Of zou het weer zo'n drukfout wezen? Het lijkt me zo'n prachtig idee: dat je uit die letters kunt weten hoe ze daar die gekke woorden uitspreken. We weten nu al de klanken in Mao Tse Tung en ik ga verder zoeken.’

‘Hoe gaat het met je been?’

‘Welk been?’

‘Je had toch je been gebroken?’

‘Ach, daar heb ik geen tijd voor. Die brieven winden me teveel op. Ik ben zo benieuwd hoe dat met Ruppert verder gaat, of hij binnenkort weer met Den Uyl op een tekening staat, en hoe het met Moem gaat; o, wat is het leven spannend nu ik elke dag dat ding krijg. Ben jij ook niet blij, Pai Shih?’

‘Ja, hoor’ zei Pai Shih, ‘het zijn reuze handige dingen’.

‘Maar vind je het dan niet leuk om er in te kijken?’

‘Ja ik kijk altijd naar die grote tekeningen van die vrouwen in die mooie jurken.’

‘O ja, Vos en Witteveen. Maar wat zou dat 49,50 en 29,95 toch betekenen?’

‘O, wat geeft dat, ik scheur ze uit en plak ze op’.

Want Pai Shih ging door met het gebruik van de kranten in het huishouden. Gelukkig had Hua Yüan Tse een goed geheugen.

Toen kwam de dag dat ineens de Volkskrant niet meer kwam, terwijl het geen normale rustdag was. Hua Yüan Tse scheurde een witte rand van een oud nummer, en schreef daarop de volgende brief:

MAN SCHRIJFT KRANT

Amsterdam 16 februari (A.P.) Naar eerst thans is dat de Volkskrant niet in puin is gekomen. Au! Hua Yüan Tse (55) heeft gelezen van Mao Tse Tung, de premier van China, en de kat zegt ook mao, hoewel ofschoon andere kat in andere editie zegt ‘miauw’. Zoals wij gisteren reeds meedeelden met hier en daar lichte sneeuwval en lagere temperaturen dan normaal. Horizontaal 7. Verwachting voor morgen: Volkskrant! Protestdemonstratie. Volkskrant. Wordt vervolgd.