Hollands Maandblad. Jaargang 1971 (278-289)

[p. 17]

Anekdote uit Amerika
J.M.A. Biesheuvel

Een jongeman, laten we hem gewoon bij zijn achternaam ‘Quark’ noemen, is in dienst bij de Bell Telephone Company. Op zekere dag is hij bezig met het plaatsen van een veertig meter hoge paal, eerder een boortorenachtige constructie van - voor mensen - eigenlijk veel te grote afmetingen in een daartoe in het hete zand van de woestijn gegraven kuil van tien meter doorsnee en ongeveer acht meter diep. Quark werkte in een ploeg die bestond uit vier en dertig man. In ieder geval stond hij alleen op de bodem van de kuil en een kraanwagen, zo groot als U hem nog nooit hebt gezien, liet het ondereind van de paal voorzichtig in de kuil zakken, waar Quark de punt precies op zijn plaats moest zetten. Om velerlei redenen moest dat tot op een halve centimeter nauwkeurig gebeuren en daarom zal het niemand verbazen dat hij er twee minuten mee bezig was. Tenslotte riep hij: ‘Okay’. Nu begingen zijn ploegmakkers een klein foutje; ze moesten ook op zóveel dingen tegelijk letten! Want vóór Quark via een ijzeren laddertje de begane grond weer had kunnen bereiken, had een vrachtauto ‘uit het Nieuwe Land’ - hij heeft bepaald grappige afmetingen, die auto: alléén zijn laadcapaciteit is al acht honderd ton - enkele tientallen tonnen grint en zand over het hoofd van onze held uitgestort. Gelukkig werd Quark's hoofd nog nét niet bedolven, dat stak nog als een cactus met neus, ogen, haar en oren boven het grint diep in de kuil uit. Quark's vrienden hadden het noodlottig ongeval onmiddellijk in de gaten en maakten direct een begin met de uitvoering van hun karwei: Quark levend of dood uitgraven. ‘Wat zit je nék toch gek scheef’, zeiden ze toen ze hem boven hadden, ‘en je hóófd!’. ‘Ach’, wimpelde Quark af ‘dat is met een weekje wel weer over’. Maar na een maand liep hij nóg met hoofd en nek scheef: zijn nekspieren waren verlamd. Hij kende maar één vraag: ‘hoelang nog?’.

Tegen zijn geval was geen geneesmiddel of specialist opgewassen. Ten langen leste kon niemand hem meer helpen, ook het Brooklyn Medical Center niet, dat toch bekend is wegens menigvuldige genezingen van scheve nekken en hoofden, aldaar tot stand gebracht. Goede raad was duur. Daarom begon Quark een burgerlijk geding tegen de Bell Telephone Company. Hij kon weliswaar niet een zeer dure advokaat betalen, maar de advokaat die hij tenslotte vond was wel slim genoeg om maar meteen een eis van een miljoen dollar schadevergoeding in te dienen. (Gederfde levensvreugde, ziekenhuiskosten, levenslange invaliditeit). ‘Zoals tenslotte de medische rapporten hebben aangetoond’, zei de advokaat steeds weer, waarop de tribune begon te glimlachen of te grinniken.

En toen kwam de slimme en dure advokaat van de Bell Company! Die de hele toedracht van het ongeluk natuurlijk in een heel ander daglicht stelde dan de eerste advokaat had gedaan. Hij maakte de cliënt van de geachte tegenpartij erop attent dat hij een vervelende simulant en een aansteller was. Hij kwam aandragen met de medische rapporten van de Bell Telephone Company, die een veel gunstiger beeld gaven van de gevolgen van het ongeval voor het slachtoffer, dan de rapporten die Quark zelf of zijn advokaat aan de griffier hadden overhandigd. Quark was eigenlijk maar voor dertig, hoogstens veertig procent invalide en zou gemakkelijk nog zittend werk kunnen verrichten. Bovendien was er hier natuurlijk sprake van gedeelde schuld, omdat eiser eigenlijk immers niet op tijd uit de kuil was geklommen. Hij wist dat hij gevaarlijk werk deed en hij had roekeloos gehandeld door geen roeper te hebben meegenomen naar beneden om daar af en toe door te schreeuwen totdat hij klaar was met zijn karwei. Nu moest Quark lachen. Zijn scheve hoofd deed er pijn van! Hij had nog nooit iemand met een roeper op het werk gezien en eens in de twee, drie maanden gebeurde er toch wel een ongelukje. ‘Bovendien’, zo besloot de advokaat zijn repliek, ‘zal de eiser over een jaar waar-

