Hollands Maandblad. Jaargang 1969-1970 (258-277)

[p. 37]

Autobiografisch woordenboek - een supplement
J.A. Emmens^*

Aesthetiek. Wat mooi is, is geheim. Er mag niet over worden gepraat. Waarover gepraat wordt, is niet mooi meer. Het is niet meer geheim.

Baby spreekt. Ik ben geboren met onbekende bestemming.

Beelden. Zie: Woorden.

Braaf. De evolutie van het woord ‘braaf’ van het Italiaanse ‘bravo’ naar het Nederlandse ‘braafjes’.

Bron van informatie. Jarenlang heb ik gedacht: er is iemand die het beter weet en ik was jaloers op hem. Nu weet ik: er is niemand die het beter weet. Zelf weet ik het ook niet goed, maar niemand weet het beter.

Cadeautje voor Chris van Geel. Rabbi Abba zag een boom, waarvan de vrucht een vogel voortbracht, die wegvloog. (The Folklore of Birds, 230).

Christendom. Het bloot is vrees geworden.

Droefenis over de dood van mijn poes. Men kan zichzelf de schuld geven of een ander. Wanneer men zichzelf de schuld geeft, heeft men zondebesef. Dan is men religieus. Wanneer men een ander de schuld geeft, kan men hem straffen. Dan is men moralist. Maar ikzelf of een ander, iemand moet ik de schuld kunnen geven van wat mij bedroeft.

Einde van het Cartesianisme. Als ik denk dat ik iets ben, denk ik dat ik dat ben, terwijl ik toch alleen maar denk dat ik het ben. Het komt er op aan het denken als iets uitermate betrekkelijks te denken.

Etymologisch. Het gevoel in een kring van bedreiging te leven, door een gat of ring te moeten kruipen, door de mand te zullen vallen, engte, angustiae, angst.

Existentialistisch. ‘L'existence précède l'essence’: men kiest zijn bekrompenheid.

Filosoof (Een). Hij is in staat zijn narcisme te objectiveren en te verbaliseren en heeft er een broodwinning van gemaakt: hij is filosoof geworden. Als hij over zichzelf spreekt, zegt hij: de Geest.

Futuroloog. Uit het hele kleine flesje van zijn benauwdheid stijgt soms de grote geest op van zijn mateloos begrip.

Gek (Een). Iemand die niet zo neurotisch is dat hij zich in het dagelijks leven kan handhaven.

Geleerde (Een). Hij stamt uit de tijd van de verkeerde zindelijkheidsdressuur en van de onderdrukking van de sexuele belangstelling. Daarom moet hij steeds iets leren en is hij altijd totaal uit het veld geslagen als hij iets niet weet.

Geliefden. Zij willen worden uitgevonden door elkaar. Zij geven elkander vrijgeleide.

Hel. Kan het beste worden begrepen als een voorstelling van heiligen die zich in de hemel zitten te vervelen. Ze laten anderen doen wat ze zelf niet mogen en mogen ervan genieten omdat ze het veroordelen.

Hemel. Zie Hel, en keer het om.

Herfsttij. Het is niet de kunst, maar de ouderdom, die mij biologeert; niet de vorm vol betekenis, maar de vorm die zijn betekenis heeft verloren.

Hollands lesje. Hoe noem je ‘koud’? ‘Heerlijk fris’. Hoe noem je ‘naar’? ‘Flink’. Hoe noem je ‘lekker’? ‘Mag niet’. Hoe noem je ‘houd ik van’? ‘Niet naar kijken’.

Huwelijk. Daarbij vergeleken is met elkaar naar bed gaan kinderwerk.

Individu. Het maakt misbaar, omdat het niet onmisbaar is.

Intellectueel. Als ik iemand met mijn geestelijk leven kan irriteren, zal ik het niet laten.

* Autobiografisch woordenboek verscheen in 1963 bij G.A. van Oorschot.

[p. 38]

Jeugd (Moeilijke). Wees toch niet zo ongedurig. Zit niet te zaniken, zit niet te peuteren, zit niet te wippen, zit niet te stommelen, zit niet te bonken, zit niet te zitten.

Kenners (Voor de). Valéry schrijft ergens: ‘Il y a une belle partie de l'âme qui peut jouir sans comprendre’. Ik wilde dit citeren en zei: ‘Il y a une belle partie de l'âme qui peut souffrir sans comprendre’.

Kind (Een). Ik heb vroegtijdig iedere medewerking stopgezet, wegens verregaande stompzinnigheid van degenen die ik liefheb.

Knecht. Zie Meester.

Lichaam. Ik zou het ze nog liever cadeau geven, zei de prostituée, maar het is mij verboden om zo lichtzinnig met mijn lichaam om te gaan.

Liefde. Zij smaakt hem, hij smaakt haar.

Literaat. Hij heeft een klein gebouw van woorden opgericht: muren van woorden met een woordbeeld voor het raam.

Masochist. Ik wil zo graag abject zijn. Sadist: je mag vandaag niet abject zijn. Masochist voelt zich heerlijk, omdat hij niet mag wat hij wil, en voelt zich bovendien, omdat het niet mag, ook niet abject.

Meester en knecht. Ik wou zeggen: ik geef gevolg aan de bevelen, en zei: ik beveel de gevolgen.

Mens (De). Een dier dat zich een autoriteit schept die zijn vijanden zal vernietigen. Sommigen noemen hem God, anderen Nixon, Marx of Zwarte Piet.

M.J.D.D. Stond op een oud potje en werd ontcijferd door een lid van de Académie des Inscriptions: Magno Iovi Deorum Deo, Gewijd aan de grote Iupiter, de God der Goden. Maar het betekende: Moutarde Jaune de Dijon.

Oedipus. Ik ben in een pas-de-deux met mijn moeder verwikkeld. Schaamte staat tussen ons in, agent van politie, tweesnijdend zwaard.

Padvinder. Gehinderd in het mij bewegen, zoek ik met moeite de bekende weg.

Pietà. En ik moet sterven om haar te bereiken.

Polemiek. ‘If Cardan sayth that a parrot is a beautifull bird, Scaliger will set his witts on work to prove it a deformed animal’ (Thomas Browne).

Politicus. Zijn barrière tegen het communisme ligt tussen de VVD en de PvdA.

Politiek. Het conflict tussen conservatief en progressief, tussen autoriteit en democratie, huist in iedereen.

Prometheus. Ik richt mij op uit mijn kreupele jeugd en loop door de kloof van mijn woede.

Romantiek. De man in de maan wordt aandachtig beschoten.

Tijd is geld, haast is schuld.

Tragisch. Toen de trein het station binnenreed, rolde de dikke kruier zijn karretje automatisch naar een wat afgetakelde blondine, die uit een coupéraam hing: ‘Geben Sie mir das Gepäck doch durch's Fenster an’. De vrouw keek verstoord op hem neer en zei: ‘Ach Mensch, ich steig doch gar nicht aus’.

Voici des fruits, des fleurs. Ik neem niets voor je mee, want ik schenk je mijn kostbaar besef van mijn eigen waardeloosheid.

Volwassen. Ik ben ondoorzichtig geworden.

Werkelijkheid. Een vruchtbare veronderstelling.

Woorden spreken tegen, beelden spreken mee.

Zoekplaatje. Ik was er al lang, in dit landschap, voordat ik wist waarom. Want ik had hem goed verstopt, mijn oom, de directeur van de watertoren.