Hollands Maandblad. Jaargang 1969-1970 (258-277)

[p. 32]

Vreemdeling in de nacht
Guus Kuijer

Sindsdien gaf Hellen niet thuis.

Ze wilde wel opendoen, maar voor ze de deur bereikt had was de beller verdwenen. Ze zat in haar slaapkamer en dan ging de bel. Het optillen van haar handen van de stoelleuning kostte nog niet eens zoveel tijd, maar het strekken van de benen en het in evenwicht brengen van haar lichaam daarboven vorderde minstens een kwartier. Aangezien ze haar hoofd niet meer kon bewegen moest ze uiterst voorzichtig zijn bij het verlaten van de kamer, want als ze ergens over struikelde was haar hoofd eerder bij de grond dan haar handen. Ze had de volle inzet van haar hersens nodig om haar handen in een bepaalde richting te sturen.

Dan volgde het poederen.

Het zigzaggen door het labyrinth in de slaapkamer.

Het naar beneden duwen van de deurknop, het opentrekken van de deur, het zijwaarts gekanteld verlaten van de kamer door de kier die na verloop van tijd ontstond.

De lange afdaling, hangend aan de trapleuning, het uitgeput in elkaar zakken op de onderste traptree, de wanhoopstocht door de gang, het steunen tegen de muur bij het opentrekken van het deurslot.

Het kijken naar de verlaten stoep. Het zweet. De te hulp schietende postbode. Hoe mooi had het allemaal kunnen zijn. Alles vergaan.

Weer naar boven. Op handen en knieën de trap op. De slaapkamerdeur met het hoofd wat verder openstoten, doorkruipen tot onder het bed en daar, in de schemering van de aan alle zijden overhangende beddesprei, uitschuiven en omrollen tot je op je rug gelegen de wonderlijke konstruktie van het spiraalmatras kon ontleden.

Inslapen en gewekt worden door de volgende bel of de harde voetstappen van Peter. Verlos ons goedertieren Heer.

Als ze zich in bed gehesen had was Peter naast haar. Peter die echt vloeiend bloed in zijn aderen had, omkleed met week vlees, terwijl zijzelf van buiten verhoornde, verkurkte van binnen. Haar bloed verdikte tot zware stroop, welde zwart op uit geringe wondjes.

Dan was er zijn zogenaamde liefde die soppend zijn weg zocht over haar lichaam. Het liet glinsterend slijm achter, alsof er een weekdier over haar heen gekropen had. Het was dat de afstand tussen het bed en de douche te groot was voor één nacht.

Ze wijzigde haar eetgewoonten. Eenmaal per dag kroop ze naar de keuken, verorberde een half brood en een halve liter melk en deed daarmee tot de volgende dag.

Het duurde niet lang of er werd niet meer gebeld en ook Peters voetstappen bleven uit en al hield ze het voor mogelijk dat ze die geluiden niet meer opmerkte, met de dag werd de indruk sterker dat Peter niet meer binnenkwam, dat het huis door niemand meer benaderd werd. Het bewijs werd geleverd toen haar tochten naar de keuken vergeefs werden: de broodtrommel zowel als de ijskast waren leeg.

Haar blijdschap daarover was zo groot dat zich ver achter haar werkelijke mond een glimlach krulde, zó bevrijdend als nog nooit een lach was geweest. Niemand was meer tot lijden in staat. Weerloos waren ze als weekdieren buiten hun schelp. Tegen pijn slikten ze pillen, voor verdriet sloegen ze op hol. Dankbaar dacht ze aan haar vader terug. Jaren had hij zich onthouden omdat zijn vrouw er niet van hield. Toen hij haar met een ander betrapte werd hij boos, maar voor altijd had hij spijt van de hatelijkheden die hij haar toen toevoegde en de klap in haar gezicht vergaf hij zichzelf nooit. Het stond hem niet, weet je.

Alles had zin. Verdriet had zin. Gebrek aan liefde had zin. Als je geduldig wachtte ging je van zelf dood en dat had ook zin.

Hij probeerde een fatsoenlijk mens te zijn. Fatsoenlijke mensen zijn volwassen. Volwassen mensen geloofden ergens in. Hij geloofde in geloven. Geloof keerde je ten goede. Niks werd er beter op, maar omdat je wist dat alles ergens toe diende dreeg de pijn een natuurlijke plaats in je leven.

