Rectificatie
Dit is geen voortzetting van de discussie met de heer Brugman (zie Hollands Maandblad, juli-augustus 1972), maar een rectificatie die ik hem en de lezers van dit tijdschrift schuldig ben. Ze betreft de strategemen, uiteengezet door Schopenhauer in zijn studie zur Logik und Dialektik. De heer Brugman merkt dan terecht op dat in deze studie slechts drie stratagemen zijn uitgewerkt.
Maar daarbij doet zich een verschijnsel voor dat den lezer moet bevreemden: ze zijn genummerd 7, 8 en 9, zonder dat omtrent de nummers 1 tot en met 6 iets is aan te treffen.
Daardoor rijst het vermoeden dat in de studie de lagere nummers zijn weggevallen. En inderdaad, Schopenhauer heeft kennelijk een bredere opzet beoogd, en daarvoor ook notities opgesteld. Ze zijn, na zijn dood, door zijn leerling Frauenstädt gepubliceerd onder de titel Eristik, twistleer.
In de discussie met den heer Brugman heeft mij deze bredere opzet voor ogen gestaan, een opzet waarin de eigenaardige nummering haar verklaring vindt. Dit heeft mij dan geleid tot de opmerking dat het getal der stratagemen nièt tot drie is beperkt. Daarbij heb ik dan echter moeten noteren dat het grotere getal niet is aan te treffen in de gebruikelijke Schopenhauer-edities doch alleen in de editie aus dem Nachlass. Dat is een omissie, waarvoor de verantwoordelijkheid bij mij ligt, en die ik dan hiermee moge herstellen.
Isaak Kisch
Auteursrechtelijk beschermd