[p. 18]

schijnlijk weer volkomen gezond zijn. Dat is vaker voorgekomen’. Maar het was Quark zijn eigen nek en met het verstand in het hoofd dat er op zat wist hij al dat het nooit meer goed zou komen. Hij was onderhand oud genoeg om zijn pappenheimers te kennen en vertrouwde niemand behalve zichzelf. Met God, naastenliefde en vriendelijkheid had hij al jaren lang afgerekend. ‘Ik hou van kinderen’, placht hij te zeggen, ‘omdat ze nog te jong zijn om slecht of hypocriet te zijn’ of ‘het eerste het beste dier is honderd maal beter dan een mens’. En hij had gelijk, helaas moet ik het bekennen.

Quark werd nu iedere dag in zijn wagentje, een rolstoeltje met twee grote en twee kleine wielen van het Brooklyn Medical Center naar het Bell Telephone Medical Center gereden. 's Morgens werd hij voor ongeneeslijk ziek en tegen de middag weer gezond verklaard. Hij wist wel wat hij zou doen als hij ooit gezond mocht worden: de Bell-artsen allemaal een ongeneeslijke scheve nek slaan. Hij kon 's nachts niet slapen van de pijn en die kerels van de Company stonden aan zijn kop te rukken alsof ze met een manillatros rond een zware bolder bezig waren. Ze maakten de lichamelijke toestand van Quark eerder slechter dan beter. Alles wat ze wilden was een Quark op de gevoelige plaat vastgelegd met een normaal hoofd en een normale nek. Quark gilde het tijdens die séances uit van de pijn. Een krijgsgevangene kan haast niet zwaarder gemarteld worden. Dat zag een redelijke arts van het Brooklyn Center op een gegeven moment ook in en hij raadde Quark aan om het eerste half jaar maar rustig thuis te blijven. Maar nu was Quark helemaal kwaad geworden. Zijn laatste spaarduiten offerde hij op aan de verwezenlijking van zijn recht. Hij stond nu iedere twee weken met een broeder links en zijn advokaat rechts van zijn karretje op de stoep van de Rechtbank of het Hof. Hij zocht het steeds hogerop, maar het haalde allemaal niets uit.

Op een dwaze dag kwam de advokaat van Bell aanbellen bij het huis van Quark, die geheel óp van de zorgen op zijn door ouderdom zwaar gehavende sofa in de huiskamer lag uit te rusten met zijn scheve hoofd op een scheef kussen. Hij had juist veel pijn maar liet niets merken omdat hij alsnog een gelukkige wending in het verloop van zijn zaak verwachtte. ‘Nou moet jij eens goed luisteren Quark’, zei de advokaat, nadat hij zich met zijn dikke lichaam in de gemakkelijkste stoel van het huis naast het ziekbed had laten zakken, ‘je hebt ons nu al genoeg last bezorgd met dat gezeur van jou en het eind van je proces is zowel voor jou als voor ons lang niet in zicht. Wees nou eens redelijk en wil naar verstandige woorden luisteren’. Hij haalde met achteloos gebaar uit zijn binnenzak een portefeuille en daaruit weer een cheque die als volgt was uitgeschreven ‘uit te betalen aan toonder dezes: $ 10.000 (geschreven: tienduizend dollar)’. ‘Nu neem je dit aan en je houdt voortaan je bek, je staakt het proces en je valt ons nooit meer lastig met je nek. Dat is toch een mooi aanbod jongen! Neem je dat geld echter niet aan, dan huren wij recht tegenover jouw huis een hele flat af en daar zetten wij een filmploeg neer, die je overdag in de gaten zal houden. 's Nachts zal het werk worden, gedaan door automatische camera's. En links en rechts van de ingang van je huis komt ook een cameraman te staan, die jou rustig met telelenzen filmen in je huis, dat mag juridisch, wij staan in ons recht, wij willen niet langer door jou verneukt worden we leven hier in een vrij land, maar dat iedere staatsburger naast rechten ook plichten heeft, dat vergeet jij geloof ik een beetje. En als die mannen met hun toestellen je óóit een keer te grazen kunnen nemen, als jij de komende weken of maanden voor mijn part ook maar één keer die stomme nek van jou maar een centimeter beweegt of draait dan doen wij jóu een proces aan en dat gaat je héél wat meer centjes kosten dan het ons tot nog toe heeft gekost vriend. Goed, ik zeg het nog een keer voor de duidelijkheid. Dus je neemt dit geld aan en je houdt voortaan je bek; je doet weer gewoon normaal net als iedereen, je houdt op met die aanstellerij óf aan de andere kant, je weigert deze schep geld en dan pakken we jou zo gauw mogelijk in de houdgreep, juridisch dan, vat je makker?’. De advokaat zat te grinniken. God!, wat deed hij het weer goed.