Eindelijk alleen. Ze hoefde alleen nog maar

[p. 33]

dood te gaan. Zonder pillen. Doodgaan door het te willen. Je muisstiil houden, je koncentreren. Niet door gebrek aan voedsel, maar van binnenuit. Je net zolang doodhouden tot je het was.

Hellen lag op haar rug in bed. Ze staarde naar het spierwitte plafond. Zelfs als je ogen roerloos in hun kassen stonden zag je nog teveel plafond. Uitgestrekte lappen die zich ontpopten als sneeuwlandschappen met onzichtbare wegen en gekamoefleerde bomen. Als je dood was, zag je niks, maar ze wilde dat ze een wit vlak alvast zag als een wit vlak. Vanuit de keuken klonk gerinkel. Er viel glas kapot op de grond. De tuindeursleutel werd omgedraaid. Er kwam iemand binnen. Hellen bleef stokstijf liggen. Ze konstateerde dat ze het stuk plafond zag als een wit vlak. Was het Peter? Nee. Die had een sleutel. De keukendeur zat op slot, de sleutel zat er aan de binnenkant in. Iemand had de ruit kapot geslagen, de sleutel door het gat omgedraaid. Het was een inbreker.

Er werd wat gestommeld in de keuken, de kamerdeur ging open en dicht, toen was het stil. Nu pas viel het op hoe hard de regen tegen de ramen kletterde. In huis bleef het stil. Hellen slaagde erin nog geruime tijd op bed te blijven liggen, maar toen ze eenmaal besloten had dat ze moest gaan kijken, was ze vlugger dan ze gedacht had beneden en opende ze voorzichtig, maar zonder angst, de kamerdeur. In het licht van de straatlantaarns zag Hellen een slaapzak op de grond liggen, een bundeltje kleren ernaast, een meisje erin. Ze sliep.

Je moest wel lef hebben om zo in een wildvreemd huis je tukkie te gaan doen. Ze lag op haar buik en lange zwarte haren golfden over haar rug. Het bedekte de naar boven gekeerde kant van haar gezicht.

Zo te zien was ze nog mooi ook. Een gave huid, glimmend haar.

Hellens komst had het meisje onrustig gemaakt. Ze knorde wat, knipperde met haar oogleden en kwam overeind.

Het was inderdaad mooi, dat lichtbruine gezicht, die vloeiende schouders en ook de hals was heel precies, maar het was wel een jongen.

Hellen kon een ogenblik geen adem krijgen. Ze was geschrokken en dat ergerde haar. Ze rilde.

Gelukkig lachte hij niet naar haar zoals een mooie jongen die weet welk effekt dat heeft. Hij keek bangig. Haar maag gaf een luide knor. Ze had honger.

‘Ik dacht dat het leegstond’, zei de jongen. ‘Het regende.’

Hellen was tot geen enkele reaktie in staat, ze stond als een paal en wist hoe afschuwelijk ze eruit zag. Wit en stijf als de dood. Niemand wilde met een gek te doen hebben: hij zou dat boeltje bij elkaar pakken en achteruitkruipend het huis verlaten, stinkend van angst, en eenmaal buiten zou hij het op een lopen zetten, struikelend over het geringste obstakel, tot hij niet meer kon en met bonkend hoofd ergens neerzeeg, zich afvragend of hij het werkelijk gezien had, dat spook, dat krankzinnige mens en later zou het misschien een onwaarschijnlijk verhaal zijn om smakelijk op te dissen aan vrienden of vriendinnen rond de huiselijke haard of in bed.

Maar tot haar voldoening week de bangheid uit zijn ogen, schudde hij zijn haren in zijn nek en glimlachte. ‘Het is hier in ieder geval lekker droog.’ Hij keek haar afwachtend aan.

Weer dat belachelijke geluid in haar maag. ‘Ik heet Edgar’, zei de jongen, ‘en ik ben een heel aardige jongen, ik bedoel ik doe niemand kwaad.’ Hij zocht tussen zijn kleren en haalde een zakje boterhammen tevoorschijn. Ze nam er eentje van hem aan omdat hij het haar zonder te vragen toestak en het zindelijke boterhammetje anders op de grond gevallen was.

‘Ik ben hier overdag langsgekomen’, vertelde Edgar. ‘De planten voor de ramen waren allemaal dood. Er kon niemand wonen.’ Er woonde ook niemand, dacht Hellen. Peter had er gewoond met zijn vaatje honing. Toen hij de honing had laten uitdrogen ging hij weg.

Edgar moest daar maar altijd blijven zitten, met zijn blote bovenlijf uit de slaapzak, boterhammen kauwen, sigaretten roken. Misschien zou ze naast hem gaan zitten en horen hoe hij leefde. Hoe het was daarbuiten. Wat je er nog kon doen.

Maar ze wist niet hoe je dat deed, gaan zitten met zo'n stijf hoofd en met die stokken in je benen. Als hij haar nog langer aankeek en praatte dan zou ze misschien, als de slang uit het mandje, langzaam kunnen opstaan uit de dood, koud nog, maar soepel. Dan zou ze zich in alle bochten kunnen wringen om nooit meer in het mandje terug te hoeven en de fakir eeuwig te laten doorfluiten. ‘Telkens als hij naar me glimlacht komt de verlossing dichterbij.’

Haar linkerhand zocht steun bij de dichtstbijzijnde stoel toen ze zich voorzichtig op haar knieën liet zakken. ‘Blijf me maar aankijken’, dacht ze. ‘Nooit heb ik zulke ogen gezien, die me aankijken om me te zien en niet om zichzelf aan mij te spiegelen.’ Hoe konden zulke fraaie ogen zo ongekorrumpeerd kijken? Of was ze zo ziek dat ze onnozelheid voor goedheid aanzag? Maar nee,

[p. 34]

iemand die zo mooi was en je niettemin zag, niets vroeg, niet bang was terwijl je eruit zag als de tering zelf, naar je lachte zonder daar iets voor terug te verlangen, voor zo iemand kwamen de doden overeind.

Maar ook zag ze bij zijn mond, die gul was, trekken die wezen op droefheid, en als je die eenmaal had opgemerkt zag je het ook in de wijze waarop de hals in zijn schouders overging, je zag het dan zelfs in de kleur van zijn huid. Ze realiseerde zich dat hij een hert was, zoeen waarop jagers van koninklijke bloede graag schieten en die je daarvoor zou willen ophangen aan de hoogste boom van hun koninklijk domein, een hert waarin de kwaadaardige professor Lupardi een knap stel hersens had getransplanteerd, dat nu wist dat hij eruit zag als een weerloos en dus aantrekkelijk dier en dat er op hem gejaagd zou worden: er waren mensen die je in een park tussen solide hekken wilden zetten en er waren er die je schieten wilden om je gewei, maar het beestje zelf zag niemand meer.

Hij haalde een flesje tevoorschijn waar hij de dop afschroefde. Het was geeneens wijn of een andere alkoholhoudende drank, terwijl ze dat niet erg gevonden had. Iets van clichee moest er toch aan hem kleven. Maar het was karnemelk. Goed voor ondervoeden. Of was het beter voor zijn huid?

Ze dronk er gretig van en grinnikte om die laatste gedachte. Ze schrok van haar eigen geluid, verstijfde weer even, hard, zodat het pijn deed, maar voelde toen hoe de bevrijding een optocht organiseerde door haar lichaam en hoe ze zich daarna achterover kon laten vallen zonder zich te bezeren. Zoals hij daar zat, met een trui aan nu en een heel klein gezichtje omdat hij naar beneden keek en zijn haren langs zijn wangen vielen. ‘Ik heb slaap’, zei hij.

Ja natuurlijk, hij heeft slaap, dacht ze, gewoontegetrouw van binnen pratend. Ze knikte, wilde opstaan, half vertrouwend dat ze niet weg hoefde. ‘Haal even een deken’, zei hij.

Toen ze terugkwam was hij een luchtbed aan het opblazen. Zelf strekte ze zich uit op de bank, trok de deken over zich heen en keek naar zijn blazende wangen. Hij moest ontzettend moe zijn geweest dat hij daarstraks zomaar op de vloer was gaan liggen. Voor hij in de slaapzak stapte streelde hij met één hand over haar haar en bromde iets. Hij sliep bijna onmiddellijk. Hellen lag wakker terwijl ze probeerde haar jeugd en de twaalf huwelijksjaren te repeteren, maar het was weg of zo onsamenhangend dat er geen leven uit te rekonstrueren viel, en dat door een jongen die middenin de nacht bij je inbreekt omdat de planten dood zijn.

Morgen ging hij weg en daar was niks tegen. De kans dat hij nog een keer terugkwam was trouwens niet gering.