Quark liet zijn blikken door de vanuit zijn bed zichtbare vertrekken van zijn eenvoudige woning - achthoog in een miezerige achterbuurt - glijden. Hij vond het verdrietig dat zijn leven zo jong op zo'n lullige manier moest eindigen. De hele dag in dat karretje, dat was net als een azalea in een bruine pot met aarde. Af en toe wat water met pokon erop. Die plant vegeteert in zijn nauwe behuizing, met alle zout en kalkaanslag aan zijn wortelen, wegens de onnatuurlijkheid van leven, wel voort. Die plant woekert wel. Quark haalde zijn handen van de onhandig grote wielen van zijn rolstoel en keek niet naar de advokaat. Hij vouwde zijn handen over zijn knieën. Zo bleef hij lange tijd met peinzende blik zitten, zonder te bewegen, zonder ook maar een zucht te laten. ‘Nou, kómt er nog wat van?’, vroeg de advokaat in zijn functie van gevolmachtigde

[p. 19]

voor de Bell Telephone. ‘Geef die cheque maar hier’, zei Quark achteloos en stopte het papiertje met even weinig belangstelling in zijn zak als een ansichtkaart. Wie werd hier verneukt? Die dikke rijke vieze advokaat soms? Had die soms ooit met zijn blote poten in een gloeiende kou of in een verzengende hittegolf in telefoonpalen gezeten? Die zak wist niet eens wat hij deed als hij één of andere snol duizend mijl verderop belde. Hij dacht alleen maar zijn vrouw, de smeerlap, die mocht het niet te weten komen. Quark zei: ‘You levelled with me, now I'll level^* with you’.

De advokaat mat Quark met een afkeurende blik. ‘Goed’, zei hij, ‘zeg het maar’. En Quark begon: ‘Kijk, nou was mijn geld net op maar nu heb ik tweemaal zoveel als toen ik met dat geding begon’. Hij klopte op zijn borstzak waaronder het geldswaardige papier kraakte. ‘Weet je wat ik nou morgen ga doen?’, ging hij door. ‘Morgenochtendvroeg komt een ziekenverpleger me halen en die draagt me uit mijn rolstoeltje de trap af en een taxi in. Die taxi brengt me naar Kennedy Airport en daar staat een rolstoeltje voor me klaar waarin ik uit die taxi naar het vliegtuig word gereden. Dan word ik door twee man het toestel ingehesen en ga ik lekker zitten. Dan vlieg ik naar Orly en laat me weer uit het toestel dragen, rolstoeltje, alles wordt betaald, weer een taxi met een broeder erbij en dan laat ik me in Parijs naar het Gare du Sud rijden. Daar aangekomen rollen ze me het perron op en word ik met rolstoel en al in de trein gezet. Maar eenmaal buiten Parijs zit ik al eerste klas en drink een glaasje spuitwater en een paar Franse hapjes, dat gaat er nog mee door, niet waar?’ De advokaat zat Quark sprakeloos aan te kijken, ‘en zo laat ik me naar een klein plaatsje in het Zuiden van Frankrijk brengen.’ ‘Wat!?’, riep de advokaat, ‘wat ga jij daar in hemelsnaam doen? En welk plaatsje is het voor de donder waar je heengaat?’.

‘Lourdes’, zei Quark en sloot zijn ogen.

* to level: keihard eerlijk zijn